MATURA PRÓBNA 2002 OKRĘGOWA K O M I S J A EGZAMINACYJNA w KRAKOWIE BIOLOGIA KRYTERIA OCENIANIA do tematów 1 i 2 MODEL ODPOWIEDZI do tematu 3 KARTY OCENY 21 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 PROPONOWANY ZAKRES TREŚCI DO TEMATU 1: Które z organicznych składników wielkocząsteczkowych można nazwać makrocząsteczkami życia? Uzasadnij ich znaczenie dla funkcjonowania organizmów. Profil ogólny i profil biologiczno-chemiczny: Wymagania podstawowe na ocenę dostateczną: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Wymienienie podstawowych wielkocząsteczkowych składników organicznych: białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów. Scharakteryzowanie budowy wymienionych związków (np. narysowanie ogólnego wzoru aminokwasu, opis lub rysunek fosfolipidu, itp.). Przedstawienie podziału i znaczenia wymienionych w punkcie 1 związków. Przedstawienie udziału makrocząsteczek w budowaniu struktur komórkowych z podaniem odpowiednich przykładów (np. białka i lipidy w błonie komórkowej, białka w cytoplazmie, enzymy w lizosomach). Scharakteryzowanie związków organicznych jako podstawowych elementów komórek i tkanek, uczestniczących w różnorodnych procesach: – przemianach metabolicznych, – ich regulacji, – przenoszeniu informacji, – dostarczaniu energii. Przedstawienie enzymów jako biokatalizatorów (budowa, właściwości). Opisanie przebiegu reakcji enzymatycznej. Scharakteryzowanie przynajmniej dwóch czynników wpływających na szybkość reakcji katalizowanych przez enzymy. Wymagania dopełniające na ocenę bardzo dobrą: 1. 2. 3. Wyjaśnienie znaczenia amfoteryczności aminokwasów i białek. Scharakteryzowanie struktury białek (I-, II-, III-, IV-rzędowej). Przedstawienie sposobu tworzenia się wiązania peptydowego na przykładzie schematu reakcji powstawania dowolnego dwupeptydu. 4. Wyjaśnienie wybiórczej selektywności enzymów względem substratu (hipoteza „zamka i klucza”, model indukcyjnego dopasowania). 5. Omówienie wpływu przynajmniej jednego z hormonów białkowych na organizm człowieka. 6. Wyjaśnienie roli kwasów nukleinowych w procesie biosyntezy białka. 7. Zdefiniowanie pojęć: nukleotyd, (nukleozyd), antyrównoległość łańcuchów DNA. 8. Scharakteryzowanie rodzajów wiązań występujących w cząsteczce DNA. 9. Przytoczenie i zastosowanie reguły komplementarności. 10. Scharakteryzowanie przynajmniej po trzy przykłady cukrowców i określonych grup tłuszczowców. 11. Wskazanie monomerów w opisywanych biopolimerach. 12. Wskazanie wagi dowodów z biochemii i fizjologii dla ewolucji. Profil biologiczno-chemiczny: Wymagania dopełniające na ocenę bardzo dobrą obejmują wymagania dla profilu ogólnego poszerzone o następujące treści: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wykazanie, że DNA jest substancją dziedziczną (doświadczenie Griffitha). Wyjaśnienie udziału białek w ruchu komórkowym: – aktyny i miozyny w skurczu mięśnia, – białek budujących wici i rzęski, – białek budujących cytoszkielet lub włókienka wrzeciona kariokinetycznego. Przedstawienie znaczenia (budowy) γ-globulin. Wyróżnienie podziału aminokwasów na egzo- i endogenne z podaniem przykładów i określeniem ich znaczenia dla organizmu. Scharakteryzowanie sposobów komunikacji międzykomórkowej z uwzględnieniem sterydów i białek jako substancji sygnałowych. Zakwalifikowanie hormonów roślinnych do określonych grup związków chemicznych i zilustrowanie ich wpływu na organizm roślinny. strona 2 z 18 22 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 PROPONOWANY ZAKRES TREŚCI DO TEMATU 2: W procesie ewolucji zwierząt powstawały rozmaite sposoby rozrodu. Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia, posługując się odpowiednio dobranymi przykładami dotyczącymi zwierząt i człowieka. Profil ogólny i profil biologiczno-chemiczny: Wymagania podstawowe na ocenę dostateczną: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Porównanie istoty rozrodu bezpłciowego i płciowego (definicje, ogólna charakterystyka sposobów rozmnażania wraz z odpowiednimi przykładami). Wykazanie związku pomiędzy rozmnażaniem bezpłciowym a mitozą oraz rozmnażaniem płciowym a mejozą. Uzasadnienie konieczności redukcji liczby chromosomów w gametach. Opisanie budowy i rozróżnienie funkcji komórek rozrodczych: męskiej i żeńskiej oraz zlokalizowanie miejsc ich produkcji. Wyróżnienie i zilustrowanie przykładem każdego z rodzajów zapłodnienia: zewnętrznego i wewnętrznego oraz podkreślenie korzyści wynikających zapłodnienia wewnętrznego. Wykazanie znaczenia ewolucyjnego płciowego sposobu rozmnażania się zwierząt. Scharakteryzowanie jednego przykładu przemiany pokoleń u zwierząt, np. metagenezy u parzydełkowców. Wymagania dopełniające na ocenę bardzo dobrą: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Scharakteryzowanie