szwedzkie podejście do sprawiedliwości
advertisement
Fakty mówią o Szwecji | RÓWNOUPRAWNIENIE PŁCI www.sweden.se Zdjęcie: Alexander Ruas/Folio W Szwecji mężczyźni i kobiety cieszą się jednakowymi prawami w szkole, w miejscu pracy i w domu. Równouprawnienie płci: Szwedzkie podejście do sprawiedliwości Szwecja to jeden z krajów o najwyższym poziomie równouprawnienia płci. Polityka równouprawnienia opiera się na przekonaniu, że gdy kobiety i mężczyźni na równi dzielą władzę i wpływy, społeczeństwo jest bardziej demokratyczne i sprawiedliwe. Dobrze rozwinięty system zabezpieczeń społecznych sprawia, że przedstawiciele obu płci łatwiej mogą godzić pracę zawodową z życiem rodzinnym. Równość płci jest jednym z filarów społeczeństwa szwedzkiego. Oznacza to, że kobiety i mężczyźni mają takie same szanse, prawa i obowiązki we wszystkich dziedzinach życia. Wszyscy mogą pracować i zarabiać na własne utrzymanie, godzić karierę z życiem rodzinnym i nie obawiać się molestowania lub przemocy. W światowym rankingu Global Gender Gap Report 2010 Szwecja znalazła się wśród liderów pod względem równouprawnienia. Raport, opracowany z inicjatywy Światowego Forum Gospodarczego, bada poziom ­równouprawnienia w czterech sferach: ekonomii, polityki, edukacji i zdrowia. Można go przeczytać na stronie www.weforum.org. Równouprawnienie płci w szkole W szwedzkich przedszkolach coraz większy nacisk kładzie się na to, by przez zastosowanie odpowiednich metod pedagogicznych dzieci, niezależnie od płci, otrzymały jednakowe szanse rozwoju i wyrosły w przyszłości na w pełni samodzielne osoby dorosłe. Równość płci to ważny temat, obecny w sposób ciągły na niższych stopniach systemu oświaty, zwłaszcza w szkole podstawowej, co służy odpowiedniemu przygotowaniu uczniów do dalszej edukacji. Średnie wykształcenie zdobywa większy odsetek kobiet niż mężczyzn. Kobiety stanowią przeciętnie 60 procent słuchaczy licencjackich studiów uniwersyteckich i to one zdobywają prawie dwie trzecie wszystkich tytułów akademickich. Znacznie więcej kobiet niż mężczyzn uczestniczy także w edukacji ustawicznej dorosłych. Na studiach podyplomowych i doktoranckich liczba kobiet i mężczyzn jest podobna. 1| Fakty mówią o Szwecji | RÓWNOUPRAWNIENIE PŁCI www.sweden.se Zdjęcie:: Felix Odell / LINKIMAGE Dowiedz się więcej Równość w życiu zawodowym W Szwecji szereg ministerstw i innych instytucji odpowiada za to, by mężczyźni, kobiety i dzieci mieli te same prawa i możliwości. • Minister ds. Integracji i Równości Płci koordynuje politykę rządu dotyczącą równouprawnienia płci. Każdy członek rządu Szwecji jest odpowiedzialny za kwestie równouprawnienia na swoim obszarze działania. • Wydział ds. Równości Płci jest odpowiedzialny za koordynowanie pracy rządu w zakresie równości płci oraz specjalne projekty dotyczące równouprawnienia, a także za opracowanie metod wdrażania równości płci. Każda rada województwa zatrudnia eksperta w dziedzinie równouprawnienia. • Komisja Równych Praw może nakazywać pracodawcom pod karą grzywny podjęcie aktywnych działań na rzecz równości płci. • Rzecznik Praw Mniejszości ma za zadanie zwalczać dyskryminację i promować równe prawa i szanse dla wszystkich. Zdjęcie: Marienette Collin Agneta Broberg, szwedzka Rzecznik Praw Mniejszości. Czy wiesz, że… Długość życia Przewidywana długość życia ­mieszkańców Szwecji ciągle rośnie. W 2010 r. średnia długość życia wynosiła 83,2 roku dla kobiet i 79,1 roku dla mężczyzn. W Szwecji i matki, i ojcowie mają prawo do korzystania z urlopu rodzicielskiego. Urlop rodzicielski W Szwecji rodzice mają prawo do 480 dni urlopu rodzicielskiego po narodzinach dziecka lub jego adopcji. Większość tych dni wykorzystują kobiety. W 2008 r. około 20 procent przysługującego rodzicom urlopu spędzili z dziećmi mężczyźni. Urlop ten może zostać wykorzystany w trybie miesięcznym lub tygodniowym, ale także dziennym