funkcje władzy politycznej

NAUKA O POLITYCE
POJĘCIE POLITYKI
Pojęcie „polityka” pochodzi z języka greckiego od słowa „politikon”ką.. Pod względem etymologicznym wiąże się z polis
starożytnych Greków. Próbę wytłumaczenia pojęcia polityki podejmowali: Arystoteles, Platon, św. Tomasz z Akwinu, Marsyliusz z
Padwy, N.Machiavelli, J.Lock, Monteskjusz, J.J.Rousseau, M. Weber, K.Marks i wielu innych.
Po raz pierwszy w Polsce pojęcie polityki zostało sprecyzowane w 1908 r. w słowniku Kartowicza, Kryńskiego i Niedźwieckiego
jako sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.
TENDENCJE W SPOSOBIE DEFINIOWANIA POLITYKI JAKO
1. sprawowanie władzy
2. podejmowanie decyzji
3. osiąganie celów
4. rozwiązywanie problemów
POLITYKA TO ZESPÓŁ DZIAŁAŃ PODJĘTYCH
PRZEZ OŚRODEK DECYZYJNY ZMIERZAJĄCY
DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW POPRZEZ
ZASTOSOWANIE ODPOWIEDNIO DOBRANYCH
ŚRODKÓW !
POLITYKA (wg. Franciszka Ryszki) !!!
1.Planowe, zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy, dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie
2.Sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.
NAUKA O POLITYCE
 nauka jako proces badawczy- czynności związane z poznaniem fragmentu rzeczywistości
 nauka jako wiedza naukowa- utrwalone wytwory czynności poznawczych
 czynności przekazywania wiedzy naukowej oraz przyswajanie jej
GEORGE ORWELL- polityka to wszystko co
PRZEDMIOT NAUKI O POLITYCE
otacza politologa, cała istniejąca rzeczywistość
1. teoria polityczna
2. instytucje polityczne
3. partie, grupy i opinia publiczna
TOMASZ MANN- Nie ma nie- polityki.
4. stosunki międzynarodowe
Wszystko jest polityką.
FUNKCJE NAUKI O POLITYCE
 Opisowa: ustala odpowiedź na pytanie jaka była/jest obecnie rzeczywistość polityczna
 Wyjaśniająca: dlaczego zaistniało jakieś zjawisko polityczne, dlaczego ma takie a nie inne właściwości
 Przewidująca: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości/kiedy określone zjawiska będą miały miejsce
 Instrumentalna: jakie konkretne działania/decyzje podjąć by otrzymać rezultat
 Ideologiczna: do jakich celów dążymy, jakie wartości realizujemy
METODY BADAWCZE W POLITOLOGII
1. metoda analizy systemowej
2. metoda porównawcza
3. metoda decyzyjna
4. metody behawioralne
5. metody ilościowe
6. metody empiryczne
WŁADZA POLITYCZNA to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy pomiędzy określonymi podmiotami, polegający
na możliwości stosowania trwałego i instytucjalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego zachowania,
postępowania.
TYPY DEFINICJI WŁADZY
 behawioralne (władza to szczególny typ zachowania ludzkiego polegający na możliwości modyfikowania zachowania ludzkiego),
Max Weber: władza jest to możliwość narzucania czyjejś woli lub zachowania innych osób
 teleologiczne: władza to spełnianie pewnych celów, wytwarzanie pewnych skutków. Władza to zdolność osiągania tego czego się
chce lub wywoływania pożądanej zmiany
 instrumentalne, traktują władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, zwłaszcza przemocy
 strukturalne ujmują władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi
 definiowanie władzy jako wpływu: władza jest powiązana z możliwością instytucjonalnego wpływu na innych. Władza to
zdolność narzucania i egzekwowania decyzji
 konfliktowe, wg których władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych
FUNKCJE WŁADZY POLITYCZNEJ
1. SENSU LARGO– określają całe płaszczyzny działania władzy politycznej
 integracyjna – polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia
w kierowaniu państwem
 dystrybucyjna – związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy
 ochronna- zapewnienie ochrony na płaszczyźnie konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych
 strukturotwórcza – związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiają dostęp do rządzenia reprezentantom
wszystkich grup społecznych
2. SENSU STRICTO– określają szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej
 stanowienia prawa – wydawanie norm, których obywatele muszą/powinni przestrzegać
1
 tworzenia lub modyfikowania organów państwowych
 podejmowania decyzji w zakresie finansów państwa np. budżet, podatki
 wpływania na działalność naukową, kulturową, oświatową i propagandową
RZĄDZENIE to wykonywanie władzy państwowej, a więc proces podejmowania decyzji i kierowania aparatem państwowym dla
