Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci, M*odzie*y i ich Rodzin

Rzeszów- 31 maja 2012
EDUKACJA
Sąd rodzinny
Zespół kuratorów
Przedszkole
Szkoła podst.
Szkoła średnia
Wydział Polityki Społecznej
Szkoła specjalna
Ośrodek szkolno-wychowawczy
Woj. Centrum Zdrowia Publicznego
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
Poradnia wczesnego wspomagania
Narodowy Fundusz Zdrowia
rozwoju
Ośr. Rehab.-Eduk.-Wych.
NGOs
Zdrowie
psychiczne
dzieci
Hospicjum dla dzieci
Urząd Marszałkowski
Starostwo powiatowe
Urząd miejski
OCHRONA ZDROWIA
POMOC SPOŁECZNA
PCPR
Ośr pomocy społecznej
Ośr. interwencji kryzysowej
Ośr. wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie
Pogotowie opiekuńcze-wychowawcze
Środowiskowy dom samopomocy
Dom dziecka
Oddział psychiatryczny
Poradnia zdrowia psychicznego
Centrum profilaktyki i terapii uzależnień
Pielęgniarka środowiskowa
Poradnia psychologiczna
Jaka jest rzeczywista sytuacja na Podkarpaciu?
Co to znaczy, że zaburzenia psychiczne rozpoznawane w okresie
rozwojowym rzadko ulegają remisjom?
Co to są zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży?



Definicja negatywna /medyczna/ - zdrowie
psychiczne to brak symptomów choroby i
zaburzeń psychicznych.
Definicja pozytywna /WHO/ zdrowie
psychiczne to stan dobrego samopoczucia,
gdy osoba realizuje swoje indywidualne
zdolności i potencjał rozwojowy z
zaangażowaniem na rzecz wspólnoty, w
której żyje.
Poczucie więzi i
przynależności
w bezpiecznych granicach
i rozwojowych wymaganiach
Złość
Lęk
Smutek
Ptak, czy królik?
Kiedy trudno nam zrozumieć
rzeczywistość, dokonujemy
uproszczeń i kawałkujemy ją.
Avatar 2D
Avatar 3D
Wielo-dyscyplinarność i wielo-resortowość jest potrzebna,
ale trudniej jest rozumieć się wzajemnie i współdziałać.
Osobowość
Sieć społeczna
Dualizm
korpuskularno-falowy
światła
Dualizm zjawisk psychicznych
– mózg to narząd ciała ze
swoistym metabolizmem
biochemicznym i procesor
przetwarzający informacje
Nieprawidłowa budowa
anatomiczna mózgu lub
zakłócenie na poziomie
biochemicznym
/hardware/
Zaburzenie przeżywania,
zniekształcenia poznawcze,
dysfunkcjonalne podstawowe
przekonania o sobie i świecie
/software/
Wczesne wspomaganie
rozwoju, kinezyterapia,
integracja sensoryczna…
Leczenie biologiczne farmakoterapia
Wychowanie, uczenie i
terapia psychologiczna –
wzmacnianie więzi i
rozbudzanie
samoświadomości
Zaburzenia rozwojowe i
choroby psychiczne




F2* Schizofrenia dziecięca
F3* Depresja dziecięca
F7* Upośledzenie umysłowe.
F8* Zaburzenia rozwoju
psychicznego –(psychologicznego)

Zaburzenia rozwoju mowy i języka
Zaburzenia rozwoju umiejętności
szkolnych /dysleksja, dysortografia,
akalkulia/
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji
motorycznych /dysgrafia/

◦
◦
◦

Zaburzenia lękowe, odżywiania,
emocji i zachowania
Całościowe zaburzenia rozwoju
◦
◦
Autyzm dziecięcy /upośledzenie
umysłowe/
Zespół Aspergera /norma intelektualna/



F 4* Zaburzenia lękowe, stres
pourazowy
F5* Zaburzenia odżywiania
F90 Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej /ADHD/
F91 Zaburzenia zachowania
F92 Mieszane zaburzenia
zachowania i emocji /dzieci
dysforyczne i depresyjne/