lub nawet godzinnym. Przez 390 dni maksymalny zasiłek rodzicielski wynosi 910 koron szwedzkich dziennie. Przez pozostałe 90 dni ma on wysokość 180 koron dziennie. Każdemu z rodziców przysługuje 60 dni wolnych, co oznacza, że dni te nie mogą być przeniesione na drugiego z rodziców. Ojciec nowo narodzonego dziecka otrzymuje w związku z jego narodzinami 10 dodatkowych dni urlopu lub 20 dni, jeśli urodzą mu się bliźnięta. Rodzic adoptujący dziecko ma prawo pójść na 1,5-roczny urlop rodzicielski od chwili przejęcia opieki nad dzieckiem. n Czterech rzeczników zastąpiono jednym Stanowisko Rzecznika Praw Mniejszości powstało w 2009 r. Wcześniej czterech rzeczników zajmowało się różnymi kategoriami dyskryminacji. W tym samym czasie siedem przepisów antydyskryminacyjnych zastąpiono jednym aktem prawnym – Ustawą antydyskryminacyjną. Zmiany w ustawodawstwie zostały wprowadzone po to, by dać obywatelom lepszą i szerszą ochronę przeciwko dyskryminacji. W nowych przepisach znalazł się też zakaz dyskryminacji ze względu na wiek oraz tożsamość transgenderową i jej wyrażanie. Rzecznik Praw Mniejszości dokonuje przeglądu przepisów dotyczących równości płci w zakładach pracy, w systemie edukacji i na innych polach. Stanowisko Rzecznika Praw Mniejszości powstało w 2009 r., łącząc w sobie urzędy czterech rzeczników: ds. równych szans, ds. dyskryminacji etnicznej, ds. niepełnosprawnych oraz ds. dyskryminacji seksualnej. Rzecznik nadzoruje przestrzeganie następujących ustaw rządowych: 1. ustawy antydyskryminacyjnej zwalczającej dyskryminację ze względu na płeć, tożsamość transgenderową i jej ekspresję, orientację seksualną, pochodzenie etniczne, wyznanie, niepełnosprawność lub wiek; 2. ustawy dotyczącej równego traktowania studentów szkół wyższych, mającej na celu promowanie równouprawnienia w procesie naboru na uczelnie wyższe; 3. ustawy zakazującej dyskryminacji i innego poniżającego traktowania dzieci i uczniów, obejmującej przedszkola, szkoły, uczniów z niepełnosprawnością intelektualną i zakłady opieki nad dziećmi; 4. ustawy o urlopie rodzicielskim, głównie w ­zakresie zakazu dyskryminacji ze względu na płeć itd. 2| Fakty mówią o Szwecji | RÓWNOUPRAWNIENIE PŁCI www.sweden.se Zdjęcie: Nicho Södling/Johnér Ważne ustawy Ustawa aborcyjna Od 1974 r. kobiety w Szwecji mają prawo przerwać ciążę przed upływem 18. tygodnia jej trwania. Oznacza to, że do 18. tygodnia ciąży kobieta sama może zdecydować o jej usunięciu bez podawania przyczyny. Po tym terminie ciąża może zostać przerwana wyłącznie z ważnych powodów, ale tylko do 22. tygodnia. W takich przypadkach Krajowa Rada Zdrowia i Opieki Społecznej przed wyrażeniem zgody na przerwanie ciąży przeprowadza odpowiednie postępowanie. USTAWA O ZAPOBIEGANIU PRZEMOCY WOBEC KOBIET Ustawa o zapobieganiu przemocy przeciwko kobietom weszła w życie w 1998 r. Ustawa przewiduje, że akty przemocy lub molestowania, których wobec kobiety dopuszcza się na przykład bliski jej mężczyzna, sumują się. Każde pobicie i/lub każdy akt seksualnego lub psychicznego znęcania się nad kobietą jest rozpatrywany oddzielnie. Kara za to przestępstwo, polegające na rażącym naruszeniu integralności kobiety, wynosi maksymalnie sześć lat więzienia. Ustawa zakazująca kupowania usług seksualnych Sposób postrzegania prostytucji przez społeczeństwo ma bezpośrednie przełożenie na równouprawnienie płci. W 1999 r. weszła w życie ustawa zakazująca nabywania usług seksualnych. W walce z prostytucją wrogiem jest nabywca, a nie uprawiający ją dorośli i dzieci. Efektem wprowadzenia ustawy jest radykalny spadek prostytucji ulicznej oraz akceptacji dla kupowania usług seksualnych. Szwedzka polityka w tej dziedzinie w znacznym stopniu przyczyniła się do wprowadzenia zmian w innych krajach. Wciąż przybywa kobiet zajmujących wysokie stanowiska. Kobiety i mężczyźni w pracy Szwecja osiągnęła niezwykle dużo w