TOKSYKOLOGIA

WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
TOKSYKOLOGIA
Objawy zależą od:
- ilości trucizny
- stężenia trucizny w surowicy krwi
Postępowanie ratownicze:
- parametry życiowe (oddech, tętno)
- utrzymanie drożności dróg oddechowych (intubacja)
- tlenoterapia
- zabiegi resuscytacyjne
- usunięcie środka niewchłoniętego
- płukanie żołądka
- identyfikacja środka trującego
- płynoterapia, diureza wymuszona
- pobrać 10 ml krwi
- pobrać 50 ml treści żołądka
- pobrać 50 ml moczu
Po płukaniu żołądka podać Węgiel aktywowany 1g/kg m.c.
Dekontaminacja – przerwanie narażenia organizmu na działanie środka szkodliwego.
Dekontaminacja miejscowa – płukanie kilka minut wodą, nie polewać niczym innym.
o Płukanie żołądka
o Prowokowanie wymiotów (tylko u osób przytomnych)
o Podanie węgla aktywowanego
o Płukanie jelit
o Dializa pozaustrojowa
o Podanie antidotum
o Syrop z wymiotnicy (działa w 15 min. po podaniu)
Dekontaminacja może być:
- za pomocą komory (stosuje się przy skażeniach chemicznych, zwłaszcza masowo)
- miejscowa
- przewodu pokarmowego
ZABURZENIA W POSZCZEGÓLNYCH UKŁADACH PO ZAŻYCIU TRUCIZNY

-

-
Układ nerwowy
zaburzenia świadomości (wykluczyć przyczynę urazową)
szerokie sztywne źrenice –po kokainie, amfetaminie (podać Atropinę, leki
antyhistaminowe)
drgawki (mogą być wywołane toksynami działającymi na OUN – salicylany, teofilina,
TLPD, lit) Drgawki zwiększają zapotrzebowanie organizmu na tlen, co może
powadzić do niedotlenienia, hiperkapni- zwiększony CO2. Drgawki w wyniku zatrucia
wymagaja głębokiej sedacji i zwiotczenia.
Układ oddechowy
niedrożność dróg oddechowych z powodu głębokiej nieprzytomności
niedrożności spowodowane aspiracją treści pokarmowej
obrzęk dróg oddechowych w przypadku działania toksyn wziewnych
hipowentylacja związana z osłabieniem siły mięśniowej mięśni oddechowych (jad
kiełbasiany, opary benzyny, bar)
1
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
niekardiogenny obrzęk płuc (po salicylanach, gazach drażniących, związkach
fosfoorganicznych
- depresja ośrodka oddechowego
 Układ krążenia
- zaburzenia rytmu (po Paracetamolu, Aminotryptylinie)
- spadek CTK ( a w konsekwencji niedotlenienie)
 Przewód pokarmowy
- zniszczenie błony śluzowej żołądka
- perforacja żołądka i przełyku
- porażenie perystaltyki jelit (po opioidach, lekach antyholinergicznych)
- niedrożność porażenna z objawami ostrego brzucha chirurgicznego
 Nerki i układ moczowy
- uszkodzenie nerek (glikol etylenowy, metale ciężkie, salicylany, paracetamol) W wyniku
dochodzi do martwicy cewek moczowych
 Wątroba
- niewydolność wątroby. Wątroba jest wrażliwa na metabolity paracetamolu, muchomora
sromotnikowego, cztero – chlorku węgla
 Zaburzenia termoregulacji
- hipertermia ( przy amfetaminie, kokainie, LPD, neuroleptyki)
- hipotermia (ogrzać pacjenta biernie i czynnie)
TOKSYDROMY
 Zespół sympatykomimetyczny
- hipertermia
- tachykardia
- hipertomia
- szerokie źrenice
- ciepła wilgotna skóra
- podniecenie
- agresja
- halucynacje
 Zespół holinergiczny
- ślinotok
- brady- i tachykardia
- wąskie źrenice
- wzmożona potliwość
- sekrecja oskrzelowa
- skurcz oskrzeli
- wzmożona perystaltyka
- upośledzenie napięcia zwieraczy
- osłabienie siły mięśniowej
- zaburzenia świadomości
- drgawki
 Zespół holinolityczno antyholigerniczny
- hipertermia
- ciepła sucha skóra
- szerokie źrenice
- suchość śluzówek
- osłabienie perystaltyki
- zatrzymanie moczu
- halucynacje
-
2
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
-
drgawki
 Zespół narkotyczny
szpilkowate źrenice
depresja oddechowa
osłabienie wrażliwości na bodźce
ANTIDOTA
Antidotum – substancja zwana odtrutką, która ma na celu zneutralizować trucizny i
ograniczenie czasu jej działania. Podając odtrutkę można czynnie wpływać na metabolizm
trucizny.