F93 Zaburzenia emocjonalne /lęk
separacyjny, lęk społeczny, rywalizacja w
rodzeństwie/
F94 Zaburzenia funkcjonowania
społecznego /mutyzm wybiórczy/
F95-98 Tiki, moczenie nocne,
zanieczyszczanie się kałem, jąkanie
Okres życia
Małe dziecko i
wiek
przedszkolny
Zaburzenia rozwojowe i
choroby psychiczne
Zaburzenia mowy
Upośledzenie umysłowe
Zaburzenia rozwojowe
całościowe - autyzm
Zespół Aspergera
Wiek
Nadpobudliwość
wczesnoszkolny psychoruchowa ADHD
Tiki chroniczne Touretta
Zaburzenia umiejętności
szkolnych: dysleksja,
dysortografia, dyskalkulia
Dorastanie i
adolescencja
Zaburzenia obsesyjnokompulsyjne
Depresja
Psychoza
Zaburzenia emocji i zachowania
inne pod silnym wpływem kulturowym
Zaburzenia emocjonalne: lęk separacyjny, lęk społeczny
zaburzenie związane z rywalizacją w rodzeństwie
Zaburzenia pod postacią somatyczną: bóle brzucha
Mutyzm wybiórczy; enuresis /moczenie nocne/
encopresis
Nadpobudliwość psychoruchowa ADHD
Tiki przejściowe
Zaburzenia pod postacią somatyczną: bóle głowy
Depresyjne zaburzenie zachowania
Zaburzenia zachowania
Zaburzenia adaptacyjne
Stres pourazowy
Lęk społeczny
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
Zachowania opozycyjno-buntownicze
Zaburzenia odżywiania: anoreksja; bulimia
Zachowania ryzykowne: picie alkoholu, zażywanie
narkotyków, samookaleczenia, próby samobójcze
Środowisko wychowawcze
Szkoła
Rodzina
PSYCHOTERAPIA
TERAPIA
Pomaganie na poziomie
jednostkowego
organizmu.
Podejście medyczne lub
paramedyczne
Dom
dziecka
Dziecko z
objawem,
zachowaniem
problemowym
Interwencja
Wywiad środowiskowy
Nadzór
Pomaganie na
poziomie przeżywania
„sensu” w obszarze
świadomości
i relacji
interpersonalnych.
Podejście
komunikacyjne i
systemowe.
Środowisko wychowawcze
Szkoła
Rodzina
Terapia medyczna
lub paramedyczna
Diagnoza zaburzeń
mózgu:
psychiatryczna,
neurologiczna,
psychologiczna
pedagogiczna
integracja sensoryczna
Terapia: leki,
usprawnianie,
kinezyterapia,
stymulacja,
wspomaganie rozwoju.
Dom
dziecka
Pomoc psychologiczna
Dziecko z
objawem,
zachowaniem
problemowym
Ochrona prawna
Wywiad środowiskowy
Nadzór
Edukacja
Psychoterapia
Konsultacja rodzinna
Sesja wsparcia
psychospołecznego
Konferencja grupy
rodzinnej
Konferencja
instytucjonalnorodzinna
Postulaty dobrej praktyki
1. Wczesna diagnoza zaburzeń rozwojowych, dostosowanie wymagań i
wspomaganie rozwoju /dzieci ze SPE, niepełnosprawnością/
2. Dialogowe rozwiązywanie problemów dotyczących dzieci i młodzieży
z zaangażowaniem rodziny i środowiska wychowawczego. Promocja
pozytywnego rodzicielstwa. Umedycznienie problemu niewskazane.
/fobia szkolna, dokuczanie, agresja - nauczanie indywidualne/.
Status dziecka chorego,
niepełnosprawnego,
Kształcenie specjalne,
SPE.
Sfera zaburzeń rozwojowych
i chorób psychicznych
Przypadki 5sp tech
Matk Zasiłek opiek
Status dziecka zdrowego
Sfera problemów wychowawczych
i emocjonalnych
w systemach społecznych
3,7 razy
WZS
PZPdz
2004
43,7%
19,8%
20,8%
2,6%
1,8%
8,5 % - zaburzenia rozwoju F8*
2005
39 %
20 %
11 %
9%
6%
Zaburzenia rozwojowe i
choroby psychiczne