zapewnienia ich realizacji
ŚRODKI SPRAWOWANIA WŁADZY
3. Przymus fizyczny – jest stosowany w sytuacjach zagrożenia bądź faktycznego łamania norm regulujących funkcjonowanie systemu
politycznego
4. Bodźce materialne i moralne – mają zastosowanie w regulacji zachowań jednostek ludzkich i grup społecznych poprzez
mechanizmy realnego stosowania kar i nagród
5. Zabiegi perswazyjno ideologiczne – służą oddziaływaniu na środowisko i procesy motywacyjne w celu wykazania pozornej lub
rzeczywistej zgodności interesów nosicieli władzy z interesami podmiotów podporządkowania (rządzących/rządzonych)
6. Regulacja i kontrola informacji- manipulacja informacji
LEGITYMACJA- praworządność- wytwarzanie przekonania, że ci co rządzą są do tego uprawnieni i że sposób sprawowania przez nich
władzy jest prawowity (votum zaufania dla władzy ze strony społeczeństwa)
LEGITYMIZACJA- prawomocność- przeświadczenie, że grupa osób nami rządzących osiągnęła władzę zgodnie z obowiązującymi
normami prawnymi, że sprawuje swą władzę w sposób legalny
TRZY WYMIARY LEGITYMIZACJI
 Legitymizacja ideologiczna opiera się na akceptacji głównych zasad wg których władza jest zorganizowana w systemie
politycznym
 Legitymizacja strukturalna opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu
politycznego, społeczeństwo akceptuje porządek polityczny
 Legitymizacja personalna wyraża się w szacunku dla poszczególnych osób sprawujących funkcje publiczne
TRZY TYPY PANOWANIA WG MAXA WEBERA
1. Legitymizacja (panowanie) legalna polega na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i
przestrzegania go przez reprezentantów władzy
2. Panowanie tradycyjne opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Odziedziczony
status społeczny, jest głównym źródłem sprawowania władzy. Np. władza patriarchalna
3. Władza (legitymizacja) charyzmatyczna (kult przywódcy)
PROCES POLITYCZNY to przebieg regularnie następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku
przyczynowo-skutkowym
Czynniki wpływające na przebieg procesu politycznego:
- stopień rozwoju społeczno-gospodarczego
- charakter współdziałania danego kraju z innymi państwami
- rywalizacja ekonomiczna i społeczna z innymi krajami
- program ugrupowań mających większość w parlamencie
- dojście do władzy innej partii lub grupy politycznej
- osiągnięty stopień zorganizowania społeczeństwa (na ile jest ono obywatelskie)
- działalność partii skrajnie prawicowych
Typologie procesów politycznych:
 samostanowienia (niezawisłość, niepodległość)- charakterystyczne dla państw dążących do niepodległości
 upodmiotowienia – związane są z dążeniem pewnych grup społecznych do uzyskania podmiotowości politycznej u uczestnictwa w
życiu politycznym na równi z innymi podmiotami
 instytucjonalizacyjne- polegają na tworzeniu podstaw działania podmiotów politycznych i dopuszczaniu ich do uczestnictwa w
funkcjonowaniu systemu politycznego (prawa wyborcze obywateli)
 partycypacyjne- polegają na wzroście uczestnictwa podmiotów zbiorowych i indywidualnych w życiu publicznym(związki
zawodowe)
FAKT POLITYCZNY to działania związane ze sprawowaniem władzy lub walką o władzę
DZIAŁANIA POLITYCZNE to podejmowanie i realizacja przez zorganizowane podmioty decyzji politycznych, wynikiem których jest
powstanie określonych zjawisk politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych
Cechy działań politycznych
1. Celowy ukierunkowany charakter, są wyrazem świadomego wyboru podmiotów
2. Są podejmowane z zamiarem wywołania określonych skutków politycznych
3. Są podejmowane w interesach wielkich grup społecznych
4. Konfliktowy charakter
Klasyfikacja działań politycznych ze względu na:
1) Stopień złożoności działań politycznych
 Proste – do celu prowadzą czynności tego samego typu, związek pomiędzy czynnością a rezultatem ma charakter bezpośredni, np.:
desygnowanie premiera
2
 Złożone- mające charakter wieloczynnościowy np. proces legislacyjny
2) Liczba podmiotów
 Działania jednostkowe, do których możemy zaliczyć działania celowe wykonywane na własną rękę
 Działania zbiorowe będące sumą zachowań indywidualnych, najczęściej podobnych lub identycznych o znikomym stopniu
organizacji(Lepper-głośniki)
 Działania grupowe, których podmiotami są grupy społeczne
 Działania totalne, w których podmiotowo uczestniczą wszystkie jednostki społeczne, grupy, instytucje i organizacje np.: wojna
