Jak długo żyją śmieci?
advertisement
Załącznik nr 1 Jak długo żyją śmieci? Kartka papieru A5 3-5 miesięcy Guma do żucia 5 lat Puszka aluminiowa 400 lat Butelka plastikowa 800 lat Butelka szklana 4000 lat – 199 – Załącznik nr 1 3-12 miesięcy Jak długo żyją śmieci? Owoce i warzywa Załącznik nr 2 Jak prawidłowo segregować śmieci? NIE SZKŁO kolorowe SZKŁO bezbarwne Załącznik nr 2 Jak prawidłowo segregować śmieci? cz. 1 TAK TAK NIE CEMENT PAPIER – 200 – Załącznik nr 2 Jak prawidłowo segregować śmieci? PLASTIK TAK NIE METAL + + + – 201 – - - - Załącznik nr 2 NIE Jak prawidłowo segregować śmieci? cz. 2 TAK Załącznik nr 2 TAK Załącznik nr 2 Jak prawidłowo segregować śmieci? cz. 3 Jak prawidłowo segregować śmieci? NIE ODPADY ORGANICZNE – 202 – Załącznik nr 3 Ekoznaki Opakowanie nadaje się do recyklingu (ponownego przetworzenia) Zielony punkt producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie krajowego systemu odzysku i recyklingu odpadów Opakowanie wytworzono z surowców wtórnych Oznakowanie CE wyrób zgodny z normami Unii Europejskiej Błękitny Anioł (Niemcy) produkt wyprodukowany z poszanowaniem środowiska Łabędź (Skandynawia) produkt wyprodukowany z poszanowaniem środowiska Drewno z lasów zarządzanych ekologicznie Bezpieczny dla ozonu produkt nie zawiera tzw. freonów, niszczących powłokę ozonową atmosfery ziemskiej Nie testowane na zwierzętach produkt ani jego składniki nie były testowane na zwierzętach TCO Development niskie zużycie energii i łatwy recykling Międzynarodowy znak certyfikacyjny Sprawiedliwego Handlu przyznawany przez FLO (Fairtrade Labelling Organization), towarom wyprodukowanym w krajach Trzeciego Świata, z poszanowaniem praw pracowników i producentów oraz środowiska naturalnego Dbaj o czystość – 203 – Załącznik nr 3 Ekoznaki 50% Załącznik nr 4 Jak zmniejszać emisję dwutlenku węgla? Załącznik nr 4 Jak zmniejszać emisję dwutlenku węgla? - foliogram FOLIOGRAM DO SCENARIUSZA – 204 – Załącznik nr 5 Efekt cieplarniany Atmosfera ziemska jest trochę podobna do cieplarni. Dzięki temu, że zatrzymuje się ciepło, powierzchnia Ziemi jest wystarczająco nagrzana, by mogły istnieć organizmy żywe. D A E F C B A. Światło słoneczne biegnie ku Ziemi przez przestrzeń kosmiczną i przenika przez atmosferę naszej planety. B. Ziemia pochłania większość energii słonecznej, która do niej dociera. C. Ogrzewająca się powierzchnia planety emituje ciepło. D. Część ciepła ucieka w przestrzeń kosmiczną. E. Część ciepła zostaje uwięziona w atmosferze dzięki obecności tzw. gazów cieplarnianych, np. dwutlenku węgla. Bez nich nasza planeta byłaby lodową pustynią. F. Dwutlenek węgla jest produktem spalania i oddychania. Jest wydalany przez ludzi, zwierzęta i rośliny, jednakże największe jego ilości powstają w wyniku spalania paliw kopalnianych, tj. węgla kamiennego i ropy naftowej. Wzmożona gospodarka człowieka zaburza naturalny obieg dwutlenku węgla i powoduje ocieplanie się atmosfery ziemskiej. – 205 – Załącznik nr 5 ZIEMSKA Efekt cieplarniany ATMOSFERA Załącznik nr 6 Załącznik nr 6 Produkty żywnościowe cz. 1 Produkty żywnościowe – 206 – – 207 – Załącznik nr 6 Produkty żywnościowe cz. 2 Załącznik nr 7 Składniki odżywcze BIAŁKA Załącznik nr 7 Składniki odżywcze cz. 1 Podstawowy materiał budulcowy CUKRY (WĘGLOWODANY) Główny materiał energetyczny – 208 – Załącznik nr 7 Składniki odżywcze TŁUSZCZE SOLE MINERALNE Regulują przemiany zachodzące w organizmie WITAMINY – 209 – Załącznik nr 7 Składniki odżywcze cz. 2 Materiał energetyczny i zapasowy Załącznik nr 8 Piramida żywnościowa 8 7 5 3 Załącznik nr 8 Piramida żywnościowa 6 4 2 1 1. codzienny wysiłek i kontrola masy ciała 2. do większości posiłków pełnoziarnista żywność, oleje roślinne (soja, kukurydza, słonecznik, orzeszki ziemne) 3. bez ograniczeń jarzyny 4. 