dodatkowych sposobów rozmnażania bezpłciowego (podział, pączkowanie, tworzenie się form przetrwalnikowych, fragmentacja) i płciowego (hermafrodytyzmu, partenogeneza) – wraz z odpowiednimi przykładami. Opisanie różnych sposobów zapłodnienia wewnętrznego: samozapłodnienie, zapłodnienie krzyżowe (porównanie pod względem odnoszonych przez organizm korzyści). Scharakteryzowanie rodzajów komórek jajowych. Przedstawienie przebiegu procesu gametogenezy na przykładzie człowieka (wykonanie schematów). Wykazanie biologicznych korzyści rozrodu płciowego (różnorodność genetyczna potomstwa i jego konsekwencje) i bezpłciowego (trudności z napotkaniem partnera, stałe warunki środowiska, mniejszy wydatek energetyczny). Opisanie cyklu rozwojowego przynajmniej jednego pasożyta. Profil biologiczno-chemiczny: Wymagania dopełniające na ocenę bardzo dobrą obejmują wymagania dla profilu ogólnego poszerzone o następujące treści: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wykazanie znaczenia procesu rekombinacji jako podstawowego procesu prowadzącego do zwiększenia różnorodniości genetycznej organizmów. Scharakteryzowanie przyczyn zmienności rekombinacyjnej (crossing-over, losowa segregacja chromosomów w mejozie, losowe łączenie się gamet). Uzupełnienie sposobów rozmnażania płciowego: neotenia oraz bezpłciowego: poliembrionia. Wyszczególnienie różnorodnych sposobów podziału (przewężenie, schizogonia, podział podłużny, poprzeczny, poprzeczny wielokrotny – strobilizacja) – wraz z przykładami. Podać przynajmniej dwa przykłady różnorodnych sposobów podziału (podział podłużny, poprzeczny, strobilizacja – poprzeczny wielokrotny. Opisanie wybranych zagadnień z biologii rozmnażania człowieka (z uwzględnieniem wpływu regulacji hormonalnej). strona 3 z 18 23 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 KARTA ODPOWIEDZI DO TEMATU 3: Udowodnij stwierdzenie: Bez wody nie może istnieć życie na Ziemi. ZASADY OCENIANIA: W tekście wyróżnione i oznaczone (*) zostały zadania przeznaczone dla zdających z klas o profilu biologiczno-chemicznym. Zostało to uwzględnione w punktacji zamieszczonej po pakiecie zadań. W przypadku zdającego z klasy o innym profilu, rozwiązanie tego typu zadań daje mu szansę uzyskania dodatkowych punktów. 1. Model odpowiedzi uwzględnia jej zakres merytoryczny, a nie jest ścisłym wzorcem sformułowania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadań zamkniętych). Znakiem „/” oznaczono inną, również poprawną wersję takiej odpowiedzi. 2. Zapis części odpowiedzi w nawiasie ( ) oznacza wypowiedź, która nie jest konieczna do uzyskania pełnego punktu i traktowana powinna być jako wypowiedź dodatkowa lub uzupełniająca. 3. Za odpowiedzi do poszczególnych zadań przyznaje się tylko pełne punkty zgodnie z zamieszczonym modelem oceniania. 4. Za zadania otwarte, za które można przyznać jeden punkt, przyznaje się punkt wyłącznie za odpowiedź w pełni poprawną. 5. Za zadania otwarte, za które można przyznać więcej niż jeden punkt, przyznaje się tyle punktów, ile prawidłowych elementów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu) przedstawił zdający. 6. Jeżeli podano więcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niż wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. 7. Jeżeli podane w odpowiedzi informacje (również dodatkowe, które nie wynikają z polecenia w zadaniu) świadczą o zupełnym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej prawidłowej odpowiedzi, odpowiedź taką należy ocenić na zero punktów. MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA: Numer zadania Oczekiwana odpowiedź: Maksymalna punktacja za zadanie 1 Za poprawne narysowanie modelu cząsteczki wody (z zaznaczeniem kąta między atomami wodoru i tlenu) – 1 pkt. Za poprawną lokalizację ładunków dodatnich i ujemnych – 1 pkt. 2 2 Za podanie każdej z dwóch nazw przykładowych procesów po 1 pkt. Przykłady: − transport (substancji), − wydalanie 2 strona 4 z 18 24 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 3 4 5 Za wszystkie pięć prawidłowych przyporządkowań – 2 pkt: I – D, II – C, III – E, IV – F, V – B Za cztery prawidłowe przyporządkowania – 1 pkt. a) Za prawidłowe wskazanie podobieństwa i różnicy po 1 pkt. Przykłady na podobieństwo: − W obu tych procesach cząsteczki substancji chemicznej dążą do wyrównania stężeń. − W obu przypadkach ruch wody odbywa się w kierunku od wyższego do niższego potencjału wody. − W obu tych procesach woda przenika zgodnie z gradientem stężeń. Przykłady na wskazanie różnicy (w ujęciu porównawczym): − W przypadku dyfuzji przemieszczają się zarówno cząsteczki rozpuszczalnika jak i substancji w nim rozpuszczonej, w osmozie przenikają przez błonę jedynie cząsteczki rozpuszczalnika. − W dyfuzji