3) Stopień jawności
 Działania jawne, które są prowadzone pod kontrolą opinii społecznej (proces legislacyjny)
 Działania ukryte prowadzone w tajemnicy, nie podlegają kontroli społecznej
 Działania zamaskowane, których założenia są znane, cele szczegółowe pozostają tajemnicą
Racjonalne działania polityczne – to takie, które w sposób niezawodny, z największym prawdopodobieństwem prowadzi do
preferowanego rezultatu przy jak najmniejszych kosztach
Typy działań politycznych
1. REFORMA proces rewolucyjnego, stopniowego, zwykle długotrwałego przekształcania systemu politycznego nienaruszający
podstawowych reguł i mechanizmów przebiegających pod kontrolą instytucji władzy politycznej
2. REWOLUCJA nagła i rozległa zmiana polityczna obejmująca sferę personalną, polityczną, społeczną, kulturową i świadomościową
3. PRZEWROTY POLITYCZNE: zamachy stanu, pucze, spiski militarne
STOSUNKI POLITYCZNE to wzajemne oddziaływania ludzi na siebie wynikające ze sprawowania władzy politycznej
 zwierzchnictwa: charakteryzują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do
podporządkowanych
 podporządkowania: charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących
 współpracy: to stosunki przychylne między stronami i służące do osiągnięcia danych celów
 kompromisu: pójście na ustępstwa w dojściu do wspólnego celu np. rozmowy koalicyjne
 walki: osiągnięcie celów zakłada pokonanie przeciwnika
podmiotów
POTRZEBY POLITYCZNE to subiektywne stany niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu
- Potrzeba skutecznego uczestnictwa w wyborach
- Potrzeba nieskrępowanej wypowiedzi we wszystkich dziedzinach życia
- Potrzeba bezpieczeństwa osobistego polega na ochronie nietykalności jednostki i mieszkania jednostki
- Potrzeba organizowania się (tworzenia struktur związanych z uczestnictwem w życiu publicznym
Klasyfikacja potrzeb politycznych wg Kryterium podmiotowego:
 Potrzeby indywidualne (potrzeba posiadania osobistej władzy)
 Potrzeby grupowe (dążenie do władzy grupy społecznej/politycznej)
 Potrzeby ogólnospołeczne (uosobienie dążności całego społeczeństwa do suwerenności, integracji, koalicji)
INTERES POLITYCZNY to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej, względnie poszczególnych decyzji dot. Rozdziału
wartości politycznych w konkretnym kierunku
Kryterium przedmiotu:
- interesy ekonomiczne
- interesy socjalne
- interesy ideologiczne
- interesy kulturalne
Kryterium podmiotu:
- ogólnospołeczne
- narodowości i grup etnicznych
- grup społecznych
- jednostek
Kryterium zakresu
sprzeczności interesów:
- zbieżne
- kompromisowe
- sprzeczne
Kryterium
uświadomienia:
- uświadomione
- nieuświadomione
ARTYKULACJA POTRZEB I INTERESÓW PUBLICZNYCH to proces ujawniania się potrzeb politycznych i interesów
politycznych, proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia tych potrzeb (PRZENIESNIENIE POTRZEB Z POZIOMU
SPOŁECZEŃSTWA NA POZIOM WŁADZY)
Artykulacja potrzeb i interesów przybiera następujące fazy:
1. Ujawnienie się potrzeb i ich agregacja, czyli przekształcenie w interesy
2. Argumentacja interesów poprzez przekształcenie ich w postulaty
3. Selekcja postulatów
4. Realizacja postulatów
ZACHOWANIA POLITYCZNE to reakcje ludzi na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów politycznych
 publiczne manifestowanie poparcia dla władcy
 polemika kandydatów np. na spotkaniu przedwyborczym
 rywalizacja o funkcje lidera partii
ADAPTACJA POLITYCZNA to zgodność między wartościami w programach politycznych przedstawianych przed wyborami z tymi po
SYSTEM POLITYCZNY to ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i
nieformalnych) działających na terenie danego państwa oraz ogół generalnych norm i zasad regulujących stosunki między nimi.
3
TRZY STANOWISKA METODOLOGICZNE ZWIĄZANE Z POJECIEM SYSTEMU POLITYCZNEGO
1. Ujęcie instytucjonalne według, którego system polityczny oznacza ogół instytucji, za pośrednictwem, których podejmowane są
decyzje polityczne (Max Weber, George Jellinek)
2. Ujęcie strukturalno-funkcjonalne określa system polityczny jako dynamiczny proces polityczny zachodzący w obrębie wspólnot
takich jak: państwo, partia polityczna, związki zawodowe. Strukturalne elementy systemu politycznego to zapełniające go role,
działania, wzajemne działania, sposoby i wzorce zachowania jednostek i innych podmiotów społecznych.
