Polanów - eRegion
advertisement
Załacznik Nr 1 do Uchwały Nr XX//172/04 Rady Miejskiej w Polanowie Z dnia 20 lipca 2004 r. Plan Rozwoju Lokalnego GMINY POLANÓW na lata 2004 - 2006 i na lata 2007 - 2013 Polanów, lipiec 2004 r. 2 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY POLANÓW ZOSTAŁ OPRACOWANY PRZEZ ZESPÓŁ ZADANIOWY DS. ROZWOJU LOKALNEGO W SKŁADZIE: 1. Piotr Górniak - zastępca Burmistrza – Przewodniczący; 2. Jan Antoniak - z-ca Przewodniczącego; 3. Dariusz Golec - członek; 4. Monika Krasnosielska – Żak - członek; 5. Grzegorz Żak - członek. 3 SPIS TREŚCI Wstęp i metodyka pracy ........................................................................ str. 4 I. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego ............... str. 6 II. Aktualna sytuacja społeczno – gospodarcza na terenie gminy Polanów a) podstawowe informacje o gminie Polanów ........................... str. 7 b) środowisko przyrodnicze ....................................................... str. 9 c) turystyka ................................................................................. str. 13 d) zagospodarowanie przestrzenne ............................................. str. 20 e) gospodarka ............................................................................. str. 49 f) sfera społeczna ....................................................................... str. 52 III. Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze .... str. 61 IV. Realizacja zadań i projektów ...................................................... str. 64 V. Powiązanie projektów z celami strategicznymi dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno - społeczno - gospodarczego gminy ........................................................................................... str. 66 VI. Efekty realizacji Planu Rozwoju Lokalnego ............................... str. 67 VII. Plan finansowy na lata 2004 – 2006 ............................................ str. 68 VIII. System wdrażania i monitoringu ................................................ str. 68 4 WSTĘP Plan Rozwoju Lokalnego gminy Polanów został sporządzony zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej określonymi w „Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego 2004-2006. Uzupełnienie programu z dnia 16. 04.2004r, ( wersja ostateczna ) ”. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z siedmiu programów operacyjnych, które służą realizacji Narodowego Planu Rozwoju / Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 2004-2006 ( NPR / PWW ). ZPORR rozwija cele NPR określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie współfinansowana ze środków Funduszy Strukturalnych. Przy realizacji zadań w ramach Działania 3.1. Obszary wiejskie i 3.2. Obszary podlegające restrukturyzacji do realizacji przewidziane są projekty, które mają wpływ na zwiększenie atrakcyjności gospodarczej i inwestycyjnej obszaru objętego planem oraz tworzą warunki dla wzrostu zatrudnienia. Projekty kwalifikujące się do założenia w działaniu 3.1 i 3.2 zawierają się w obszarach: - budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków, - budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody, - wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, - poprawa jakości powietrza, - gospodarka odpadami, - przeciwdziałanie powodziom, - budowa lub modernizacja dróg gminnych i powiatowych o znaczeniu lokalnym, - kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje, - budowa lub modernizacja lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej, sportowej . Plan Rozwoju Lokalnego – jest instrumentem służącym realizacji polityki rozwoju społeczno – gospodarczego. Służy realizacji polityki programowania rozwoju lokalnego, regionalnego. Obejmuję on analizę i diagnozę sytuacji obecnej, wyznacza wizję rozwoju samorządu, opis planowanych zadań inwestycyjnych na lata 2004 – 2006 obligatoryjnie, a w latach 2007 – 2013 fakultatywnie. Założono, że dokument będzie ulegał zmianom, wynikającym z całkowitego lub częściowego wykonania inwestycji, określenia priorytetów na dany okres programowania oraz zdolności finansowania inwestycji z budżetu gminy. Zakłada się, iż powołany zespół ds. rozwoju lokalnego będzie odpowiedzialny za cykliczny monitoring i ocenę realizowanych zadań inwestycyjnych przynajmniej raz w roku, w okresie planowania budżetu na rok kolejny. Dokument ten powstał po konsultacjach społecznych z organizacjami, szkołami, jednostkami organizacyjnymi i mieszkańcami. 5 METODYKA PRACY Plan Rozwoju Lokalnego jest wynikiem pracy zespołu ds. rozwoju lokalnego powołanego Zarządzeniem Nr 9/04 Burmistrza Polanowa z dnia 09 kwietnia 2004r., przedstawicieli organizacji pozarządowych, organizacji społecznych oraz społeczności lokalnej. Przystępując do pracy wykorzystano informacje zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Polanów do roku 2015, w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym oraz Wieloletnim Planie Finansowym. Wykorzystano także informacje i materiały udostępnione przez Urząd Statystyczny i inne wyspecjalizowane jednostki (m. in. Powiatowy Urząd Pracy, Ośrodek Doradztwa Rolniczego). Dane te pozwoliły na zdiagnozowanie stopnia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy w odniesieniu do możliwości wykorzystania jej potencjału. Dokonano analizy mocnych i słabych stron, które w konsekwencji wskazały możliwe i konieczne obszary aktywności prowadzące do zrównoważonego rozwoju gminy. Ponadto podczas prac zespołu ds. rozwoju lokalnego wykorzystano wyniki ankiet i spotkań informacyjno – dyskusyjnych, organizowanych z przedstawicielami organizacji społecznych, instytucji społecznych, sołtysami, mieszkańcami gminy i innymi przedstawicielami instytucji wspierających rozwój gminy. Na podstawie analiz tendencji rozwojowych w gospodarce powiatu, województwa oraz kraju uznano za właściwe opracowanie planu rozwoju gminy nakierowanego na intensyfikację działań inwestycyjnych, trwale zwiększających konkurencyjność przy równoczesnym zrównoważonym rozwoju środowiska przyrodniczego. Materiał ten jest wstępem do długo okresowego planowania rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Polanów, a tym samym czynnikiem sprzyjającym redukcji strukturalnego bezrobocia i przeciwdziałania marginalizacji obszarów wiejskich. 6 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Polanów. Niniejszy dokument opisuje Plan Rozwoju Lokalnego na terenie Gminy Polanów na lata 2004 – 2006 w ujęciu szczegółowym oraz na lata 2007 – 2013 w ujęciu ogólnym. Opracowanie ma charakter trójdzielny: a) część analityczna – diagnoza sytuacji społeczno – gospodarczej połączona z identyfikacją problemów b) część zadaniowa – opis działań przyczyniających się do rozwiązania problemów, które zaistniały w części analitycznej c) opis systemu wdrażania i monitorowania I. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Przedmiotem prowadzonych analiz jest Gmina Polanów. Opracowanie ma charakter poznawczy i służy możliwie szerokiemu i kompleksowemu rozpoznaniu obecnego stanu rozwoju, wyodrębnieniu uwarunkowań sprzyjających rozwojowi (czyli szans), bądź ten rozwój ograniczających (czyli zagrożeń), określeniu mocnych i słabych stron gminy Polanów w rywalizacji z innymi obszarami. Część diagnostyczna obejmuje różne sfery życia społeczno – gospodarczego istotne z punktu widzenia rozwoju gminy. Część zadaniowa zawiera wykaz projektów mogących przyczynić się do poprawy życia mieszkańców i podzielona jest na: projekty realizowane w latach 2004 - 2006 oraz projekty realizowane w latach 2007 – 2013.Ten etap opracowywania został poddany bardzo szerokim konsultacjom społecznym - powołany został zespół zadaniowy, składający się z osób reprezentujących środowiska w największym stopniu odpowiedzialne za rozwój gminy i powiatu oraz uznawane za autorytety w swym otoczeniu. Konsultacje realizowane były poprzez kilka spotkań w różnych gremiach, na szczeblu gminnym i powiatowym. Ponadto zebrano liczne uwagi, wnioski i sugestie ze strony lokalnych samorządów, instytucji, jak też osób prywatnych. Całość była na bieżąco konsultowana z Radą Miejską oraz Burmistrzem Polanowa. Zaproponowane zadania inwestycyjne są więc wyrazem aspiracji lokalnych środowisk, popartym kompleksową analizą możliwości ich realizacji. 7 Horyzont czasowy dokumentu określony jest na rok 2013, głównie z powodu zmienności zjawisk społeczno – gospodarczych oraz przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Część analityczna dokumentu podzielona jest na następujące grupy tematyczne: a) podstawowe informacje o gminie Polanów b) środowisko przyrodnicze c) turystyka d) zagospodarowane przestrzenne e) gospodarka f) sfera społeczna W trakcie opracowywania „Planu” korzystano z danych Urzędu Statystycznego, Starostwa Powiatowego w Koszalinie, Urzędu Miejskiego w Polanowie, Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie, innych instytucji działających na terenie gminy oraz z materiałów zawartych w „Strategii Rozwoju Powiatu Koszalińskiego” oraz „Strategii Rozwoju Gminy Polanów do 2015 r.” Opracowując „Plan” dołożono wszelkich starań, by wykorzystane dane statystyczne oraz inne informacje, będące podstawą do analizy uwarunkowań, szans i zagrożeń rozwoju gminy, były możliwie najbardziej aktualne. Zdecydowana większość danych statystycznych dotyczy roku 2003. Trzecim elementem opracowania jest opis systemu wdrażania i monitorowania zawierający m in. zakres kompetencji zespołu zadaniowego odpowiedzialnego za prawidłową realizację Planu. II. Aktualna sytuacja społeczno – gospodarcza na terenie gminy Polanów a) Podstawowe informacje o gminie Gmina Polanów położona jest w centrum Pomorza Środkowego, na styku pojezierzy Drawskiego i Kaszubskiego, w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Od wschodu graniczy bezpośrednio z województwem pomorskim (gminy Kępice i Miastko), od południa z gminami Biały Bór i Bobolice, od zachodu z gminą Manowo, a od północy z gminami Sianów i Malechowo. Gmina Polanów położona jest między: 8 1625 a 1649 długości geograficznej wschodniej 5400 a 5414 szerokości geograficznej północnej Podstawowe dane statystyczne gminy. Powierzchnia gminy 393,1km2 Liczba ludności 9297 Gęstość zaludnienia 23,7/km2 Liczba ludności miejskiej 3023 osób/Polanów Lasy 52% Wody 1,8% Użytki rolne (grunty rolne, łąki, 36% pastwiska) Nieużytki 10% Tereny inne 0,2% Charakterystyczny jest bardzo wysoki, jeden z wyższych w województwie, udział lasów i nieużytków, a także stosunkowo niewielki udział wód - mimo znacznej liczby zbiorników wodnych. Miasto Polanów położone jest prawie centralnie w obszarze gminy, bliżej jej wschodniej granicy. Obszar gminy wyróżnia się wielką różnorodnością i atrakcyjnością krajobrazu, wynikającą z wyjątkowego bogactwa rzeźby terenu (pagórkowaty, 150-230 m n.p.m., najwyższe wzniesienie Gołogóra 252 m n.p.m., piękna dolina rzeki Grabowej), dużej ilości różnorodnych drzewostanów leśnych i zadrzewień przydrożnych oraz wartościowych krajobrazowo (także wędkarsko) wód (rzeka Grabowa, mniejsze cieki wodne, jeziora). Na terenie gminy znajduje się 78 nominalnych jednostek osadniczych Tabela. Liczba mieszkańców gminy Polanów z podziałem na większe miejscowości. Miejscowość Polanów Żydowo ludność (31.12.2003r.) 3101 972 9 Nacław 644 Rzeczyca Wlk. 313 Kościernica 287 Cetuń 284 Bukowo 283 Domachowo 271 Świerczyna 242 Garbno 233 Jacinki 222 Krąg 201 Dadzewo 195 Krytno 185 Chocimino 157 Źródło: Urząd Miejski w Polanowie. * stan na 30.09.2003 r. Poza wymienionymi w tabeli na terenie gminy Polanów znajduje się 9 wsi małych, które zamieszkuje od 100 do 150 mieszkańców, 7 wsi, które zamieszkuje 50 do 100 mieszkańców, 16 wsi bardzo małych od 10 do 50 mieszkańców, 26 miejscowości do 10 mieszkańców oraz 5 miejscowości nie zamieszkałych. Gmina charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem wewnętrznym w zakresie większości cech opisujących stan rozwoju społeczno-gospodarczego, w tym przede wszystkim: liczby mieszkańców, gęstości zaludnienia, poziomu bezrobocia, stanu rozwoju przedsiębiorczości, udziału obszarów chronionych, stanu rozwoju infrastruktury społecznej i technicznej, sposobu użytkowania gruntów oraz stanu rozwoju rolnictwa, jak również stanu i charakteru zagospodarowania przestrzennego i specjalizacji funkcjonalnej. b) Środowisko przyrodnicze Budowa geologiczna. Fundament budowy geologicznej terenu gminy stanowią skały wieku mezozoicznego, od triasowych po kredowe; są one jednak ukryte pod ponad 100-metrowej grubości warstwą osadów trzecio i czwartorzędowych. Podstawę powierzchniowej budowy geologicznej terenu gminy stanowią czwartorzędowe utwory związane z fazą pomorską ostatniego, bałtyckiego zlodowacenia. Są to gliny zwałowe 10 i piaski zwałowe o skomplikowanym układzie i genezie. W okolicy Gołogóry spiętrzone utwory uważane są za fragmenty moreny czołowej fazy pomorskiej, inne wzniesienia na terenie gminy to raczej fragmenty "wysoczyzn morenowych" związanych z akumulacją denną i kremową, ale dodatkowo z silnymi przekształceniami glacitektonicznymi ("morena wyciśnięcia"). Wśród utworów powierzchniowych, budujących teren gminy, zaznaczają się: piaski i żwiry lodowcowe z głazami, w mozaice z utworami gliniastymi budujące wzniesienia Baranich Gór, Warblewskiej Góry i sąsiednich. gliny zwałowe, w mozaice z piaskami i żwirami budujące wzniesienia w zachodniej części gminy, a także - w formie bardziej jednolitych płatów - jej część centralną utwory wodnolodowcowe (sandrowe) występujące na wsch. od Nacławia i Rekowa i tworzące tam siedliska borów sosnowych Piaski rzecznych tarasów akumulacyjnych, wypełniające bardzo silnie zaznaczoną w krajobrazie strukturę rynnową Radwi - Drężnianki - Grabowej, wraz z odgałęzieniem w kierunku Rzeczycy mułki wstęgowe, których płat występuje na zachód od Nacławia inne utwory mułkowe, zajmujące np. duży płat w samym Polanowie i na zach. od niego, w dnie rynny terenowej utwory współczesnej akumulacji rzecznej; przede wszystkim nad Radwią, w mniejszym stopniu także nad Grabową Ciekawostką geologiczną jest istnienie na terenie gminy w okolicy jeziora Kwiecko unikatowego, bardzo rzadkiego utworu geologicznego współczesnej akumulacji jeziornej: wapienia ramienicowego. Jest to jedyna znana lokalizacja tego typu osadu w Polsce. Hydrologia. Gmina Polanów położona jest w znaczącej części w zlewni rzeki Grabowej oraz w południowo-zachodniej części w zlewni rzeki Radew. Główne rzeki gminy Polanów to: rzeka Grabowa i rzeka Radew. Mniejsze to: Polnica, Mszanka, Drężnianka, Zgniła Struga, Wielinka, Pustynka, Mielna. Największą rzeką przepływającą przez gminę jest Radew - prawobrzeżny dopływ Parsęty. Swój początek bierze w jeziorze Kwiecko, a jej długość wynosi 85 km. Największe dopływy Parsęty to: Zgniła Struga, Chociel, Mszanka, Bielica, Chotla. Drugą, co do wielkości rzeką jest będąca lewym dopływem Wieprzy jest Grabowa. Z 71,3 km jej długości w granicach gminy płynie 41 km i uchodzą do niej: rzeka Bielawa, Zielenica, 11 Podgórna, Mielna, Pustynka, Wielinka oraz drobniejsze cieki. Całkowita zlewnia rzeki Grabowej o powierzchni 536 km wchodzi w skład dorzecza Wieprzy. Swój początek bierze z jeziora Okunino. Od źródeł do miasta Polanowa Grabowa ma charakter rzeki podgórskiej, płynącej głęboko wciętą doliną o bardzo znacznych spadkach dna. Od mostu w Polanowie spadki stopniowo maleją, a dolina staje się coraz szersza. O systemie krążenia wód podziemnych brak danych. O układzie warstw wodonośnych można pośrednio wnioskować z rozmieszczenia wypływów i wysięków tych wód. W rejonie Polanowa wyznaczono - w ramach ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce - Obszar najwyższej ochrony wód podziemnych. Drugi taki obszar obejmuje dolinę Radwi. Koncentracja wypływów wód podziemnych - zarówno źródeł, jak i zasilanych tymi wodami torfowisk źródliskowych - jest jedną z najbardziej znamiennych cech krajobrazu gminy. Polanów jest centrum intensywności i zróżnicowania zjawisk źródliskowych na Pomorzu ! Gleby Powierzchnię obszaru gminy Polanów pokrywają gleby wykształcone z utworów czwartorzędowych, głównie z piasków gliniastych, piasków, glin i torfów. W skali województwa są to gleby piaszczyste o wartościach średnich i słabych dla produkcji rolnej. W większości gleby gminy Polanów są nieprzydatne dla intensywnej produkcji rolnej, natomiast predysponowane są dla rozwoju innych funkcji (hodowla np. koni, owiec, turystykarekreacja, zalesienia itp.) Najlepsze gleby, o najwyższych wartościach bonitacyjnych występują „wyspowo” głównie w centrum w rejonie Polanowa i miejscowościach: Jacinki, Cetuń, Świerczyna i Rochowo Najsłabsze gleby zajmują duże powierzchnie we wschodnich i południowych rejonach gminy. W obrębie użytków ornych wykształciły się głównie gleby brunatne, rzadziej pseudo bielicowe, czarne ziemie i piaski murszaste. Wśród gleb brunatnych najczęściej występują gleby brunatne kwaśne, sporadycznie brunatne kwaśne i wyługowane. Na wysoczyźnie w obniżeniach terenowych wykształciły się czarne ziemie. W obniżeniach dolin rzecznych występują głównie ziemie torfowe – torfów niskich – bardzo zróżnicowane pod względem miąższości i stopnia zamulenia. Często występują torfy pokryte warstwą piasku (15-20 cm). Niektóre torfy po obniżeniu wód gruntowych w efekcie tzw. 12 zabiegów agrotechnicznych – melioracji, na skutek zakłócenia procesów torfotwórczych uległy procesom murszenia. Klasy bonitacyjne gleb gruntów ornych Klasa gleb ha % IIIa 387,0 3,1 IIIb 1427,0 11,6 IVa 3584,0 29,1 IVb 3200,0 26,0 V 2807,0 22,8 VI 745,0 6,0 RzVI 174,0 1,4 12324,0 100,0 Razem Uwagi Dominują gleby klas IVa, IVb i V – stanowią 77,9% powierzchni gruntów ornych (gleby, średnie i słabe) Na ogólną powierzchnię gruntów gminy wynoszącą 39.308 ha, przypada 21.477 ha lasów oraz 14.380 ha użytków rolnych. Lasy i grunty leśne należą prawie w całości do państwa (ALP), tylko 263 ha znajdują się w rękach prywatnych. Łącznie w gospodarce indywidualnej użytkowane jest 9417 ha gruntów, z czego 8589 ha stanowią użytki rolne, w/w 263 ha lasy oraz 565 ha inne grunty (głównie pod zabudowę). Duży procent z tych gruntów stanowią jednak dzierżawy. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa przejęła ogółem 10.128 ha gruntów popegeerowskich (w tym 9.151 ha użytków rolnych), z czego przekazała w dzierżawy 8.740 ha. Zdecydowana więc większość gruntów użytkowanych w gospodarce indywidualnej stanowią dzierżawy, co nie sprzyja stabilności procesów restrukturyzacyjnych. Reasumując – niestabilna struktura własnościowa obejmująca większość użytków rolnych i dużych obiektów obsługi rolnictwa, stanowi jeden z najpoważniejszych problemów rozwojowych gminy. Strukturę użytkowania ziemi przedstawia poniższa tabela: Gmina Polanów Powierzchnia ogólna (w ha) 39308 Grunty leśne ha 21597 Łąki, pastwiska ha 3169 Grunty orne i sady ha 11591 Inne (%) 2951 13 Zagrożenia i ochrona środowiska w gminie W gminie funkcjonuje wysypisko gminne Wietrzno (1,70 ha; nagromadzonych 12 tys. ton odpadów) W Polanowie istnieje mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Grabowa. W 1999 r. inspekcja WIOS stwierdziła prawidłowe działanie oczyszczalni Na terenie gminy w kilku miejscach istnieją stare, "dzikie" wysypiska śmieci, największe na wsch. od Garbna, w starej żwirowni. c) Turystyka Atrakcyjność turystyczna gminy Polanów wynika przede wszystkim z wybitnych walorów przyrodniczych oraz z dużej wartości walorów krajoznawczych i kulturowych. Gmina położona jest w strefie pojeziernej, charakteryzuje się znacznym zalesieniem (wskaźnik lesistości wynoszący ponad 52.% jest najwyższy wśród powiatów województwa), dużą liczbą jezior i rzek oraz urozmaiconą rzeźbą terenu. Potwierdzeniem wysokiej jakości środowiska przyrodniczego jest objęcie aż 12% powierzchni gminy różnymi formami ochrony przyrody. Rozwój turystyki jest kluczem dla trwałego zrównoważonego rozwoju gminy Polanów. Gmina wyróżnia się wielką różnorodnością i atrakcyjnością krajobrazu, wynikającą z wyjątkowego bogactwa rzeźby terenu (pagórkowaty, 150 – 230 m n.p.m., najwyższe wzniesienie Gołogóra 252 m n.p.m., piękna dolina rzeki Grabowej), dużej ilości różnorodnych drzewostanów leśnych i zadrzewień przydrożnych oraz wartościowych krajobrazowo (także wędkarsko) wód (rzeka Grabowa, mniejsze cieki wodne, jeziora). Walory przyrodniczo – krajobrazowe gminy to m.in.: liczne lasy i jeziora, rzeki, rezerwaty, bogactwo ekosystemów fauny i flory oraz specyficzny mikroklimat. Gminę Polanów wyróżnia piękne położenie i występowanie atrakcyjnych turystycznie obiektów: Góra Warblewska, Święta Góra Polanowska, Aleja Bukowa, Zalew Polanowski, elektrownia szczytowo – pompowa i innych. Różnorodność walorów pozwoli na pełnienie przez gminę jej funkcji turystycznej z infrastrukturą turystyczną i zapleczem noclegowym dla turystów. W gminie istnieją korzystne warunki do rozwoju turystyki wiejskiej i kwalifikowanej. Istnieją już gospodarstwa agroturystyczne i rozwijana jest sieć szlaków pieszych i rowerowych na terenie gminy. Gmina Polanów posiada wielki potencjał i możliwości dla rozwoju funkcji turystycznej miasta i gminy. Turystyka na jej obszarze może przybierać różne formy: od 14 turystyki wypoczynkowej, poznawczej, religijnej aż po turystykę związaną z przedłużeniem sezonu turystycznego i tworzeniem atrakcyjnej oferty turystycznej dla regionu wraz z markowym produktem turystycznym w oparciu o zagospodarowanie Góry Warblewskiej w Polanowie. Niezwykle ważne jest tworzenie warunków dla uprawiania turystyki w gminie. Tworzenie zaplecza poprzez budowę bazy noclegowej, gastronomicznej, w tym rozrywkowej i sportowej jest niezbędnym działaniem dla rozwoju gminy o charakterze turystyczno – rolniczym. Obiekty dziedzictwa kulturowego. Bogata sieć hydrograficzna ziemi polanowskiej sprzyjała wczesnośredniowiecznemu osadnictwu. „Kronika Wielkopolska” (XIII-XIV w.) wzmiankuje o Polanowie, jako o „grodzie leżącym u wrót Pomorza”. Odnalezione grodzisko prawdopodobnie było czołem opolnym Ziemi Sławieńskiej i stanowiło jej zabezpieczenie od strony zachodniej. Od początku XIV w. datują się przekazy dokumentujące lokalizację Polanowa. Nazwa miejscowości ulega niewielkim modyfikacjom – i tak w 1307 r. jest to Pollnow, w 1321 r. Pollenowe, a w 1317 r. Polnowe. Nazwa miasta jest nazwą topograficzną i wywodzi się od jego położenia. Pierwszy dokument dotyczący zamku i Ziemi Polanowskiej nosi datę 17 lipca 1307 r. Wówczas to margrabiowie brandenburscy (Otto, Herman, Waldemar) przyrzekają pozostawić Piotrowi z rodu Święców władanie jego zamkami, przy czym lennik ich Lüdecke von Wedel zrzeka się praw do zamku w Polanowie. W 1313 r. obok zamku lokowano miasto, brak jednak potwierdzenia w dokumentach o nadaniu mu praw miejskich. Ówcześni właściciele mieli w swoim herbie rybogryfa (gryfa z ogonem ryby), zaś najstarsza znana pieczęć miejska przedstawia gryfa stojącego na gałęzi, trudno jednak na tej podstawie wnioskować, iż otrzymało ono wówczas prawa miejskie. W 1321 r. Piotr Święca zapisał cystersom z Pelplina m.in. jeziora Bobięcińskie, Kamień, Żydowskie (Kwiecko) oraz 5000 ha gruntów wokół nich. Najprawdopodobniej też w czasach władania Święców wzniesiono maryjną kaplicę, która po raz pierwszy w źródłach pisanych wymieniona została w dokumencie z 1385 r. Zlokalizowano ją na Świętej Górze koło Polanowa i zapoczątkowano ruch pątniczy. Kaplica na Świętej Górze Polanowskiej posiadała cudowny obraz Matki Boskiej. W latach 1435 i 1485 wymienia się ją jako znane miejsce pielgrzymkowe. W średniowieczu zjeżdżało tu 15 rycerstwo nie tylko z Pomorza. Popularność tego miejsca wiązała się z faktem, iż można tu było zyskać odpuszczenie najcięższych nawet zbrodni (np. bratobójstwa). W latach 1333 – 1353 syn Piotra, również Piotr, dysponował tymi ziemiami (wzmianki dotyczą miejscowości Węgorzewo i Mokre), a w 1343 r. współdziałał przy lokacji miasta Sianowa. Do połowy XIV w. Święcowie występują w dokumentach jako „domini terre” – panowie udzielni tych ziem. W połowie XIV w. spadają do roli lenników książęcych. Pas ziemi do rzeki Grabowej, z miastami Sianowem i Polanowem, stanowi władztwo biskupa, zaś na wschód od niego majątki swoje mają rody m.in. Lettowów i Massowów. Zmiana władających ziemią polanowską znalazła odbicie w herbie miasta – gryf otrzymał berło biskupie. W 1357 r. biskup kamieński, występując jako pan Ziemi Polanowskiej, rozstrzyga spór pomiędzy opatem w Pelplinie a rodem Kamyków (władającym Ziemią Bobolicką) i określa przebieg granicy między ich posiadłościami. Za czasów władania biskupów kamieńskich otrzymał najprawdopodobniej Polanów niemieckie prawa miejski (w okresie między 1350 r. a 1387 r.). Miasto i zamek należały do biskupa do 1387 r., kiedy to drogą zastawu przeszły w ręce księcia Bogusława VIII. Książęta pomorscy zarząd zamkiem polanowskim powierzyli Kurtowi Kameke (będącemu wcześniej wójtem biskupa), którego następcą został Claus Kameke. Przez blisko 100 lat ziemią polanowską władał książę Bogusław VIII i kolejni Gryfici. Ostatecznie w roku 1474 (1472) w zamian za 6 wsi k. Darłowa książę słupski Eryk II przekazał Polanów i okolice swojemu radcy – Piotrowi von Glasenapp. Dobra objęte przez niego stanowiły lenno Glasenappów do 1773 r. Według stanu z 1628 r. dobra obejmowały: Jacinki, Ratajki, Przybrodzie, część Bobięcina, Dadzewo, Wietrzno, Garbno, Nacław. Polanów utracił wówczas wiele ze swych swobód i praw. Spory między mieszczaństwem a Glasennapami przeszły do historii Pomorza, a skargi polanowian trafiły przed sąd cesarza Rudolfa II. Dopiero po pożarze w 1609 r., kiedy spaleniu uległa ponad połowa miasta, Glasenappowie zmniejszyli ucisk. W 1613 r. zezwolili mieszczanom na używanie tradycyjnej pieczęci z gryfem trzymającym berło, a w 1617 r. pozwolili na budowę ratusza. 16 Fala reformacji dotarła do Polanowa dopiero w połowie XVI wieku. Kościół jeszcze do 1650 r. służył katolikom, a na Świętej Górze funkcjonowała kaplica (do XVII w.). W 1680 r. pastor Laurentius Albinus opuścił potajemnie swój urząd w Polanowie i uciekając do Gdańska zabrał ze sobą dokumenty i akta parafialne. Podczas wojny 30-letniej miasto było przez 15 lat okupowane przez Szwedów, którzy w 1653 r. przekazali je Brandenburczykom. W czasie potopu Polanów, leżący blisko granicy Rzeczypospolitej, został splądrowany i spalony. Po pożarze w 1656 r. ocalało zaledwie 5 domów, kościół i zamek. Kolejny duży pożar zniszczył miasto w sobotę wielkanocną 1736 roku. Przy ówczesnej odbudowa miasta obowiązywał szereg różnych zakazów – m.in. nie wolno było budować w centrum miasta budynków krytych strzechą lub parterowych. W 1773 roku ród Glasenappów został zmuszony (będąc mocno zadłużonym) do sprzedaży miasta. Nowi właściciele – Wranglowie przez następne 30-lecie trwale wpisywali się do jego historii. W 1864 roku miasto przyznało gen. Fryderykowi Wranglowi tytuł honorowego obywatela Polanowa. Sędziwy hrabia przekazał wówczas tutejszemu kościołowi 100 talarów na utrzymanie krypty jego rodziców oraz ufundował słynną srebrną puszkę dla biednych, znaną później jako „Puszka Wrangla”. Rokrocznie w okresie świąt Bożego Narodzenia z okazji rocznicy urodzin ojca hrabiego Wrangla zebrane pieniądze były rozdzielane wśród najbiedniejszych. Wprowadzone w 1808 r. nowe przepisy całkowicie zmieniły statut miasta, likwidując jego powinności względem właściciela i zrównując go z innymi miastami „królewskimi”. Od kolejnych właścicieli – rodu Natzalwów, miasto nabyło dobra zamkowe, które korzystnie odsprzedało w 1840 r. Zmiany przyniosły rozwój miasta, wzrosła liczba jego mieszkańców, a w latach 1847 – 1848 wzniesiono ratusz. W 1862 r. uruchomiono połączenie pocztowe ze Sławnem i Miastkiem. Miasto od 1898 r. posiadało kolej powiatową, cztery lata później uruchomiono kolej państwową. Połączenie kolejowe z Koszalinem i Sławnem przybliżyły Polanów do świata – miasto nabrało znaczenia jako miejsce wypoczynku. Powstały: 2 hotele, gospoda na Wielkim Widoku (obecnie Warblewska Góra), „Restauracja Ogrodowa” (obecnie Dom Kultury). W okresie międzywojennym zbudowano kompleks sportowy – w 1921 r. wybudowano stadion miejski, w 1930 r. otwarto korty tenisowe, a na podmokłych łąkach doliny Grabowej powstało kąpielisko. 17 Rosjanie zajęli miasto 27 lutego 1945 roku, a parę dni później podpalono budynki w centrum Polanowa. Zdewastowany Polanów przekazano władzom polskim we wrześniu 1945 roku. Na miejsce ludności niemieckiej do Polanowa zaczęli przybywać osiedleńcy z Polski oraz ludność ukraińska z Bieszczad. Święta Góra Polanowska. Na terenie Pomorza trzy wzniesienia traktowano jako miejsca kultowe: Rowokół, Górę Chełmską, Górę Polanowską. Podobnie jak na dwóch pozostałych, tak i tu znajdowała się kaplica posiadająca cudowny obraz Matki Boskiej. Wzmianka o tym pojawia się w dokumencie z 1385 r., w którym to ustalono podział ofiar składanych przez pielgrzymów. Jako znane miejsce pielgrzymkowe wymieniana jest w dokumentach z 1435 r. i 1485 r. Wiadomo iż jeszcze w 1544 r. kaplica stała otworem dla ciągle napływających pielgrzymów. Ulec zniszczeniu musiała podczas którejś z kolejnych wojen i nigdy nie została odbudowana. Zasoby dóbr kultury Gminy i Miasta Polanów Dobra kultury o znaczeniu ponadlokalnym. Na terenie gminy Polanów znajdują się obiekty zaliczone przez służby konserwatorskie do dóbr kultury o znaczeniu krajowym i regionalnym. Miejscowością posiadającą zarówno te pierwsze jak i drugie jest Żydowo · o znaczeniu krajowym zabytki archeologiczne: 5 osad, dwa cmentarzyska, dwa grodziska · o znaczeniu regionalnym: zachowany układ, ryglowy kościół wraz z otoczeniem. Pozostałe dobra kultury o znaczeniu regionalnym: Cetuń – założenie pałacowo-parkowe, Chocimino – kościół ryglowy z otoczeniem Komorowo – kościół ryglowy z otoczeniem Kościernica – murowany kościół późnogotycki Krąg – założenie w skład którego wchodzą renesansowy zamek, kościół zamkowy z barokową kaplicą, park krajobrazowy Nacław – założenie pałacowo-parkowe 18 Wieliń – ryglowy kościół, założenie pałacowo-parkowe Polanów – neogotycki kościół Istniejąca baza noclegowa stanowi niezbędny element zagospodarowania turystycznego i ma kluczowe znaczenie dla rozwoju turystyki na danym obszarze. Odpowiedni standard i różnorodność obiektów noclegowych ze zróżnicowanymi cenami jest kluczowym elementem w procesie podejmowania decyzji o wyborze miejsca pobytu zarówno krótkiego, jak i dłuższego. Tabela. Zestawienie bazy noclegowej w gminie Polanów – ilość obiektów Rodzaj obiektu Ilość obiektów Hotele, pensjonaty domy wycieczkowe, schroniska OW pola namiotowe, pola biwakowe, campingi Agroturystyka Internaty szkoły OGÓŁEM 3 0 0 10 0 13 Źródło: Informacje z Urzędu Miejskiego w Polanowie. Zestawienie bazy noclegowej w gminie Polanów pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków: W gminie Polanów znajduje się 13 obiektów bazy noclegowej oferujących 186miejsc noclegowych1. Na terenie Gminy Polanów występuje niewielka ilość gospodarstw agroturystycznych (10 obiektów). Cechą charakterystyczną bazy noclegowej w gminie Polanów jest jej duża sezonowość. 1. Żródło: Urząd Miejski w Polanowie 19 Ogólnie należy stwierdzić, iż baza noclegowa nie jest wystarczająca ani pod względem jakości, ani pod względem ilości. Gmina Polanów potrzebuje bazy dobrej jakości, ale równocześnie ekonomicznej. Wzrastająca ilość gospodarstw agroturystycznych jest elementem bardzo pozytywnym, ale wiele z nich świadczy usługi o bardzo niskiej jakości – dlatego też należałoby poddać je kategoryzacji (np. nadawanie gospodarstwom „znaków”). Baza gastronomiczna jest drugim, oprócz bazy noclegowej, podstawowym elementem zagospodarowania turystycznego. Jej znaczenie w procesie kształtowania produktu turystycznego oraz planowania intensyfikacji ruchu turystycznego jest pierwszorzędne. Dobry standard i smaczne menu obiektów gastronomicznych bezpośrednio wpływają na zadowolenie turystów i opinię na temat odwiedzanego obszaru. Mogą być także kolejnym powodem przyjazdu lub argumentem za wyborem innego miejsca wypoczynku. Tabela. Zestawienie bazy gastronomicznej Ogółem Rest 2 Kaw 1 Puby 1 Bary 2 Kluby 0 Inne 0 Ogółem 6 Źródło: Urząd Miejski w Polanowie. Zestawienie bazy gastronomicznej pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków: Ilość obiektów bazy gastronomicznej jest bardzo mała – dominują bary (30%). Baza skupiona jest w mieście Polanów (100%). Niezadowalająca jest jakość obsługi gościa, menu nie jest zróżnicowane – brakuje specjałów kuchni regionalnej, na przykład kuchni pomorskiej, czy potraw z grzybów. Bazę gastronomiczną w gminie Polanów cechuje duża sezonowość. Istniejącą w gminie Polanów bazę gastronomiczną należy ocenić bardzo negatywnie z punktu widzenia rozwoju turystyki. Musi ona zostać rozbudowana i rozmieszczona równomiernie na terenie całej gminy. 