9%
F2* Schizofrenia
F3* Depresja dziecięca
F7* Upośledzenie umysłowe. 6 %
F8* Zaburzenia rozwoju
psychicznego –(psychologicznego)
◦
◦
◦

Zaburzenia rozwoju mowy i języka
Zaburzenia rozwoju umiejętności
szkolnych /dysleksja, dysortografia,
akalkulia/
Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji
motorycznych /dysgrafia/
Całościowe zaburzenia rozwoju
◦
◦
Autyzm dziecięcy /upośledzenie
umysłowe/
Zespół Aspergera /norma intelektualna/
Zaburzenia lękowe, odżywiania,
emocji i zachowania
20 %

F1* Zaburzenia od środków odurzających

F 4* Zaburzenia lękowe, stres pourazowy

F5* Zaburzenia odżywiania



?
11 %
F90 Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej /ADHD/
F91 Zaburzenia zachowania
F92 Mieszane zaburzenia
zachowania i emocji /dzieci
39 %
dysforyczne i depresyjne/



F93 Zaburzenia emocjonalne /lęk
separacyjny, lęk społeczny, rywalizacja w
rodzeństwie/
F94 Zaburzenia funkcjonowania
społecznego /mutyzm wybiórczy/
F95-98 Tiki, moczenie nocne,
jąkanie

Analiza Rzecznika Praw Dziecka w związku z
opublikowanym w dniu 25 lipca 2007 r.
Raportem Rzecznika Praw Obywatelskich
dotyczącym pobytu wychowanków placówek
opiekuńczo-wychowawczych w szpitalach
psychiatrycznych w latach 2004- 2006.

W celu pełniejszej oceny stanu i gwarantowanego
przez państwo poziomu opieki psychologicznej
i psychiatrycznej dzieci w Polsce Rzecznik Praw
Dziecka zorganizowała w dniu 17 września
2007 r. spotkanie wojewódzkich i krajowych
konsultantów pediatrii, psychiatrii, neurologii
i chirurgii dziecięcej. Uczestniczyło w nim 28
konsultantów z całej Polski. W dniu 11
października 2007 r. odbyło się spotkanie
medycznej części Opiniodawczo-Doradczej Rady
Naukowej przy Rzeczniku Praw Dziecka.

System ochrony zdrowia psychicznego jest
niewłaściwie zorganizowany – jego elementy
są nierównomiernie rozmieszczone w skali
kraju (ilość łóżek w poszczególnych
województwach np.: mazowieckie 220 łóżek,
podkarpackie 25 (był okres, że w
podkarpackim było 0 łóżek).

Dostępność do opieki psychiatrycznej w
Polsce jest najgorsza w Europie (zwłaszcza
opieki ambulatoryjnej).

System jest skoncentrowany na opiece
szpitalnej przy słabym rozwoju służb
środowiskowych, które są bardzo skuteczne
w opiece nad dziećmi i młodzieżą. Zbyt mały
nacisk kładzie się na leczenie środowiskowe.
Współfinansowanie opieki nad dzieckiem
i młodzieżą w zakresie psychiatrii dziecięcej
należy powierzyć samorządom na poziomie
powiatu.
Leczeni z zaburzeniami psychicznymi według wieku.
Ogółem
1 dzień
2 dni
3 dni
4 dni
5 - 6 dni
ogółem
Rok
Liczba udzielonych porad
ogółem
2010
37
-
1
-
-
7
22 238
2009
31
-
-
-
1
6
16 287
2008
31
-
1
-
1
5
15 231
lekarza
6 919
13 568
+88 %
7 288
7 209
5 781
psychologa
7 688
innego
terapeuty
Liczba poradni
1 751
1 790
1 762
Liczba poradni
czynnych w tygodniu
4 dni
5 - 6 dni
psychologa
3 dni
lekarza
innego
terapeu
ty
2 dni
ogółe
m
1 dzień
Rok
Liczba udzielonych porad
ogółem
2010
36
1
-
-
-
7
14 040
0
13 390
650
2009
38
-
-
1
-
7
11 895
0
11 397
498
2008
34
1
1
1
2
4
8 428
215
8 176
37
+17,5 %