3. Ujecie systemowe według, którego rozpatruje się relacje między systemem a jego otoczeniem. Sprowadza się to pojęcie do trzech
etapów: wejścia, przetworzenia, wyjścia
NA SYSTEM POLITYCZNY SKŁĄDAJĄ SIĘ TRZY GRUPY ELEMENTÓW:
 Idee i wartości: np. idea suwerenności narodu (zapisana w konstytucji)
 Organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju
 Normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie
organizacji i instytucji politycznych np. normy prawne, moralne
Cztery podsystemy w ramach systemu politycznego
1. Instytucjonalny: partie polityczne, organizacje społeczne, grupy interesu, instytucje samorządowe.
2. Funkcjonalny: ogół funkcji i ról wypełnianych przez poszczególne elementy podsystemu instytucjonalnego
3. Regulacyjny: obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których reguluje się ogół stosunków społeczno-politycznych
4. Komunikacyjny: obejmuje ogół związków i relacji istniejących między różnymi elementami podsystemu instytucjonalnego
Funkcje systemu politycznego:
 regulacyjna oznacza sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym.
 mediacyjna polega na rozwiązywaniu konfliktów i mediacji w przypadkach sprzecznych interesów grupowych
 adaptacyjna w usprawnianiu działania instytucji i w poszerzaniu bazy funkcjonowania systemu
 innowacyjna polega na wprowadzaniu do otoczenia reguł i mechanizmów działania
Cechy systemu parlamentarno-gabinetowego:
1. Istnienie parlamentu wyłonionego w wyborach powszechnych
2. Układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na proces tworzenia rządu. Premier powinien mieć poparcie większości w
parlamencie
3. Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem (wotum nieufnosci0
4. Głowa państwa i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za tzw. delikt konstytucyjną
5. Głowa państwa ma prawo do skrócenia kadencji parlamentu
6. Nie występuje w systemie parlamentarnym zakaz łączenia stanowisk
7. Głowa państwa ma bardzo ograniczone kompetencje (gł. Reprezentacyjne)
Cechy systemu prezydenckiego:
1. USA modelowy przykład systemu prezydenckiego
2. prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu
3. prezydent i parlament wybierane SA w drodze wyborów powszechnych
4. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed kongresem, ponosi tylko odpowiedzialność konstytucyjną
(impeachment)
5. prezydent nie ma prawa skrócenia kadencji parlamentu
6. zakaz łączenia stanowiska w rządzie i pełnienia mandatu deputowanego
Cechy systemu pół-prezydenckiego (tzw. semi-prezydencki/ mieszany):
1. bezpośredni sposób powołania prezydenta przez naród w drodze wyborów powszechnych
2. występuje dualizm egzekutywy czyli władza wykonawcza należy do prezydenta i rządu
3. szeroki zakres kompetencji prezydenta
4. prezydent powołuje premiera, a na jego wniosek ministrów
5. zakaz łączenia stanowisk
6. istnieje możliwość skrócenia kadencji parlamentu przez prezydenta
występuje w: Finlandii, Francji, Portugalii
Cechy systemu parlamentarno-komitetowego:
1. Występuje w Szwajcarii
2. Występuje zasada jednolitości władzy państwowej
3. Parlament jest najwyższym organem państwowym, który bezpośrednio powołuje głowę państwa i rząd
4. Rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu
5. Istnieje zakaz łączenia stanowisk (rząd na 4 lata wybierany spoza grona deputowanych)
6. Rząd pełni funkcję kolegialnej głowy państwa
7. Nie występuje odpowiedzialność polityczna rządu
8. Występują bardzo rozwinięte instytucje demokracji bezpośredniej (referenda)
HOMO POLITICUS




Uczciwy
Predyspozycje intelektualne (wykształcony itp.)
Dyspozycyjny
Kierowanie się dobrem kraju
4







Wcześniejsze dokonania
Pełne zaangażowanie
Przedkładanie celów społecznych nad swoje własne
Dąży do swoich celów
Otwarty (zawieranie kompromisów itp.)
Świadomość własnej wartości (zna swoje plusy i minusy)
Ekstrawertyk
ELITA to wyodrębniona, choć niekoniecznie w sposób sformalizowany, grupa przywódcza, stanowiąca wzór dla reszty społeczeństwa,
kierująca jego życiem i określająca lub przynajmniej wpływająca na kierunek jego rozwoju. Może być usytuowana w różnych segmentach
struktury społecznej. Szczególne znaczenie przypisywane jest powszechnie elicie politycznej i intelektualnej.
UJĘCIA ELIT:
 Stratyfikacyjne (V.Paret)- charakteryzuje elitę przez cechy jej położenia społecznego (władza, walory intelektualne), wewnętrznych
więzi (wspólnota interesów), wspólne treści świadomości (poczucie przynależności do elity). Elita w tym ujęciu jest grupą
zintegrowaną i wyizolowaną.
 Instytucjinalne (M.Weber)- centralnym punktem zainteresowania są instytucje władzy i organizacje polityczne.
.
ELITA WŁADZY- to zespół ludzi sprawujących władzę, a więc podejmujących istotne decyzje polityczne z racji swego miejsca w
strukturze politycznej.