brak błony półprzepuszczalnej, osmoza jest szczególnym przypadkiem dyfuzji zachodzącym w układach biologicznych (tam, gdzie występują błony biologiczne). b) Za prawidłowe wyjaśnienie przyczyny wzrostu poziomu roztworu cukru – 1 pkt. Przykłady: − Ponieważ przenikanie wody zarówno w dyfuzji jak i w osmozie odbywa się w kierunku od wyższego do niższego potencjału wody, a w tym przypadku to roztwór cukru miał mniejszy potencjał wody. − Ponieważ stężenie roztworu cukru jest wyższe niż wody, a błona półprzepuszczalna nie pozwala na przenikanie cząsteczek cukru jak przy dyfuzji, roztwory będą dążyć do wyrównania stężeń i dlatego woda będzie przenikać do roztworu cukru podnosząc jego poziom. a) Za prawidłowe uszeregowanie organizmów: roślinnych – 1 pkt i zwierzęcych – 1 pkt. Rośliny Zwierzęta 4 łodyga kaktusa 1 szkliwo zębów 1 nasiona 4 zarodek ssaka 2 pień drzewa 2 kości 3 liście 3 mięśnie b) Za stwierdzenie, że ilość wody zmienia się w trakcie rozwoju osobniczego (np. człowieka) – 1 pkt, za prawidłowe uzasadnienie – 1 pkt. Przykłady: − W miarę starzenia się organizmu następuje obniżenie się poziomu wody, co powoduje zmniejszenie się jędrności komórek, (w wyniku tego pojawiają się np. zmarszczki). − Wszystkie komórki wykazują tendencję do samoodwadniania się cytoplazmy co powoduje zwolnienie tempa metabolizmu, a w konsekwencji śmierć naturalną (fizjologiczną). − Ludzki embrion ma wody około 90%, a w miarę rozwoju ilość ta maleje do około 65%. 2 3 4 strona 5 z 18 25 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 6 7 8 9 10 a) Za podanie prawidłowych nazw każdego z procesów po 1 pkt. A: koagulacja, B: peptyzacja b) Za wskazanie na proces B – 1 pkt. Uwaga: Plan doświadczenia powinien być zapisany w punktach wskazujących kolejność wykonywania czynności. Niedopuszczalny jest zapis w trybie dokonanym z podaniem prawdopodobnych wniosków z obserwacji. Za prawidłowy wybór próby kontrolnej – 1 pkt. Przykład: Jeden z preparatów moczarki kanadyjskiej pozostawić w temperaturze pokojowej, jako materiał porównawczy (próbę kontrolną). Za prawidłowe wskazanie sposobu prowadzenia obserwacji – 1 pkt oraz za wskazanie, że obserwacje powinny być prowadzone w tej samej jednostce czasu np. w ciągu 5, 10, 15 minut – 1 pkt. Przykład: − Umieścić kolejno dwa preparaty moczarki kanadyjskiej pod mikroskopem optycznym (próba kontrolna w temperaturze pokojowej, drugi preparat w pobliżu źródła ciepła np. lampki z żarówką o mocy 100 W). − Obserwować ruchy cytoplazmy (ich szybkość) w obu preparatach w tym samym czasie np. w ciągu 5 min. i zanotować wyniki obserwacji. a) Za prawidłowe podanie nazw wszystkich trzech rodzajów ruchów – 2 pkt. Za podanie nazw dwóch rodzajów ruchów – 1 pkt: rotacyjny, cyrkulacyjny, pulsacyjny b) Za podanie właściwego przykładu – 1 pkt. Przykłady: − (wewnątrzkomórkowy) transport substancji, − ruch organelli zawieszonych w cytoplazmie. Za w pełni prawidłowe zgrupowanie w odpowiedniej rubryce tabeli wszystkich organizmów bez szkieletu hydraulicznego – 1 pkt: wypławek biały, przywra krwi, rak rzeczny, ślimak winniczek Za wpisanie w odpowiednią rubrykę tabeli nazw wszystkich organizmów, u których występuje szkielet hydrauliczny – 1 pkt: wrotek, glista ludzka, dżdżownica, włosień spiralny a) Za prawidłowe podanie każdego z dwóch przykładów po 1 pkt. Przykłady: − warstwy ochronne np. wosk / kutner / kutykula, − aparaty szparkowe zagłębione w mezofilu, − wysoki potencjał osmotyczny, − zdolność do zwijania lub redukcji liści, − gromadzenie wody w miękiszu wodonośnym, − przyspieszenie rozwoju, − skrócenie niektórych faz cyklu życiowego, − skrócenie niektórych faz całego cyklu. b) Za wyjaśnienie pojęcia suszy fizjologicznej – 1 pkt. Przykład: Zjawisko więdnięcia roślin wywołane utrudnieniem pobierania wody, mimo że znajduje się ona w podłożu (np. z powodu niskiej temperatury, wysokiego stężenia roztworu glebowego itp.). strona 6 z 18 26 3 3 3 2 3 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 11 12 13 14 15 a) Za podanie prawidłowej nazwy: anabioza – 1 pkt. b) Za prawidłowe przedstawienie przyczyny – 1 pkt. Przykład: Wielbłądy niedostatki wody w swoim pożywieniu uzupełniają wodą metaboliczną (pochodzącą z utleniania lipidów zawartych w ich garbach). a) Za prawidłowe porównanie każdej z trzech cech po 1 pkt. Przykłady: A. Mechanizm aktywny wymaga dostarczenia energii, a pasywny nie. B. Podstawową siłą działającą w mechanizmie aktywnym jest siła parcia korzeniowego, natomiast w pasywnym działają: siła ssąca liści oraz (siły kohezji i adhezji). C. Mechanizm aktywny zlokalizowany jest w korzeniu, a pasywny w liściach. b) Za wskazanie cechy A – 1 pkt. Za trafne uzasadnienie – 1 pkt. Przykłady: − ponieważ dzięki pasywnemu transportowi roślina nie