Uproszczenie zasad organizowania miejsc
udzielania świadczeń ambulatoryjnych,
dziennych, całodobowych.
Powiat
m. Rzeszów
m. Przemyśl
Por.
Por. zdrowia Por. leczenia
psycholog.
psych.
uzależnień
F9*
5
1
brzozowski
dębicki
kolbuszowski
łańcucki
1
1
1
8
1
-
Oddziały
psych.
stacjonarne
Dzienne
oddziały
psych.
1
1
1
Poradnia psychologiczna w każdym powiecie?

W przypadku choroby psychicznej u dziecka,
konieczne jest także leczenie rodziny.
Wielokrotnie ze względu na odległość do
placówki terapii ambulatoryjnej jest to
niemożliwe. Na terenie istniejących placówek
psychiatrii dzieci i młodzieży w zakresie
lecznictwa zamkniętego należy inaczej
sfinansować procedury leczenia
psychoterapeutycznego. Obsada oddziału
psychiatrii dzieci i młodzieży musi obejmować
psychologów, terapeutów zajęciowych,
muzykoterapeutów, pedagogów.

Stygmatyzacja dziecka poprzez leczenie
szpitalne w przypadku kiedy wystarczy
leczenie środowiskowe lub ambulatoryjne.

Niewspółmierne do rzeczywistych potrzeb
finansowanie przez Narodowy Fundusz
Zdrowia świadczeń z zakresu opieki
psychiatrycznej. NFZ finansuje głównie opiekę
szpitalną. Brak finansowania psychoterapii,
która spełnia olbrzymią rolę w leczeniu.


Brak kardy psychiatrów. W kraju mamy 220
lekarzy psychiatrów dziecięcych
(a potrzebnych jest minimum 600). W Polsce
lekarzy psychiatrów dziecięcych jest nieco
ponad 200, co daje około 47 tys. dzieci i
młodzieży na 1 lekarza. W tym zakresie
Polska zajmuje ostatnie miejsce w Europie.
W ciągu 10 lat liczba psychiatrów dzieci i
młodzieży powinna się zwiększyć
czterokrotnie.

Zdaniem konsultantów milion dzieci w Polsce
potrzebuje opieki psychologicznej
i psychiatrycznej. Możliwość korzystania z
bezpłatnej pomocy psychoterapeutycznej w
zasadzie nie istnieje, a potrzeby systematycznie
wzrastają. Ilość ta będzie bez wątpienia rosła, z
uwagi na poprawiającą się dostępność opieki
zdrowotnej, zwiększającą się świadomość
społeczną potrzeby szukania pomocy u lekarzy
psychiatrów oraz udokumentowanego
bezwzględnego zwiększania się
rozpowszechnienia chorób i zaburzeń
psychicznych, w tym wśród dzieci i młodzieży.

Większy nacisk należy położyć na rozwój
placówek pomocy rodzinie świadczących
pomoc w zakresie: interwencji kryzysowej,
zapobiegania przemocy w rodzinie,
poradnictwa czy specjalistycznej terapii
rodzin (poradnie psychologicznopedagogiczne).
Środowisko wychowawcze
Szkoła
Rodzina
PSYCHOTERAPIA
TERAPIA
Pomaganie na poziomie
jednostkowego
organizmu.
Podejście medyczne lub
paramedyczne
Dom
dziecka
Dziecko z
objawem,
zachowaniem
problemowym
Interwencja
Wywiad środowiskowy
Nadzór
Pomaganie na
poziomie przeżywania
„sensu” w obszarze
świadomości
i relacji
interpersonalnych.
Podejście
komunikacyjne i
systemowe.

