POJĘCIA ZWIĄZANE Z KULTURĄ I ARTETERAPIĄ „Kultura to

POJĘCIA ZWIĄZANE Z KULTURĄ I ARTETERAPIĄ
„Kultura to konfiguracja wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są
podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa”
Ralph Linton
Kultura to zintegrowana całość obejmująca wartości, obyczaje, normy, wzory zachowań
ukształtowane w rozwoju historycznym i przekazywane społeczeństwu. Termin ten wywodzi się od
łacińskiego czasownika „corele” co znaczy uprawiać czy pielęgnować. Pierwotnie słowo to
odnosiło się do uprawy roli, ale już w starożytności zaczęto go używać w znaczeniu
metaforycznym.
Kultura to wszystko co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane, uczenie się
i przekazywanie innym ludziom, a także następnym pokoleniom na drodze informacji. Kultura jest
związana z człowiekiem na wiele sposobów: człowiek jest przede wszystkim jej twórcą. Za jej
pomocą wyraża głównie swoje potrzeby, emocje, wrażenia.
W codziennym życiu słowo kultura kojarzy się nam z pewnymi formami sztuki: operą, baletem,
teatrem, muzeami, malarstwem czy rzeźbą. Za osobę kulturalną uważa się kogoś, kto stosuje się
do zasad dobrego zachowania, zna sztukę oraz docenia jej wartość. Najogólniej mówiąc
zachowanie człowieka stanowi o jego kulturze. Jednak ludzie nie zawsze zachowują się tak, jak
powinni i jak się od nich oczekuje. Nie zawsze postępuje się według ideałów, które są
zdefiniowane poprzez normy. Dlatego można rozróżnić kulturę „idealną” i „rzeczywistą”. Kultura
jest tym, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone – w odróżnieniu od tego, co biologicznie
odziedziczone.
Współcześnie, w naukach społecznych kultura obejmuje:
1) wytwory materialne i duchowe ludzkości, jej dorobek gromadzony i utrwalony w procesie historii,
stale wzbogacany nowymi działami twórczymi, pracą wszystkich społeczeństw wyrażający
określający poziom rozwoju ludzkości, danych społeczeństw i grup społecznych lub jednostek.
2) całokształt historycznie ukształtowanych wartości, zasad i norm współżycia, które stanowią
podstawę wychowania.
3) całokształt wytworów duchowych ludzkości lub określonych społeczeństw, narodów, grup
społecznych
Kultura składa się z kultury materialnej i kultury niematerialnej.
Kultura materialna, to wszystkie dotykalne i konkretne wytwory społeczeństwa. Każdy fizyczny
przejaw życia ludzi jest częścią kultury materialnej, np. ubrania, telewizory, pralki automatyczne,
drapacze chmur, a także odkrycia archeologiczne jak biżuteria, broń, gliniane przedmioty.
Wytwory kultury materialnej są modernizowane, niekiedy ustępuje miejsca nowościom
technicznym.
Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokoleniom.
Kultura niematerialna, to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia.
Wytwory te stanowią ośrodek życia społecznego. Socjologowie koncentrują się na wytworach
kultury niematerialnej. Należą do nich:
1. wiedza i przekonania
2. wartości
3. normy ( zwyczaje i obyczaje)
4. znaki i symbole ( języki i gesty
Kulturoterapia to terapia osób niepełnosprawnych, która polega na ich uczestnictwie w życiu
kulturalnym społeczeństwa. Jest to również jeden z elementów rehabilitacji leczniczej, zawodowej,
społecznej oraz psychologicznej. Kulturoterapia jest jednym z działań ukierunkowanych na
człowieka i środowisko, podejmowanych przede wszystkim w celu przywrócenia lub potęgowania
zdrowia
i zmierzających przede wszystkim do poprawy jakości życia. Jej swoistość polega
przede wszystkim na tym, że do osiągnięcia zamierzonego celu wykorzystuje się kulturę, sztukę.
Głównym założeniem kulturoterapii jest przede wszystkim korzystanie z kulturalnego dorobku
społeczeństwa oraz jego współtworzenie. W skład kulturoterapii wchodzi przede wszystkim
arteterapia, która jest w swym założeniu terapią przez twórczość. Jako metoda lecznicza jest
formą psychoterapii, która ma na celu doprowadzenie do zmian pozwalających na usunięcie lub
zmniejszenie nasilenia objawów chorobowych. Zasadniczą rolą arteterapii jest przede wszystkim
wyzwalanie aktywności twórczej osoby niepełnosprawnej wyrównując przy tym jego braki
i ograniczenia psychofizyczne. Arteterapia daje możliwość w pełni zaakceptowania siebie jak
i innych osób. Głównym założeniem jest wzbogacenie życia osoby niepełnosprawnej nadając mu
przy tym sens.