zużywa własnej energii, lecz wykorzystuje różnicę potencjałów wody w glebie i atmosferze, − ponieważ możliwy jest transport wody na znaczne odległości np. w pniach wysokich drzew, lianach, a mimo to nie jest wydatkowana energia na ten cel. Za każde z trzech prawidłowych przyporządkowań: liść C, łodyga A, korzeń B po 1 pkt. a) Za każdy prawidłowy przykład mechanizmu powodującego otwarcie i zamknięcie aparatów szparkowych po 1 pkt. Przykłady mechanizmów powodujących otwarcie aparatów szparkowych: − Aktywny transport jonów potasowych do komórek szparkowych. − Przemiana skrobi w glukozę. Przykład mechanizmu powodującego zamknięcie aparatów szparkowych: − Przemiana glukozy w skrobię. b) Za podanie nazwy – 1 pkt. Przykłady: − transpiracja kutikularna, − transpiracja przetchlinkowa. a) Za każdy z dwóch prawidłowo sformułowanych wniosków po 1 pkt. Przykłady: − Dobowe zmiany intensywności transpiracji w przypadku dobrego zaopatrzenia rośliny w wodę oraz w przypadku jej deficytu są różne. − W warunkach dobrego zaopatrzenia rośliny w wodę największa intensywność transpiracji przypada w południe. − W warunkach deficytu w wodę w południe następuje zamknięcie aparatów szparkowych. − W warunkach deficytu w wodę w południe intensywność transpiracji maleje. 2 5 3 3 4 strona 7 z 18 27 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 16 17 b) Za każdy z dwóch przykładów po 1 pkt. Przykłady: − Umożliwia wymianę gazową. − Jest czynnikiem chłodzącym liście / chroni przed przegrzaniem / jest czynnikiem termoregulacyjnym. − Umożliwia transport wody i (soli mineralnych). − Może ograniczać procesy metaboliczne – nadmierne parowanie. − Może ograniczać wzrost i rozwój roślin – nadmierne parowanie. a) Za prawidłowo określoną rolę wody – 1 pkt. Przykłady: − Woda dostarcza protonów wodoru i elektronów (dla wytworzenia siły asymilacyjnej). − Woda dostarcza protonów wodoru i elektronów do redukcji NADP+ oraz jest źródłem tlenu cząsteczkowego. b) Za prawidłową nazwę reakcji chemicznej – 1 pkt. Przykłady: − Reakcja fotolizy wody. − Reakcja Hilla. − Fotodysocjacja wody / reakcja fotodysocjacji wody. c) Za prawidłową nazwę procesu – 1 pkt. Przykład: Fosforylacja (fotosyntetyczna) niecykliczna. d) Za wyjaśnienie na czym polega proces redukcji – 1 pkt. Przykład: Proces ten polega na redukcji kwasu 3-fosfoglicerynowego (PGA) i przekształceniu go w aldehyd 3-fosfoglicerynowy (PGAl = GAP), przy użyciu siły asymilacyjnej. e) Za każdy z dwóch różnych, logicznych argumentów po 1 pkt. Przykłady: – Samowystarczalność ekosystemów jest uzależniona od posiadania producentów, organizmów, które samodzielnie wytwarzają materię organiczną (głównie na drodze fotosyntezy). – Ekosystemy autotroficzne posiadają producentów (głównie rośliny zielone), które dzięki przeprowadzanej przez siebie fotosyntezie są w stanie zaspokoić potrzeby życiowe konsumentów. – Tlen (produkt uboczny fotosyntezy) jest niezbędny do życia większości organizmów żyjących w danym ekosystemie. a) Za prawidłową ocenę prawdziwości każdego z czterech przytoczonych zdań po 1 pkt. 1 P, 2 P, 3 F, 4P b) Za podanie prawidłowej nazwy związku: oksyhemoglobina – 1 pkt. c) Za porównanie powinowactwa tlenu i tlenku węgla do hemoglobiny – 1 pkt, za prawidłowe określenie wyniku tej rywalizacji – 1 pkt. Przykład: Tlenek węgla ma znacznie większe / 200 razy większe powinowactwo do hemoglobiny w porównaniu z tlenem (1 pkt), dlatego już mała ilość czadu w powietrzu blokuje wiązanie tlenu przez hemoglobinę, powoduje śmierć przez uduszenie (1 pkt). strona 8 z 18 28 6 7 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 18 19 20 21 22 23 24 25 a) Za każde wykazanie związku między rodzajem produktu przemiany materii, a środowiskiem, w którym żyje organizm (wodnym oraz lądowym) po 1pkt. Przykłady: − Amoniak, jest związkiem silnie toksycznym i do jego wydalenia potrzebna jest duża ilość wody – dlatego związek ten wydalają organizmy żyjące w wodzie. − Kwas moczowy jest znacznie mniej toksyczny, niż amoniak, poza tym łatwo krystalizuje, dzięki czemu do jego wydalenia potrzebna jest mała ilość wody, co nie jest bez znaczenia dla zwierząt żyjących np. na pustyniach. b) Za podanie nazwy związku: mocznik – 1 pkt. a) Za podkreślenie wszystkich organizmów – 1 pkt: mech płonnik, nerecznica samcza, torfowiec zwyczajny. b) Za podanie nazwy organu: łagiewka pyłkowa – 1 pkt. 3 Za każdą z dwóch cech przystosowawczych po 1 pkt. Przykłady: – ogon, – linia naboczna, – skrzela, – błony między palcami. Za prawidłowe porównanie zarówno typu rozwoju jak i rodzaju zapłodnienia po 1 pkt. Przykłady: – U płazów bezogonowych występuje zapłodnienie zewnętrzne, a u gadów (oraz płazów ogoniastych) wewnętrzne. – U płazów występuje rozwój złożony, a u gadów prosty. Za wykazanie roli krwi w zachowaniu równowagi między ciepłem wytwarzanym – 1 pkt i traconym – 1 pkt. Przykład: Woda (podstawowy składnik osocza krwi) dzięki swojej dużej pojemności cieplnej pochłania nadwyżki ciepła powstającego np. w mięśniach, wątrobie, przemianach energetycznych (1 pkt). Oddawanie ciepła do otoczenia odbywa się za pośrednictwem powłok ciała / skóry (1 pkt). Odpowiedź B (1 pkt). Za wybór reakcji B – 1 pkt. Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt. Przykłady: – Ponieważ ta reakcja jest przykładem reakcji hydrolizy. – Ponieważ amylaza ślinowa należy do hydrolaz. – Ponieważ enzymatyczny rozkład skrobi następuje pod wpływem wody. Za wybór wszystkich trzech prawidłowych informacji – 2 pkt. Za wybór dwóch prawidłowych informacji – 1 pkt. Odpowiedzi: picie wody, osmotyczny odpływ wody, wydalanie małej ilości moczu Za prawidłowe uzasadnienie każdej z trzech wybranych informacji po 1 pkt. Przykłady: − Picie wody u tych ryb zapobiega odwodnieniu. − Ryby te narażone są na utratę wody, (osmotyczny odpływ), gdyż stężenie soli w ich płynach jest niższe w stosunku do środowiska. − Ryby te (ich pranerka) produkują małą ilość moczu (najczęściej izoosmotycznego w stosunku do krwi), ze względu na konieczność oszczędzania wody. 2 2 2 2 1 2 5 strona 9 z 18 29 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 26 27 28 29 30 a) Za wskazanie strzałką pętli Henlego – 1 pkt. b) Za podanie prawidłowej średniej dobowej ilości moczu ostatecznego 1500 cm3 – 1 pkt. a) Za wszystkie trzy prawidłowe przyporządkowania – 2 pkt. Za dwa prawidłowe przyporządkowania – 1 pkt. I – B, II – C, III – D b) Za każde z dwóch prawidłowych zaleceń dotyczących higieny układu wydalniczego – 1 pkt. Przykłady: − Unikanie przeziębień okolicy lędźwiowej. − Utrzymywanie w czystości zewnętrznych narządów wydalniczych. − Nie nadużywanie alkoholu. Za prawidłowy przykład hormonu – 1 pkt. Za prawidłowe podanie gruczołu, który go wytwarza – 1 pkt. Przykłady: – Wazopresyna (hormon antydiuretyczny) – wytwarzany przez podwzgórze [w (postaci nieczynnej tzw. prehormonu), przekazywany do przysadki mózgowej, która go magazynuje i uwalnia]. – Aldosteron / inne mineralokortykoidy – wytwarzane przez korę nadnerczy. Za podanie prawidłowej nazwy prawa – 1 pkt. Przykłady: − Prawo / zasada / czynnika ograniczającego, − Prawo / zasada / minimum Liebiga. Za poprawne sformułowanie prawa – 1 pkt. Przykład: Wzrost i rozwój organizmu ogranicza ten czynnik, który występuje w najmniejszej ilości / w minimum. a) Za wybór wykresu I – 1 pkt. Za logiczne uzasadnienie – 1 pkt. Przykład: Ponieważ ten wykres dotyczy organizmu, który żyje w środowisku o najmniejszej zawartości wody. b) Za każdy z dwóch przykładów kserofitów po 1 pkt. Przykłady: − żarnowiec miotlasty, − macierzanka piaskowa, − agawa, − aloes, − rozchodnik, − kaktus, − wilczomlecz. strona 10 z 18 30 2 4 2 2 4 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 31 32 33 a) Za wskazanie strzałki wodnej – 1 pkt. b) Za każde z dwóch prawidłowych porównań po 1 pkt. Przykłady: − Zmienność mutacyjna powstaje na skutek zmian w materiale dziedzicznym, modyfikacyjna zaś nie jest utrwalona genetycznie. − W zmienności mutacyjnej zmianie ulega genotyp, a potem fenotyp, natomiast w zmienności modyfikacyjnej zmianie ulega tylko fenotyp na wskutek działania czynników środowiska na wzrost i rozwój organizmu. − Zmienność mutacyjna ma znaczenie dla ewolucji, natomiast modyfikacyjna nie odgrywa w niej roli. c) Za stwierdzenie, że zmienność mutacyjna ma znaczenie w hodowli roślin – 1 pkt. Za każdy z dwóch prawidłowych przykładów wykorzystania zmienności mutacyjnej w hodowli roślin po 1 pkt. Przykłady: − Mutanty roślin związane z poliploidalnością przeważnie odznaczają się większą bujnością / większymi kwiatostanami / większymi owocami, toteż często indukuje się poliploidalność i potem wykorzystuje się otrzymane w ten sposób rośliny w kwiaciarstwie / warzywnictwie. − Zabiegi hodowlane takie jak: krzyżowanie / selekcja pozwalają tworzyć nowe, ulepszone odmiany roślin. − Dzięki technikom inżynierii genetycznej otrzymano wiele zmodyfikowanych genetycznie odmian roślin np.: pomidory o przedłużonej świeżości / odmianę tytoniu odporną na herbicydy / ziemniaki produkujące albuminę typu HSA (białko odpowiedzialne za prawidłowe ciśnienie osmotyczne krwi). a) Za każdą z dwóch prawidłowych nazw opisanych w tekście zabiegów hodowlanych po 1 pkt. Przykłady: − chów wsobny, − krzyżowanie krewniacze, − inbreeding, − heterozja, − wybujałość mieszańcowa. b) Za poprawne i logiczne wyjaśnienie – 2 pkt. Przykład: Prawdopodobną przyczyną sukcesu uzyskanej przez Amerykanów kukurydzy był wysoki poziom heterozygotyczności mieszańców (F1) (1 pkt), co mogłoby maskować obecność niekorzystnych alleli o charakterze recesywnym (1 pkt). Za każdą z dwóch prawidłowo podanych cech, świadczących o przystosowaniu Ichtyostegi / ichtiostegi do życia w wodzie po 1 pkt. Przykłady: – Występowanie płetwy ogonowej, – Występowanie łusek, – Występowanie (w pełni wykształconej) linii nabocznej, – Występowanie rybiej budowy czaszki / zrośnięcia czaszki z kręgosłupem. 