Podstawowe metody wyodrębniania elity politycznej:
1. pozycyjna- EP tworzą osoby zajmujące strategiczne pozycje w państwie
2. reputacyjna- EP tworzą osoby, które w mniemaniu opinii publicznej mają istotny wpływ na decyzje państwowe
3. decyzyjna- EP tworzą osoby rzeczywiście podejmujące decyzje bądź mające na nie istotny wpływ
Cechy elit wg W.A. Welsha:
demograficzne:
-wiek
-pochodzenie narodowościowe
-pochodzenie społeczne
-formalne wykształcenie
-rodzaj specjalistycznego wykształcenia
cechy karier politycznych:
-formalna pozycja w elicie władzy
-doświadczenie polityczne
orientacja na wartości i zadania
M.Simlat wyróżnił 3 cechy strukturalne elity:
1. ograniczona liczebność- elita jest grupą nieliczną
2. członkowie elity zajmują wysoką pozycję w strukturach instytucjonalnych systemu społecznego i politycznego
3. możliwość oddziaływania elity na politykę w skali całego państwa, szczególnie oddziaływanie w sferze politycznej
Relacje między elitami:
 jedna elita władzy z wyraźną tendencją alienowania się ze społeczeństwa (MY-ONI)
 równoległe istnienie dwóch elit- rządzącej i opozycyjnej
 porozumienie między elitą a rządzonymi
Ograniczenia jakim podlegają elity:
1. elity zawsze wymagają pomocy ze strony mas (nieelit)
2. elity ograniczone są przez obietnice i apele przy czym argumenty polityczne elit muszą być dostosowane do orientacji nieelit do
których są skierowane.
3. orientacje nieelit w stosunku do świata społecznego i politycznego, są zależne od stopnia rozwoju socjoekonomicznego jakie
osiągnęło społeczeństwo.
ELITARYZM- to przekonanie o celowości lub konieczności i dobrowolności czynności istnienia elit. Głoszący konieczność podziału
społeczeństwa na elity rządzące i masy rządzone. Nie można przypisywać wszystkim tych samych uprawnień politycznych. Wg niego elita
jest trwałym elementem struktury społecznej i pełni rolę sprawczą w historycznym procesie.
Elitaryzm a demokracja: Elitaryzm i demokracja dają się pogodzić. Demokracja tworzy i pielęgnuje elity, a elita służy demokracji i ją
ożywia poprzez utrzymywanie dynamizmu demokracji. Rządy demokratyczne to w istocie działo wąskiej elity.
Struktura społeczna elit wg Pareta:
 elity rządzące- jednostki bezpośrednio lub pośrednio odgrywające znaczne role w rządzeniu
 elity nierządzące- pozostali członkowie elity
 masy
Tak wyróżniona elita podlega ciągłej ewolucji. Jednostki słabe są eliminowane i zastępowane pełnymi energii przedstawicielami klas
niższych.
Kategorie społeczne ze względu na udział w życiu politycznym wg Roberta Putnamarka:
1 elita decyzji- są osoby, które zajmują urzędy polityczne na skutek procedur demokratycznych. Posiadają możliwość podejmowania
decyzji politycznych na szczeblu władzy państowej.
5
2 elity wpływu- to te jednostki i grupy, które w sposób pośredni wpływające na decyzje polityczne. Mogą to być urzędnicy państwowi
wyższego szczebla, wielcy właściciele, przemysłowcy, finansjera, gr. interesu, przywódcy partyjni.
3 aktywiści polityczni
4 uważnie obserwujące życie polityczne
5 wyborcy
6 nie uczestniczący w życiu politycznym
SEGMENTY ELITY WŁADZY: elita parlamentarna/ rządząca/ sądowa
KLASYFIKACJA ELIT
1. kryterium ze względu na stosunek do tradycji i nowoczesności:
- elity kosmopolityczne- popierają nowoczesność. Akceptują obce wzory, a także zrywanie z przeszłością.
- elity nacjonalistyczne- odrzucają zewnętrzne wpływy, nowoczesność. Dążą do izolowania państwa. Idealizują przeszłość.
- elity kompradorskie- dwoistość kultury w państwie. Akceptacja zarówno tradycji jak i nowoczesności.
- elity liberalne - próbują łączyć nowoczesność i tradycje by stały się niesprzeczne. Ów kompromis oznacza unowocześnienie
nieniszczące podstawowych wartości tradycji i kultury. Rozwiązanie to jest najkorzystniejsze lecz jeśli zostałyby połączone najgorsze
cechy starej i nowej kultury przyniosłoby to najgorsze efekty.
2.według K. Smogorzelskiego
- idealistyczne- odwołują się do uczuć religijnych i patriotycznych
- realistyczne- dar spekulacji przeważa nad więzami duchowymi (odwołanie się do tego co jest tu i teraz)
3.kryterium ze względu na stopień strukturalnej integracji (istnienie formalnych i nie- powiązań komunikacyjnych i wzajemnych
oddziaływań pomiędzy frakcjami elity) oraz zakres porozumienia dotyczącego wartości politycznych:
-elita sfragmentaryzowana (podzielona)- cechuje ją fundamentalna rozbieżność co do wartości i reguł polityki. Odłamy elit zachowują się
wobec siebie jak wrogowie. Konsekwencji tego może być długotrwała destabilizacja polityczna, rewolucja czy też dyktatura elity która
odwołuje się do zasady egalitaryzmu po to aby uzyskać pomoc elit.
