WSTRZĄS :

WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
1
WSTRZĄS - krytyczne upośledzenie ukrwienia narządów lub pierwotne zmniejszenie przyswajania tlenu
przez komórki. Wstrząs nieleczony zawsze prowadzi do ciężkich zaburzeń metabolizmu komórkowego i
mikrokrążenia, a w końcu do nieodwracalnych zmian i śmierci komórek.
Tradycyjnie wstrząs klasyfikuje się według kilku obszernych kategorii, jako :





kardiogenny (zawał mięśnia sercowego, niedotlenienie mięśnia sercowego, wada zastawkowa,
zaburzenia rytmu, tamponada serca);
hipowolemiczny (krwawienie, oparzenie, niedostrzegalna utrata płynów, biegunka, wymioty,
ciężkie złamania, niedrożność jelit);
septyczny (infekcje);
neurogenny i mieszany (anafilaksja, zatrucie lekami);
nagłe załamanie sił i pogorszenie się stanu pacjenta, związane ze zmniejszeniem przepływu krwi i
niedotlenieniem ważnych dla życia narządów;
Objawy – we wszystkich odmianach wstrząsu objawy kliniczne i wygląd są podobne :
-
spadek CTK (ciśnienia tętniczego);
niepokój psychoruchowy;
apatia;
blada i chłodna skóra, pokryta kroplami zimnego potu;
szybki oddech (tachypnoe);
CTK skurczowe poniżej 80mmHg;
bardzo szybkie tętno (tachykardia), później nie wyczuwalne;
Rodzaje wstrząsów :
1. HIPOWOLEMICZNY :


względny – nie ma ubytku płynów ustrojowych;
bezwzględny – ubytek płynów :
-
zewnętrzna utrata płynów: krwotoki z ran, z wrzodów żołądka, z żylaków, z przełyku,
wymioty, biegunka;
wewnętrzna utrata płynów: złamanie miednicy (4 l krwi), złamanie kości udowej (do 2 –
2,5 litra krwi), zapalenie otrzewnej;
POSTĘPOWANIE :
-
wygodne ułożenie pacjenta i zatrzymanie krwawienia (opaska uciskowa lub okluzyjna);
zabezpieczyć swobodny oddech – usunąć przeszkody;
usunąć przyczynę wstrząsu;
ogrzać chorego (koc);
przetoczyć dożylnie płyny;
opanowanie bólu i uspokojenie chorego;
Wstrząs krwotoczny : nie podawać Dopaminy, lecz leki krwiozastępcze; uzupełnić krew;
Podatność na wstrząs zwiększają:




wiek (młodzież, podeszły wiek)
przewlekłe choroby
niewydolność nadnerczy
znieczulenie ogólne
– chorzy pobierający kortykosteroidy nie mogą uruchomić naturalnej rezerwy hormonalnej, dlatego
muszą dostać dodatkową dawkę kortykosteroidów – dotyczy ludzi operowanych; pacjent we wstrząsie
musi być z niego natychmiast wyprowadzony;
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1
2
Pomiar parametrów życiowych :











tętno, ciśnienie, ośrodkowe ciśnienie żylne
liczba oddechów
cogodzinna diureza
hematokryt co godzinę
bilans płynów
stała obserwacja wzrokowa
stan przytomności
kolor, wilgotność skóry
osłuchiwanie płuc
kwasica metaboliczna sprzyjająca obrzękowi
lekiem pierwszego rzutu we wstrząsie jest tlen;
2. ANAFILAKTYCZNY - może powstać jako reakcja uczuleniowa na:




środki farmakologiczne,
surowicę,
alergeny,
środki kontrastowe używane w radiologii;
Objawy kliniczne :









spadek CTK (ciśnienia tętniczego);
tachykardia;
ze strony skóry: pokrzywka, świąd, zaczerwienienie, wzmożone pocenie, obrzęk;
ze strony błon śluzowych: zaczerwienienie, obrzęk, łzawienie, wyciek z nosa, metaliczny
smak, chrypka, sidor – pianie koguta, zaciąganie przy wdechu;
ze strony układu oddechowego: tachypnoe, duszność, kaszel, sapanie, świszczący
oddech, obturacja
ze strony układu krążenia: spadek ciśnienia, tachykardia;
ze strony układu pokarmowego: kolka brzuszna, nudności, wymioty, biegunka;
ze strony układu nerwowego: pobudzenie psychoruchowe, zawroty głowy, drgawki;
zawsze bierz pod uwagę reakcje uczuleniową, kiedy nagle wystąpiły trudności z oddychaniem i
spadek CTK i widzimy zmiany na skórze;
Rozpoznanie :


wywiad (co zjadł, co go ukąsiło, itp.) – ustalenie przyczyny powstania reakcji uczuleniowej;
konikopunkcja / konikotomia: gdy mamy obrzęk podniebienia miękkiego i języka, czyli obrzęk
Quinkiego
Postępowanie :






przerwanie narażenia na działania antygenów (założenie opaski uciskowej, staza);
monitorowanie podstawowych parametrów życiowych;
utrzymanie i zabezpieczenie drożności dróg oddechowych – intubacja;
tlenoterapia 10-15 litrów / minutę;
dostęp do żyły i płynoterapia: Mleczan Singera – Koloidy (Dekstran), Krystaloidy;
adrenalina dożylnie (i.v.) – jest lekiem hamującym uwalnianie mediatorów reakcji
anafilaktycznej – Histaminy;
-
roztwór 1 mg – rozpuszczony w 250 ml soli fizjologicznej
2 mg – 500 ml
20 kropli / na minutę
0,1 – 0,2 mikrograma / kg/min  w strzykawce automatycznej
WWW.RatownictwoMedyczne.Friko.p1

3
leczenie 2 rzutu – glikokortykosteroidy: Hydrokortyzon 200 – 600 mg i.v. , Deksanol 8 16mg i.v. , Metyloprednizonol 50-120mg i.v.;
3. SEPTYCZNY – przyczynami są tu :


toksemia – zakażenie toksynami ustrojowymi, w wyniku bezpośredniego działania toksyn i
obniżenia przepływu krwi przez tkanki, w rezultacie dochodzi do niedotlenienia (anoksji) i
uszkodzenia tkanek;
zapalenie otrzewnej
Objawy :


hipermetabolizm: wysoka temperatura - gorączka, podwyższenie przemiany materii,
przyspieszenie krążenia krwi, podwyższenie tętna;
później faza hipometaboliczna: spadek ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia psychiczne,
wysoka leukocytoza, skaza krwotoczna – ‚pajączki’ ;
Postępowanie :





prawidłowa wentylacja,
tlenoterapia – tlen 5-6 litrów / minutę
wkłucie w celu pobrania krwi na bakteriologię
zwalczanie hipowolemii ( płynoterapia)
antybiotykoterapia;
Stan hipowolemii (odwodnienia) :
-
sterczący fałd skórny
złuszczona śluzówka
pot
tachykardia
tętno szybkie, nitkowate
ciśnienie niskie ok. 90 skurczów
skąpomocz (oliguria)
POSTĘPOWANIE OGÓLNE :
-
jeśli możliwe to usunąć przyczynę wstrząsu - np. zatamować krwawienie
ułożyć pacjenta w pozycji poziomej lub przeciwwstrząsowej (starać się nie unosić głowy i
klatki piersiowej, wszelkie manewry wykonywać bardzo ostrożnie, w przypadku
podejrzenia urazu kręgosłupa manewrować całą deską ortopedyczną)
jeśli obrażenia na to pozwalają, unieść kończyny dolne powyżej poziomu klatki piersiowej
podać tlen przez maskę z wysokim przepływem
zabezpieczyć dostęp do dożylny (dwa „grube” wkłucia)
zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła
monitorować akcję serca, pulsoksymetrię, kontrolować ciśnienie tętnicze
podać płyny i leki na zlecenie lekarza