20 Identyfikacja problemów słabe wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych na potrzeby turystyki słabo rozwinięta ogólnodostępna infrastruktura turystyczna (zagospodarowanie kąpielisk, ścieżki rowerowe, pola biwakowe, parkingi, brak basenu, kina, itp.) niski standard bazy turystycznej sezonowość bazy turystycznej (szczególnie noclegowej) niewystarczająca liczba i zróżnicowanie bazy gastronomicznej niewystarczające środki na prowadzenie spójnej polityki informacyjnej i promocyjnej d) Zagospodarowanie przestrzenne. uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego Na terenie gminy Polanów występują następujące formy ochrony przyrody: Rezerwaty przyrody: Rezerwaty przyrody, w myśl ustawy o ochronie przyrody, są obszarami obejmującymi naturalne lub mało zmienione ekosystemy, określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej mające istotną wartość ze względów naukowych, kulturowych, krajobrazowych i dydaktycznych. Rezerwaty znajdujące się w obrębie gminy Polanów położone są na obszarach leśnych i chronią złożone ekosystemy leśne i stanowiska chronionych roślin i zwierząt. Na terenie gminy Polanów istnieją dwa rezerwaty przyrody: Rezerwat przyrody „Wieleń” utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 1 czerwca 1965 r. Jest to odcinek głębokiego jaru porośniętego lasem bukowym. Zbocza porośnięte kwaśną buczyną z dużym udziałem mchów. Na początkowo suchym dnie jaru pojawia się zasilany źródłami strumień, szybko przybierający w wodę, zasilany dodatkowo krótkimi, bocznymi dopływami spływającymi z bocznych źródlisk. Niektóre ze źródlisk porośnięte są szuwarami manny gajowej. Dno strumienia jest kamieniste, dzięki czemu przypomina on górski potok. W zachodniej części rezerwatu na kamieniach występuje krwistoczerwony nalot krasnorostu Hildenbrandtia rivularis. Ptaki: siniak, muchołówka mała, dzięcioł czarny. 21 Rezerwat przyrody „Rezerwat przyrody na Rzece Grabowej” utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 10 grudnia 1970 r. Rezerwat został utworzony dzięki temu, że rzeka Grabowa od źródeł aż do miejscowości Polanów zachowała swój naturalny, pierwotny charakter. Na odcinku rezerwatu posiada cechy rzeki górskiej z właściwym składem ichtiofauny. Stwierdzono tu występowanie pstrąga potokowego, strzebli potokowej (gatunek objęty ochroną), głowacza białopłetwego i miętusa. Na terenie rezerwatu występują rzadkie gatunki ptaków jak: bocian czarny i zimorodek. Obszary Chronionego Krajobrazu: Parki krajobrazowe zaliczane są do wielkopowierzchniowych form ochrony przyrody. Ten rodzaj ochrony ma na celu, obok wartości przyrodniczych, zachowanie walorów historycznych i kulturowych danego obszaru, popularyzację i upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. W gminie Polanów stanowią one 12% całej powierzchni gminy (4 857 ha). Oba położone są we wschodniej części gminy. Stanowią najatrakcyjniejsze krajobrazowo tereny byłego województwa koszalińskiego, charakteryzujące się urozmaiconą rzeźbą terenu z licznymi wzniesieniami moreny czołowej, dolinami rzecznymi i jeziorami różnego pochodzenia, jak również zwartymi kompleksami leśnymi. Obszary te objęto ochroną zgodnie z uchwałą Nr X/46/75 WRN w Koszalinie z dnia 17 listopada 1975r i nadano im nazwy: „Okolice Polanowa” oraz „Okolice Żydowo-Biały Bór”. Tabela. Powierzchnia obszarów Chronionego Krajobrazu wraz z otuliną na terenie gminy Polanów Gmina Polanów Polanów Nazwa Parku „Okolice Polanowa” „Okolice Żydowo-Biały Bór”. Powierzchnia 1 857 ha 12 350 ha Użytki ekologiczne: Użytki ekologiczne są kategorią stworzoną dla ochrony wielu licznych, niewielkich fragmentów przyrody, cennych w skali lokalnej (tj. typowych dla jakiegoś obszaru lub przeciwnie - rzadkich na jakimś terenie), lecz posiadających zbyt małą wartość przyrodniczą, aby mogły być uznane za rezerwaty przyrody. Użytki ekologiczne powołuje rada gminy lub wojewoda. W związku z tym, że na lokalnym szczeblu decyzje zapadają znacznie szybciej niż 22 w ministerstwie, objęcie ochroną w formie użytku ekologicznego wykorzystywane jest niekiedy do „tymczasowego zabezpieczenia” jakiegoś cennego terenu, do czasu, aż Minister Środowiska rozpatrzy wniosek o objęcie go ochroną rezerwatową. Użytkami ekologicznymi w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody mogą być pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk. Ta forma ochrony umożliwia zachowanie cennych fragmentów przyrody uwzględniając równocześnie potrzeby człowieka w warunkach racjonalnego gospodarowania. Ustawa o ochronie przyrody dopuszcza powoływanie użytków ekologicznych zarówno przez wojewodę jak i przez gminy, które mogą dzięki temu, kierując się troską o zachowanie największych wartości na obszarze swego administrowania, skutecznie zadbać o zachowanie cennych przyrodniczo obiektów. W realizacji polityki ekologicznej należy kierować się zasadą, że w krajobrazie zmienionym czynnikiem antropogenicznym, należy chronić prawnie jak najwięcej powierzchni o wartościach przyrodniczych. W gminie Polanów istnieje wiele obszarów, które mogły by być zakwalifikowane do tej kategorii. Pomniki przyrody Pomniki przyrody to pojedyncze, bądź grupowo występujące twory przyrodnicze szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej bądź krajobrazowej. Mogą to więc być np. sędziwe drzewa bądź ich skupiska, duże głazy narzutowe, skałki lub inne widowiskowe "dzieła natury". Pomnikiem stać się mogą także obiekty mniej okazałe, lecz mające jakieś szczególne znaczenie (np. drzewko posadzone przez kogoś znanego). Pomniki przyrody, jako kategoria chroniąca pojedyncze, szczególne egzemplarze określonego gatunku drzewa, czy pojedyncze duże głazy, mają więc przede wszystkim znaczenie kulturowe i dydaktyczne. Status pomnika przyrody nadaje danemu obiektowi wojewoda lub rada gminy. Na terenie gminy Polanów oprócz ochrony wynikającej z wpisanych do rejestru zabytków parków tą formą ochrony nie objęto poszczególnych okazów, których w gminie jest ok. 70. 23 Inne cenne obszary i obiekty Na terenie gminy Polanów zidentyfikowano jeszcze inne obszary cenne przyrodniczo. Obiekty te są ważne dla zachowania różnorodności biologicznej flory, fauny i wartościowymi krajobrazowo miejscami. Bytujące tu zwierzęta i rosnące rośliny należą do taksonów objętych ochroną gatunkową i z tego powodu degradacja tych miejsc jest zabroniona. Potencjalnie są to obiekty, które mogą stać się w przyszłości użytkami ekologicznymi lub pomnikami przyrody. Określenie lokalizacji powyższych obszarów oraz opis ich walorów jest wskazówką dla planistów umożliwiającą im projektowanie zagospodarowania obszaru gminy z uwzględnieniem potrzeb ochrony przyrody. Podejmowanie decyzji o działaniach na tych terenach powinno odbywać się w porozumieniu ze specjalistami przyrodnikami, którzy mogą wskazać kolizje planowanych posunięć ze środowiskiem i jeśli to będzie możliwe określą wskazania dla konkretnych miejsc. Krajobraz Krajobraz definiowany jest jako zespół elementów, przyrodniczych i kulturowych, odbieranych poprzez obserwatora. W różnych rejonach gminy Polanów mamy do czynienia z różnym stopniem ingerencji człowieka, co w konsekwencji spowodowało, że pod względem charakteru mamy do czynienia z różnymi typami krajobrazu, o różnym natężeniu czynników przyrodniczych i kulturowych. Zarówno krajobrazy przyrodnicze, jak i kulturowe dają się podzielić na różne jakościowo przestrzenie. Krajobraz na terenie gminy cechuje się generalnie dużym udziałem elementów przyrodniczych, dużą harmonią wewnętrzną, względnie małą ilością elementów dysharmonijnych. Zwraca również uwagę duża ilość jednostek przestrzennych o wysokich walorach kulturowych, związanych z zachowaniem struktury przestrzennej sieci osadniczej i form gospodarowania. Należy ponadto podkreślić, że przede wszystkim cechy ukształtowania terenu, wielkość form przyrodniczych i kulturowych decydują o występowaniu na terenie gminy szeregu mikrokrajobrazów (np. mikrownętrz), które bardzo łatwo podlegają degradacji. Wprowadzenie zarówno pewnych form zainwestowania, jak i gospodarowania w sposób istotny zmienia charakter krajobrazu i jego wartości. Przykłady degradacji krajobrazu dotyczą: wprowadzenia form inwestowania o dużej wysokości, dużych wymiarach czy dużej powierzchni (np. maszty telefonii komórkowej, duże obiekty przemysłowe) 24 wprowadzenia form inwestycji obcych funkcjonalnie i architektonicznie (budynki mieszkalne i letniskowe) wprowadzenie form inwestycji w krajobrazie otwartym, o dużym zasięgu widokowym Przykłady degradacji dotyczą nie tylko krajobrazu. Często nietrafna lokalizacja wyklucza inne formy inwestycji i możliwości użytkowania przestrzeni przyrodniczej. Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe zajmują ogółem około 1,8% powierzchni gminy. Sieć cieków powierzchniowych jest dość dobrze rozwinięta. Obszar gminy położony na przedpolu głównego wododziału pomorskiego podzielony jest pomiędzy trzy zlewnie. Ponad 50%obszaru należy do zlewni Grabowej - największego dopływu przymorskiej rzeki Wieprzy. Fragment południowo zachodni należy do zlewni rzeki Radew – stanowiącej największy dopływ kolejnej przymorskiej rzeki Parsęty. Natomiast niewielki północno zachodni skraj gminy, odwadniany przez źródłowy odcinek Polnicy, należy do zlewni rzeki Unieść, uchodzącej do Bałtyku poprzez odpływ jeziora Jamno. Południowo wschodni skraj gminy leży w obrębie bezodpływowej zlewni jeziora Bobęcińskiego. W granicach gminy Polanów znajduje się źródłowy i górny odcinek Grabowej o długości około 28 km (40% długości całkowitej). Rzeka bierze początek z jeziora Okunino (Żeliborskie) zasilanego dopływem z jeziora Zielone (Lanken). Z rejonu Rzeczycy do Grabowej dopływa niewielka struga Pustynka, a dalej inny prawobrzeżny dopływ Wielinka. Obszary źródliskowe obu rzeczek znajdują się w granicach gminy. Górny odcinek Grabowej zasilany jest także przez bardzo licznie występujące w obrębie głęboko wciętych krawędzi doliny rzecznej, źródła i wysięki. Rzeka charakteryzuje się dość dużym spadkiem (od źródeł do Polanowa 8,760/00, odcinek Polanów – Krąg – 4,320/00); płynie przeważnie dość wąską i głęboką doliną co nadaje jej charakter przypominający rzeki podgórskie. Jej średni roczny przepływ w wieloleciu 1971–94 wynosił w Polanowie SSQ = 1,1m3/s, a w Krągu - 2,91m3/s. Natomiast przepływ nienaruszalny niezbędny dla ochrony zasobów biologicznych rzeki wynosi w profilu zamykającym w Krągu – 1,14m3/s. Południowo zachodni obszar gminy Polanów należy do zlewni rzeki Radew, stanowiącej najdłuższy dopływ Parsęty. Radew wypływa z jeziora Kwiecko, a jej koryto na dwóch niewielkich odcinkach stanowi południową granicę administracyjną gminy. Z terenu gminy zasilają ją niewielkie dopływy – Drężnianka biorąca początek pomiędzy miejscowościami Rosocha i Wietrzno oraz Zgniła Struga, stanowiąca fragment granicy z gminą Bobolice, a także 25 Mszanka, wypływająca z jeziora Nicemino, zasilana dopływem z jeziora Wapienne oraz ciekiem z okolic Garbna i Nacławia, a także mniejszym z Rekowa. Zlewnia Radwi jest zlewnią wysokiej jakości wód, wymagającą ochrony ze względu na ujęcia komunalne dla miasta Koszalina. Obszar ujęcia infiltracyjnego „Mostowo” spod doliny Radwi zlokalizowany w gminie Manowo styka się z południowo zachodnim fragmentem gminy Polanów. Północno zachodni skraj gminy w rejonie Kościernicy odwadniany jest przez krótki źródłowy odcinek Polnicy, stanowiącej dopływ rzeki Unieść. Jeziorność obszaru jest średnia. Na terenie gminy leżą trzy jeziora o powierzchni powyżej 50 ha. Największy wśród nich rynnowy zbiornik przepływowy Nicemino liczy 103,4 ha (maksymalna głębokość 7,9 m, średnia 3,3 m). Koło Żydowa leżą blisko siebie dwa jeziora – Kamienne o powierzchni 95,4 ha (objętość – 9450 m3; max. głębokość - 32,0 m) oraz Kwiecko o powierzchni 83,5 ha (objętość 2093,0 m3; max. głębokość 6,5m). Dane morfometryczne obu jezior podawane przez Instytut Rybactwa Śródlądowego podlegają dużym wahaniom, z uwagi na przerzuty wody pomiędzy zbiornikami. Lustra wody obu zbiorników dzieli wysokość około 80 m, co wykorzystano w zlokalizowanej tu elektrowni szczytowo-pompowej, produkującej energię elektryczną w oparciu o znaczne zasoby wody zbiorników. Wśród jezior powyżej 5 ha znajdują się: Długie k. Krągu (pow. 39,8 ha, głębokość max – 8,9 m), Trzcińskie k. Wielina (pow. 13,1 ha, głębokość max – 10,4m), Zielone (pow. 14,7 ha, głębokość max – 4,6m), Cetuńskie Wielkie (pow. 28,7 ha, głębokość max – 10,1m.), Płociczno k. Gołogóry (pow. 13,5 ha, głębokość max – 10,5 m.), Rekowo k. Kościernicy (pow. 13,0 ha, głębokość max – 12,0 m.), Okunino (pow. 8,5 ha), Wapienne (pow. 6,1 ha). Za wyjątkiem Płociczna są zbiornikami przepływowymi. Najwięcej małych oczek wodnych występuje w południowo wschodniej silnie skonfigurowanej części gminy, obfitującej w zagłębienia wytopiskowe o różnych wielkościach. Lejkowate zagłębienia bez możliwości odpływu wód powierzchniowych ulegają zatorfieniu, tworząc małopowierzchniowe unikatowe torfowiska kotłowe. W granicach gminy są również sztuczne zbiorniki wodne. Są to zespoły stawów służących hodowli pstrąga w Krągu (2 ośrodki) i Buszynie - ujmujące wodę z rzeki Grabowej, w Polanowie – z miejscowych źródeł, w Rekowie z rzeki Mszanki, Kępinach i Karsinie - z cieków leśnych, w Żydowie – z rzeki Debrzycy. W latach minionych obserwowano intensywne pobory wód rzeki Grabowej na potrzeby dużych ośrodków pstrągowych w Buszynie i Krągu – według „Warunków korzystania z wód dorzecza Wieprzy” były one latem 26 na pograniczu przepływu nienaruszalnego. Bardziej rekreacyjny charakter mają stawy koło Karsinki, Przybrodzia, Rzeczycy Wielkiej, Sowinka – Kolonii, korzystające z miejscowych źródlisk i zalew na dopływie Drężnianki w okolicy Chocimina. Gmina Polanów posiada dostęp do rozległego jeziora Bobęcińskiego Wielkiego – granica administracyjna biegnie zachodnim brzegiem zbiornika. Z jej terenu spływają do jeziora drobne krótkie cieki z okolic Głogowca. Obszarem retencji wodnej są torfowiska położone w dolinie Radwi i jej dopływów oraz w licznych wymienionych wyżej zagłębieniach terenowych. W granicach gminy Polanów nie ma terenów zagrożonych powodzią stwarzającą niebezpieczeństwo dla mieszkańców. W okresie roztopów oraz ulewnych opadów możliwe są natomiast podtopienia łąk i terenów naturalnej sukcesji w dolinie Grabowej. Wody podziemne W utworach czwartorzędowych, pokrywających powierzchnię gminy Polanów, wydziela się generalnie cztery poziomy wodonośne: gruntowy – najczęściej o niskiej jakości, międzyglinowy górny - ujmowany przez ujęcia wiejskie, międzyglinowy środkowy i podglinowy. Łączą się one między sobą tworząc zwykle trzy warstwy wodonośne. Pierwszą warstwę wodonośną stanowią poziom gruntowy z poziomem międzyglinowym górnym. Z tej bardzo słabo izolowanej od powierzchni warstwy czerpie część wody miasto Polanów. Występuje ona na głębokości do 20m. Poziom międzyglinowy środkowy, łączy się często z zalegającymi pod nim górnymi warstwami trzeciorzędu (miocenu) lub czasami z poziomem górnym, tworząc drugą warstwę wodonośną, stanowiącą najczęściej główny poziom użytkowy. Warstwa trzecia to najczęściej poziom podglinowy z dolnymi poziomami trzeciorzędowymi, ujmowana lokalnie w rejonie Domachowa i Bożenicy. Występowanie wyróżnionych poziomów związane jest z określonymi strukturami piaszczysto-żwirowymi o zmiennej miąższości i rozprzestrzenieniu. Druga i trzecia warstwa wodonośna jest przeważnie dość dobrze izolowana od powierzchni terenu. Cała gmina Polanów charakteryzuje się bardzo korzystnymi warunkami zasobowymi wód podziemnych. Na wschodzie gminy wydzielono wstępnie zasobną strukturę wodonośną, określaną jako Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 118 „Polanów”. Zawiera on znaczące zasoby wód podziemnych o wysokiej jakości. Gromadzi wody nadające się do spożycia wprost lub po prostym uzdatnieniu. Cechuje się wodonośnością przekraczającą 240 m3/dobę, co umożliwia budowę studni o wydajności ponad 70 m3/h i ujęć o dużej wydajności – ponad 27 10 tys m3/dobę. Według Mapy GZWP w Polsce z 1990r ten międzymorenowy zbiornik ma powierzchnię 215 km2 (część na terenie gminy Kępice w woj. pomorskim), a