-elita ideologicznie zunifikowana (elita zintegrowana)- w jej skład wchodzą obsadzający strategicznie pozycje przywódcy zwartych
ideologicznie i organizacyjnie ruchów politycznych. pojawia się w wyniku zwycięstw militarnych lub rewolucji wewnętrznych. Elita
monopolizuje decyzje polityczne stopniowo eliminując konkurentów mających inne przekonania. Jest jedynym graczem na scenie
politycznej a wyznawana przez nia ideologia jedyną ideologią dozwoloną.
-elita konsensualnie zunifikowana- składa się ona z frakcji podzielających podobne wartości i reguły gry politycznych niezależnie od
róznic poszczególne frakcjie komunikuje się ze sobą a niekiedy współpracy są politycznymi oponentami, których należy stosując
niepodważalne przez żadną ze stron procedury by przekonać, zneutralizować lub osłabić nie są one jednak wrogami, członkowie elit
dobrowolnie ograniczaja kłutnie i rywalizowanie miedzy sobą , co powoduje iż konflikty polityczne maja umiarkowana tendencje. Jedność
elity opiera się na pewnych podstawach, jakie tworzą tradycyjne wartości demokratyzmu, liberalizmu, swobód obywatelskich.
PRZYWÓDZTWO POLITYCZNE jest sztuką pozyskiwania zwolenników i minimalizowania wpływu przeciwników, w warunkach
istnienia zewnętrznego wroga.
TYPY PRZYWÓDZTWA (P.CERNY):
 ze względu na właściwości temperamentu przywódcy
- pasywne
- aktywne
 z względu na relacje przywódcy z otoczeniem społecznym
- przedstawicielskie uwzględniające przede wszystkim interesy i racje otoczenia
- autonomiczne- przywódca podejmuje decyzje sam
 ze względu na pozycję przywódcy w strukturze państwa
- legalistyczne mieszczące się w granicach obowiązujących norm (głównie prawnych)
- autorytarne- przywódca przekracza obowiązujące normy i działa np. w oparciu o rewolucję wojenną
W OPARCIU O W/W TYPY MOŻNA WYRÓŻNIĆ TYPY PRZYWÓDZTWA:
1. rutynowe- pasywność+reprezantywność+legalizm. Ma charakter adaptacyjny dlatego jest pożądane w wysoce ustabilizowanej
sytuacji ekonomicznej i politycznej.
 integratywne- różni się od rutynowego poziomem aktywności. Ujawnia swoje walory w liberalnych demokracjach o jasno
zdefiniowanych konfliktach społecznych (np. w społeczeństwach podzielonych na tle etnicznym).
 katalityczne- różni się od transformatywnego tylko legalizmem, tj. brakiem naruszeń norm prawnych. Pożądane w warunkach
konsolidacji zmian lub wprowadzania reform.
2. transformatywne- aktywność+autonomiczność+autorytatywność. Ma charakter kreatywny i innowacyjny dlatego jest przydatne w
warunkach kryzysu (wojny, rewolucji itp.)
STYL PRZYWÓDZTWA POLITYCZNEGO to sposób komunikowania się przywódcy ze zwolennikami i przeciwnikami.
CECHY PREDESTYNUJĄCE DO PEŁNIENIA FUNKCJI PRZYWÓDCZYCH:
 wysoka samoocena
 poczucie odpowiedzialności
 pewność siebie
 wyczucie w ocenie pewnych zjawisk i osób
 zdolność do podejmowania ryzyka
 dobry mówca
 tolerancja
 osobowość lidera
 uczciwość
 walka o realizację założonych celów, ale i kiedy to konieczne skłonność do
 umiejętność współdziałania
kompromisu
6
PARTIA POLITYCZNA to organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez
zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu..
KONFLIKT to przeciwstawne działania, walka dwóch lub więcej podmiotów polityki, wynikające z ich wzajemnie sprzecznych
interesów!! Konflikt może zaistnieć na płaszczyźnie międzypaństwowej jaki i wewnątrzpaństwowej. Fazy konfliktu:
1. Pojawienie się sprzeczności i frustracji społecznej
2. Realna ‘walka’ pomiędzy podmiotami charakteryzująca się zmiennym poziomem jej natężenia i gwałtowności
3. Próba rozwiązania konfliktu poprzez ostateczne usunięcie jej przyczyn i zawarcie porozumienia
TYPOLOGIA KONFLIKTÓW:
1. podział podmiotowy
 A.Oberschall
- interpersonalne- zachodzące w małych grupach
- mikrokonflikty- między małymi grupami
- makrokonflikty- między dużymi grupami
 L.Sobkowiak
- duże grupy społeczne
- organizacje polityczne
- ośrodki decyzyjne
- jednostki
 P.Sorokin:
- interpersonalne
- grupowe
 K.Boulding
- między osobami
- między grupami
- między organizacjami
- między osobami a grupami
- między osobami a organizacjami
- między grupami a organizacjami
2. podział przedmiotowy
 ze względu na treść:
- ekonomiczne, polityczne, ideologiczne, kulturalne, religijne
- interesów- powstałe na tle konkurencji o określone dobra społeczne); adaptacyjne- powstałe na tle przystosowania się ludzi do siebie w
procesie działania w trzech sferach: motywacyjnej (niechęć do zaakceptowania innej osoby lub grupy), organizacyjnej (złe warunki
współpracy), informacyjnej (niedostateczna lub błędna informacja); postaw- powstałe na tle rozbieżności w moralnych ocenach zjawisk i
zachowań
- J.Bernard: socjologiczne, psychologiczne, semantyczne
 Coser: rzeczywiste- walka o wartości i cele, przy czym konflikt jest środkiem do obrony pewnych wartości. Istnieją sposoby ich
rozwiązania. Nierzeczywiste- rozkłada i dzieli społeczeństwo na wrogie obozy. Rozwiązanie jest znikome.