2-3 razy dziennie owoce 5. 1-3 razy dziennie orzechy i leguminy 6. 0-2 razy dziennie ryby, drób i jaja 7. 1-2 razy dziennie produkty mleczne (albo suplementacja wapniem) 8. spożywać rzadko czerwone mięso i masło, biały ryż, białe pieczywo, ziemniaki, makarony i słodycze – 210 – Załącznik nr 9 Rolnictwo Ekologiczne (Unia Europejska) Rolnictwo Ekologiczne (Niemcy) – 211 – Załącznik nr 9 Rolnictwo Ekologiczne (Polska) Ekoznaki - żywność ekologiczna Ekoznaki - żywność ekologiczna Załącznik nr 10 Dodatki do żywności Załącznik nr 10 Dodatki do żywności DODATKI DO ŻYWNOŚCI SYMBOLE PRZYKŁADY EKOKONSUMNENT Barwniki i pigmenty Często zamiast soków z owoców i warzyw stosuje się sztuczne pigmenty, by nadać odpowiedni kolor produktom. E100 – kurkuma E150 – karmel E100 – E199 E160a – karoten E163 – antocyjany E171 – dwutlenek tytanu Unika produktów z opisem: sztucznie barwione i aromatyzowane, wybiera z naturalnymi barwnikami. Konserwanty Stosuje się je w celu przedłużenia trwałości produktu. E202 – sorbinian potasu E211 – benzoesan sodu E200 – E299 E236 – kwas mrówkowy E220 – dwutlenek siarki E260 – kwas octowy Wybiera produkty, które mają krótki okres przydatności do spożycia, gdyż zawierają mniej konserwantów. Antyutleniacze, stabilizatory i inne Podobnie jak konserwanty przedłużają okres E300 – E399 przydatności produktów do spożycia, mogą regulować kwasowość, utrwalać barwę. Zagęszczacze, emulgatory Często stosuje się je jako „wypełniacze” np. w dżemach, jogurtach, miodach, konserwach, wędlinach. E300 – kwas L-askorbinowy (witamina C) E322 – lecytyna E330 – kwas cytrynowy E338 – kwas fosforowy E354 – winian wapnia E406 – agar E414 – guma arabska E400 – E499 E420 – sorbitol E440 – pektyna E460 – celuloza Różne m.in. wzmacniacze smaku Wzmacniają smak potrawy, mogą przeciwdziałać E500 – E599 zbrylaniu, regulować kwasowość lub słodkość, mogą być środkami spulchniającymi. E621 – glutaminian sodu E901 – wosk pszczeli E951 – aspartam E954 – sacharyna i jej sole E1519 – alkohol benzylowy – 212 – Wybiera produkty z naturalnych składników, unika spożywania produktów zawierających sztuczne dodatki. Załącznik nr 11 Witaminy WITAMINA/FUNKCJE OBJAWY NIEDOBORU ŹRÓDŁO • zmiany w obrębie układu nerwowego • zapalenie wielonerwowe (polineuritis = beri-beri) - zmęczenie, zaburzenia pracy serca, bóle nóg, paraliż, • produkty zbożowe (zaspakajają 40% zapotrzebowania), drożdże, mięso wieprzowe, mleko i jego przetwory, suszone śliwki, żółtko jaj. Ryboflawina (Wit. B2) składnik enzymów niezbędnych do procesów oddychania komórkowego, prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmów, Kwas nikotynowy (niacyna, Wit. B3, PP) uczestniczy w syntezie i rozkładzie cukrów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów, • uszkodzenia wokół kącików ust, łojotokowe zmiany w nosie i uszach, uszkodzenia oczu (zapalenie rogówki), zmiany chorobowe języka, przewodu pokarmowego, • drożdże, produkty pochodzenia zwierzęcego, w szczególności mleko i jego przetwory, mięso, wątroba. • pelagra (pelle agra – chropowata szorstka skóra), schorzenia skóry, poważne zaburzenia układu pokarmowego, niedomagania systemu nerwowego, w końcowych etapach choroby wycieńczenie organizmu, zapalenie nerwów, dolegliwości psychiczne, • stany zapalne skóry, łojotokowe, zmiany na twarzy, podrażnienie języka i błon śluzowych jamy ustnej, zmiany w obwodowym układzie nerwowym, apatia, bezsenność, zwiększona podatność na infekcje, • gotowana kukurydza, orzeszki