jego zasoby wstępnie oszacowano na 40 000 m3/d. Dotychczas nie sporządzono dokumentacji hydrogeologicznej uściślającej zasoby oraz granice zbiornika i jego obszarów ochronnych. Około 40% południowo zachodniego obszaru gminy Polanów leży w zlewni Radwi o wysokiej jakości wód, wykorzystywanych z ujęcia infiltracyjnego „Mostowo” (gm. Manowo) dla zaopatrzenia Koszalina. Znajduje się tu fragment struktury wodonośnej o mniejszej zasobności zaliczany do miejscowych zbiorników wód podziemnych, gromadzących wody wysokiej klasy, ale o miąższości poniżej 5m i wydajności pojedynczej studni mniejszej niż 10 m3/h oraz wydajności ujęcia poniżej 300 m3/dobę (dawny GZWP Nr 119 nie spełniający kryteriów hydrogeologicznych). W podziale na regiony bilansowe zlewni Wieprzy obszar gminy Polanów zalicza się do regionu „E” – Górnej Grabowej, gdzie zasoby odnawialne wód określono na 3 950 m3/h, zasoby dyspozycyjne – 2 967 m3/h, a zasoby eksploatacyjne – 872 m3/h. Według „Warunków korzystania z wód dorzecza Wieprzy” zasoby eksploatacyjne wód podziemnych północnej i wschodniej części gminy Polanów, położonej wraz z miastem w zlewni Grabowej, określono na 809,0 m3/h (19 416 m3/d); przy czym wielkość poboru w 1998r wynosiła 39,77 m3/h (954,4 m3/d), a pobór prognozowany – 66,83 m3/h (1 603,9 m3/d). W granicach gminy nie ma deficytu zasobów wodnych. W granicach gminy woda ujmowana jest z 70 zinwentaryzowanych i przebadanych ujęć. Ponadto na terenie miasta Polanowa funkcjonuje około 20 ujęć wody o nieznanych parametrach. W granicach miasta i gminy nie ma ujęć wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Źródła zanieczyszczenia środowiska Poziom zanieczyszczeń wskazuje na dobry stan komponentów środowiska przyrodniczego, chociaż niektóre z nich w wyniku długotrwałego użytkowania przez człowieka uległy degradacji (głównie wody powierzchniowe). Stan środowiska jest generalnie wypadkową koncentracji ludności, w dalszej kolejności koncentracji form gospodarowania i wreszcie form użytkowania. Potwierdzają się również prawidłowości zarówno co do przyczyn degradacji, jak i charakterystyki jakościowej. Niska emisja relatywnie najbardziej uciążliwa bywa w mieście Polanów, kiedy w okresie grzewczym utrzymują się wiatry z kierunku południowo zachodniego. Zalesione wzgórza 28 powodują wówczas zaleganie chmury zanieczyszczeń na obszarze miasta, co jest dużą uciążliwością dla mieszkańców i negatywnie wpływa na stan zdrowotności. Następuje stopniowa poprawa przez zmianę użytkowanych paliw - w latach 2001-2003 zmodernizowano kotłownie w kilku obiektach podległych samorządowi miasta i gminy Polanów w wyniku wymiany jednostek kotłowych opalanych paliwem stałym na opalane olejem opałowym lub gazem płynnym. Wykaz zmodernizowanych kotłowni zamieszczono w tabeli. Te czynniki muszą być podstawą oceny zagrożenia i polityki w zakresie ograniczania emisji do powietrza atmosferycznego. Należy ponadto zwrócić uwagę, że dodatkowym źródłem emisji zanieczyszczeń są paleniska domowe oraz komunikacja samochodowa. Na terenie gminy Polanów nie prowadzono badań stężeń zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. W generalnej ocenie WIOŚ w Szczecinie emisja energetycznych zanieczyszczeń do powietrza w 2001r w powiecie ziemskim koszalińskim należała do relatywnie dość niskich wśród powiatów woj. zachodniopomorskiego i uległa zmniejszeniu w stosunku do roku 1998. Powiat koszaliński, w którym leży gmina Polanów należy do obszarów, na których wstępna ocena wykazała niskie stężenia zanieczyszczeń w powietrzu i brak zagrożeń występowania ponadnormatywnych stężeń SO2, NO2, CO. Jedynie w przypadku pyłu zawieszonego PM10 istnieje możliwość występowania wysokich jego stężeń w większych miejscowościach. Stąd też zdecydowano stosować tu metody modelowe i wskaźnikowe, bez kosztownych pomiarów stężeń zanieczyszczeń. Do oceny posłużyły wyniki matematycznego modelowania rozprzestrzeniania dla czterech podstawowych zanieczyszczeń: SO2, NO2, CO i pył PM10. Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie miasta i gminy są zanieczyszczenia pochodzące od sektora komunalnego tzw. niska emisja z lokalnych kotłowni, zakładów usługowych i indywidualnych gospodarstw. Według informacji Urzędu Miejskiego około 7 300 osób korzysta z takiego ogrzewania. Wykaz głównych punktowych źródeł emisji do powietrza na terenie miasta i gminy zamieszczono w poniższej tabeli Tabela Wykaz głównych źródeł emisji (moc źródeł i rodzaj spalanego paliwa) Lp 1. 2. Nazwa obiektu Cegielnia „Leśna Polana” ZUK – kotłownia osiedlowa Adres Miasto Polanów Polanów ul. Zacisze 10 Polanów ul. Zamkowa 8 Moc zainstalowany ch urządzeń [kW] 1.000 900 Rodzaj opału węgiel węgiel 29 3. 4. ZUK – kotłownia osiedlowa „UTYLAT” 5. „MACED” 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. Polanów ul. Młyńska Polanów ul. Sławieńska 13 Polanów ul. Bobolicka 10 650 650 węgiel węgiel 560 Gimnazjum Polanów ul. Mokra 555 GS – piekarnia Wspólnota Mieszkaniowa Polanów ul. Polna 7 Polanów ul. M. Wzgórza 2 350 326 olej opałowy olej opałowy węgiel węgiel Państwowe Pogot. Polanów ul. J. Korczaka Opiekuńcze Gorzelnia Polanów ul.Bobolicka 8 Urząd Miasta i Gminy Polanów ul. Wolności 4 Polanów ul. Dworcowa Liceum Ogólnokształcące 12 Kawiarnia „Gryf” Polanów ul. Wolności 54B Restauracja „Leśna” Polanów ul. Wolności 19 Polanów ul. Remiza OSP Magazynowa Zespół Opieki Zdrowotnej Polanów ul. Bobolicka 4A Urząd Pocztowy Polanów ul. Bobolicka 1 250 140 olej opałowy trociny węgiel 125 węgiel 114 węgiel 100 węgiel 90 węgiel 80 80 olej opałowy olej opałowy węgiel 65 węgiel 65 węgiel 60 37 węgiel olej opałowy Polanów ul. Bobolicka 8A 36 węgiel Polanów ul. Bobolicka 6 30 węgiel Polanów ul. Polna 4A Polanów ul. Stawna 3 26 25 węgiel węgiel Polanów ul. Rybna 6 21 węgiel „EKO-DROB” ubojnia Polanów ul. Polna kurcząt GS –biuro+restauracja+sklep Polanów ul. Koszalińska 4 Dom Kultury Polanowskiego Ośrodka Polanów ul. Polna 4 Kultury i Sportu GS – pawilon handlowy Polanów ul. Wolności 7 Bank Spółdzielczy Polanów ul. Dworcowa 3 Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Zakład Usług Komunalnych -Zarząd Budynkami Komunalnymi Biblioteka gminna Przedszkole gminne Zakład Usług Komunalnych – Wodociągi Razem 28. DPS – obiekt mieszkalny Gmina Polanów Żydowo 300 80 6 775 1.150 olej opałowy 30 29. 30. DPS – biura+pralnia Szkoła Podstawowa Żydowo Żydowo 380 225 31. SM „Jedność” – kotłownia osiedlowa Szkoła Podstawowa Hotel „Podelwis” Szkoła Podstawowa Nacław 780 Nacław Krąg Bukowo 55 723 190 Dom Pomocy Społecznej Gorzelnia – Henryk Gad Gorzelnia SM „Ostoja” – kotłownia osiedlowa Zespół Opieki Zdrowotnej Cetuń Cetuń Świerczyna Świerczyna 320 250 250 180 Kościernica 60 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. Razem węgiel olej opałowy węgiel węgiel gaz płynny olej opałowy węgiel trociny trociny drewno olej opałowy 4 563 Źródło: Plan zaopatrzenia w gaz Gminy Polanów, „PETRICO” S.A. Karlino 2003 Nie zmienia to ogólnej oceny, że poziom zanieczyszczeń jest niewielki i tylko lokalnie i przy niektórych typach pogody zanieczyszczenia powietrza mogą być zbliżone do poziomu dopuszczalnych norm. Należy zaznaczyć, że powierzchnia objęta tymi niewielkimi emisjami jest również niewielka i tylko w skrajnych przypadkach obejmuje obszar o promieniu większym niż kilkaset metrów. Stan czystości wód powierzchniowych i podstawowe źródła zanieczyszczeń są znane. Jakość wód powierzchniowych w zlewni Grabowej badana jest przez WIOŚ – Delegatura w Koszalinie, w ramach monitoringu regionalnego co pięć lat. W 2002 roku badania przeprowadzono w dwóch punktach pomiarowo – kontrolnych zlokalizowanych w granicach gminy Polanów: na 61 km rzeki Grabowej powyżej miasta (m. Kania) oraz w rejonie Wielinia na 54 km biegu rzeki. Jakość wód rzeki Grabowej powyżej miasta Polanów była bardzo dobra: zawartość substancji biogennych (związki azotu i fosforu) oraz zawiesiny odpowiadała parametrom klasy I, a stan sanitarny i substancje organiczne spełniały wymogi klasy II. Poniżej miasta, w Wieliniu stwierdzono obniżenie jakości wód – pod względem zawartości związków fosforu oraz zawiesiny do klasy II, natomiast skażenie bakteriologiczne klasyfikowało wody Grabowej do klasy III. W stosunku do 1997 roku polepszeniu uległa jakość fizyko-chemiczna (obniżenie zawartości substancji biogennych, być może związane ze zmniejszeniem nawożenia pól) powyżej miasta. Pozostałe parametry nie wykazały zmian. 31 Rzeka Radew w górnym odcinku, poniżej wypływu z jeziora Kwiecko, spełniała w 1999r wymogi klasy I pod względem sanitarnym oraz ze względu na zawiesinę oraz klasy II, z uwagi na zawartość substancji biogennych i organicznych. Dopływ Radwi z terenu gminy Polanów – Mszanka w odcinku ujściowym prowadziła wody klasy II pod względem zawartości substancji biogennych i organicznych, natomiast stan sanitarny i zawiesina spełniały wymogi klasy III. Stanu czystości pozostałych dopływów Radwi i Grabowej nie badano. Obniżenie jakości sanitarnej wód rzek Grabowej i Mszanki w granicach gminy Polanów wskazuje na przenikania ścieków bytowych z gospodarstw domowych nie podłączonych do kanalizacji (w tym zwłaszcza z terenu miasta) oraz na spływy niewłaściwie składowanego obornika. Do wzrostu zanieczyszczenia wód przyczyniać się może również rozwój hodowli pstrąga. Ośrodki hodowli ryb w Krągu (2 ośrodki) i Buszynie, ujmujące wodę z rzeki Grabowej, w Polanowie – z miejscowych źródeł, w Rekowie z rzeki Mszanki, Kępinach i Karsinie - z cieków leśnych i w Żydowie – z rzeki Debrzycy, zrzucają do wymienionych cieków wody pohodowlane, które powinny być oczyszczane do parametrów określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Niekorzystne ze względów środowiskowych jest ujmowanie wody dla celów hodowlanych wprost ze źródlisk. Ogranicza to zasilanie cieków czystą wodą. W 2001 r WIOŚ badał stan czystości największego zbiornika wodnego gminy – przepływowego jeziora Nicemino, położonego w zlewni Radwi – Parsęty. Wody zbiornika spełniały ogólnie kryteria II klasy czystości. Stan sanitarny wód nie budzi zastrzeżeń – mino Coli typu kałowego odpowiada I klasie. Z uwagi na warunki naturalne jest to jezioro bardzo podatne na degradację. Jego śródleśne położenie, brak zagospodarowania turystycznego oraz nikły udział innych terenów zabudowanych i użytków rolnych w zlewni bezpośredniej sprzyja zachowaniu dobrego stanu zbiornika. Stan czystości wód jeziora Kamienne badano w 1991r. Jego wody spełniały wówczas wymagania klasy II. Trzeba zaznaczyć, że stosowane w Polsce zasady ocen oraz sposoby interpretacji wyników badań jakości wód powierzchniowych różnią się od metod stosowanych w krajach Unii Europejskiej. System monitoringu ani metody ocen nie są dostosowane do istniejących i planowanych sposobów użytkowania wód, jak ma to miejsce w UE. Od 2004 roku wprowadzane będą zmiany klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych. W wykazie wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli, opracowanym przez RZGW Szczecin, umieszczono 7 kąpielisk z obszaru gminy Polanów. Są to jeziora: Wielkie (brzeg SW) w Cetuniu, Płociczno (brzeg N) 32 koło Gołogóry, Długie (brzeg E) w Krągu, Nicemino (brzeg E) koło Rekowa, Trzcińskie (brzeg NE) w Wieliniu oraz Kamienne (brzeg SW) i Kwiecko (brzeg SW) koło Żydowa. Jedynie kąpielisko nad jez. Trzcińskim jest kąpieliskiem zorganizowanym nadzorowanym przez Urząd Miasta i Gminy, pozostałe to kąpieliska zwyczajowe. Ocena sanitarna przeprowadzona przez PWIS Szczecin objęła w 2002 roku kąpieliska nad jeziorami: Wielkie, Nicemino, Trzcińskie i Kamienne, potwierdzając ich przydatność do kąpieli. Ocenę jakości wód podziemnych przeprowadzono według klasyfikacji jakości PIOŚ w oparciu o udostępnione wyniki analiz fizykochemicznych prób wody, pobranych w trakcie próbnych pompowań otworów studziennych oraz w trakcie eksploatacji studni. Wody czwartorzędowego piętra wodonośnego to przede wszystkim wody wodorowęglanowo – wapniowe. Wody tego piętra wykazują wysoką jakość, zostały w większości zakwalifikowane do wód klasy Ia i Ib. Są to wody bez smaku i zapachu. Najczęściej wody tego piętra charakteryzują się barwą nie wyższą od 10 mg Pt/dm3. Odczyn wód jest z reguły obojętny lub lekko zasadowy wahający się od 7,2 - 7,9 twardość zawiera się przeważnie pomiędzy 3,1 a 8,2 mval/dm3. Sporadycznie występują wody miękkie (50-150 mg CaCO3) - w Polanowie. Wody głównego poziomu wodonośnego są wodami słodkimi o ogólnej mineralizacji wyrażonej ciężarem suchej pozostałości w przedziale 160 – 340 mg/dm3, sporadycznie poniżej 150 mg/dm3, maksymalnie 408 mg/dm3 (w miejscowości Rosocha). Zawartość jonów chlorkowych jest niewielka i zamyka się w przedziale od 5 mg Cl/dm3 do 38 mg Cl/dm3. Najwyższą zawartość chlorków odnotowano w wodach podziemnych w miejscowości Warblewo – 38,0 mg Cl/dm3. Związki żelaza występują w przedziale do 0,5 mgFe/dm3 (klasa Ia i Ib) w 67% przeanalizowanych wyników badań, od 0,5 do 1,5 mgFe/dm3 – 24% wyników. W ilościach śladowych lub sporadycznie podwyższonych występują związki manganu. Do wód średniej jakości – kl. II w obszarze gminy zakwalifikowano wody podziemne w rejonie miejscowości Chocimino, Gołogóra, Kościernica, Wieliń, Polanów ze względu na dużą zawartość związków żelaza 1,0 – 3,5 mgFe/dm3. Najwyższą wartość związków żelaza i manganu odnotowano w studni położonej w miejscowości Domachowo – 3,5 mgFe/dm3, 0,5 mg Mn/dm3. Wody podziemne w miejscowości Domachowo zakwalifikowano do wód niskiej jakości – klasy III. Jakość wód piętra trzeciorzędowego na terenie miasta i gminy nie została rozpoznana. Ochrona wód podziemnych odbywa się poprzez wyznaczanie dla poszczególnych studni stref ochronnych. Ich wielkość kształtuje się w przedziale wartości 8 – 10 m. Ochrona zasobów 33 wód podziemnych w zakresie ilościowym i jakościowym realizowana jest również przy zatwierdzaniu zasobów eksploatacyjnych ujęć oraz wydawaniu pozwoleń wodnoprawnych przez organy administracyjne. W zakresie tej problematyki należy zwrócić uwagę na zanieczyszczenia typu komunalnego pochodzące z sieci osadnictwa stałego oraz jednostek turystycznych oraz na zanieczyszczenia pochodzące z produkcji rolniczej. Pomimo niewielkich bezwzględnie ilości ścieków, odbiorniki ścieków (sieć rzeczna oraz jezior) szybko i wyraźnie reagują na ten typ zanieczyszczeń. Związki organiczne należą do groźnych substancji, powodujących przede wszystkim wzrost trofii i szybką zmianę składu gatunkowego flory i fauny oraz pojawianie się zanieczyszczeń o charakterze bakteriologicznym. Skutki są groźne zarówno ze względu na zdrowie człowieka jak i ze względów gospodarczych (wyłączanie zasobów przyrodniczych z użytkowania). Zanieczyszczenia te stanowią realne zagrożenie, co pośrednio można wywnioskować z poziomu rozwoju sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Podobnie na wody powierzchniowe wpływają zanieczyszczenia rolnicze (duże stężenia fosforanów w wielu ciekach). Budowa geologiczna, rzeźba terenu oraz mała odporność ekosystemów wodnych wymaga regulacji nawożenia, zarówno mineralnego jak i organicznego, szczególnie w zlewniach bezpośrednich rzek i jezior. Na terenach rolniczych lokalnie istotnym źródłem zanieczyszczenia środowiska mogą być obiekty intensywnej produkcji rolnej i przetwórczej. Na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Gminy największa koncentracja tego typu produkcji występuje w: Nacławiu (trzoda – 12. 000 szt.), Polanowie (zakład produkcji tłuszczy i mączek kostnych) Wietrznie (składowisko odpadów komunalnych) Zanieczyszczenia środowiska w przypadku tego typu produkcji dotyczą zanieczyszczeń gleby, wód powierzchniowych i podziemnych oraz zanieczyszczeń odorowych. Substancje organiczne, które są źródłem zanieczyszczeń, stanowią duże zagrożenie, przede wszystkim dla wód powierzchniowych (degradacja wód stojących na długi okres) Bardzo uciążliwe są zanieczyszczenia zapachowe, zarówno dla stałych mieszkańców jak i turystów. Ten typ produkcji jest przykładem możliwości degradacji zasobów przyrodniczych i wykluczenia innych form użytkowania (decyzja samorządu). Podstawowym elementem ograniczenia presji jest poprawny wybór lokalizacji, określenie warunków składowania (na szczelnym podłożu) nawozu organicznego, określenie zasad jego przerobu i wykorzystania w produkcji rolniczej (dawki, okres, obszar nawożenia). 