Etyka biznesu

Etyka biznesu
Wykład (21 godzin)
Finanse
Krzysztof Michalski PhD
PRz / WZ / ZH
Plan wykładu
1) Etyka biznesu, etyka gospodarcza, etyka w zarządzaniu –
rozgraniczenia, uwagi metodologiczne
2) Etyka biznesu – wewnętrzna sprzeczność? Modele dominacyjne i
modele interdependencyjne
3) Krótka historia problemu
4) Etyczna legitymizacja biznesu – ekonomiczna legitymizacja etyki
5) Płaszczyzny etyki biznesu: makro-, mezo- i mikro6) Podstawy zrównoważonego rozwoju – etyka gospodarcza w skali
makro.
7) Główne problemy etyki przedsiębiorstwa
8) Etyka menedżerska – etyka biznesu w skali mikro
9) Problemy legitymizacyjne etyki biznesu
10) Problemy operacjonalizacyjne etyki biznesu
11) Problemy implementacyjne etyki biznesu
Etyka biznesu – wewnętrzna
sprzeczność? Modele dominacyjne i
modele interdependencyjne
1)
2)
3)
Prymat etyki nad ekonomią (teza o instrumentalnym
charakterze ekonomii, cele definiowane „od zewnątrz”).
Jeżeli dwie opcje działania są etycznie
równowartościowe, to wtedy o wyborze przesądzają
względy ekonomiczne
Prymat ekonomii nad etyką (teza o determinizmie
ekonomicznym). Jeżeli dwie opcje działania są
ekonomicznie równowartościowe, to wtedy o wyborze
przesądzają względy etyczne
Koncepcje interdependencyjne: poszukiwanie trzeciej
płaszczyzny, gdzie oba normatywne obszary na zasadzie
równoprawności się wzajemnie limitują – trudności
metodologiczne
Krótka historia problemu
-
-
Etyka i ekonomika wg Arystotelesa
Inne starożytne doktryny etyczne (eudajmonizm, hedonizm, teoria cnót
– aretologia, początki etyki chrześcijańskiej). W centrum: szczęście i
rola państwa
Średniowieczne doktryny etyczne (teorie prawa naturalnego i
chrześcijańska aretologia)
Teoria kontraktowa (T. Hobbes)
Gilotyna Hume`a i krytyka etyki
Początki utylitaryzmu
Kant i zwrot personalistyczny
Współczesne podejścia w etyce biznesu: uniwersalizm,
konsekwencjalizm kontra deontologizm, formalizm i etyki wartości
etc.
Etyczna legitymizacja biznesu –
ekonomiczna legitymizacja etyki
• Wspólne cele etyki i ekonomii –
kooperacja, synergie i wartości dodane
• „Dylemat więźniów” – strategie
egoistyczne i wymagania wspólnego dobra
• „Tragedia wspólnot” czyli jak w warunkach
nieograniczonej konkurencji załamują się
systemy produkcyjne
Etyka biznesu w skali makro• Etyka, sprawiedliwość i systemy gospodarcze
• Wartości etyczne i cele makroekonomiczne: stabilizacja cykli
ekonomicznych, zapobieganie kryzysom, optymalizacja (re)dystrybucji, dobrobyt, zaspokojenie popytu, zaspokojenie potrzeb,
bezpieczeństwo gospodarcze, zatrudnienie i minimalizacja bezrobocia,
samowystarczalność, optymalizacja wykorzystania zasobów itp.)
• Społeczne kształtowanie warunków ramowych biznesu
• Etyka i zrównoważony rozwój. Klasyczna koncepcja ZR (BrundtlandReport 1992). Integracyjna koncepcja ZR (Federacja Helmholtza
2001)
• Idea sprawiedliwości międzypokoleniowej i trzy filary rozwoju:
kapitał ekonomiczny, kapitał przyrodniczy i kapitał ludzki
Etyka biznesu w skali mezoEtyka przedsiębiorstwa (EP)
•
•
1)
2)
•
•
Subdyscyplina nauk o zarządzaniu
Dwa modele:
Top-down: EP jako instrument marketingowy (funkcja alibi,
polityka wizerunkowa itd.)