ziemne, papryka czerwona, zboża, ryż, mięso, ryby, fasola, groch, soja, pełne ziarno, migdały, wątróbka. Kwas pantotenowy (Wit B5) bierze udział w przemianach komórkowych, • niedobór występuje rzadko, • zahamowanie wzrostu, niedoczynność tarczycy, wzmożona pobudliwość nerwowa, zaburzenia snu, zaburzenia przewodu pokarmowego, • drożdże, grzyby, mięso, szczególnie wątroba, całe ziarna zbóż. Kwas foliowy (Wit. B9, Wit. M) uczestniczy w przemianie kwasów nukleinowych, dojrzewaniu krwinek czerwonych, • anemia, zahamowanie wzrostu organizmu, czynności przewodu pokarmowego, wypadanie włosów, • wątroba, szpinak, sałata, inne zielone warzywa liściaste, drożdże, wytwarzana przez bakterie jelitowe. Biotyna (Wit. H, Wit B7) składnik enzymów uczestniczących w procesach wiązania dwutlenku węgla, • niedobór występuje rzadko, • wypadanie włosów, zmiany skórne, • mleko, wątroba, nerki, żółtko jaj, niektóre warzywa, np. kalafior, groch, pomidory, zboża, • wytwarzana przez bakterie przewodu pokarmowego. Pirydyna, pirydoksal, pirydoksamina (Wit. B6) uczestniczy w przemianie aminokwasów, – 213 – • mięso, warzywa, rośliny strączkowe, ziarna zbóż, wytwarzana przez bakterie jelitowe. Załącznik nr 11 Tiamina (Wit. B1) składnik enzymów, regulujących metabolizm cukrów i aminokwasów, Witaminy cz. 1 WITAMINY ROZPUSZCZALNE W WODZIE Załącznik nr 11 Witaminy WITAMINA/FUNKCJE OBJAWY NIEDOBORU ŹRÓDŁO Cyjanokobalamina • niedokrwistość (anemia złośliwa), (Wit. B12) zaburzenia wzroku, uczestniczy w przemianach białek, tłuszczów, węglowodanów i kwasów nukleinowych, • szkorbut (gnilec), mała odporność, Kwas askorbinowy (Wit. C) krwawienie dziąseł, z nosa, kruchość niezbędna do naczynek krwionośnych, prawidłowego rozwoju chrząstek, kości, zębów, przemian aminokwasów, przyspiesza gojenie się ran i wzmacnia odporność, Załącznik nr 11 Witaminy cz. 2 WITAMINY ROZPUSZCZALNE W WODZIE • prawie wyłącznie tkanki zwierzęce, produkowana jest przez bakterie przewodu pokarmowego, niewielkie ilości w grochu. • przede wszystkim w owocach i warzywach: owoce cytrusowe, czarna porzeczka, kapusta, szpinak, natka pietruszki, ziemniaki, sałata, truskawki, ale także w wątrobie, nerkach i mózgu. WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH Retinol (Wit. A) • niedowidzenie o zmroku (tzw. kurza warunkuje prawidłowy ślepota), zrogowacenie naskórka wzrost i rozwój organizmu, w obrębie błon śluzowych i skóry, bierze udział w procesach martwica rogówki, złe gojenie widzenia, udział się ran, zahamowanie wzrostu w metabolizmie tkanki i zaburzeń w funkcjonowaniu nabłonkowej, narządów wewnętrznych, Kalcyferole (Wit. D) reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, zapewnia prawidłowy wzrost i strukturę kości, Tokoferole (Wit. E) antyoksydant, zmniejsza intensywność utleniania nienasyconych kw. tłuszczowych, Witamina K: fitochinon (K1), menachinon (K2) uczestniczy w procesach krzepnięcia krwi, • demineralizacja kości – krzywica u dzieci i rozmiękczenie kości u dorosłych (osteomalacja), • u ludzi nie spotyka się niedoboru, • słaba krzepliwość krwi, skłonność do krwotoków, zaburzenia w gospodarce wapniowej i mineralizacji kości, – 214 – • produkty pochodzenia zwierzęcego, najwięcej w tranie ryb i zwierząt morskich, wątroba, warzywa o barwie żółtej lub pomarańczowej np. marchew, żółtko jaj, masło, śmietana. • ryby morskie - śledzie, łososie, żółtko jaj, mięso, mleko i masło, • powstaje w skórze zwierząt pod wpływem promieni słonecznych. • oleje z nasion zbóż, masło, mleko, oleje, wątroba. • K1 warzywa liściaste, • K2 jest produktem działania mikroflory jelitowej (50% zapotrzebowania).