34 Infrastruktura techniczna Zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków Jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi reguluje Ustawa o Zbiorowym Zaopatrzeniu w Wodę i Zbiorowym Odprowadzaniu Ścieków z 7 czerwca 2001 r. oraz Rozporządzenie Ministra w sprawie warunków, jakimi powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach oraz zasady kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej. Informacje o sieci wodociągowej miasta i gminy długość sieci wodociągowej na koniec 2003 roku na terenie miasta wynosiła 11,9 km (wg sprawozdania ZUK, wg WUS 11,7km); długość sieci wodociągowej na koniec 2003 roku na terenie gminy wynosiła 62,67 km (wg sprawozdania ZUK, wg WUS 64,8 km); liczba przyłączy wodociągowych – 994 (w tym miasto 222); ilość mieszkańców gminy objętych systemami zbiorowego zaopatrzenia w wodę – 9 214; ilość gospodarstw domowych miasta i gminy zaopatrywanych w wodę ze zbiorowych urządzeń wodociągowych - 1 942; odsetek mieszkańców miasta i gminy zaopatrywanych w wodę ze zbiorowych urządzeń wodociągowych wynosi 95%. Funkcjonujące na terenie gminy systemy wodociągowe to: wodociąg grupowy Krąg - Buszyno z ujęciem wody na terenie miejscowości Krąg, wodociąg grupowy Sowinko - Krytno z ujęciem wody na terenie miejscowości Sowinko, wodociąg grupowy Dzikowo - Łokwica z ujęciem wody na terenie miejscowości Dzikowie, wodociągi wiejskie obsługujące miejscowości gm. Polanów: Bożenica, Bukowo,Cetuń, Chocimino, Dadzewo, Domachowo, Garbno, Gilewo, Gołogóra, Jacinki, Karsina, Karsinka, Kępiny, Krąg, Komorowo, Kościernica, Łokwica, Nacław, Nowy Żelibórz, Powidz, Rekowo, Rochowo, Rosocha, Rzeczyca Mała, Rzeczyca Wielka, Ryszczewko, Świerczyna, Warblewo, Wielin, Wietrzno, Żydowo. 35 Wielkość poboru wody Pobór wody z głównych ujęć komunalnych położonych na terenie gminy Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Nazwa ujęcia/ 2 Bożenica Bukowo Cetuń Chocimino Dadzewo Domachowo Gilewo Gołogóra Grabno Jacinki Karsina Karsinka Kępiny Krąg - Buszyno Komorowo Kościernica Dzikowo - Łokwica Nacław Nowy Żelibórz Polanów Powidz Rochowo wieś Rzeczyca Mała Rzeczyca Wielka Rekowo Rosocha Sowino - Krytno Świerczyna Warblewo Wieliń Żydowo Nazwa użytkownika ujęcia wody 3 ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów ZUK Polanów Wiek utworów 4 Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Razem Wydajność ujęcia (m3/h) 5 16,0 8,4 51,0 31,0 36,0 33,0 42,5 16,0 16,0 8,3 15,0 14,0 16,0 39,0 6,0 50,7 27,4 44,0 12,0 130,0 8,4 12,0 32,0 18,0 18,0 15,0 40,0 40,0 24,0 3,0 15,0 833,2 Pobór Woda wody w dostarczon 2003 r. a [m3/rok] m3/rok] 6 7 11.300 4.500 15.300 8.300 39.700 12.700 14.700 4.100 19.300 10.300 16.500 8.500 1.700 1.000 8.100 3.500 11.700 6.300 11.400 5.700 2.700 1.700 1.700 1.200 600 600 19.900 11.700 2.200 1.900 5.500 5.300 3.500 1.900 41.700 27.400 6.700 1.700 90.700 85.400 3.700 2.800 1.000 600 1.800 1.400 14.100 9.000 2.500 2.200 6.500 3.600 13.800 7.400 16.700 8.000 3.700 2.800 7.300 3.500 23.500 12.700 419.500 257.700 Pobór wody w 2003 r. [m3/h] 8 1,29 1,74 4,53 1,67 2,20 1,88 0,19 0,92 1,33 1,30 0,31 0,19 0,07 2,27 0,25 0,62 0,40 4,76 0,76 10,35 0,42 0,11 0,20 1,61 0,28 0,74 1,57 1,90 0,42 0,83 2,68 47,89 Pobór wody w 2003 roku w zbiorowych systemach wodociągowych kształtował się na poziomie 419.500 m3/rok (ok. 47,9 m3/h) co stanowi 5,7% ustalonych zasobów eksploatacyjnych. Zużycie wody w gospodarstwach domowych kształtowało się na poziomie 257.700 m3/rok co daje wskaźnik zużycia wody na jednego mieszkańca ok. 26,6 m3/rok (dane ZUK). Według danych WUS zużycie w roku 2003 wyniosło 334,6 tys. m 3/rok (na 1 mieszkańca – 36,0). Jedną z przyczyn tej rozbieżności jest, że w istniejących systemach wodociągowych notuje się duże straty wody – 161.800 m3 w 2003 roku. Stanowi to ok. 38.6% ilości pobranej 36 z ujęć wody. Tak duże straty świadczą o złym stanie technicznym eksploatowanych sieci wodociągowych. W związku z powyższym wymagać będą one wymiany. Prowadzone przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Koszalinie badania jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, pobranej z wodociągów zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Polanów w 2003 roku, wykazały przekroczenia w zakresie żelaza(Fe) i manganu (Mn) na następujących ujęciach: Chocimino – Fe-2,5 ; Mn – 0,1 Dadzewo – Fe – 0,45 Karsinka – Fe – 0,42 Wieliń – Fe – 0,10, Mn – 0,06 Gołogóra – Fe – 0,34, Mn – 0,12 Polanów ul. Bobolicka Obwód drogowy – Fe – 2,38, Mn – 0,13 Polanów ul. Wolności 54 – Fe – 1,44 Polanów ul. Polna 7 GS SCH – Fe – 0,92, Mn – 0,11 Polanów ul. Zacisze – Fe – 1,25 Rosocha – Fe – 0,9, Mn – 0,07 Aktualnie na 32 wiejskie stacje wodociągowe funkcjonujące na terenie gminy, jedynie 7 wyposażono w urządzenia do uzdatniania wody. Zapewnienie mieszkańcom gminy dostaw wody dobrej jakości będzie wymagało wyposażenia stacji wodociągowych w urządzenia do uzdatniania wody lub integracji systemu wodociągowego w kierunku oparcia na grupowych stacjach wodociągowych wyposażonych w urządzenia do uzdatniania wody. Również ujmowane wody podziemne na terenie miasta Polanowa zawierają ponadnormatywne zawartości związków żelaza. Funkcjonujące na terenie miasta lokalne stacje wodociągowe, eksploatowane przez Zakład Usług Komunalnych nie zostały dotychczas wyposażone w urządzenia do uzdatniania wody. Dlatego, zgodnie z opracowana koncepcją zwodociągowania miasta należy objąć zasięgiem centralnego wodociągu całość zabudowy, a lokalne ujęcia wody i stacje wodociągowe zlikwidować. Tab. Stan rozwoju sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w gminie Polanów (w 2003 r.) sieć wodociągowa (km) sieć kanalizacyjna (km) podłączenia sieci wodociągowej do budynków 74,57 15,4 994 podłączenia Przeciętne sieci zużycie wody kanalizacyjnej z do budynków wodociągów (m3 na 1mk) 267 26,6 37 Z analizy stanu gospodarki ściekowej wykonanej w „Studium wykonalności gospodarki wodno-ściekowej dla gminy Polanów” wynika, że około 30% mieszkańców gminy i 10% mieszkańców miasta odprowadza ścieki surowe bezpośrednio do wód powierzchniowych. Konkretne miejsca odprowadzenia ścieków nieoczyszczonych do wód powierzchniowych, gruntowych i gleby nie zostały zinwentaryzowane. Miejsca przypuszczalnego wprowadzania ścieków do środowiska: Z analizy stanu gospodarki ściekowej wykonanej w „Studium wykonalności gospodarki wodno-ściekowej dla gminy Polanów” wynika, że około 32,2% mieszkańców gminy i 15% mieszkańców miasta odprowadza ścieki bytowe do zbiorników bezodpływowych. Gros użytkowanych zbiorników bezodpływowych wykonano w latach 70tych bez odbioru technicznego. Użytkowane są one na terenie wszystkich miejscowości wiejskim i stanowią potencjalne miejsca wprowadzenia ścieków do środowiska. Gmina nie prowadziła badań stanu technicznego zbiorników bezodpływowych. W części gospodarstw indywidualnych i dzierżawionych od Agencji Nieruchomości Rolnych nie w pełni zabezpiecza się miejsca składowania obornika. Gnojówka przesączająca się do gruntu może powodować zanieczyszczenie wód podziemnych, zwłaszcza płytkiego bardzo słabo izolowanego poziomu gruntowego, a w przypadku bliskiego ich sąsiedztwa z wodami powierzchniowymi, także spływu zanieczyszczeń do rowów, rzek i oczek wodnych. Miejsca odprowadzania nieoczyszczonych wód deszczowych z kanalizacji burzowej: Na terenie fermy tuczu trzody chlewnej w Nacławiu istnieje system kanalizacji deszczowej zbierający wody opadowe z połaci dachowych oraz niewielkiej części utwardzonego terenu. Ścieki te odprowadzane są dwoma kanałami deszczowymi biegnącymi równolegle, wzdłuż północnej i południowej części fermy do istniejącego cieku przepływającego na zachód od fermy, bez oczyszczenia. Sieć kanalizacji deszczowej, obejmująca fragmenty zabudowy istnieje na terenie miejscowości Polanów, Nacław i Żydowo. Zebrane wody deszczowe bez oczyszczenia odprowadzane są do rowów melioracyjnych. Kanalizacja miasta i gminy, oczyszczalnie ścieków długość sieci kanalizacyjnej w gminie, wg sprawozdania ZUK, na koniec lipca 2003 roku wynosiła 15,4 km w tym miasto 6,5 km wg WUS); liczba przyłączy kanalizacyjnych w 2003 roku wg WUS – 267 (w tym miasto 138) 38 ilość gospodarstw domowych objętych gminnym systemem zbiorowego oczyszczania ścieków w mieście Polanowie 345 na terenach wiejskich 219 (Krąg – 17, Rzeczyca Wielka – 61, Nacław – 131) ilość mieszkańców gminy ogółem objętych systemami zbiorowego oczyszczania ścieków – 4 620; funkcjonujące na terenie gminy komunalne systemy kanalizacyjne: zbiorowy system kanalizacji sanitarnej obsługujący miejscowość Polanów, zbiorowy system kanalizacji sanitarnej obsługujący miejscowość Krąg , zbiorowy system kanalizacji sanitarnej obsługujący miejscowość Nacław, zbiorowy system kanalizacji sanitarnej obsługujący miejscowość Rzeczyca Wielka. Tab. Komunalne oczyszczalnie ścieków w mieście i gminie Polanów Lp. 1 Nazwa i lokalizacja oczyszczalni Rejon obsługiw any Typ oczyszczalni M -mechaniczna B - biologiczna 4 MB reaktor biologiczny SBR Przepu stowoś ć [m3/d] 5 1200,0 Odbiornik ścieków oczyszczonych 6 rz. Grabowa 2 miejska Polanów 3 miasto 2 wiejska Krąg Krąg MB typu ELA 4 67,0 rz. Grabowa 3 wiejska Nacław Nacław MB rów cyrkulacyjny 100,0 rz. Mszanka 4 wiejska Rzeczyca Wielka wieś M osadnik i drenaż 57,0 grunt 1 Parametry ścieków oczyszczonych 7 Data badania:17.12.2003 BZT5 - 4,4 mg O2/l CHZT - 51,0 mg O2/l zawiesina ogólna -24,0 mg/l azot ogólny - 6,06 mg N/l fosfor ogólny - 3,1 mg P/l Data badania:17.12.2003 BZT5 - 2,6 mg O2/l CHZT - 50,0 mg O2/l zawiesina ogólna -2,0 mg/l azot ogólny - 4,2 mg N/l fosfor ogólny - 3,67 mg P/l Data badania:17.12.2003 BZT5 - 25,0 mg O2/l CHZT - 116,0 mg O2/l zawiesina ogólna -8,0 mg/l azot ogólny - 29,62 mg N/l fosfor ogólny - 7,74mg P/l Data badania:17.12.2003 BZT5 - 1,5 mg O2/l CHZT - 83,0 mg O2/l zawiesina ogólna -5,0 mg/l azot ogólny - 2,8 mg N/l fosfor ogólny - 0,14 mg P/l Ponadto na terenie gminy eksploatowane są lokalne i zakładowe oczyszczalnie ścieków. Wykaz oraz charakterystykę oczyszczalni zamieszczono w poniższej tabeli. 39 Tab. Lokalne i zakładowe oczyszczalnie ścieków w mieście i gminie Lp. 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nazwa i lokalizacja oczyszczalni 2 SM Domachowo lokalna Krąg lokalna Cetuń zakładowa Cetuń Gołogóra zakładowa Polanów zakładowa Polanów zakładowa Świerczyna zakładowa Żydowo Rejon obsługiwany 3 zabudowa SM „Ostoja„ hotel „Podewils” DPS Cetuń gorzelnia TP EMITEL Gołogóra ALP gorzelnia gorzelnia DPS + Typ oczyszczalni M -mechaniczna B - biologiczna 4 MB rów cyrkulacyjny MB MB Miniblok M9 M - osadnik, 4 stawy ściekowe MB - osadnik gnilny , Filtr gruntowy MB bioblok M - osadnik gnilny, osadnik poziomy, 3 stawy ściekowe M - osadniki i staw ziemny MB kontenerowa OSA3/250-1 Przepustow ość [m3/d] 5 60,0 Odbiornik ścieków oczyszczonych 6 Grunt 152,0 rów melioracyjny wypływający z jez. Zamkowego rów melioracyjny dopływ jez. Wielkie jezioro Wielkie 3,50 Grunt 40,0 rz. Grabowa 200,0 rz. Grabowa 32,3 Grunt 200,0 jez. Kwiecko 15,1 20,0 Stan wyposażenia obszaru wiejskiego gminy w zbiorcze sieci kanalizacyjne z oczyszczalniami ścieków jest niezadowalający. Jedynie mieszkańcy 3 (spośród 31) miejscowości wiejskich zamieszkiwanych przez więcej niż 50 osób, ma dostęp do komunalnych zbiorowych urządzeń kanalizacyjnych. Dodatkowo zakładowe systemy kanalizacyjne obsługują osiedle spółdzielcze w Domachowie (ok. 200 osób) i osiedle Nadleśnictwa w Polanowie (ok. 500 osób) W roku 2003 na komunalne oczyszczalnie ścieków oraz oczyszczalnię ALP w Polanowie odprowadzono 217,1 dam ścieków komunalnych. Największą oczyszczalnią w obszarze gminy miejsko-wiejskiej jest oczyszczalnia w Polanowie. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów typu SRB o przepustowości Q = 1 200 m3/d. Uzyskuje dobre efekty oczyszczania, udokumentowane analizami ścieków oczyszczonych. Unieszkodliwia ścieki z terenu miasta Polanowa. Dobre efekty oczyszczania uzyskują również komunalne oczyszczalnie ścieków: w Nacławiu, Krągu i Rzeczycy Wielkiej, eksploatowane przez ZUK w Polanowie oraz oczyszczalnia ALP w Polanowie. Przeprowadzone badania oczyszczonych ścieków na przełomie 2003-2004 roku nie wykazały przekroczenia wskaźników ustalonych w pozwoleniach wodnoprawnych wydanych dla tych obiektów. Brak jest natomiast danych o uzyskiwanych efektach oczyszczania ścieków w pozostałych obiektach. 40 Zgodnie z danymi uzyskanymi od eksploatatorów oczyszczalni ścieków, wszystkie one posiadają możliwości przyjęcia większej ilości ścieków komunalnych. Największą rezerwę posiada oczyszczalnia w Polanowie – ok. 700 m3/d. W ramach opracowanego Studium wykonalności gospodarki wodno-ściekowej dla gminy Polanów przewiduje się odprowadzenie ścieków komunalnych, z miejscowości o liczbie mieszkańców ponad 50 oraz z miejscowości położonych blisko projektowanych przewodów tłocznych, pięcioma systemami kanalizacji sanitarnej na oczyszczalnie ścieków w Polanowie, Nacławiu, Chociminie (projektowana), Żydowie i Krągu. Ścieki z pozostałych miejscowości oddalonych od projektowanych tras sieci kanalizacyjnej odprowadzane będą do lokalnych oczyszczalni przewidzianych dla wsi Gołogóra, Głogowiec, Nowy Żelibórz, Stary Żelibórz, Wieliń, Łokwica, Karsina, Karsinka i Rzyszczewko. Realizacja programu przyczyni się do uporządkowania gospodarki ściekowej na terenie gminy oraz likwidacji zrzutu nieoczyszczonych ścieków do gruntu i wód powierzchniowych. Gospodarka odpadami Dostępne i publikowane informacje oraz dane o ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, są niekompletne, często niespójne, nieścisłe i mocno rozbieżne. Analizując aktualny stan gospodarki odpadami trudno było uzyskać informacje dotyczące ilości odpadów, zwłaszcza w rozbiciu na poszczególne grupy, w tym także odpady komunalne. Ponieważ dopiero od roku 2002 powstał obowiązek prowadzenia ewidencji przez wszystkich posiadaczy odpadów i składania sprawozdań do Urzędu Marszałkowskiego, nie wszyscy posiadacze odpadów go dopełnili. Rodzaj, źródła i ilość powstających odpadów Odpady komunalne Odpady komunalne są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. WUS nie podaje danych dotyczących ilości odpadów wywiezionych na składowiska i odpadów zebranych przez firmy usługowe dysponujące taborem do usuwania nieczystości stałych. Według informacji uzyskanych od przedsiębiorstw zajmujących się eksploatacją 41 instalacji unieszkodliwiania odpadów w roku 2003 z terenu Gminy Polanów zebrano ok. 7 100 m3 odpadów komunalnych, które trafiły na składowisko odpadów Wietrzno. Wyliczony na podstawie zebranych odpadów wskaźnik nagromadzenia na jednego mieszkańca Gminy Polanów wynosił 0,74 m3/rok i 140,9 kg/M/rok i jest znacznie niższy od średniej dla gmin miejsko-wiejskich województwa zachodniopomorskiego, wynoszącej – wg PGO dla województwa zachodniopomorskiego - 295 kg/M/rok. Poniżej przedstawiono oszacowane ilości odpadów komunalnych dla Gminy Polanów. Tab. Szacunkowa ilość odpadów komunalnych powstających na terenie Gminy Polanów w 2003 r. Gmina Polanów teren wiejski miasto Liczba mieszkańców 6 383 3 128 Wskaźnik nagromadzenia [kg/M/rok] 226,58 431,96 Ilość wytwarzanych odpadów [Mg/rok] 1 450 1 350 Oszacowana ilość odpadów wytworzonych na terenie Gminy Polanów znacznie odbiega od ilości odpadów faktycznie wywiezionych na składowisko. Jest to skutkiem tego, że na terenach wiejskich istnieje możliwość unieszkodliwiania odpadów sposobem gospodarczym (poprzez kompostowanie, palenie w paleniskach itp.). Ponadto mieszkańcy wywożą odpady w miejsca do tego nieprzystosowane (lasy, zagłębienia terenowe, przydrożne rowy itp.). Jest to spowodowane niedostateczną szczelnością systemu zbiórki odpadów i niską świadomością ekologiczną mieszkańców, skutkującymi unikaniem ponoszenia kosztów wywozu odpadów. Skład odpadów Skład odpadów komunalnych jest złożony, zmienny w czasie i uzależniony od wielu czynników, np.: odmienności miejsc ich powstawania, rodzaju zabudowy mieszkalnej, standardu wyposażenia budynków, nasycenia obiektami infrastruktury społeczno-gospodarczej, a także od bardzo subiektywnych cech charakterologicznych mieszkańców Tabela Wskaźniki generowania strumieni odpadów komunalnych dla Gminy Polanów Strumień odpadów komunalnych Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura (nieopakowaniowe) Opakowania z papieru i tektury miasto teren wiejski kg /M/ rok 90,94 22,18 10,11 4,22 28,95 10,8 43,14 15,67 42 Strumień odpadów komunalnych Opakowania wielomateriałowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Odpady tekstylne Szkło(nieopakowaniowe) Opakowania ze szkła Metale Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Mineralne (niepalne) Frakcja drobna popiołowa Odpady wielkogabarytowe Budowlane, rozbiórkowe Niebezpieczne miasto 4,83 48,7 16,13 12,24 2,03 29,1 12,67 4,72 1,36 14,38 46,14 21,17 42,35 3 431,96 Razem teren wiejski 1,75 21,15 6,8 4,7 1,01 19,1 4,57 1,63 0,47 13,25 39,78 15,5 41,91 2,09 226,58 Źródło: badania IETU i Przedsiębiorstwa Inżynieryjno-Usługowego „Inżynieria Pro-Eko” Sp. z o.o. w Warszawie Odpady niebezpieczne Odpady niebezpieczne powstają zarówno w sektorze gospodarczym, jak i w komunalnym. Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest działalność przemysłowa i usługowa. Ponadto odpady te powstają w gospodarstwach domowych, służbie zdrowia i szkolnictwie. Większe przedsiębiorstwa wytwarzające odpady niebezpieczne objęte są obowiązkiem sporządzania programów postępowania z nimi, stąd też nie stanowią one zagrożenia dla środowiska gminy. Z punktu widzenia niniejszego Planu istotne są odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych i u drobnych przedsiębiorców. Odpady te, razem ze strumieniem odpadów komunalnych trafiają na składowiska. Są to m.in.: farby, emulsje, rozpuszczalniki, tusze, kleje, lepiszcza i żywice; kwasy, alkalia; odczynniki fotograficzne; środki ochrony roślin (np. pestycydy, herbicydy, insektycydy); lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć; urządzenia zawierające freony; oleje odpadowe i smarowe oraz tłuszcze inne niejadalne; detergenty zawierające substancje niebezpieczne, leki cytotoksyczne i cytostatyczne, 43 baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami ołowiowymi, niklowokadmowymi lub bateriami zawierającymi rtęć oraz niesortowane baterie i akumulatory zawierające te baterie, zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne (inne niż: lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć oraz urządzenia zawierające freony) np. lampy kineskopowe, zawierające niebezpieczne składniki, drewno zawierające substancje niebezpieczne. W warunkach polskich ilość tych odpadów mieści się w granicach 1 – 4% całkowitej masy odpadów komunalnych. Wobec braku danych, dotyczących ilości odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych ich wielkość oszacowano na podstawie wskaźników ustalonych w KPGO na ok. 22,9 Mg/rok. Omawiana grupa odpadów w przewadze trafia z całą masą odpadów na składowisko odpadów w Wietrznie. Stan istniejący w zakresie gospodarki odpadami Prawo lokalne (Regulaminy) Szczegółowe wymagania i warunki utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Polanów (m.in. zbiórka, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych) zawarte są w Uchwale Nr XXX/276/97 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 24 czerwca 1997 r w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Polanów, trzykrotnie dotąd nowelizowanej Uchwałami: Nr XXXVI/362/98 z dnia 28 kwietnia 1998 r., Nr V/48/99 z dnia 24 lutego 1999 r. oraz Nr XIX/230/2000 z dnia 28 grudnia 2000 r. Uchwały szczegółowo, a jednocześnie z zachowaniem właściwej elastyczności regulują większość kwestii związanych z gospodarką odpadami na terenie Gminy. Systemy zbiórki, transportu i unieszkodliwiania odpadów W Gminie Polanów świadczone są następujące systemy zbiórki odpadów: system zbierania odpadów komunalnych zmieszanych, system selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych system odkupu opakowań zwrotnych wielokrotnego użytku. System odkupu opakowań zwrotnych jest wyłączną domeną przedsiębiorstw komercyjnych, podczas gdy pozostałe związane są z realizacją zadań ustawowo nałożonych na gminę. Gmina Polanów powierzyła - z zastosowaniem przepisów o zamówieniach 44 publicznych - wykonanie zadań z zakresu obsługi systemów zbierania i transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, przedsiębiorstwom posiadającym stosowne decyzje,. Prawo lokalne: Za zorganizowanie i prawidłowe funkcjonowanie systemu odpowiada samorząd gminy. Zasady jego funkcjonowania reguluje Uchwała Nr XXX/276/97 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 24 czerwca 1997 r w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Polanów z późniejszymi zmianami. Sprzęt do gromadzenia odpadów: Używa się znormalizowanego sprzętu do gromadzenia odpadów: pojemniki stalowe o pojemnościach 80, 110, 120, 240,550, 660 i 1100 litrów oraz worki. Na koniec 2003 roku na terenie Gminy Polanów użytkowano następujące ilości pojemników do gromadzenia odpadów: pojemniki 0,80 m3 – 437 szt. pojemniki 0,11 m3 – 5 szt. pojemniki 0,12 m3 – 505 szt. pojemniki 0,24 m3 – 69 szt. pojemniki 0,55 m3 – 2 szt. pojemniki 0,66 m3 – 66 szt. pojemniki 1,10 m3 - 17 szt. Pojemniki, stanowiące własność przedsiębiorstwa zajmującego się zbieraniem odpadów, zostały użyczone osobom fizycznym i prawnym. Za utrzymanie ich w czystości są odpowiedzialni użytkownicy. Ilość odpadów: Ilość odpadów zebranych przez przedsiębiorstwa zajmujące się zbieraniem i transportem odpadów komunalnych w 2003 r. wynosiła ok. 7.100 m3. System selektywnej zbiórki surowców wtórnych (szkła, tworzyw sztucznych) w pojemnikach specjalistycznych Definicja: Surowce wtórne to odpady wykonane z materiałów odnawialnych nadających się do ponownego gospodarczego wykorzystania poprzez odzysk tj. działania nie stwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii – celem ich późniejszego wykorzystania. Rodzaj systemu: System został zdefiniowany jako system odnoszenia surowców wtórnych do rozstawionych w miejscach publicznych pojemników oraz ich opróżnianie i transport specjalistycznym sprzętem. 45 Obszar: Istniejący system zbierania surowców wtórnych obejmuje miasto Polanów i 16 największych wsi Klienci: System zbierania surowców wtórnych obejmuje około 90% mieszkańców miasta i około 60 - 70% mieszkańców gminy (we wsiach, w których ustawiono pojemniki mieszka 4.500 osób). Sprzęt do gromadzenia odpadów: Do gromadzenia surowców wtórnych używa się niewielkich (0,8 m3) pojemników specjalistycznych dla zbiórki stłuczki szklanej (nie są to pojemniki typu "dzwon") oraz pojemników zwanych popularnie „druciakami” o pojemności 1,0 i 1,5 m3, służących do zbioru tworzyw sztucznych (plastikowe butelki, opakowania foliowe itp.). Pojemniki zostały rozstawione przez PGK Koszalin, które jest odpowiedzialne za ich opróżnianie i utrzymanie w czystości. Na terenie Gminy Polanów rozstawiono następujące ilości pojemników na zbiórkę surowców wtórnych: miasto - pojemniki na tworzywa sztuczne i szkło po 7 szt., na terenie wiejskim 17 pojemników na szkło i 18 pojemników na tworzywa sztuczne. Zgromadzone w systemie selektywnej zbiórki odpady odbierane są przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Koszalinie i po doczyszczeniu na składowisku odpadów w Sianowie, przekazywane do recyklingu podmiotom gospodarczym. Tab.Roczne ilości odpadów przyjmowanych przez składowisko w Wietrznie w latach 2001 – 2003 [Mg] 2001[m3] 2002 [Mg] 2003[Mg] L Rodzaj odpadów Lp. odpady 1 komunalne - stałe 2 535 645,0 737,6 odpady 2 płynne 3.036 714,8 711,6 Składowisko odpadów w Wietrznie przyjmuje odpady komunalne z Gminy Polanów. Inne miejsca deponowania odpadów Na terenie Gminy Polanów w roku 2003 znajdowały się jeszcze trzy nieczynne wiejskie wysypiska odpadów – we wsiach Garbno, Jacinki i Powidz – co do których postanowiono u wykonaniu rekultywacji w latach 2003 - 2004. Pomimo, zorganizowania zbiórki odpadów na terenie miasta i gminy, część powstających odpadów wciąż trafia do środowiska, na tzw. „dzikie wysypiska śmieci”. Na terenie Gminy Polanów w latach 2000 – 2003 zinwentaryzowano takie 33 miejsca nielegalnego porzucania odpadów o powierzchni większej niż 3 m2. Są wśród nich tereny o niewielkiej powierzchni z małą ilością porzuconych odpadów, ale zdarzają się również większe tereny, które stanowią 46 zagrożenie dla środowiska wodnego. Nielegalne miejsca porzucania odpadów obniżają walory estetyczne krajobrazu oraz stanowią źródło zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych. W latach 2000 – 2003 zlikwidowano „dzikie wysypiska śmieci” w Chociminie, Kościernicy, Rzeczycy Wielkiej, Warblewie, Żydowie oraz cztery w Polanowie. Jednak - przy systematycznym nadzorze nad miejscami, w których zwyczajowo porzucano odpady i sprawnym funkcjonowaniu zbiórki odpadów komunalnych – ilość odpadów zebranych na "dzikich wysypiskach" z roku na rok maleje (tabela ). Tab. Wykaz miejsc nielegalnego porzucania odpadów tzw. „dzikich wysypisk” Nazwa miejscowości Chocimino Bukowo Cetuń Domachowo Gołogóra Jacinki Karsinka Komorowo Kościernica Krąg Krytno Nacław Rzeczyca Wielka Rzeczyca Mała Świerczyna Wietrzno Żydowo miasto Polanów Źródło: Urząd Miejski w Polanowie. Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Ilość zinwentaryzowanych miejsc 2 1 4 2 1 1 2 2 1 1 1 2 1 1 2 1 3 5 Tab. Ilości odpadów usuniętych z "dzikich wysypisk" na składowiska odpadów komunalnych [m3] Lp. 1 Rodzaj odpadów odpady komunalne – stałe Źródło: Urząd Miejski w Polanowie. 2001 2002 2003 147 39 30 47 Dostępność komunikacyjna Na dostępność komunikacyjną składa się przede wszystkim sieć dróg kolejowych i kołowych, częstotliwość połączeń kolejowych i autobusowych PKS utrzymywanych z innymi miastami oraz bliskość lotnisk. Istotną rolę pod względem turystycznym odgrywają również parkingi. Dostępność komunikacyjna jest elementem kluczowym z punktu widzenia możliwości rozwoju. Na terenie miasta i gminy Polanów występuje jedynie komunikacja drogowa.Ważniejszymi drogami przebiegającymi przez ten obszar są następujące trasy: droga wojewódzka DW-206 o kierunku Koszalin-Polanów-Miastko-Bytów, droga wojewódzka DW-205 o kierunku Sławno-Polanów-Bobolice Drogi te są zakwalifikowane do IV klasy technicznej, posiadają jezdnie o szerokości 6,0 m, szerokość w liniach rozgraniczających zmienna, ograniczona przy przejściach przez miejscowości. Występują w nich dodatkowo ostre zakręty ograniczające płynność ruchu, szczególnie na odcinku Kościenica-Nacław-Polanów (droga DW-206) oraz Polanów-Żydowo (droga DW205). Długość dróg w gminie Polanów przedstawiona jest w poniższej tabeli: Tab. Podstawowe informacje o drogach wojewódzkich i powiatowych i gminnych. długość dróg wojewódzkich długość dróg powiatowych 50,5 114,4 w tym drogi powiatowe gruntowe 10,2 długość dróg gminnych 49,0 w tym drogi gminne utwardzone 33,9 Źródło: Urząd Miejski w Polanowie. Zdecydowanie dominują drogi o nawierzchni twardej, stanowiące 90% ogółu długości dróg na terenie gminy. Sieć dróg powiatowych generalnie przebiega poza terenem miejskim. Dla prawidłowej obsługi mieszkańców gminy szczególnie duże znaczenie mają drogi łączące największe miejscowości z miastem Polanów lub z drogami wojewódzkimi prowadzącymi do Koszalina i Sławna (połączenie z drogą krajową Nr. 6). Drogi te powinny być traktowane priorytetowo z zakresie utrzymania, poprawy stanu technicznego oraz warunków i bezpieczeństwa jazdy. 48 Wiele dróg gminnych to drogi gruntowe, stąd zachodzi pilna konieczność ich modernizacji i doprowadzenie do właściwego stanu technicznego i użytkowego przypisanego drogom klasy L. Oprócz konieczności modernizacji i budowy dróg gminnych łączących poszczególne miejscowości, wymagane są również inwestycje w drogi osiedlowe i chodniki, znajdujące się m.in. w Polanowie, Kręgu, Rzeczycy Wielkiej, Bukowie, Domachowie Świerczynie oraz w miejscowościach Buszyno i Rekowo. W celu zwiększenia bezpieczeństwa pieszych i kierowców wskazane jest budowanie bezkolizyjnych skrzyżowań, we wszystkich większych miejscowościach gminy. W chwili obecnej każda większa miejscowość w gminie posiada połączenia komunikacyjne z miastem Polanów (autobusowe lub busowe ). Bardzo dynamicznie rozwija się prywatny transport osobowy. Na ocenę dostępności komunikacyjnej składa się także ilość parkingów. Nie jest wystarczająca. Przede wszystkim brakuje miejsc parkingowych przy miejscach widokowych jeziorach. Parkingi skupione są praktycznie tylko w najważniejszych miejscowościach gminy. Sytuacja ta bezsprzecznie musi ulec zmianie, zwłaszcza że coraz większa liczba Polaków podróżuje samochodami. Podsumowując, dostępność komunikacyjna nie jest zbyt mocną stroną gminy Polanów. Ilość połączeń PKS, przewoźników prywatnych należy uznać za wystarczającą. Problemem jest natomiast zły stan nawierzchni dróg, który uniemożliwia w pełni bezpieczną i w miarę szybką jazdę oraz wewnętrzne skomunikowanie gminy. Zaspokojenie potrzeb w zakresie energetyki Gmina Polanów obsługiwana jest w zakresie dostawy energii elektrycznej przez Grupę Energetyczną ENEA SA oddział w Koszalinie - Rejon Energetyczny w Koszalinie. Podstawowym źródłem zasilania gminy w energię elektryczną jest GPZ 110/15 k V w Żydowie. Obiekt ten wybudowano na początku lat 70-tych z głównym przeznaczeniem zasilania elektrowni szczytowo-pompowej. Wykorzystany został jednocześnie dla zasilania odbiorców energii z terenu gminy. Z GPZ wyprowadzono kilka linii terenowych SN, obsługujących bezpośrednich odbiorców. Do najważniejszych linii należy zaliczyć linie 15 k V linia 15 kV nr 628 do Polanowa linia 15 kV nr 625 do Polanowa linia 15 kV nr 429 do Bobolic linia 15 kV nr 630 do Miastka 49 linia 15 kV nr 627 do Gołogóry Do najważniejszych linii dla gminy należą 2 linie 15 kV nr 625 i 628 zmodernizowane w ostatnich latach, wybudowane na słupach BSW, z przewodami AFL – 120 mm2 , stanowić one będą przez długi okres podstawowe zasilanie dla gminy Polanów. Uwzględniając istniejący pobór mocy z GPZ na poziomie 3500 -4500 kW oraz istniejącą liczbę wyprowadzonych linii SN, należy stwierdzić, że istnieją bardzo duże rezerwy mocy w istniejących obiektach elektroenergetycznych, stwarzające nieograniczone możliwości rozwoju i poboru mocy (nawet kilkakrotnie). Łączna moc transformatorów 15/0,4 kV zainstalowanych w istniejących stacjach transformatorowych wynosi ponad 10 000 kW, przy szczytowym zapotrzebowaniu mocy na terenie gminy wynoszącym ok. 2MW. Można zatem stwierdzić, że istnieją znaczne rezerwy mocy na przewidywane w przyszłości zapotrzebowanie. Liczba stacji transformatorowych na terenie gminy przekracza 100 szt. Sieci zasilające średnich napięć, to w przeważającej większości sieci napowietrzne. Stan tych sieci można uznać za zadowalający. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW brak drogi krajowej – tj. osi rozwoju gospodarczego regionu, utrudnione warunki komunikacyjne spowodowane złym stanem dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych niski poziom bezpieczeństwa użytkowników dróg spowodowany złą jakością nawierzchni ulic (jezdni i chodników), brakiem bezkolizyjnych skrzyżowań, małą ilością parkingów, niski stopień zwodociągowania , zanieczyszczenie lokalnych wód powierzchniowych i podziemnych spowodowane brakiem sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki do oczyszczalni na niektórych obszarach, nie rozwiązany problem „dzikich” wysypisk odpadów, zły stan techniczny dużej części obiektów dziedzictwa kulturowego brak sieci gazowej , niewielka ilość uzbrojonych terenów inwestycyjnych e) Gospodarka W grudniu 2003 r. na terenie gminy Polanów w sektorze publicznym działały podmioty gospodarcze. Ich przestrzenny rozkład jest nierównomierny, ponieważ poszczególne miejscowości gminy wykazują duże zróżnicowanie pod względem liczby działających firm. Znaczna ich część działa w mieście Polanów. Wskaźnik stanu rozwoju 50 przedsiębiorczości dla miasta Polanów wynosi 32,8 (liczba podmiotów na 1000 mieszkańców). Struktura branżowa działających firm Tab. Liczba podmiotów gospodarczych w poszczególnych rodzajach działalności według wybranych sekcji ilość 29 17 109 10 18 8 83 31 sekcja produkcja przemysłowa budownictwo handel hotele i restauracje transport usługi materialne usługi produkcyjne usługi niematerialne W gminie Polanów największa liczba podmiotów gospodarczych działa w handlu i naprawach. Jest ich 148 i stanowią 48,5% ogółu firm. Drugą grupę stanowią podmioty prowadzące działalności produkcyjne, których jest łącznie 112, a więc 36,7% wszystkich firm. Trzecią pod względem liczebności podmiotów sekcją, jest transport i budownictwo, skupiający 11,5% podmiotów. Kolejne działalności koncentrują poniżej 6% ogółu podmiotów. Na uwagę zasługuje fakt, że ze względu na uwarunkowania przyrodnicze, na terenie gminy nie rozwinął się przemysł ciężki, a w działalnościach produkcyjnych notuje się bardzo duży udział podmiotów zajmujących się produkcją drewna i wyrobów z drewna, produkcją mebli oraz produkcją maszyn dla leśnictwa. Wg danych statystycznych w 2002 r. na terenie gminy Polanów w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej zatrudnione były – brak danych - osoby (bez osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i spółek cywilnych, w których liczba pracujących nie przekracza 9 osób oraz bez rolników): rolnictwo i łowiectwo przemysł budownictwo handel, naprawy transport, gosp. magazynowa, łączność obsługa nieruch. i firm administracja publ., obrona narodowa edukacja ochrona zdrowia, opieka społeczna 51 Osoby pracujące w gospodarce narodowej - wg płci i rodzajów działalności (bez osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i spółek cywilnych, w których liczba pracujących nie przekracza 9 osób oraz bez rolników)- wg stanu na dzień 31.12.2003 r. – brak danych. Działalność (w % ogółem) Ogółem Mężczyźni Kobiety rolnicza przemysłowa usługowa W strukturze wielkościowej działających firm zdecydowanie dominują podmioty małe, zatrudniające do 5 pracowników. Jest to sytuacja typowa także dla innych powiatów oraz dla województwa Zachodniopomorskiego. Łączną liczbę podmiotów w gminie Polanów w poszczególnych grupach wielkościowych zatrudnienia przedstawiono w tabeli. Tab. Liczba podmiotów w określonych klasach wielkości zatrudnienia liczba zatrudnionych do 2 2-5 6-9 10 - 49 ponad 50 zatrudnionych zatrudnionych zatrudnionych zatrudnionych zatrudnionych rok 2002 242 31 8 5 - 2003 259 33 8 5 - Jak wynika z tabeli największy przyrost ilości firm (17) nastąpił w grupie firm małych, zatrudniających do 2 osób. Z praktyki wiadomo, że firmy takie wymagają zwłaszcza w początkowym okresie funkcjonowania wsparcia doradczego, szkoleniowego i finansowego. Obecnie wysoki poziom bezrobocia w połączeniu z zakładanym przyrostem liczby mieszkańców w grupie produkcyjnej wskazują, że najpilniejszym zadaniem samorządów jest aktywizacja gospodarcza prowadząca do zwiększenia liczby miejsc pracy. Rozwój przedsiębiorczości jest stymulowany poprzez następujące działania: 1) tworzenie instytucji okołobiznesowych (fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, centra wspierania biznesu), 2) stworzenie systemu szkolnictwa dla dorosłych (poprawa posiadanych lub uzyskanie nowych kwalifikacji zawodowych) 3) uzbrajanie terenów pod inwestycje, 4) przygotowywanie ofert inwestycyjnych, 5) promocję gospodarczą gminy. 52 Szansą aktywizacji gospodarczej w gminie jest rozwój działalności turystycznych. Wśród działań, które będzie podejmował samorząd w celu aktywizacji turystycznej wymienić należy: urządzenie ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej (zagospodarowanie kąpielisk, szlaków turystycznych, ścieżek rowerowych, itp.) kompleksowe zagospodarowanie rejonów turystycznych w zakresie infrastruktury technicznej (podniesienie atrakcyjności terenu, ułatwienie dostępu do miejsc atrakcyjnych) wspieranie działań inwestorów prywatnych (poprawa standardu, zmiana charakteru bazy z sezonowej na całoroczną, tworzenie nowej bazy noclegowej). Prognozy rozwoju przedsiębiorczości związane są z różnego rodzaju przetwórstwem drewna oraz turystyką (doskonały teren dla organizacji wycieczek pieszych i rowerowych oraz agroturystyki). Identyfikacja problemów niedostateczna liczba instytucji około biznesowych utrudniona dostępność komunikacyjna dla transportu towarowego, duża odległość od dróg krajowych oraz zły stan techniczny dróg dojazdowych, brak uzbrojonych terenów pod inwestycje (sieć wodociągowa, kanalizacyjna, energetyczna, gazowa), niski poziom przedsiębiorczości, szczególnie na terenach wiejskich, słabo rozwinięta baza przetwórstwa rolno-spożywczego f) Sfera społeczna sytuacja demograficzna i społeczna W grudniu 2002 r. gminę Polanów zamieszkiwało 9297 osób. Stanowili oni 0,6% ogółu ludności województwa zachodniopomorskiego. Podstawowe informacje o ludności gminy Polanów przedstawiono w tabeli: Tab. Podstawowe informacje o ludności gminy Polanów (31.12.2002) Gmina Polanów Liczba mieszkań ców 9297 liczba kobiet 4624 % Gęstość liczba ludności zaludnienia mężczyzn wojew. - os/km2 4673 0,6 23,7 53 Struktura wieku mieszkańców gminy Polanów, wyrażona w podziale na grupy wiekowe: przedprodukcyjną, produkcyjną i poprodukcyjną, różni się nieznacznie od struktur dla innych gmin oraz przeciętnej dla województwa zachodniopomorskiego. Według danych z roku 2002, w wieku przedprodukcyjnym znajdowało się 28% ogółu mieszkańców, w wieku produkcyjnym – 59,3%, a w wieku poprodukcyjnym – 12,6%. Przedstawiona struktura wskazuje, że społeczeństwo powiatu gminy Polanów jest nieznacznie młodsze, niż przeciętnie społeczeństwo województwa. Należy to uznać za sytuację korzystną, choć nakładającą na władze samorządowe zarówno szczebla gminnego, jak też powiatowego, dodatkowe zadania z zakresu rozwoju infrastruktury przeznaczonej dla młodszych grup wiekowych. Wiąże się też z niebezpieczeństwem dużego zapotrzebowania na pracę. Kolejną negatywną konsekwencją jest wysoki wskaźnik obciążenia ekonomicznego, czyli liczba mieszkańców wieku poza produkcyjnym przypadająca na mieszkańców w wieku produkcyjnym. W gminie Polanów w roku 2002 wskaźnik ten wynosił 690 / 1000. Tab. Liczba ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym (2002 r.) Gmina przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna Polanów 2606 5516 1175 Źródło: GUS Strukturę wieku mieszkańców gminy Polanów według danych z końca 2002 roku przedstawiono w tabeli: 934 716 580 1512 981 60 i więcej 1214 50-59 25-29 20-24 15-19 7-14 1223 40-49 499 30-39 310 3-6 0-2 wiek Tab. Struktura wieku mieszkańców gminy Polanów w 2003 roku (stan na 31.XII). 1328 Źródło: GUS Struktury wieku mieszkańców gminy oddają trendy typowe dla rozwoju ludnościowego całego kraju. Bardzo mała liczebnie jest grupa ludności urodzonej w okresie II wojny światowej, bardzo liczne jest pokolenie wyżu kompensacyjnego z przełomu lat 40-tych i 50tych, wyraźnie odzwierciedla się niż z lat 60-tych oraz wyż lat 70-tych i 80-tych; mała liczebnie (szczególnie w mieście) jest grupa dzieci urodzonych w latach 90-tych, co jest efektem procesów transformacji systemowej skutkującej trudną sytuacją na rynku pracy, 54 kryzysem mieszkaniowym, zmniejszaniem liczby zawieranych małżeństw i ogólnie zmianami modelu rodziny. Poziom wykształcenia mieszkańców (stan na 31.12.2002 r. - dane dotyczą ludności w wieku 556 ogółem 3410 nieustalone 1827 niepełne podstawowe średnie ogólnokształcą ce 408 podstawowe 1095 zasadnicze zawodowe 282 policealne i średnie zawodowe wyższe 13 lat i więcej) przedstawiony został w tabeli: 35 7613 Porównując poziom wykształcenia ludności na terenie gminy Polanów ze średnimi wskaźnikami w tej dziedzinie dla całego obszaru Polski można zauważyć kilka niepokojących różnic. Udział ludności z wykształceniem wyższym na terenie gminy (3,7%) jest zdecydowanie niższy niż średnia dla całego kraju (11,6%). Udział ludności z wykształceniem podstawowym i niższym, który na terenie gminy wynosi 52,6% jest znacząco wyższy od średniej dla całego kraju, która wynosi 17,6%. W dużym stopniu spowodowane to jest utrudniony dostępem mieszkańców gminy do infrastruktury edukacyjnej, szczególnie na poziomie szkół wyższych, a także migrację lepiej wykształconych osób do dużych ośrodków miejskich, które oferują większą ilość lepiej płatnych miejsc pracy oraz wyższy standard życia. Rynek pracy, bezrobocie Na dzień 31.12.2003 r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w zarejestrowanych było 1586 bezrobotnych. W ciągu pierwszych miesięcy ( do 31.03.2004 r.) liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła o 112 osób. Stopa bezrobocia liczona w stosunku do liczby ludności aktywnej zawodowo wyniosła w grudniu 2003 r. 28,4% (w grudniu 2002 r. – 28,7%), w powiecie koszalińskim 36,1%, województwie zachodniopomorskim – 28,0%, w kraju – 18,0%. W 2003 roku zarejestrowano 1285 bezrobotnych . W 2003 r. z ewidencji bezrobotnych wyłączono 1301 bezrobotnych. Przyczyny wyłączeń to m. in.: podjęcia pracy – dotyczyły 735 osób co stanowi 56,5% wszystkich wyłączeń. 55 nie potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy – dotyczyło 320 osób i stanowiło 24,6% wszystkich wyłączeń. innych (dobrowolna rezygnacja, podjęcie nauki, nabycie prawa do emerytury lub renty, zmiana miejsca zamieszkania) objęły 99 osób, co stanowiło 7,6% wyłączeń. Liczba bezrobotnych kobiet (842) w porównaniu ze stanem z końca 2002 roku zwiększyła się o się o 9 osób. Udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych wynosi 53,1% (w 2002 r. – 52,0%). Prawo do pobierania zasiłku dla bezrobotnych posiadało 338 osób tj. 21,3% ogółu bezrobotnych (w 2002 r. odpowiednio 833 i 17,2%). Osoby długotrwale bezrobotne (a więc takie, które bez zatrudnienia pozostają dłużej niż 12 miesięcy) stanowią 53% wszystkich bezrobotnych. Znacznie trudniejsza pod tym względem jest sytuacja wśród kobiet, tu udział długotrwale bezrobotnych kobiet wynosi 34,9% ogółu pozostających bez pracy. Absolwenci – 25 osób stanowią 1,6% ogółu bezrobotnych. Struktura zarejestrowanych absolwentów wg poziomu wykształcenia na dzień 31.12.2003 r.: wyższe 1 osoba, policealne i średnie zawodowe 6 osób, średnie ogólnokształcące 3 osoby, zasadnicze zawodowe 15 osób, Osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako bezrobotne w końcu 2003 r. było 17 i stanowili 1,2% ogółu zarejestrowanych. Bezrobocie dotyka najbardziej ludzi młodych – 23,5% to młodzież w wieku do 24 lat. Natomiast 27,1% osób bez pracy jest w wieku od 25 do 34 lat, a 25,2% znajduje się w przedziale wieku 35-44 lata, 22,1% w wieku 45- 54, 2,3% w wieku pow. 55 lat. Struktura bezrobotnych wg poziomu wykształcenia przedstawia się następująco: najliczniejsze są grupy posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe – 32,9% oraz gimnazjalne i poniżej 49,7%. W dalszej kolejności znajdują się bezrobotni legitymujący się wykształceniem policealnym i średnim zawodowym –12,6% oraz średnim ogólnokształcącym 4,1% Najmniej liczną jest populacja bezrobotnych z wykształceniem 56 wyższym 0,7% wszystkich bezrobotnych. W mieście i gminie Polanów 82,6% zarejestrowanych bezrobotnych posiada wykształcenie podstawowe, niepełne podstawowe oraz zasadnicze zawodowe. W 2003 roku z ewidencji bezrobotnych, z powodu podjęcia pracy wykreślono 735 osób. Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym poziom bezpieczeństwa. Warunki i jakość życia mieszkańców gminy Polanów determinowane są głównie przez miejsce zamieszkania. Wiejska sieć osadnicza gminy jest silnie zróżnicowana. Na obszarach silniej zalesionych wykształciło się szereg małych miejscowości liczących po kilkudziesięciu mieszkańców. Na obszarze tym bardzo słabo rozwinięta jest infrastruktura. Zdecydowanie najlepsza sytuacja występuje w miejscowościach gminnych, które posiadają odpowiednia infrastrukturę, zapewniającą obsługę mieszkańców na stosunkowo wysokim poziomie. Na poziom życia mieszkańców gminy pozytywnie wpływa również centralne usytuowanie miasta Polanów oraz stosunkowa dobrze rozwinięty transport publiczny. Około 30% ludności gminy mieszka w mieście Polanów, które dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze oferuje najlepsze warunki życia. Tu też skupia się większość działań gospodarczych i społecznych podejmowanych na terenie gminy. Opieka zdrowotna Podstawowa opieka zdrowotna na terenie gminy jest realizowana przez Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej ( przychodnia w Polanowie orz wiejskie ośrodki zdrowia w: Kościernicy i Żydowie) dzięki czemu ułatwiony jest dostęp pacjentów do lekarzy (4) pierwszego kontaktu. W przychodni gminnej realizowana jest także specjalistyczna opieka zdrowotna, jednak w mniejszym zakresie. W gminie znajduje się także apteka, zlokalizowana w mieście Polanów. Wychowanie przedszkolne, szkolnictwo Opieka przedszkolna w gminie Polanów nie jest najlepiej rozwinięta. W poniższej tabeli przedstawione jest zestawienie przedszkoli i oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych (2003 r.) 57 Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych Przedszkola ogółem miejsca dzieci ogółem dzieci 1(2 oddziały) 104 104 3 47 Większość przedszkoli znajduje się w budynkach wymagających ciągłych inwestycji, zarówno w infrastrukturę techniczną, jak i termomodernizację Polanów. Warto podkreślić, że utrzymywanie przedszkoli jest jednym z elementów polityki prorodzinnej, której realizacja leży w kompetencjach między innymi także samorządów gminnych. Brak przedszkoli na obszarach wiejskich jest jedną z przyczyn utrudniających restrukturyzację rynku pracy i poprawę warunków bytowych mieszkańców, bowiem niemożność zapewnienia opieki dzieciom sprawia, iż duża część kobiet rezygnuje z poszukiwania pracy. Jednocześnie z obawy przed utratą pracy w czasie długiej opieki nad dzieckiem, znaczna część kobiet rezygnuje z posiadania potomstwa. Przedszkola, obok oczywistej funkcji wychowawczoedukacyjnej, są więc istotnym elementem wpływającym na rozwój społeczny i gospodarczy gminy. Pożądane jest, by we wszystkich miejscowościach uznanych za rozwojowe funkcjonowały przedszkola lub oddziały przedszkolne przy szkołach. Na terenie gminy funkcjonują 4 szkoły podstawowe i 1 gimnazjum oraz jedno Liceum profilowane w których uczy się łącznie 1329 uczniów (rok szkolny 2002/2003). Szczegółowy wykaz liczby uczniów w rozbiciu na rodzaj placówki przedstawiony jest w tabeli: szkoły podstawowe liczba uczniów szkoły gimnazjalne liczba uczniów 4 737 1 498 Liceum liczba profilowane uczniów 1 94 W ostatnich latach liczba szkół w gminach ulega zmniejszeniu. Przyczyną tego procesu są z jednej strony czynniki ekonomiczne - samorządy lokalne ograniczając wydatki optymalizują sieć szkół, ale jednocześnie jest to wynikiem malejącej liczby dzieci w wieku uczęszczania do szkoły. Zmniejszania liczby szkół nie można jednoznacznie oceniać negatywnie. Mniejsza liczba pozwala na przeznaczanie większych nakładów na inwestycje i wyposażanie szkół. Dotyczy to w szczególności remontów bieżących oraz termomodernizacji. 