- Paracetamol  N- acetylocysteina; i.v. 140 mg/kg i później 70 mg/kg co 4h
- Opioidy  Nalokson; 2mg i.v. do 10 mg
- Metanol i glikol etylenowy  Etanol; 1g/kg m.c. rozcieńczony w glukozie
i.v./dożołądkowo.
- Tlenek węgla  tlen hiperbaryczny
- Digoksin  przeciwciała Digibint
- Związki fosfoorganiczne  Atropina 1-3 mg i.v. w wolnej dyfuzji
- Leki antyholinergiczne  Fizostygmina
POSTĘPOWANIE W ZATRUCIACH
-
 Wstępna stabilizacja
drożność dróg oddechowych
wentylacja
prawidłowe krążenie
 Wywiad
co zażył?
Jakie leki zażywa?
Do jakich leków ma dostęp?
Ile leku przyjął?
Kiedy ten lek przyjął?
 Dekontaminacja
 Przyspieszenie wydzielania toksyn
Zatrucia paracetamolem;
- Dawka toksyczna: ok. 10000 mg
Czynniki usposabiające: niedożywienie, alkoholizm
- Obraz kliniczny
A) okres wstępny (do 24h); może być bezobjawowy.
Nudności, wymioty, jadłowstręt.
B) okres utajony
- wzrost transaminazy (próba wątrobowa)
- wzrost bilirubiny (zażółcenie skóry, białek oczu, podniebienia miękkiego, brązowy
mocz, senność, apatia).
C) okres wątrobowy
- postępująca niewydolność wątroby (ból w prawym podżebrzu, wymioty, encefalopatia
- zmiany z CUN)
- wzrost kreatyniny
- hipoglikemia
3
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
- koagulopatia
- kwasica metaboliczna
- niewydolność nerek
D) okres zdrowienia
Badania
- poziom glukozy
- stężenie mocznika
- stężenie kreatyniny
- jonogram
- bilirubina
- transaminazy
- badanie w kierunku przeciwciał na WZW
Leczenie
- wstępna stabilizacja
- dekontaminacja żołądka węglem aktywowanym 1g/kg m.c.
- antidotum (N-acetylocysteina)
Zatrucia salicylanami (np. Aspiryna);
Dawka toksyczna – 160 mg/kg m.c.
Dawka śmiertelna – 480 mg/kg m.c.