 ze względu na formę (sposób przejawiania się konfliktu):
- racjonalne (logicznie skalkulowana walka) i irracjonalne (przyczyną są nieporozumienia, uprzedzenia, napięcia, walka jest ostra,
chaotyczna, nieprzemyślana, dominują emocje, które są skoncentrowane na osobach, a nie problemach).
- antagonistyczne i nieantagonistyczne
- jawne (ujawniają się w działaniu, które jest widoczne dla zewnętrznych obserwatorów, wykraczają często poza uwikłane strony aby
zdobyć aprobatę publiczności), ukryte (ukrywane przez uczestników przed otoczeniem, walka występuje w postaci biernego oporu,
polegają na uniemożliwianiu działań przeciwnika, organizowaniu opozycji, dezinformacji)
- zorganizowane- jawne, zaprogramowane i przeprowadzane wg z góry przyjętych zasad. Opracowana jest strategia i taktyka walki, cele.
Istnieje struktura organizacyjna walczących grup. Podział zadań i funkcji. Ściśle określone metody postępowania. Sieć kontaktów i
opracowanie sposobów kontaktowania się  strajk. Niezorganizowane- żywiołowe, spontaniczne, powstałe w wyniku przypadkowego
zbiegu okoliczności, wywołującego nagły wzrost frustracji i agresji  rozruchy uliczne
3. ze względu na zasięg: konflikty ról, konflikty grupowe, konflikty międzynarodowe, konflikty między blokami państw
4. M.Deutsch
- konstruktywne- Zmniejsza lub likwiduje istniejące sprzeczności i napięcia. Rozwiązuje się na drodze kompromisu, ustępstw jednej ze
stron lub wspólnego dążenia do pomnożenia brakującego dobra.
- destruktywne- wywołują niekorzystne skutki dla uczestników (zniszczeniu jednej ze stron, a czasem obu). Powodują eskalację
konfliktu, wzbudzają nowe napięcia i spory.
5. ze względu na stosunki między podmiotami: równość podmiotów, nierówność, konflikt między całością a częścią
6. ze względu na przyczyny konfliktu:
- powstałe wewnątrz systemu politycznego jako rezultat interakcji jego podmiotów
- zrodzone w relacjach systemu politycznego i pozasystemowego podmiotów polityki
- spowodowane bodźcami zewnętrznymi
- wywołane bodźcami zewnętrznymi, w sytuacji gdy system polityczny nie ma możliwości, ale chce lub nie potrafi odpowiednio
zareagować na te bodźce
METODY ROZSTRZYGANIA KONFLITÓW:
1. Negocjacje są procesem komunikowania się stron, gdy oczekują one, że porozumienie może zapewnić większe korzyści niż działanie
bez porozumienia. Aby mogły zaistnieć negocjacje musi powstać kompromis, czyli stopniowa rezygnacja ze swoich interesów na rzecz
ostatecznego porozumienia. W drodze do osiągnięcia porozumienia wskutek negocjacji wyróżnić można pięć etapów: określenie interesów
własnych i partnera, podanie pomysłów rozwiązań, opracowanie sposobu wybrania wspólnego rozwiązania, określenie przewidywanych
skutków braku porozumienia, sformułowanie propozycji porozumienia. Na negocjacje składają się dwa elementy: stanowisko
negocjacyjne oraz interes. Stanowisko to żądanie dotyczące czegoś wymiernego. Natomiast interes to powód, który doprowadził do zajęcia
danego stanowiska. Warto zwrócić uwagę, że interes jest nadrzędny w stosunku do stanowiska. Największą porażką obydwu stron jest
zerwanie negocjacji, które prowadzi do jeszcze większego zagłębiania konfliktu. 5 stylów negocjowania:
7
 dominacja
 dostosowywanie się
 unikanie
 kompromis
 negocjacje integratywne
2. Arbitraż to zwrócenie się przez obie strony konfliktu do osoby lub instytucji niezależnej z prośbą o rozwiązanie konfliktu. Strony
konfliktu zobowiązują się wcześniej do uznania werdyktu arbitra, który może wydawać orzeczenia z mocą prawa.