58 Aktywność kulturalna, sportowa i społeczna Aktywność społeczna, kulturalna i sportowa może przybierać bardzo różne formy. Zaliczyć tu można przede wszystkim działalność: instytucji obsługi kultury w dużej mierze będących skutkiem realizacji zadań własnych gmin (jako część infrastruktury społecznej - np. biblioteki, domy kultury), działalność stowarzyszeń kulturalnych, społecznych, oświatowych, religijnych, charytatywnych, turystyczno-krajoznawczych, działalność folklorystyczną, działalność klubów sportowych, drużyn harcerskich, działalność partii politycznych i związków zawodowych, wreszcie wydawanie lokalnych czasopism, czy cykliczne organizowanie imprez kulturalnych lub sportowych. Mieszkańcy gminy Polanów charakteryzują się znaczną aktywnością kulturalną, społeczną i sportową pomimo niezbyt dobrze rozbudowanej bazy temu służącej. Zdecydowana większość instytucji kulturalnych w gminie to biblioteki 1, jak również dom kultury 1 oraz ewentualnie świetlice wiejskie działające sporadycznie. Niestety, od kilku lat na terenie gminy nie funkcjonuje kino. Istnienie takiego obiektu z pewnością umożliwiłoby wielu mieszkańcom kontakt z kulturą na miejscu, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów, związanych z wyjazdem np. do Koszalina. Gmina Polanów posiada halę widowisko – sportową gdzie organizuje się wiele imprez o charakterze kulturalnym, sportowym, rozrywkowym. Obiekt ten jest wykorzystywany zarówno przez szkoły, samorząd, instytucje kultury, kluby sportowe, jak również przez mieszkańców w czasie imprez masowych. Bezpieczeństwo publiczne W Polanowie działa Rejon Dzielnicowych, obejmujący swym zasięgiem obszar całej gminy. Z danych udostępnionych przez Komendę Powiatową wynika, iż na terenie gminy w roku 2003 odnotowano ogółem 71 czynów przestępczych, z czego wykryto 46 sprawców, co daje 65% wykrywalności. Przestępstwa gospodarcze Przestępstwa kryminalne rozboje i wymuszenia kradzieże cudzej rzeczy kradzież z włamaniem kradzież samochodów 2002 0 104 2 54 46 2 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych KPP w Koszalinie 2003 0 71 0 37 32 2 59 Wykrywalność przestępstw kryminalnych w roku 2003 wyniosła 65%, co oznacza wzrost o 15,4 % w odniesieniu do roku poprzedniego. W Polanowie oraz w gminie działają trzy jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej . W jej skład wchodzi Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza (Polanów) . Dysponują one trzema samochodami gaśniczymi średnimi. Stan techniczny pojazdów jest dobry ale wymaga ciągłego inwestowania. Większość z tych jednostek jest niewystarczająco wyposażona w sprzęt gaśniczy oraz mieści się budynkach wymagających remontu lub rozbudowy (np. w Żydowie i Nacławiu). Zmodernizowany na początku 2000 roku sztab dowodzenia w Komendzie PSP w Koszalinie zapewnia bardzo dobre warunki łączności i koordynacji akcji ratunkowych z oddziałami OSP. Tabela. Zdarzenia na terenie gminy Polanów w 2003 r. Miejscowość Pożary Zdarzenia miejscowe Bukowo 1 - - Obiekty mieszkalne dotknięte pożarami 1 Polanów 1 - - - - Nadbór - 1 - - - Gołogóra - 1 - - 1 Łącznie w gminie 2 2 - 1 1 Alarmy fałszywe Wypadki z ludźmi - Kościoły Obiekty kultu religijnego reprezentowane są przez 11 świątyń rzymsko-katolickich (zarówno kościołów parafialnych, jak też filialnych i kaplic). Ich sieć jest gęstsza w północnej części gminy, gdzie jest gęstsza sieć osadnicza. Usługi finansowe Bardziej złożona obsługa finansowa mieszkańców i podmiotów gospodarczych (operacje bankowe, kredyty, wymiana walut, rachunki oszczędnościowe) możliwa jest jedynie w Polanowie, stanowiącym największe skupisko ludności. W mieście funkcjonuje Bank Spółdzielczy Sławno (oddział w Polanowie) oraz agencja PKO. 60 Opieka społeczna Wśród problemów, z którymi najczęściej borykają się mieszkańcy gminy dominują: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych, alkoholizm. Najczęściej problemy te są ze sobą sprzężone i stanowią „naczynia połączone”. Zjawisko ubóstwa ma wiele przyczyn – może ono być wywołane bezrobociem, niepełnosprawnością, ale także biernością życiową i brakiem odpowiedzialności. Z powodu ubóstwa o pomoc w Gminie Polanów w 2003 roku zwróciły się 924 rodziny, w tym 739 rodzin żyjących na wsi, co stanowi 80 % ogólnej liczby mieszkańców. Problemem nieodłącznie sprzężonym, czy też powodującym ubóstwo jest bezrobocie. Rozmiary i cechy bezrobocia stawiają je w rzędzie najważniejszych i jednocześnie najtrudniejszych do rozwiązania problemów ekonomicznych, politycznych i społecznych. Problem, który wnosi ogromne spustoszenie moralne i emocjonalne jest alkoholizm. Pauperyzacja społeczeństwa, załamanie się autorytetów, brak wzorców moralnych w wychowaniu, społeczna akceptacja nietrzeźwości – stanowią niektóre czynniki ściśle związane z pogłębianiem się skali tego problemu. W gminie ponad 170 rodzin boryka się z tym problemem. Obecnie na terenie gminy realizowane są następujące programy przeciwdziałające marginalizacji i alienacji niektórych grup społecznych: Strategia rozwiązywania problemów społecznych, Koncepcja zintegrowanego systemu pomocy rodzinie i dziecku, Strategia integracji i polityki społecznej Gminy Polanów, Gminne Programy Profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, Program aktywizacji zawodowej bezrobotnych i ich rodzin byłych pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych – świetlice wiejskie Identyfikacja problemów wysoki poziom bezrobocia, duży odsetek osób długotrwale pozostających bez pracy, niski poziom wykształcenia, migracje osób wykształconych z terenu gminy do dużych ośrodków miejskich, dostateczny stan techniczny obiektów oświatowych 61 niewystarczające zaplecze biblioteczne niski standard zasobów mieszkaniowych (na terenach wiejskich) spowodowany brakiem wyposażenia w wodociąg i kanalizację, słaby rozwój budownictwa mieszkaniowego (niska ilość mieszkań oddawanych do użytku) postępujące ubożenie mieszkańców, zwłaszcza na terenach wiejskich (głównie popegeerowskich) brak mieszkań socjalnych, niewystarczająca infrastruktura sportowa i kulturalna (np. sale sportowe, kino), alienacja niektórych środowisk społecznych, pogorszenie stanu bezpieczeństwa publicznego (głównie rosnąca ilość przestępstw, pożarów itp.) niewystarczające zaplecze sprzętowe i lokalowe jednostek OSP bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych III. Zadania polegające na poprawie sytuacji na danym obszarze W celu zmniejszenia problemów określonych w tym dziale należałoby zrealizować następujące zadania: Zmiany w strukturze gospodarczej obszaru, w tym zasady kształtowania rolnej i leśnej przestrzeni produkcyjnej - Osiągnięcie wyższego stopnia kultury użytków rolnych. - Tworzenie warunków dla rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz usług turystycznych. - Przeznaczenie pod zabudowę terenów najkorzystniejszych pod względem warunków fizjograficznych, o małej przydatności rolniczej gleb oraz istniejącej i projektowanej infrastruktury technicznej. - Wspieranie powstawania nowych i pomoc w rozwoju już istniejących przedsiębiorstw i producentów rolnych. - Aktywizacja osób bezrobotnych. - Przygotowywanie i udostępnianie terenów inwestycyjnych dla prowadzenia działalności gospodarczej. - Rozwój usług turystycznych i około turystycznych. 62 Zmiany w sposobie użytkowania terenu - Utrzymanie wysokiego reżimu ochronnego w dziedzinie gospodarki wodno – ściekowej obszarów o szczególnych walorach wymagających ochrony. - Zalesianie obszarów gruntów klas o niskiej bonitacji. - Przeznaczanie pod zabudowę terenów określonych w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania”, planach zagospodarowania przestrzennego oraz decyzjach o lokalizacji inwestycji i warunkach zabudowy. - Rekultywacja terenów zdegradowanych. - Budowa zbiorników małej retencji na gruntach o niskiej bonitacji gleb (odbudowa oczek śródpolnych, budowa stawów rybnych). - Budowa odnawialnych źródeł energii Rozwój systemu komunikacji i infrastruktury - Poprawa bezpieczeństwa ciągów komunikacyjnych poprzez budowę, przebudowę istniejących dróg, chodników, ścieżek rowerowych i ścieżek zdrowia. - Budowa sieci wodociągowych na terenach, gdzie występuje brak wody do spożycia oraz przeznaczonych pod inwestycje. - Modernizacje oczyszczalni ścieków i budowa sieci kanalizacyjnych, szczególnie na terenach gdzie występuje zagrożenie zanieczyszczenia lokalnych wód powierzchniowych i podziemnych oraz na terenach przeznaczonych pod inwestycje. - Budowa sieci elektroenergetycznej, na nowych terenach inwestycyjnych oraz modernizacja istniejącego oświetlenia drogowego. - Rozbudowa i przebudowa istniejącego systemu ciepłowniczego i termomodernizacji budynków. - Budowa sieci gazowej na terenie gminy - Budowa i przebudowa infrastruktury turystycznej. - Budowa bazy przetwórstwa rolno – spożywczego. Poprawa stanu środowiska naturalnego. - Doposażenie i modernizacja składowiska odpadów komunalnych (np. budowa linii segregującej). - Likwidacja źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych w celu niedopuszczenia do eutrofizacji jezior i rzek. 63 - Zmiana systemu ogrzewania obiektów powodującego zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. - Konieczność zachowania wysokich walorów przyrodniczo-krajobrazowych przy jednocześnie rozwijającej się działalności inwestycyjnej. - Rozbudowa systemu segregacji odpadów „u źródła”. - Objęcie ochroną prawną obiektów i zespołów przyrodniczych o szczególnych walorach krajobrazowych. Poprawa stanu środowiska kulturowego - Rewitalizacja Miasta Polanów, - Remonty obiektów dziedzictwa kulturowego i sakralnego. Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców, w tym zmiany w strukturze zamieszkania - Budowa infrastruktury technicznej - Poprawa standardu zasobów mieszkaniowych - Poprawa stanu lokalnej infrastruktury ochrony zdrowia - Budowa mieszkań socjalnych. - Umożliwienie zdobycia wykształcenia, podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez mieszkańców gminy. - Rozbudowa infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej. - Polepszenie stanu bezpieczeństwa publicznego. - Stworzenie bazy dla promowania produktów regionalnych. - Budowa i remonty bazy oświatowej. - Stworzenie warunków do szerokopasmowego dostępu do internetu. Inne działania - Tworzenie instytucji okołobiznesowych, oferujących poradnictwo i doradztwo dla powstających podmiotów gospodarczych. - Umożliwienie grupom wyalienowanym udziału w życiu społecznym. 64 IV. Realizacja zadań i projektów Rozwój systemu komunikacji Priorytet 1 - Budowa chodników w miejscowościach: Krag, Rzeczyca Wielka, Polanów - Modernizacja dróg i ulic: Plac Mestwina, droga wewnątrzwiejska w Kościenicy, droga wiejska w Wieliniu, Krytnie, miejscowości Bukowo, Domachowo, Świerczyna, Modernizacja wewnętrznych dróg w miejscowościach Buszyno i Rekowo - Budowa lub modernizacja odwodnienia i nawierzchni dróg w: Kościernicy, Nacławiu, Żydowie - Budowa parkingów w Polanowie przy ulicach: Wolności, Koszalińskiej oraz budowa parkingu w Żydowie - Budowa drogi na osiedlu Młodzieżowym w Polanowie - Budowa ul. Polnej i Różanej w Polanowie - Remont szkoły w Nacławiu - Remont i modernizacja szkoły w Polanowie (stolarka i ogrzewanie) - Remont liceum (remont kapitalny) Priorytet 2 - Przebudowa ulic i jezdni w mieście Polanów - Budowa ścieżek rowerowych Priorytet 3 - Przebudowa i modernizacja dróg gminnych w miejscowościach wiejskich Rozwój systemu infrastruktury Priorytet 1 - Budowa sieci wodociągowej w Polanowie - nad Zalew - Kompleksowe uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej jako istotny element ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy - Rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Polanów - Budowa stacji wodociągowej i sieci wodociągowej w miejscowości Żydowo - Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Chocimino - Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Wietrzno - Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Polanowie, ul. Zacisze 65 - Budowa sieci kanalizacyjnej tłocznej z Rzeczycy Wielkiej do Polanowa - Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalnią dla miejscowości Żydowo Priorytet 2 - Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w gminie Polanów - Budowa sieci wodociągowej przesyłowej Krasina-Karsinka - Budowa sieci wodociągowej przesyłowej Krąg-Krąg Doły - Budowa ujęcia wody w miejscowości Gołogóra i modernizacja stacji wodociągowej - Budowa sieci wodociągowej przesyłowej Polanów-Łokwica i Dzikowo-Wietrzno - Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Nacławiu - Budowa oczyszczalni ścieków w Karsinie - Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Karsinie i Karsince - Budowa kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Kościenica z siecią przesyłową do Nacławia Priorytet 3 - Uzbrojenie gruntów gminnych pod nowe inwestycje Poprawa stanu środowiska naturalnego Priorytet 1 - Zmiana systemu ogrzewania oraz termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Polanowie - Modernizacja systemu gospodarki cieplnej miasta Polanów - Wymiana okien, modernizacja ogrzewania i docieplenie budynku liceum - Modernizacja ogrzewania w budynku Przedszkola w Polanowie Priorytet 2 - Rozbudowa składowiska odpadów komunalnych w ramach kontynuowania Programu Gospodarki Odpadami (sortownia, pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów) - Budowa przydomowych -lokalnych oczyszczalni ścieków w sołectwach Priorytet 3 - Gazyfikacja gminy Polanów 66 Poprawa stanu środowiska kulturowego Priorytet 1 - Rewitalizacja dziedzictwa kulturowego - Rewitalizacja Starego Miasta i ulic przyległych oraz enklaw terenowych w– wg oddzielnego planu Poprawa warunków i jakości życia Priorytet 1 - Budowa hali widowiskowo-sportowej w Polanowie przy ul. Dworcowej w Polanowie - Modernizacja oświetlenia na terenie gminy - Budowa sali gimnastycznej w Garbnie - Modernizacja budynku OSP w Nacławiu i Żydowie. - Regionalna Platforma Cyfrowa - Zakup nowej karetki pogotowia ratunkowego, aparatu ultrasonograficznego i rentgenowskiego przez ZOZ w Polanowie Priorytet 2 - Zagospodarowanie turystyczne jezior - Remont budynku Przedszkola w Polanowie - Remont budynków szkoły podstawowych w: Nacławiu i Polanowie - Rozbudowa remizy OSP w Polanowie V. Powiązanie projektów z celami strategicznymi dokumentów dotyczących rozwoju przestrzenno – społeczno - gospodarczego gminy Polanów Planowane zadania spójne są zarówno ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego (przyjętą uchwałą Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie z dnia 23 października 2000 r), jak również Strategią rozwoju gminy Polanów do 2015 r. 67 Poza wymienionymi dokumentami samorząd posiada szereg dokumentów, będących wytycznymi do działań w różnych dziedzinach życia społeczno – gospodarczego: 1. Strategię Rozwoju Miasta i Gminy Polanów do 2015 roku 2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania dla miasta i gminy Polanów 3. Program Gospodarki Odpadami komunalnymi dla gminy Polanów 4. Wieloletni program gospodarowania mieszkaniowymi zasobami gminy Polanów w latach 2003 – 2008 5. Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Polanów 6. Wieloletni program inwestycyjny dla Gminy Polanów na lata 2003 – 2005 7. Wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodno – kanalizacyjnych 8. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Polanów 9. Waloryzację Przyrodniczą Gminy Polanów VI. Efekty realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Efekty realizacji Planu Rozwoju Lokalnego w latach 2004 - 2006 w zależności od obszaru problemowego przedstawiają się następująco: Rozwój systemu komunikacji przebudowa 2,42 km dróg gminnych, wybudowanie 2.6 km chodników ( 3.900 m2), wybudowanie 25 km ścieżek rowerowych, wybudowanie 3 km. ścieżki zdrowia Rozwój systemu infrastruktury podłączenie 206 gospodarstw domowych do sieci wodociągowej, podłączenie 114 gospodarstw domowych do sieci kanalizacyjnej, przygotowanie 3,5 hektarów uzbrojonych terenów inwestycyjnych wybudowanie 1 oczyszczalni ścieków, zmodernizowanie 2 stacji wodociągowych 68 Poprawa stanu środowiska naturalnego powstanie …-.. przydomowych oczyszczalni ścieków, termomodernizacja 1 obiektu użyteczności publicznej, budowa 2 oczyszczalni ścieków ( Żydowo i Karsina) Poprawa warunków i jakości życia powstanie 1 obiektu sportowego przystosowanie 1 obiektu dla potrzeb osób niepełnosprawnych VII. Plan finansowy na lata 2004 – 2006 Źródła finansowania Programu Rozwoju Lokalnego Gminy Polanów są następujące: Środki UE ( w tym budżet państwa w ramach ZPORR) 29.331.783,95 zł, Budżet JST Inne 12.770.274,71 zł Łącznie 46.572.945,40 zł 7.070.886,74 zł, Szacunkowy koszt inwestycji na lata 2007 - 2013 wynosi prawie 107 mln. zł. VIII. System wdrażania i monitoringu W celu efektywnego i sprawnego wdrażania Programu niezbędna jest koordynacja działań na poziomie gminy. Rolę koordynatora pełnić będzie powołany wcześniej zespół zadaniowy, składający się z przedstawicieli samorządu gminnego. Zespół ten spotykać się będzie co najmniej raz na 6 miesięcy w celu zweryfikowania dotychczasowej działalności w dziedzinie realizacji projektów. W pracach zespołu zadaniowego mogą brać udział również partnerzy społeczni i gospodarczy, zaangażowani w realizację poszczególnych projektów oraz Radni. Do zadań zespołu należeć będzie w szczególności: opiniowanie i rekomendowanie uzupełnienia programu, propozycji jego zmian oraz kolejności wyboru projektów w ramach poszczególnych priorytetów, monitorowanie postępu prac w zakresie realizacji bieżących zadań, promocja Planu Rozwoju Lokalnego, ocena efektów realizacji Planu Rozwoju Lokalnego, 69 sporządzanie materiałów informacyjnych dla Rady Miejskiej (realizacja bieżąca oraz zadania zakończone), udzielanie informacji dla mediów, pozyskiwanie partnerów do realizacji poszczególnych projektów, monitorowanie działań związanych z promocją unijnego źródła dofinansowania projektu. Funkcję kontrolną w czasie wdrażania Programu pełnić będzie Rada Miejska, informowana okresowo przez zespół zadaniowy o stanie zaawansowania prac nad Planem i osiąganiu efektów założonych w Planie Rozwoju Lokalnego. Bezpośrednią realizacją poszczególnych zadań zajmie się Urząd Miejski w Polanowie.
