6. Partie polityczne, elity polityczne, przywództwo polityczne

www.sebastiankozlowski.pl
Socjologia stosunków politycznych
Prowadzący: dr Sebastian Kozłowski
(kontakt: [email protected]
tel. 501040878)
Opis zajęć
W trakcie zajęć zostaną omówione i przedyskutowane z uczestnikami główne problemy
uczestnictwa politycznego i funkcjonowania instytucji politycznych. Prowadzący wychodzi z
założenia, że w prowadzonych badaniach nad sferą polityki i politycznością należy
uwzględniać szeroki kontekst społeczny, kulturowy, psychiczny oraz ekonomiczny. Ponadto
coraz trudniej jest posługiwać się do wyjaśniania sfery polityki wąskim rozumieniem tego
pojęcia (wpływ na władzę, jej zdobywanie i utrzymywanie).
Cele zajęć:
zapoznanie uczestników z podstawami socjologii polityki
przedstawienie i dyskusja zagadnień uczestnictwa politycznego Polaków
zapoznanie uczestników z osobliwościami polskiego uczestnictwa w polityce
Forma zajęć: Wykład z elementami konwersatorium. Od uczestników oczekuję chęci
dzielenia się swoimi przemyśleniami i doświadczeniami wiążącymi się z tematyką zajęć, mile
widziane głosy w dyskusji.
Warunki zaliczenia i wymagania:
obecność na wykładzie i udział w dyskusji
- zdanie egzaminu testowego
TEMATY ZAJĘĆ
1. Jednostka w polityce
Uwarunkowania obiektywne, indywidualne i społeczne.
Deterministyczne i
indeterministyczne koncepcje jednostki w polityce. Uwarunkowania swobody działania
polityków.
S. Kozłowski, Swoboda działania polityka, Warszawa 2006
2. Weberowskie inspiracje
1
Z. Krasnodębski, Polityka i etyka, Przyszłość demokracji w: M. Weber, Polityka jako zawód i
powołanie, Kraków 1998, s. 25-33
M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Kraków 1998, s. 55-140
M. Weber, Prawo wyborcze i demokracja w Niemczech w: Tenże, Polityka jako zawód i
powołanie, s. 255-301
3. Demokracja
Różne rodzaje demokracji. Przegląd ujęć. Czy demokracja jest najlepszym systemem?
Procedury demokratyczne.
Dahl, Robert. 2000. O demokracji. Kraków: Znak
Schumpeter, Joseph A. 1995. Kapitalizm, socjalizm, demokracja. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN
van Dyke, Vernon. 2000. Wprowadzenie do polityki. Poznań: Zysk i S-ka.
Sartori, Giovanni. 1998. Teoria demokracji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
4. Kulturowe aspekty życia politycznego
Kulturowe konteksty życia politycznego. Polityka jako kultura
J. Kurczewska, Kultura narodowa i polityka w okresie wielkich przemian. Kilka uwag o
Europie Środkowej i Wschodniej w: P. Sztompka (red.), Imponderabilia wielkiej zmiany,
Warszawa-Kraków 1999, s. 315-332
G. A. Almond, G. B. Powell, Kultura polityczna, w: Elementy teorii socjologicznych,
Warszawa 1975, s. 576 – 589.
J. Garlicki, A. Noga-Bogomilski, Kultura polityczna w społeczeństwie demokratycznym,
Warszawa 2004, s. 11 – 41.
5. Instytucjonalne aspekty życia politycznego
Trwałość i zmienność instytucji politycznych, czym jest transformacja? Problem
„dopasowania” instytucji do zachowań i działań społecznych. Czy uprawniona jest teza o
niedokończonej transformacji w Polsce? Co koordynuje życie w Polsce – rynek., hierarchia
czy sieci? Znaczenie instytucjonalizacji oddolnej i odgórnej. Jak zmieniają się instytucje pod
wpływem działań ludzi? Co utrwala ład instytucjonalny: Legitymizacja, zaufanie, brak
alternatyw. Konflikty w instytucjach, między instytucjami a społeczeństwem.