kwestii zagwarantowania ­kobietom i mężczyznom jednakowego traktowania w miejscu pracy. Ustawa antydyskryminacyjna w dwóch częściach poświęcona jest równości na rynku pracy. Po pierwsze, nakłada na pracodawcę obowiązek aktywnego realizowania konkretnych celów na rzecz równości kobiet i mężczyzn. Po drugie, zakazuje dyskryminacji i zobowiązuje pracodawcę do śledzenia jej przejawów oraz powzięcia kroków zapobiegających molestowaniu seksualnemu. Ponadto pracodawcy nie mogą niesprawiedliwie traktować osoby zatrudnionej lub aplikującej o pracę, która korzysta bądź zamierza korzystać w przyszłości z urlopu rodzicielskiego. Różnice w zarobkach między mężczyz­ nami i kobietami można zwykle wyjaśnić różnicą wykonywanych zawodów, branż, stanowisk, doświadczenia zawodowego i wieku. Występują jednak też i takie dysproporcje, których nie da się wytłumaczyć w ten sposób, a które mogą być związane z płcią pracownika. Są one nazywane nieuzasadnionymi różnicami w zarobkach. Przy uwzględnieniu odrębności zawodowych i branżowych kobiety zarabiają średnio 94 procent wynagrodzenia mężczyzn. Różnice w zarobkach występują najczęściej w sektorze prywatnym. Władza ekonomiczna i polityczna : Jo ęcie Zdj r hné Szwecja jest jednym z kilku krajów, w których obowiązuje zakaz nabywania usług seksualnych. Rządowa polityka równości płci ma dwa cele: ma zagwarantować, by władza i zasoby były sprawiedliwie dzielone między przedstawicielami obu płci, a także stworzyć warunki zapewniające kobietom i mężczyznom jednakowe wpływy i szanse. W życiu zawodowym liczba kobiet zajmujących wyższe stanowiska wciąż rośnie. Odsetek kobiet stojących na czele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (zatrudniających więcej niż jednego pracownika, wyłączając stanowisko dyrektora administracyjnego) wynosił 25 procent w 2009 r. Oznacza to wzrost o 16 procent od 1990 r. Odsetek kobiet w zarządach spółek giełdowych także się zwiększył: z 6 procent w 2002 r. do 22 procent w 2009 r. Wskaźniki te są wyższe w sektorze publicznym. Większość menedżerów (52 procent) w gminach, województwach i administracji centralnej to kobiety. Prawie połowa (45 procent) wszystkich posłów do parlamentu szwedzkiego oraz 46 procent członków rządu to również kobiety. Gender mainstreaming Gender mainstreaming to termin stworzony przez ONZ w 1997 r. na określenie włączenia zasady równości szans kobiet i mężczyzn w główny nurt polityki na wszystkich szczeblach. Chodzi o to, aby polityka równości płci nie była traktowana jako odrębne, wyabstrahowane zagadnienie, ale proces dokonujący się w każdej ­sferze życia publicznego. Dyrekcja Generalna Sprawiedliwości Komisji Europejskiej jest organem właściwym w sprawach odnoszących się do równości i mainstreamingu płci. Misją Dyrekcji Generalnej ds. Równości jest koordynowanie i wspieranie polityki równości. Ma 3| Fakty mówią o Szwecji | RÓWNOUPRAWNIENIE PŁCI Ok.1250 Birger jarl wprowadza prawo zakazujące przemocy wobec kobiet w formie gwałtów i porwań. 1921 Kobiety otrzymują aktywne i bierne prawo wyborcze. 1921 Po raz pierwszy w skład rządu ­wchodzi pięć kobiet: Kerstin Hesselgren, Elisabeth Tamm, Agda Ostlund, Nelly ­Thuring i Bertha Wellin. 1965 Szwecja jako pierwszy kraj na świecie wprowadza zapis prawny zakazujący gwałtu w małżeństwie. 1972 Wspólne opodatkowanie małżonków zostaje wycofane z ustawodawstwa szwedzkiego. 1974 Zostaje wprowadzony zasiłek rodzicielski. 1975 Zaczyna obowiązywać nowe prawo aborcyjne. 1980 Wchodzi w życie żeńska sukcesja tronu. 1980 Ustanowiony zostaje urząd Rzecznika ds. Równych Szans. 