Obraz kliniczny:
- zaburzenia oddechu (przyspieszenie i pogłębienie oddechu)
- tachykardia
- hipertermia
- zaburzenia równowagi kwasowo – zasadowej (kwasica oddechowa i metaboliczna)
- spadek glukozy
- spadek potasu, sodu i wapnia
- ból brzucha
- nudności i wymioty podbarwione krwią
- OUN: szum w uszach, zaburzenia słuchu, letarg, drgawki, zaburzenia świadomości
- zaburzenia gospodarki wodnej
Postępowanie:
- wstępna stabilizacja
- dekontaminacja żołądka (płukanie, węgiel aktywowany)
- przyspieszenie eliminacji trucizny (alkalizacja moczu, wodorowęglan sodu)
- wyrównanie hipokaliemii (NIEZBĘDNE DO ZALKALIZOWANIA MOCZU)
- hemodializa
Zatrucia lekami przeciwdepresyjnymi;
Obraz kliniczny
- toksydrom holinolityczny
- drgawki
- zaburzenia rytmu
- depresja układu oddechowego
- hipotensja
Leczenie
- leczenie hipotensji i zaburzeń rytmu ( Lignokaina, nawadnianie solą)
- walka z kwascicą (wodorowęglan sodu)
- hiperwentylacja ( pH krwi utrzymać 7,45 – 7,50)
- leczenie drgawek (Diazepam 5 mg i.v.)
4
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
-
dekontaminacja żołądka
monitoring kardiologiczny
Zatrucia preparatami naparstnicy (np. Digoxin, oleandry, konwalie, naparstnica)
Digoxin – powoduje wzrost napływu jonów sodowych i wapniowych do wnętrza komórki i
ułatwia wydostawanie się potasu do płynu pozakomórkowego.
Czynniki usposabiające
- podeszły wiek
- zaburzenia elektrolitowe
- choroby wątroby
- zespół preekscytacji
Obraz kliniczny
Objawy zazwyczaj występują po 6h od zażycia dawki.
- możliwość bloków przedsionkowo – komorowych
- kurczliwość i rzut serca obniżone.
- Bradykardia
- Anoreksja
- Wymioty, nudności
- Bule brzucha
- Zaburzenia widzenia
- Percepcja kolorów zaburzona (dominacja żółtego)
- Ból głowy
- Halucynacja
Leczenie
- wstępna stabilizacja
- leczenie zaburzeń pochodzenia komorowego (Lidokaina)
- Leczenie bradykardii (Atropina)
- Uzupełnienie elektrolitów
- Dekontaminacja żołądka (płukanie z węglem)
- Antidotum (przeciwciała)
Zatrucia alkoholami
1. Glikol etylenowy
Dawka śmiertelna – 1-1,5 ml/kg
Obraz kliniczny
I etap (do 12 h)
- depresja OUN
- obrzęk mózgu
- śpiączka
- drgawki
- nudności wymioty
- drżenie mięśniowe
- kwasica metaboliczna
II etap (12-24 h)
- tachykardia
- tachypnoe
- wzrost CTK
- niewydolność i zapaść naczyniowa
III etap (24-72h)
- ostra nekroza cewek nerkowych
5
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
- oliguria
- ONN
Różnicować z zatruciami innymi alkoholami, krwawieniem podpajęczynówkowym,
obrzękiem płuc, posocznicą, urazem głowy, zatruciami środkami działającymi depresyjnie na
OUN
Układ krążenia
- glikol działa depresyjnie na mięsień serca
Układ wydalniczy
- nekroza cewek nerkowych przez odkładanie się kryształków kwasu szczawiowego
Gospodarka elektrolitowa
- hipokalcemia
Równowaga kwasowo – zasadowa
- pH powyżej 7.45
Badania
- EKG
- RTG klatki piersiowej
- Krew ( mocznik, kreatynina, jonogram, stężenie wapnia)
Leczenie
- udrożnienie dróg oddechowych
- wentylacja mechaniczna
- resuscytacja
- dwuwęglan sodu
- elektrolity
- eliminacja toksyny (hemodializa)
- antidotum (etanol)
- pirodyksyna 50 mg i.v co 6h
- tiamina iv 100mg co 6h
2. Metanol