J.J. Linz, Kryzys, załamanie i powrót do równowagi w: J. Szczupaczyński, Władza i
społeczeństwo, t. II, Warszawa 1998, s. 33-68
Weber M., Trzy czyste typy prawomocnego panowania, w: W. Derczyński, A. Jasińska Kania, J. Szacki (red.), Elementy teorii socjologicznych, Warszawa 1975, s. 539 – 550
C. N. Parkinson, Prawo Parkinsona, Warszawa 1971, rozdz. Prawo Parkinsona albo rosnąca
piramida, s. 9 – 20
6. Partie polityczne, elity polityczne, przywództwo polityczne
Rola partii politycznych w ładzie demokratycznym. Czy można sobie wyobrazić istnienie
demokracji bez partii politycznych?
Elita czy klasa polityczna? Mechanizmy rekrutacji elit. Funkcjonowanie i wymiana elit.
2
E. Wnuk-Lipiński, J. Wasilewski, Polska – kręta droga od elity komunistycznej do
postsolidarnościowej w: (I. Szelenyi, D. Treiman, E. Wnuk-Lipiński (red), Elity w Polsce, w
Rosji i na Węgrzech. Wymiana czy reprodukcja?, Warszawa 1995, s. 59-84
C. W. Mills, Elita władzy, Warszawa 1961, s.1 – 36
V. Pareto, Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne, Warszawa 1994, fragmenty:
Hierarchia społeczna i krążenie elit /s. 49 - 58/, Krążenie elit /s. 83 - 86/ oraz Elity społeczne i
ich krążenie /s. 277 – 282/
E. Fodor, N. Jerżowa, E. Wnuk-Lipiński, Nowe elity kulturalne i polityczne oraz I. Szelenyi,
Wnioski w: I. Szelenyi, D. Treiman, E. Wnuk-Lipiński (red), Elity w Polsce, w Rosji i na
Węgrzech. Wymiana czy reprodukcja?, Warszawa 1995, s. 159-186, 187-198
M. G. Hermann, Elementy przywództwa w: J. Szczupaczyński (red.), Władza i
społeczeństwo, Warszawa 1998, s. 297-314
A. Wildavsky, Kulturowa teoria przywództwa w: J. Szczupaczyński, Władza i społeczeństwo,
T. I, Warszawa 1995, s. 274-287
M. Weber, Klasy, stany, partie – podział władzy w obrębie wspólnoty, w: Elementy teorii
socjologicznych, cyt. wyd., s. 415 – 428.
S. Ossowski, O strukturze społecznej. O strukturze społecznej, Warszawa, 1982, rozdz.
Władza polityczna i władza ekonomiczna, fragmenty: Władza ekonomiczna, Typy stosunku
między władzą polityczną i klasą uprzywilejowaną i nast. do końca rozdziału, s. 42 – 45 i 60
– 74.
7. Zachowania wyborcze
Dlaczego ludzie głosują, dlaczego nie głosują? Co decyduje o wyborze opcji politycznej przez
wyborców? Jakie są źródła i następstwa zmienności zachowań wyborczych?
A. Lijphart, Inżynieria wyborcza: ograniczenia i możliwości w: J. Szczupaczyński (red.),
Władza i społeczeństwo, t. II, s. 69-80
S. M. Lipset, S. Rokkan, Osie podziałów, systemy partyjne oraz afiliacje wyborców w: J.
Szczupaczyński, Władza i społeczeństwo, Tom I, Warszawa 1995, s. 89-122
B. R. Berelson, Paul L. Lazarsfeld, W. N. McPhee, Społeczna psychologia decyzji
wyborczych w: J. Szczupaczyński, Władza i społeczeństwo, T. I, Warszawa 1995, s. 123-131
W. Cwalina, A. Falkowski, Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, rozdziały:
2.Modele zachowań wyborczych obywateli, s. 55-104, 3. Segmentacja rynku wyborczego, .