6 4 2 strona 11 z 18 31 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 34 35 a) Za prawidłowo sformułowany problem badawczy – 1 pkt. Przykłady: − Badanie zawartości wody w różnych organach tej samej rośliny / ogórka. − Czy zawartości wody w różnych organach tej samej rośliny / ogórka jest taka sama? − Czy zawartości wody w różnych organach tej samej rośliny / ogórka jest różna? − Jaka jest zawartość wody w różnych organach tej samej rośliny np. ogórka? b) Za poprawnie sformułowaną hipotezę – 1 pkt. Przykłady: − Zawartość wody w łodydze, owocu i liściach ogórka jest różna. − Różne organy tej samej rośliny / ogórka mają inną zawartość wody. Za stwierdzenie, że niemożliwa jest ochrona wody, bez chronienia pozostałych elementów środowiska (zarówno powietrza jak i wody) – 1 pkt. Za każdy z dwóch logicznych argumentów uzasadniających to stanowisko po 1pkt. Przykłady: Krążenie wody to zamknięty cykl, którego elementami składowymi są: − np. opady atmosferyczne, które przyczyniają się do przedostawania się zanieczyszczeń atmosfery do wód, − np. spływy powierzchniowe wód (z gleby) są drogą, którą mogą się przedostawać zanieczyszczenia gleby do wód i dlatego, aby chronić wody, należy również objąć ochroną zarówno atmosferę jak i glebę. 2 3 SUMA PUNKTÓW: 107 pkt. UWAGA: W tekście wyróżnione i oznaczone (*) zostały zadania przeznaczone dla zdających z klas o profilu biologiczno-chemicznym. Zostało to uwzględnione w punktacji poniżej. W przypadku zdającego z klasy o innym profilu, rozwiązanie tego typu zadań daje mu szansę uzyskania dodatkowych punktów. % max. liczby punktów 0 – 40 41 – 54 55 – 69 70 – 84 85 – 96 97 – 100 strona 12 z 18 ocena niedostateczny dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący liczba punktów dla profilu ogólnego 0 – 34 35 – 46 47 – 59 60 – 72 73 – 83 84 i więcej 32 liczba punktów dla profilu biol.-chem. 0 – 43 44 – 58 59 – 74 75 – 90 91 – 103 104 – 107 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 Wykaz źródeł: rysunków i schematów, danych liczbowych i informacji słownych, które w formie zmodyfikowanej zostały wykorzystane w konstrukcji zadań: − Biologia (prac. zbiorowa). PWRiL, Warszawa, 1991 – zad. 20. − W. Grębecka: Ewolucjonizm – podręcznik do techników rolniczych. PWRiL, Warszawa 1974 – zad. 34. − L. Hausbrandt, W. Kot: Biologia dla techników i liceów ogólnokształcących dla pracujących. WSiP, Warszawa, 1995 – zad. 16, 31. − A. Kozik, B. Turyna: Molekularne podstawy biologii. Wyd. „Zamiast Korepetycji”, Kraków 1993 – zad. 1. − W. Lewiński: Genetyka. Wydawnictwo „Operon”, 1997 – zad. 32. − E. Pyłka – Gutowska: Ekologia z ochroną środowiska. Wyd. Oświata, Warszawa 1996 – zad. 30, 35. − H. Wiśniewski: Biologia z higieną i ochroną środowiska. Podręcznik do klasy trzeciej. Wydawnictwo Agmen, Warszawa, 1998 – zad. 4, 11, 13, 15, 17, 25, 26, 27. Odpowiedzi do wszystkich (z wyjątkiem problemowych) zadań są z godne z treściami zawartymi w podręcznikach do biologii dla liceum ogólnokształcącego zatwierdzonymi przez MEN dla klasy I-IV. Zgodność zadań z Podstawą programową: 1. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 2. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). 3. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 4. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 5. Struktura organizmów (T1). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 6. Struktura organizmów (T1). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 7. Struktura organizmów (T1). Umożliwienie uczniom projektowania i prowadzenia obserwacji i doświadczeń biologicznych (Z1). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 8. Struktura organizmów (T1). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 9. Struktura organizmów (T1). Zasady klasyfikacji naturalnej (T4). Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 10. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Ekologia i ochrona środowiska (T5). 11. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 12. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). 13. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). 14. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). 15. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń (O1). 16. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (odżywianie – T2.1). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 17. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (oddychanie i wymiana gazowa – T2.2; transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). strona 13 z 18 33 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 18. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 19. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (rozmnażanie i rozwój organizmów – T2.5). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 20. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (rozmnażanie i rozwój organizmów – T2.5). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 21. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (rozmnażanie i rozwój organizmów – T2.5). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 22. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). 23. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (transport substancji i płyny ustrojowe – T2.3). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 24. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (odżywianie – T2.1). Ekologia i ochrona środowiska (T5). Gromadzenie, integrowanie, opracowywanie wiedzy z różnych dziedzin niezbędnej do wyjaśnienia procesów życiowych (O2). Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym (C1). 25. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 26. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmach (O3). Rozumienie podstaw działania własnego organizmu (C7). 27. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (wydalanie i osmoregulacja – T2.4). Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmach (O3). Analizowanie przyczyn zakłóceń stanu zdrowia człowieka (O7). Rozumienie podstaw działania własnego organizmu (C7). 28. Fizjologia organizmów roślinnych i zwierzęcych (regulacja i koordynacja procesów życiowych – T2.6). Interpretowanie zależności między budową i funkcją układów i narządów w organizmach (O3). Rozumienie podstaw działania własnego organizmu (C7). 29. Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 30. Ekologia i ochrona środowiska (T5). Interpretowanie zależności między środowiskiem życia organizmu a jego budową i funkcjonowaniem (O4). 31. Elementy ewolucjonizmu (T4). Świadomość zmienności świata organicznego (C2). Ekologia i ochrona środowiska (T5). 32. Elementy cytologii i genetyki (T3). Rozumienie podstawowych zasad dziedziczenia (C8). 33. Elementy ewolucjonizmu (T4). 34. Struktura organizmów (T1). Umożliwienie uczniom projektowania i prowadzenia obserwacji i doświadczeń biologicznych (Z1). Formułowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i doświadczeń wraz z oceną ich wiarygodności (O1). 35. Ekologia i ochrona środowiska (T5). Formułowanie zasad zrównoważonego rozwoju i analiza własnych decyzji i zachowań w tym zakresie (O8). Rozumienie zależności człowieka od środowiska i wpływu człowieka na środowisko (C5). strona 14 z 18 34 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 KRYTERIA OCENY PISEMNEJ PRACY MATURALNEJ Z BIOLOGII 1. Zrozumienie tematu ♦ dogłębne zrozumienie tematu – 4 pkt. ♦ zrozumienie niezbędne do prawidłowego przedstawienia tematu – 3 pkt. ♦ słabe zrozumienie tematu – 2 pkt. ♦ brak zrozumienia – 0 pkt. 2. Stopień wyczerpania materiału ♦ całkowite wyczerpanie materiału dotyczącego danego tematu – 4 pkt. ♦ przedstawienie większości materiału wiążącego się z tematem – 3 pkt. ♦ niepełne przedstawienie materiału wiążącego się z tematem – 2 pkt. ♦ brak podstawowych wiadomości związanych z tematem – 0 pkt. 3. Wiadomości wykraczające poza zakres programu (dotyczy wyłącznie wiadomości związanych z tematem) ♦ bardzo duża ilość i różnorodność przedstawionych zagadnień – 4 pkt. ♦ duża ilość i znaczna różnorodność przedstawionych zagadnień – 3 pkt. ♦ pojedyncze treści programowe – 2 pkt. ♦ brak treści programowych – 0 pkt. 4. Terminologia naukowa ♦ swobodnie stosowana bogata terminologia naukowa – 4 pkt. ♦ właściwie stosowana podstawowa terminologia naukowa – 3 pkt. ♦ terminologia naukowa stosowana we fragmentach pracy – 2 pkt. ♦ błędnie stosowana podstawowa terminologia naukowa lub jej brak – 0 pkt. 5. Błędy rzeczowe - za każdy błąd jeden punkt ujemny ♦ błędna interpretacja zjawisk, ♦ ewidentne błędy merytoryczne, nie wynikające z przejęzyczeń czy błędnego przepisywania z brudnopisu. Uwagi: ♦ za błędy w treściach wykraczających poza materiał nie ujmuje się punktów, ale też nie przyznaje dodatkowych, ♦ ten sam błąd powtarzany liczony jest za jeden. 