Dawka śmiertelna 15 – 30 ml
Obraz kliniczny
 Układ OUN
- euforia
- senność
- zawroty głowy
- splątanie
- drgawki
- śpiączka
 Narządy wzroku
- zamazane widzenie
- obniżenie ostrości wzroku
- szerokie źrenice, słabo reagujące
- obrzęk siatkówki
 Przewód pokarmowy
- ból brzucha
- nudności
- wymioty
- objawy zapalenia trzustki (tkliwy brzuch)
 Układ wydalniczy
6
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
- niewydolność nerek
- mioglobinuria
Badania
- jonogram
- mocznik, kreatynina (krew)
- badanie oka (ostrość wzroku)
Leczenie
- wstępna stabilizacja
- monitorowanie hipoglikemii, mioglobinuri
- płynoterapia
- hemodializa
- odtrutka (etanol)
3. Izopropanol
Dawka toksyczna preparatu 70 % wynosi 1ml/kg
Obraz kliniczny
 OUN
- euforia
- zawroty głowy
- zaburzenia koordynacji ruchów
- ból głowy
- splątanie
- śpiączki
 Przewód pokarmowy
- bóle brzucha
- nudności, wymioty
 Inne
- nekroza cewek nerkowych
- dysfunkcja wątroby
- niedokrwistość
 Krążenie
- obniżenie CTK
- tachykardia
- zapaść oddechowa
Leczenie
- ABC
- Nawodnienie
- Przyspieszenie eliminacji (hemodializa, gdy: poważne obniżenie CTK, brak
odpowiedzi na nawodnienie ze strony CTK, głęboka śpiączka, pogorszenie się stanu
ogólnego, stężenie trucizny wynosi 400-500 mg /100ml)
ZATRUCIE TLENKIEM WĘGLA – CO ma 200 razy większe powinowactwo do
hemoglobiny niż tlen, dlatego też łatwiej się z nim łączy nawet przy niskim stężeniu.
Objawy kliniczne zależą od:
 czasu ekspozycji pacjenta na wdychanie;
 wieku;
 ilości procentowej wysycenia hemoglobiny tlenem;
7
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
Stany Zagrożenia Życia - Toksykologia
 przy niskim stężeniu mogą pojawić się: zawroty głowy, nudności, niepokój i
pobudzenie psychoruchowe (odpowiedz na niedotlenienie centralnego układu
nerwowego);
 przy wyższym stężeniu CO powyżej 15 – 20 % mogą dołączyć objawy: związane z
obrzękiem mózgu (konsekwencja inhalowania CO), kwasica metaboliczna, zgon;
Postępowanie ratownicze:
 jeśli nasycenie CO jest nie duże to:
- szybka ewakuacja
- 100 % czysty tlen
 przy wysyceniu hemoglobiny powyżej 25 %:
- leczenie w komorze hiperbarycznej do uzyskania stężenia CO do 5 %
- tlenoterapia
- działanie przeciw obrzękowe: Mannitol i Furosemid
wstępna
stabilizacja
- zabiegi resuscytacyjne
- podanie odtrutki
 chory ma kolor skóry malinowy, nie ma sinicy ani bladości powłok skórnych; zwłoki też
są koloru malinowego; saturacja nie daje obiektywnego wyniku (może być ok. 58 %,
czyli wysoka);
ZATRUCIE KWASAMI.
Postępowanie:
 drożność dróg oddechowych
 zaburzenia oddychania
 pojawienie się „piania koguta”
 udrożnienie przez intubację, konikopunkcję, konikotomię
 podajemy białko kurze: białko jaj kurzych tworzy związki nierozpuszczalne z
metalami ciężkimi oraz działa zobojętniająco i osłaniająco w zatruciach kwasami,
zasadami; stosuje się białko z 3 - 4 jaj na 0,5 l wody;
Ogólne zasady postępowania w ostrych zatruciach można ująć w następujący schemat:
1.
2.
3.
4.
5.
przerwanie narażenia organizmu na substancję toksyczną
wyrównanie zaburzeń podstawowych czynności życiowych
usunięcie nie wchłoniętej trucizny
przyspieszenie wydalania trucizny z organizmu
stosowanie odtrutek
8