105-146, 4. Wizerunek kandydata, s. 147-214, 5. Kobiety w wyborach politycznych, s. 215238
8. Lokalny i regionalny wymiar życia politycznego
Zróżnicowanie regionalne i lokalne życia politycznego. Co oznacza to, co polityczne na
poziomie lokalnym? Odrębność i tożsamość życia politycznego na szczeblu lokalnym,
regionalnym i krajowym.
3
T. Zarycki, Region jako kontekst – propozycja redefinicji, Konteksty polityki polskiej,
Zależność od kontekstu regionalnego, Kontekst regionalny a kapitał społeczny w: Region
jako kontekst zachowań politycznych, Warszawa 2002, s. 35-53, 54-67, 161-179
H. Kubiak, Wartość poznawcza genius loci jako kategorii wyjaśniającej zachowania
wyborcze mieszkańców południowej Małopolski w: P. Sztompka (red.), Imponderabilia
wielkiej zmiany, Warszawa-Kraków 1999, s.395-419
P. Swianiewicz, U. Klimska, A. Mielczarek, Wybrane koncepcje teoretyczne polityki
lokalnej, Wnioski i porównania w: Nierówne koalicje – liderzy miejscy w poszukiwaniu
nowego modelu zarządzania rozwojem, Warszawa 2004, s. 15-41, 175-202
W. Łukowski, Społeczne tworzenie ojczyzn, Warszawa 2002, fragment: O przydatności
pojęcia ojczyzna do analizowania rzeczywistości społecznej oraz Ojczyzna ideologiczna a
ojczyzna prywatna, s. 73-81.
S. Ossowski, O ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1984, fragment: Analiza socjologiczna
pojęcia ojczyzny.
9. Specyfika polskiej sfery politycznej po 1989 roku
W jakim kierunku idą przemiany. Czy następuje społeczne i instytucjonalne zakorzenienie
demokracji? Na czym polega dziedzictwo epoki realnego socjalizmu? Dziedzictwo
przeszłości i próby radzenia sobie z nim (lustracja, dekomunizacja).
Czy rośnie niechęć do polityki? Gdzie ulokowany jest rzeczywisty mechanizm rządzenia
Polską, czy afery i komisje śledcze rzucają światło na ten mechanizm? Jakie znaczenie będzie
miała integracja europejska?
Literatura:
M. Grabowska, Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989
roku, rozdziały: Koncepcja podziałów społecznych, s. 31-66, Elektoraty: zakorzenienie w
postkomunistycznym podziale czy chaos i sytuacyjność? , s. 153-206, Warszawa 2004
J.Staniszkis: Postkomunizm. Próba opisu, (s.89-107), Słowo-obraz-terytoria, Gdańsk 2001
Wybrane artykuły prasowe
10. Ludzie jako obywatele
Uczestnictwo w konwecjonalnej i niekonwencjonalnej polityce. Warunki powstawania
rewolucji. Czy można mówić o istnieniu w Polsce społeczeństwa obywatelskiego? Czy ta
koncepcja coś wyjaśnia, czy jest jedynie wytworem ideologicznym.
J. Gray, Od postkomunizmu do społeczeństwa obywatelskiego: Powrót historii i zmierzch
zachodniego modelu w: Jerzy Szacki (wybór tekstów i wstęp), Ani książę, ani kupiec:
obywatel, Kraków 1997, s. 261-293
4
K. Kumar, Społeczeństwo obywatelskie: Rozważania na temat użyteczności historycznego
terminu w: Jerzy Szacki (wybór tekstów i wstęp), Ani książę, ani kupiec: obywatel, Kraków
1997, s. 294-320
G.M. Tamas, Rozprawa o społeczeństwie obywatelskim w: Jerzy Szacki (wybór tekstów i
wstęp), Ani książę, ani kupiec: obywatel, Kraków 1997, s. 319-335
J.C. Davies, Przyczynek do teorii rewolucji, [w:] Elementy teorii socjologicznych, red.
W.Derczyński i in., Warszawa 1975
Literatura uzupełniająca
J.J. Wiatr, Socjologia polityki, Warszawa 1999
M.Crozier: Biurokracja: Anatomia zjawiska. (PWE, Warszawa, 1967)
5