ZASADY I TECHNIKI TERAPII ZAJĘCIOWEJ Terapia zajęciowa definicje • Terapia zajęciowa – leczenie pracą, ergoterapia – wykorzystuje różne formy pracy i rekreacji jako jedne ze środków leczniczych mających na celu przyspieszenie powrotu utraconych funkcji i sprawności, a w przypadkach zmian nieodwracalnych wyrobienie funkcji zastępczych. Terapia zajęciowa jest jedną z form leczenia usprawniającego. (Milanowska K., 2003) • Terapia zajęciowa- to zespół określonych czynności o charakterze zajęć fizycznych i umysłowych, które mają na celu przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej. • To celowe, polisensoryczne działania rehabilitacyjne, o charakterze zajęć ciągłych, stanowiących proces terapeutyczny, prowadzący do usprawnienia i kompensacji zaburzonych funkcji organizmu pacjenta. Są to zajęcia planowe, celowe i systematyczne. Terapia zajęciowa definicje • Według światowej Federacji Terapeutów zajęciowych – terapia zajęciowa dyscypliną ochrony zdrowia, która zajmuje się ludźmi fizycznie bądź psychicznie/umysłowo niesprawnymi, upośledzonymi i/lub kalekimi, czasowo bądź trwale. Wykwalifikowany terapeuta zajęciowy angażuje pacjenta w czynności zaprojektowane tak, by sprzyjały przywróceniu maksymalnego możliwego funkcjonowania, tak by pomóc takim ludziom spełnić wymagania stawiane przed nimi przez ich pracę zawodową, środowisko społeczne i domowe oraz by mogli brać udział w życiu, w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. • W toku terapii zajęciowej osoby wykonują pożyteczne, zorganizowane czynności mające podtrzymać ich aktywność, odwracać uwagę od niepokojących myśli i wyobraźni, przywracać utraconą sprawność i przez zlecanie trudniejszych prac przygotować ich do samodzielnego życia Cele terapii zajęciowej • przestawienie toru myślenia chorego i zwrócenie uwagi na sprawy nie związane z chorobą, • neutralizowanie negatywnych zachowań związanych z poczuciem bezczynności, • rozpoznawanie negatywnych i pozytywnych aspektów, • stworzenie u chorego poczucia własnej wartości oraz rozszerzenie kręgu zainteresowań, • zaktywizowanie chorych nie posiadających zajęcia, • umożliwienie poprawy stanu fizycznego i psychicznego, • pomoc rodzinie osoby chorej – poprzez instruktaż oraz zalecenia, • informowanie o metodach i formach pomocy dla pacjenta, • mobilizowanie do dalszego podejmowania działań dających pozytywne efekty, • dostosowanie metod pomocy do potrzeb oraz możliwości, • włączanie w proces terapeutyczny osób ze środowiska życia codziennego. Zasady terapii zajęciowej Zasada personalizacji, która uznaje, że osoba niepełnosprawna, bez względu na rozległość i głębokość dysfunkcji, pozostaje zawsze podmiotem z gwarantowanym prawem do godności i tożsamości osobowej, które są motorem do samorealizowania się w życiu społecznym. Zasada indywidualizacji, czyli dostosowanie pozytywnych postaw i działań terapeutycznych do kategorii niepełnosprawności i charakteru osób. Zasada ta odwołuje się do potrzeby wewnętrznej aktywności z uwzględnieniem indywidualnych, osobowych i osobowościowych cech rozwoju osoby niepełnosprawnej. Zasada wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć. W trakcie prowadzonej terapii możliwa jest pewna elastyczność i zmiana pewnych elementów planu, jeśli zaplanowane metody nie mogą być zrealizowane z powodu istotnych przyczyn. Klasyfikacja terapii zajęciowych • Brak w literaturze jednej ustandaryzowanej systematyki pod względem rodzaju, metody oraz technik prowadzenia terapii zajęciowej • Temat został opracowany przez nauczycieli Zespołu PrzedmiotowoMetodycznego Terapii Zajęciowej w Medycznym Studium Zawodowym w Sztumie i wygłoszony na seminarium metodycznym w Szkole Policealnej Pracowników Służb Społecznych w Gdańsku- Brzeźnie w dniu 6 kwietnia 2005 r podejmują oni próbę usystematyzowania różnorodności terapii zajęciowych • Trudność systematyczną stanowi fakt że niektóre techniki można zaliczyć do kilku rodzajów terapii, zależnie od celu, jaki sobie postawimy i efektu końcowego naszej pracy. Np. wytwarzanie ceramiki można zaliczyć zarówno do ergoterapii jak i arteterapii • Poniższa systematyka opracowana została przez nauczycieli Zespołu Przedmiotowo-Metodycznego Terapii Zajęciowej w Medycznym Studium Zawodowym w Sztumie Rodzaje terapii zajęciowych Terapie zajęciowe Ergoterapia ERGOTERAPIA • terapia pracą, terapia poprzez zajęcia manualne Arteterapia ARTETERAPIA • terapia sztuką czynny lub bierny kontakt ze sztuką Socjoterapia SOCJOTERAPIA • terapia zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych w toku spotkań grupowych, towarzyskich Metody terapii zajęciowej Metoda terapii zajęciowej – pojęcie węższe od rodzaju terapii – sposób postępowania świadomy i powtarzalny, prowadzący do osiągnięcia zamierzonego wyniku leczniczego / terapeutycznego. Składają