3. Mediacje to dobrowolne i poufne porozumienie się stron znajdujących się w konflikcie w obecności bezstronnej i neutralnej osoby
trzeciej – mediatora. Mediator, jako pośrednik między spierającymi się stronami, pomaga doprowadzić do ugodowego,
satysfakcjonującego obie strony, rozwiązania konfliktu, na drodze dobrowolnych negocjacji. Jako osoba trzecia, neutralna wobec stron i
ich konfliktu, wspiera przebieg negocjacji, łagodzi emocje i nie narzucając stronom żadnego rozstrzygnięcia, pomaga w wypracowaniu
kompromisu. Ze względu na rodzaj mediacje dzielimy na: sądowe, rodzinne, gospodarcze, konsumenckie.
4. odwrócenie uwagi od przedmiotu konfliktu
5. kompromis (obustronna rezygnacja z części postulatów)
6. ujawnienie wspólnego interesu, celu
7. stworzenie lub ujawnienie zagrożenia zewnętrznego
8. separacja stron (unikanie bezpośredniego kontaktu stron)
9. odwlekanie rozwiązania konfliktu (gra na zwłokę)
10. stwarzanie pozorów zgody
11. pogodzenie się z sytuacją konfliktu
12. dewiacja
REFORMA to stopniowa zmiana istniejącej rzeczywistości kontrolowana przez grupe rządzącą nie naruszająca ram instytucjonalnych
ustroju politycznego i społecznego. Cechy reformy:
-jest zmianą fragmentaryczna obejmująca jedna lub kilka społecznie nośnych dziedzin
-głebokosć zmian jest niewielka , zazwyczaj są powierzchniowe tzn takie które bez trudu można usunąć skutki lub kierunki reform
odwrócic.
-celem reformy zazwyczaj nie nie odpowiadają w pelni społecznym oczekiwanią
-reforma w swoim założeniu ma służyc utrzymaniu istniejących stosunków społecznych przy równoległym ich ulepszaniu.
KLASYFIKACJA REFORM:
 ze względu na dziedzinę, której dotyczą: polityczne, społeczne, gospodarcze, militarne itp.
 ze względu na zmiany jakie wprowadzają (skutki):
- regulacyjne, innowacyjne, adaptacyjne
- częściowo rozładowujące napięcie rewolucyjne
- wsteczne, stabilizujące, postępowe
- osłabiające , stabilizujące lub wzmacniające przewagę interesów grup społecznych mający wpływ na proces rządzenia.
 ze względu na podmiot, do których są kierowane: odnoszące się do całego społeczeństwa lub do poszczególnych grup
społecznych, czy wręcz jednostek
 ze względu na podmioty je wprowadzające: wprowadzane odgórnie, czyli przez władzę polityczną oraz wprowadzane
oddolnie, przez poszczególne grupy społeczne
 ze względu na genezę: prewencyjne (podjęte z własnej inicjatywy grupy rządzącej) oraz wymuszone (w wyniku nacisku)
TRANSFORMACJA ma charakter całościowy, kontrolowana przez rząd, zawiera szereg reform, zgodna z porządkiem prawnym.
REWOLUCJA to nagła, gwałtowna i rozległa zmiana polityczna obejmująca sferę personalną, polityczną, społeczną, kulturową i
świadomościową. Jest bezprawna. Narusza porządek instytucjonalny państwa i system władzy. Nie jest kontrolowana przez grupę
rządzącą. Skutki widziane od razu.
RODZAJE REWOLUCJI:
 ze względu na cel: personalne, konstytucyjne, wojskowe, socjalne, religijne, gospodarcze.
 ze względu na siły dokonujące rewolucji: wojskowe, parlamentarne, masowe.
 ze względu na klasę: niewolników, antyfeudalne, proletariackie.
OPINIA PUBLICZNA to zsumowane poglądy obywateli w odniesieniu do różnych kwestii politycznych. Czynniki wpływające na
kształtowanie opinii publicznej: interesy badanych grup, identyfikacja polityczna, media, monitoring polityczny, strategia liderów.
KULTURA POLITYCZNA to całokształt wartości, norm i reguł zachowania utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział
w działaniach politycznych. Typy kultury politycznej:
1. Parafialna (zaściankowa): rzeczywistym odpowiednikiem byłyby kultury polityczne prymitywnych plemion afrykańskich.
Społeczeństwo nie wykazuje zainteresowania systemem politycznym.
2. Poddańcza: jednostki świadome są złożoności systemu politycznego, wykazują pewne zainteresowanie i pewną wiedzę NT.
mechanizmów sprawowania władzy politycznej. Przeważa postawa podporządkowania się decyzjom politycznym
3. Uczestnicząca: Obywatele czynnie uczestniczą w życiu politycznym. Jest to tzw. Społeczeństwo obywatelskie.
8