1998 Parlament przyjmuje Ustawę o zapobieganiu przemocy wobec kobiet. ona za zadanie zwalczać dyskryminację Zdjęcie: Kicki Funbo/Bildarkivet.se Historia www.sweden.se ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, wyznanie, niepełnosprawność i orientację seksualną. Promuje także wrażliwość na przypadki łamania zasady równouprawnienia płci oraz dyskryminacji. Dokładne statystyki W Szwecji wszystkie oficjalne statystyki są zbierane, analizowane i przedstawiane z podziałem na płeć. Równouprawnienie ilościowe to równy udział (50/50) mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Oznacza, że wiedza i doświadczenie kobiet i mężczyzn powinny być uwzględniane i wykorzystywane do promowania postępu we wszystkich dziedzinach życia społecznego. n Szwedzkie prawo zakazuje dyskryminacji ze względu na płeć w miejscu pracy. Przemoc wobec kobiet W 2010 r. zanotowano około 27 000 przypadków przemocy mężczyzn wobec kobiet. Liczba ta z roku na rok rośnie, ponieważ coraz więcej kobiet ma odwagę je zgłaszać. Na początku lat 80. XX w. zmieniło się prawodawstwo w tym zakresie, uniemożliwiając kobietom wycofanie oskarżenia. Kobiety potrzebujące pomocy mogą zwrócić się do Szwedzkiego Stowarzyszenia Azylów dla Kobiet lub do Roks, krajowej organizacji schronisk dla kobiet i dziewcząt. Mogą także poprosić o pomoc w blisko 130 lokalnych schroniskach dla kobiet zlokalizowanych w całej Szwecji. Do organizacji zajmujących się przemocą skierowaną przeciwko kobietom należą także: Operacja Pokój Kobietom, wspierająca współpracę między agencjami i organizacjami, które mają kontakt z kobietami narażonymi na przemoc, oraz Krajowe centrum wiedzy na temat przemocy mężczyzn wobec kobiet (NCK), mające swoją siedzibę na uniwersytecie w Uppsali. 1999 Wchodzi w życie Ustawa zakazująca nabywania usług seksualnych. 2002 Urlop rodzicielski zostaje wydłużony do 480 dni; każde z rodziców ma prawo do pobierania przez dwa miesiące zasiłku rodzicielskiego, którego nie można przenieść na drugiego rodzica. 2004 Rząd postanawia wprowadzić zasady mainstreamingu płci w urzędach rządowych. 2005 Nowe przepisy dotyczące przestępstw na tle seksualnym wzmacniają absolutne prawo każdego człowieka do integralności seksualnej i samostanowienia. 2009 Ustawa antydyskryminacyjna zastępuje siedem przepisów antydyskryminacyjnych. Opublikował Instytut Szwedzki Aktualizacja: sierpień 2011 FS 8 (Polish) Więcej informacji można znaleźć na stronie www.sweden.se Przydatne linki www.allakvinnorshus.org Dom Wszystkich Kobiet www.do.se Rzecznik Praw Mniejszości www.forsakringskassan.se Szwedzka Agencja Ubezpieczeń Społecznych www.genus.se Szwedzki Sekretariat Badań nad Płcią www.kvinnofrid.se Operacja Pokój Kobietom www.kvinnofridslinjen.se Gorąca linia dla kobiet, ofiar gróźb, przemocy i ataków seksualnych www.kvinnojour.com Szwedzkie Stowarzyszenie Azylów dla Kobiet www.nck.uu.se Krajowe centrum wiedzy na temat przemocy mężczyzn wobec kobiet www.roks.se Roks, krajowa organizacja schronisk dla kobiet i dziewcząt w Szwecji www.scb.se Statystyki równości płci w Głównym Urzędzie Statystycznym Szwecji www.sweden.gov.se Minister ds.Integracji i Równości Płci www.wombri.se Instytut Badań nad Udziałem Kobiet w Biznesie Copyright: Opublikował Instytut Szwedzki na stronie www.sweden.se. Wszystkie treści są chronione przez szwedzkie prawo autorskie. Tekst może być powielany, przesyłany, wyświetlany, publikowany lub emitowany w mediach w celach niekomercyjnych pod warunkiem umieszczenia odnośnika do www.sweden.se. Nie dotyczy to jednak zdjęć i ilustracji. Instytut Szwedzki (SI) jest instytucją publiczną promującą Szwecję na całym świecie jako kraj godny zainteresowania i zaufania. Zadaniem SI jest nawiązywanie współpracy i rozwój trwałych więzi z innymi krajami przez komunikację strategiczną i wymianę w zakresie kultury, edukacji, nauki i biznesu. Więcej informacji na temat Szwecji można uzyskać: na stronie www.sweden.se, w ambasadzie i konsulatach szwedzkich w Twoim kraju lub w Instytucie Szwedzkim: Svenska Institutet, Box 7434, SE-103 91 Stockholm, Sweden; nr telefonu: +46 8 453 78 00 Adres e-mail: [email protected] www.si.se, www.swedenbookshop.com