Do elementów arteterapii należą:
teatroterapia ( terapia przez sztuki teatralne),
choreoterapia ( terapia przez taniec),
dramoterapia ( terapia przez teatr),
biblioterapia ( terapia przez literaturę),
ludoterapia ( terapia zabawą),
poezjoterapia ( leczenie przez poezję – słuchanie, czytanie wierszy,
chromoterapia ( leczenie barwami, kolorami),
Celem głównym każdej terapii jest niesienie pomocy w odnalezieniu się w nowej trudnej
sytuacji ( np. choroba i jej ograniczenia)
Biblioterapia – jest jednym z działań terapeutycznych opartych na stosowaniu materiałów
czytelniczych – książek lub materiałów niedrukowanych ( obrazów, filmów) prowadzącym do
realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych, ogólnorozwojowych. Jest to
technika psychoterapeutyczna, która polega przede wszystkim na oddziaływaniu na psychikę
drugiego człowieka odpowiednio dobraną przez terapeutę literaturą. Literatura piękna w znacznym
stopniu oddziaływuje na każdego człowieka, wyrabia w nim nowe spojrzenie na świat, daje wzory
do myślenia, przeżywania i zachowania. Literatura ma znaczący wpływ na rozwój osobowości,
pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emocjami, smutkiem,
żalem, gniewem, daje wzory osobowe. Podstawową funkcją biblioterapii jest przede wszystkim
kształtowanie postaw społecznie oczekiwanych.
Bajkoterapia - jest jedną z form rehabilitacji , która celem jest lepsze zrozumienie problemów
osoby niepełnosprawnej. Metoda ta opiera się przede wszystkim na wykorzystywaniu
terapeutycznych wartości literatury, a jej celem jest niesienie pomocy uczestnikowi terapii
w odnalezieniu się w nowej, trudnej często dla niego sytuacji. Dostarczenie takim osobom
niezbędnej wiedzy , pozytywnych wzorców zachowania. Terapia pozwala odreagować różnego
rodzaju napięcia psychiczne oraz spojrzeć na swój problem z innej strony. Bajkoterapia jest
częścią biblioterapii. Bajki mają pozytywny wpływ na sfery osobowościowe osoby
niepełnosprawnej: społeczną, emocjonalną, poznawczą, twórczą.
Wyróżnić można 3 rodzaje bajek terapeutycznych:
1. Bajki relaksacyjne, których celem jest wywołanie u odbiorcy odprężenia i uspokojenia poprzez
wizualizację,
2. Bajki psychoedukacyjne, celem jest wprowadzenie zmian w szeroko rozumianym zachowaniu
osoby niepełnosprawnej- rozszerzenie możliwego repertuaru zachowań. Bajki te powinny rozwijać
przede wszystkim inteligencję emocjonalną,
3. Bajki psychoterapeutyczne, których celem jest dowartościowanie osoby, która jest w trudnej
sytuacji, zapewnienie odpowiedniego wsparcia poprzez budowanie pozytywnych emocji, nadziei,
przekazywanie odpowiedniej wiedzy o sytuacji lękotwórczej, wskazanie sposobów radzenia sobie.
Muzykoterapia jest metodą postępowania, wielostronnie wykorzystującą wieloraki wpływ
muzyki na psychosomatyczny ustrój człowieka
Muzykoterapia jest jedną z form terapii, która wykorzystując muzykę lub jej elementy ma na celu
przywrócenie zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z różnorodnymi problemami natury
emocjonalnej, fizycznej lub umysłowej . Podstawowym środkiem oddziaływania w muzykoterapii
jest dźwięk, muzyka. Wyróżnić można muzykoterapię aktywną czyli śpiew, gra na instrumentach,
ruch przy muzyce, improwizacja oraz muzykoterapię receptywną , której podstawą jest słuchanie
muzyki, relaksacja, wizualizacja. Muzykoterapia zaliczana jest do arteterapii, stanowi jedną z form
oddziaływania psychoterapeutycznego, fizjoterapeutycznego. Wykorzystuje materiał muzyczny
i inne zjawiska akustyczne – dźwiękowe w celu stymulowania rozwoju osoby niepełnosprawnej
jak również korygowania i kompensowania zaburzonych funkcji jego organizmu.
Filmoterapia - jest jedną z form terapii, którą stosuje się przede wszystkim do celów
rewalidacyjnych. Zalicza się ją do autowizualnej odmiany biblioterapii .Funkcja terapeutyczna
filmu polega przede wszystkim na dostarczeniu pacjentowi wielu pozytywnych uczuć , związanych
głównie z estetycznym przeżywaniem sztuki filmowej . Filmoterapia ma przede wszystkim na celu
dostarczenie wsparcia psychicznego osobie niepełnosprawnej, co pozwoli takiej osobie lepiej
radzić sobie ze swoją chorobą czy niedomaganiem. Stawia sobie głównie za cel rozwój ogólny
jednostki, dążenie do estetycznego wychowania poprzez kontakt ze słowem i obrazem.
Filmoterapię można podzielić na grupową i indywidualną. Indywidualna terapia polega przede
wszystkim na obejrzeniu filmu przez uczestnika, i dokonanie autoanalizy na podstawie jego treści.
Z kolei grupowa polega na obejrzeniu filmu przez uczestników i dyskusji po jego obejrzeniu.