się na nią czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności. Określone metody terapii zajęciowej zawierają się w konkretnym rodzaju terapii. Techniki terapii zajęciowej W terapii zajęciowej technika jest rozumiana jako skonkretyzowane czynności praktyczne wykonywane w określonym porządku, pozwalające na uzyskanie określonego efektu oddziaływania terapeutycznego. W technice elementem różnicującym jest przede wszystkim materiał bądź narzędzie pracy. Technika jest najwęższym określeniem w klasyfikacji terapii zajęciowej Metody i techniki w ergoterapii Metoda Techniki terapii zajęciowej DZIEWIARSTWO • • Szydełkowanie Robienie na drutach HAFCIARSTWO • • • • Haft richelieu Gobelinowy Krzyżykowy Hafty regionalne: kaszubski, kociewski itp TKACTWO • • Tkanie na krośnie, na ramkach Wyplatanie makram, breloczków itp. KRAWIECTWO • • • Szycie rzeczy użytkowych Zabawkarstwo Reperowanie odzieży KALETNICTWO • Tworzenie wyrobów ze skóry np. obrazy, biżuteria, portfele METALOPLASTYKA • • Wyroby z drutu – np. świeczniki, breloczki, drzewka szczęścia Wyroby z metalu – np. znaczki, godła, medale, obrazy STOLARSTWO • Prace w drewnie np. płaskorzeźby, rzeźby, domki, pudełka (również z patyków OGRODNICTWO • Prace ogrodnicze i porządkowe np. sadzenie, kopanie, sianie WIKLINIARSTWO • Plecenie różnorodnych przedmiotów z wikliny, np. koszyki GARNCARSTWO I CERAMIKA • • Wyrabianie garnków, dzbanów, wazonów Tworzenie przedmiotów ceramicznych Metody i techniki w socjoterapii Metoda Techniki terapii zajęciowej LUDOTERAPIA / ZABAWOTERAPIA • • • • Zabawy manipulacyjne Zabawy tematyczne Zabawy konstrukcyjne Zabawy i gry dydaktyczne TERAPIA • • Ćwiczenia ogólnie usprawniające, oddechowe, poranne itp. Gry i zabawy ruchowe (połączone mogą być również z elementami rytmiki i tańca) Nauka czynności życia codziennego: - trening samoobsługi, np. mycie się, czesanie, ubieranie, przemieszczanie, itp. - trening kulinarny, np. estetyczne przygotowanie i spożywanie posiłków, robienie zakupów; nauka operowania pieniędzmi, doboru artykułów spożyw., kulturalnego zachowania się przy stole RUCHEM • TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH • Treningi: nawiązywania relacji, prowadzenia rozmowy i podtrzymywania kontaktów, aktywnego słuchania, asertywności, rozwiązywania konfliktów REKREACJA • Silwoterapia (oddziaływanie pięknem przyrody – terapia przez spacery po lesie) Wieczorki taneczne Zabawy i gry zespołowe Zwiedzanie – obserwowanie czynności wykonywanych przez inne osoby, np. występów artystycznych, zawodów sportowych bądź rezultatów ich pracy, np. oglądanie wystaw • • • Metody i techniki w arteterapii c.d Metoda Techniki terapii zajęciowej RYSUNEK • Rysowanie kredkami ołówkowymi, świecowymi, pastelami, ołówkiem, kredą, węglem MALARSTWO • Malowanie farbami plakatowymi, akwarelą, witrażowymi, olejnymi, do szkła, farbami window collors, tuszem kreślarskim GRAFIKA • • • • • Gipsoryt Linoryt Drzeworyt Monotypia Druk strukturalny RZEŹBA • Masy plastyczne – masa solna, glina, modelina, plastelina, masa papierowa, wosk itp. Rzeźbienie w drewnie i innych twardych materiałach Papiero-plastyka – origami – motywy postaci, przedmiotów, kwiatów; tworzenie laurek • • SZTUKI UŻYTKOWE • • • • Witraż – na okna, drzwi, butelki itp. Fotografia Plakat, projekty okładek, opakowania, ulotki reklamowe Collage – wycinanie, wyklejanie, wydzieranie z papieru i tworzenie pracy łączonej różnymi technikami plastycznymi Metody i techniki w arteterapii c.d Metoda Techniki terapii zajęciowej ZDOBNICTWO I DEKORATORSTWO • • • Ikebana - układanie kompozycji z suszonych i żywych kwiatów, roślin, owoców oraz darów natury, np. kory drzewa, szyszek, mchu, muszli, drewna, piór itp., kompozycje w wazonie, w ramach obrazów, koszykach Dekoracje – okolicznościowe, świąteczne, np. stroiki Wielkanocne, Bożonarodzeniowe, wycinane ozdoby z papieru z okazji świąt i uroczystości Zdobienie różnych przedmiotów, np. ramek MUZYKOTERAPIA • • Muzykoterapia bierna – muzyka aktywizująca, relaksacyjna, trening relaksacyjny Schultza Muzykoterapia czynna – muzykowanie pacjentów (instrumenty Orffa, gitara i inne), nauka śpiewania nowych piosenek, śpiewanie utworów znanych i lubianych, popularnych ludowych czy biesiadnych BIBLIOTERAPIA • • • • Czytanie głośne fragmentów lub całości książki / tekstu przez pacjentów i rozmowa po przeczytaniu, Słuchanie tekstów biblioterapeutycznych (aktywizujących bądź relaksacyjnych) Poradnictwo biblioteczne – propozycje do samodzielnego czytania i rozmowa po przeczytaniu Wieczory poezji FILMOTERAPIA • • Projekcja filmów i dyskusja po niej Nagrywanie filmów TEATROTERAPIA • • • • Psychodrama Drama Pantomima (scenki pantomimiczne) Oglądanie spektakli CHOREOTERAPIA • • • Taniec Ćwiczenia muzyczno-ruchowe Improwizacje ruchowe przy muzyce