Bottom-up: EP jako instrument społecznego, konsumenckiego
nadzoru nad przedsiębiorstwami (licence-to-operate)
Punkt wyjścia: spektakularne wypadki i katastrofy przemysłowe
oraz codzienne wpadki firm (niebezpieczne produkty, oszustwa)
jako wynik zorganizowanej nieodpowiedzialności przedsiębiorstw
W centrum uwagi: korporacje jako osoby moralne i problem
odpowiedzialności kolektywnej i korporacyjnej
Etyka przedsiębiorstwa EP – cd.
Podejścia w EP:
1) Tradycyjne: zaprogramowanie na zysk a CSR
2) Dyskursywne: konflikty roszczeń aktorów
rynkowych i interesariuszy. EP to metodologia
dyskursywnego rozwiązywania konfliktów
3) Marketingowe: EP jako narzędzie zyskiwania
przewagi konkurencyjnej
4) Konsumerystyczne: EP jako etyczna ocena
marek, przedsiębiorstw, produktów przez
konsumentów / organizacje konsumenckie.
Hasło: etyczna konsumpcja
Etyka przedsiębiorstwa (EP) –
cd.
• Podejście tradycyjne:
- założenie o wewnętrznym etycznym
potencjale sterującym przedsiębiorstwa
- Good corporate Citizenship
- CSR i wkład przedsiębiorstwa w „dobre
życie” społeczeństwa i w ład społeczny
(również w odniesieniu do
zrównoważoności)
Etyka przedsiębiorstwa (EP) –
cd.
• Podejście dyskursywne:
- nawiązuje do teorii komunikacyjnej Habermasa / Giddensa
(racjonalność ma charakter komunikacyjny, konsens jest
istotą prawdy)
- procesy komunikacyjne w przedsiębiorstwie i z
interesariuszami zorientowane na konsens
- Włączanie pracowników i interesariuszy w procesy
etycznego samookreślenia i dobrowolnego zobowiązania
się firm
- Metody dyskursywnego porozumienia: „okrągłe stoły”,
„konferencje konsensualne”, „komórki planowania”,
„warsztaty przyszłości” etc.
Etyka przedsiębiorstwa (EP) – cd.
Podejście konsumerystyczne – (a)test etyczny
Kryteria oceny etycznej:
1)
Walory społeczne – czy produkcja przebiega na sprawiedliwych
społecznie warunkach (uczciwy system wynagradzania i
awansowania pracowników) i czy poszanowane są interesy
pracowników i innych interesariuszy
2)
Walory środowiskowe – jakie działania w zakresie poszanowania
środowiska są podejmowane w sektorze zarządzania produkcją i
zarządzania produktem (jakość zarządzania środowiskowego)
3)
Polityka informacyjna i komunikacyjna – jakość informacji o
produktach i produkcji (rzetelne oznakowanie) oraz jej dostępność
dla zainteresowanej publiczności (konsumentów) oraz kultura
komunikacji (sposób załatwiania reklamacji i zażaleń)
Etyka biznesu w skali mikro• Etyka zawodowa, gł. etyka menedżerska i etyka
konsumencka
• W centrum akty decyzyjne jednostek
• Aspekt: decyzje jako element samorozwoju i
samodoskonalenia człowieka
• Łączy elementy psychologii i nawiązuje do klasycznej
problematyki etycznej: cnoty moralne, sumienie itd.
• Integralnym elementem są kodeksy etyczne i kultura
zrzeszeń
Problemy legitymizacyjne etyki biznesu
• Etyka opisowa (socjologiczna), normatywna
(filozoficzna), narracyjna i proceduralna
(komunikacyjna, dyskursywna) – zalety i wady
• Etyka normatywna:
1) Podejścia systemowe (w starym stylu)
2) Podejścia uniwersalistyczne
- Uogólnialność utylitarystyczna
- Uogólnialność transcendentalna
- Uogólnialność pragmatystyczna
- Uogólnialność koherencyjna
Problemy operacjonalizacyjne
EB
• Przegląd dominujących koncepcji
• Prezentacja koncepcji koherencyjnej
(osobna prezentacja)
Problemy implementacyjne EB
(osobna prezentacja)