Narodziny filozofii w Grecji Znaczenie Sokratesa
advertisement
Cywilizacja grecka Narodziny filozofii w Grecji Pierwszych filozofów, tworzących i nauczających w VI w. p.n.e., sami Grecy nazywali potem „fizykami”, czyli przyrodnikami (fisyka to po grecku „sprawy przyrody” od słowa fisys – natura, przyroda). Wynikało to stąd, że zajmowali się oni wyjaśnianiem świata i poszukiwali odpowiedzi na pytanie o początek przyrody, czyli pratworzywo, z którego się rozwinęła. W połowie V w. p.n.e. greccy myśliciele zaczęli interesować się miejscem człowieka w świecie i zastanawiać się nad tym, jak ludzie mają postępować i jakimi zasadami kierować się w życiu. Jeden z pierwszych przedstawicieli tego nowego typu filozofii, Protagoras z Abdery działający w Atenach, sformułował słynną zasadę, że „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”. Ponadto rozważał zagadnienie początków życia społecznego i zaproponował pierwszą w dziejach filozofii europejskiej teorię państwa. Twierdził, że polis powstała wskutek konieczności, ponieważ człowiek w pojedynkę jest za słaby, by poradzić sobie z siłami natury. filozofia przyrody Znaczenie Sokratesa Najwybitniejszym przedstawicielem nowej filozofii był Ateńczyk Sokrates (ok. 470–399 p.n.e.), który stworzył podstawy całej późniejszej starożytnej nauki o moralności. Z jego nauczania czerpali twórcy wszystkich starożytnych szkół filozoficznych, choć on sam niczego nie napisał. Nauczał ustnie metodą pytań i wspólnego z rozmówcą dochodzenia do wniosków. Głosił, że istnieją wartości najwyższe, absolutne, które człowiek powinien starać się poznać i zrozumieć po to, żeby dobrze postępować w życiu. Poglądy Sokratesa przekazał jego uczeń Platon (428–348 p.n.e.). Zbudował on wielki system filozoficzny, ważny potem dla całej filozofii europejskiej. Najważniejsze było w nim stwierdzenie, że istnieje absolutne Dobro, do którego należy dążyć. Platon był też twórcą teorii państwa. Analizował poszczególne formy ustroju polis i doszedł do wniosku, że stosunki w państwie powinny być realizacją zasad dobra i sprawiedliwości. Założył własną szkołą filozoficzną, zwaną Akademią, w której kształcili się jego uczniowie. Akademia Platońska, kierowana przez kolejnych następców, przetrwała całą starożytność i została zamknięta dopiero przez cesarza Justyniana (zob. s. 115) www.wsip.com.pl Akademia Platoƒska 99 Cywilizacja grecko-rzymska Chrystianizacja spowodowała, że Kościół katolicki (powszechny) objął swoim wpływem całe Cesarstwo i dlatego kultura chrześcijańska rozwijała się zarówno w Europie, jak i w północnej Afryce, Egipcie i Syrii. Wpływy chrześcijaństwa docierały nawet do Mezopotamii. Kilkaset lat później świat wyglądał zupełnie inaczej. Za Rzymian uważali się już tylko mieszkańcy Cesarstwa Bizantyńskiego. Syrię, Egipt i Afrykę Północną zajęli wyznawcy islamu – Arabowie. Nawet w obrębie chrześcijaństwa uwidoczniły się ogromne różnice cywilizacyjne. W Europie Zachodniej zanikła znajomość greki, w Bizancjum z niechęcią odnoszono się do łacinników. Łacina stała się zresztą na Zachodzie tylko językiem Kościoła, prawa, dyplomacji, literatury i uczonych. W Europie powstały nowe państwa, niemające żadnych korzeni antycznych. Dawną jedność cywilizacji śródziemnomorskiej zastąpiła ogromna różnorodność kultur, widoczna nawet w samym basenie Morza Śródziemnego. Jak do tego doszło? Dioklecjan i jego Cesarstwo za Dioklecjana wspó∏rzàdcy. Ta póênoantyczna Polityczny kryzys państwa przezwyciężyły reformy cesarza rzeêba z porfiru Dioklecjana (284–305). Wprowadził on system współrządców, znajduje si´ w bazylice San Marco w Wenecji. w którym dwaj cesarze z tytułami augustów sprawowali władzę z dwoma innymi, niższej rangi, noszącymi tytuły cezarów. Dioklecjanowi chodziło o to, aby zachować sprawność władzy centralnej. Czterej władcy mieli wspólnie reagować na bunty i zagrożenie zewnętrzne, zwłaszcza w wypadku jednoczesnego pojawienia się najeźdźców na różnych granicach. Reforma administracyjna wprowadziła podział państwa na cztery prefektury, które z kolei dzieliły się na diecezje, a w ich obrębie znajdowały się prowincje – najmniejsze jednostki administracyjne. Jakà ide´ politycznà wyobra˝a grupowe przedstawienie czterech w∏adców? Jak chciano wyraziç panujàce mi´dzy nimi stosunki? Dlaczego przedstawiono ich w strojach wojskowych? 146 Koniec jednoÊci Êwiata Êródziemnomorskiego Cesarze podzielili między siebie tereny działania: Dioklecjan przebywał wraz z jednym cezarem na Wschodzie, zostawiając Zachód swemu współrządcy. Nie był to jednak faktyczny podział państwa, gdyż czterej władcy mieli rządzić wspólnie całym Cesarstwem. Za Dioklecjana bardzo zmieniła się pozycja władcy. Zerwano z utrzymywaniem pozorów dawnego systemu republikańskiego, w którym cesarz był przede wszystkim pryncepsem senatu. Dioklecjan przyjął oficjalnie tytuł dominus („pan”), dlatego nowy system nazywamy dominatem. Charakterystyczne dla dominatu było wywyższenie władcy, który sprawował władzę absolutną. W 305 r. Dioklecjan dobrowolnie abdykował, a to samo uczynił współrządzący z nim august, ale system rządów czterech władców nadal miał być utrzymany. Jednak doszło do walki o władzę, z której zwycięsko wyszedł Konstantyn zwany Wielkim. www.wsip.com.pl Podzia∏ administracyjny Cesarstwa Rzymskiego za Dioklecjana. Zwróç uwag´ na granic´ rozdzielajàcà dwie cz´Êci Cesarstwa (odpowiednio Dioklecjana i jego wspó∏rzàdcy). Co mog∏o decydowaç o takim jej przebiegu? Jaki j´zyk przewa˝a∏ w cz´Êci Dioklecjana? Wska˝ g∏ówne miasta cz´Êci wschodniej i zachodniej. Gdzie by∏o wi´cej oÊrodków miejskich? 147