6. Selekcja materiału rzeczowego ♦ trafny dobór treści niezbędnych do opracowania danego tematu z równoczesnym niewystępowaniem treści nie związanych z nim – 4 pkt. ♦ większa część pracy związana z tematem – 3 pkt. ♦ dobór treści przypadkowy, przynajmniej w połowie na temat – 2 pkt. ♦ dobór treści nie związanych z tematem – 0 pkt. 7. Ilustracja konkretnymi przykładami ♦ wszystkie omawiane zagadnienia poparte trafnie dobranymi przykładami – 4 pkt. ♦ większa część pracy ilustrowana dobrze dobranymi przykładami – 3 pkt. ♦ niewielka ilość przykładów – 2 pkt. ♦ brak jakichkolwiek przykładów – 0 pkt. strona 15 z 18 35 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 8. Logiczne wiązanie faktów ♦ logiczne wiązanie treści pracy świadczące o zrozumieniu omawianych zjawisk i umiejętności wnioskowania – 4 pkt. ♦ większa część pracy opiera się na logicznym wiązaniu faktów – 3 pkt. ♦ praca we fragmentach oparta na logicznym wiązaniu faktów – 2 pkt. ♦ praca chaotyczna – 0 pkt. 9. Szata graficzna, estetyka ♦ zamieszczenie w pracy prawidłowo podpisanych i opisanych rysunków, wykresów, schematów itp., praca czytelna i przejrzysta – 2 pkt. ♦ część pracy ilustrowana graficznie, drobne usterki w opisach, pismo czytelne –1 pkt. ♦ brak koniecznych rysunków lub poważne usterki w ich wykonaniu bądź opisie – 0 pkt. 10. Prawidłowa interpretacja zjawisk ♦ wszystkie opisywane zjawiska interpretowane są zgodnie z aktualnym stanem wiedzy. Uczeń dostrzega związki przyczynowo-skutkowe – 4 pkt. ♦ większa część pracy zawiera właściwą interpretację zjawisk – 3 pkt. ♦ przynajmniej połowa faktów interpretowana jest właściwie – 2 pkt. ♦ brak lub błędna interpretacja większości faktów – 0 pkt. 11. Kompozycja ♦ praca posiada wstęp, rozwinięcie i zakończenie z uwzględnieniem odpowiednich proporcji – 2 pkt. ♦ praca albo nie zawiera wszystkich części albo ich proporcje są niewłaściwe – 1 pkt. ♦ całkowity brak podstawowych części, chaotyczność układu treści – 0 pkt. 12. Poprawna polszczyzna ♦ brak błędów stylistycznych, gramatycznych, ortograficznych, interpunkcyjnych, język własny, zwięzły, precyzyjny – 2 pkt. ♦ nieliczne ww. błędy – 1 pkt. ♦ liczne ww. błędy, niejasne sformułowania – 0 pkt. PRZELICZENIE PUNKTÓW NA SKALĘ OCEN: 35 – 38 30 – 34 24 – 29 17 – 23 12 – 16 0 – 11 strona 16 z 18 celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający niedostateczny 36 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 KARTA OCENY DO TEMATU 1 LUB 2 do pisemnego egzaminu dojrzałości z biologii we wszystkich szkołach średnich dla młodzieży PIECZĘĆ SZKOŁY: .............................................................. DATA: ...................................... KOD / IMIĘ I NAZWISKO UCZNIA: ...................../................................................................. IMIĘ I NAZWISKO EGZAMINATORA: .................................................................................. MAX. LICZBA PUNKTÓW KRYTERIUM LICZBA UZYSKANYCH PUNKTÓW 1. Zrozumienie tematu 4 2. Stopień wyczerpania tematu 4 3. Wiadomości wykraczające poza zakres programu 4 4. Terminologia naukowa 4 5. Błędy rzeczowe - za każdy błąd 1 punkt ujemny 6. Selekcja materiału rzeczowego 4 7. Ilustracja konkretnymi przykładami 4 8. Logiczne powiązanie faktów 4 9. Szata graficzna, estetyka 2 10. Prawidłowa interpretacja zjawisk 4 11. Kompozycja pracy 2 12. Poprawna polszczyzna 2 RAZEM: 38 PRZELICZENIE PUNKTÓW NA SKALĘ OCEN: 35 - 38 pkt. = celujący 17 - 23 pkt. = dostateczny 30 - 34 pkt. = bardzo dobry 12 - 16 pkt. = dopuszczający 24 - 29 pkt. = dobry 0 - 11 pkt. = niedostateczny RECENZJA ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... WYNIK EGZAMINU Ocena (słownie) 1. Propozycja egzaminatora 2. Ustalenie oceny przez Przewodniczącego Komisji Podpis strona 17 z 18 37 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie – Matura próbna – marzec 2002 KARTA OCENY DO TEMATU NR 3 do pisemnego egzaminu dojrzałości z biologii we wszystkich szkołach średnich dla młodzieży PIECZĘĆ SZKOŁY: .............................................................. DATA: ...................................... KOD / IMIĘ I NAZWISKO UCZNIA: ...................../................................................................. IMIĘ I NAZWISKO EGZAMINATORA: .................................................................................. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Maksymalna suma punktów 2 2 2 3 4 3 3 3 2 3 2 5 3 3 4 6 7 3 2 2 2 2 1 2 5 2 4 2 2 4 6 4 2 2 3 Razem: 107 Nr zadania Liczba uzyskanych punktów Przeliczenie punktów na skalę ocen Liczba pkt. dla Liczba pkt. dla profilu ogólnego profilu biol.-chem. 0 – 34 0 – 43 Niedostateczny 35 – 46 44 – 58 Dopuszczający 47 – 59 59 – 74 Dostateczny 60 – 72 75 – 90 Dobry 73 – 83 91 – 103 Bardzo dobry 84 i więcej 104 – 107 Celujący Ocena strona 18 z 18 Uwagi nauczyciela Proponowana ocena: ................................................................ Podpis egzaminatora ................................................................ 38