Pracowników ww. placówek należy
odpowiednio przeszkolić. Szkolenia powinny
być krótkotrwałe i dotyczyć pomocy rodzinie i
dziecku (nie ma potrzeby, żeby pracownicy
tych placówek uzyskali uprawnienia
psychoterapeuty). Szkolenia powinny być w
odpowiednich odstępach czasu wznawiane,
uzupełniane o nowe osiągnięcia i systemy
terapeutyczne.

Odrębne finansowanie pobytu dziecka z
opiekunem a nawet rodziną, możliwość
leczenia rodzinnego (NFZ nie finansuje
pobytu opiekuna, co często blokuje dostęp
do leczenia całodobowego i ogranicza
dostęp)

W związku z Raportem Rzecznika Praw
Obywatelskich – Rzecznik Praw Dziecka
skierowała do 38 placówek opiekuńczowychowawczych (socjalizacyjnych), z których
5-cioro lub więcej dzieci w latach 2004-2006
kierowanych było do szpitali
psychiatrycznych pytania pozwalające
rozpoznać skalę problemu oraz podsumować
wnioski Raportu.

Pytania dotyczyły liczby dzieci hospitalizowanych w
latach 2004-2006 w szpitalach psychiatrycznych,
które przed umieszczeniem w placówce były pod
opieką psychiatry, przyczyn umieszczenia
wychowanków w szpitalach psychiatrycznych,
sposobu realizowania zaleceń pohospitalizacyjnych,
odpowiedniego przygotowania kadry wychowawczej
do prowadzenia zajęć z dziećmi wykazującymi
zaburzenia w zachowaniu, przejawiającymi
zachowania agresywne, z syndromem ADHD, rodzaju
prowadzonych zajęć terapeutycznych dla dzieci,
udziału rodziców lub opiekunów prawnych dzieci w
procesie terapeutycznym, liczby dzieci skierowanych
po hospitalizacji do innych placówek.


Należy pamiętać, że to lekarz kierujący dziecko do
leczenia psychiatrycznego i lekarz przyjmujący na
oddział są jedynymi uprawnionymi osobami, które są
w stanie ocenić wskazania medyczne, oni też biorą za
swoje decyzje pełną odpowiedzialność.
W tym aspekcie wątpliwości Rzecznika Praw Dziecka
budzi stwierdzenie z raportu Rzecznika Praw
Obywatelskich „iż w niektórych przypadkach
zgłoszenie przez kadrę placówki potrzeby
hospitalizacji wychowanka w szpitalu
psychiatrycznym było rodzajem kary za agresywne
zachowanie. Lekarze wydawali skierowanie w obawie
przed odpowiedzialnością, gdyby doszło do groźnego
incydentu”.
◦ wzmożonej agresji czynnej i werbalnej względem otoczenia,
stanowiącej zagrożenie dla życia innych dzieci,
◦ autoagresja, stanowiąca zagrożenie dla życia i zdrowia
wychowanka,
◦ zachowania nieadekwatne do istniejącego bodźca i sytuacji
społecznej,
◦ zażywanie środków odurzających,
◦ myśli i próby samobójcze, zagrażające życiu wychowanka,
rzutujące na psychikę innych dzieci,
◦ moczenie nocne, tiki i stereotypie ruchowe,
◦ podejrzenie schizofrenii dziecięcej,
◦ niekontrolowane napady złości, przejawiające się stosowaniem
przemocy względem innych dzieci, zagrażające ich zdrowiu i
życiu,
◦ niczym nie uzasadniona zmienność nastrojów (chwiejność
emocjonalna) od głębokiego żalu do euforycznego śmiechu,
◦ skłonności sadystyczne,
◦ zaburzenia w odżywianiu – anoreksja, bulimia.

Prof. ndzw. dr hab. med. Tomasz Wolańczyk podkreślił,
że„nie można zgodzić się też z przedstawionym w raporcie
RPO stwierdzeniem: „W praktyce jednak, jak wynika z
przedstawionej analizy, umieszczenie dziecka w szpitalu
psychiatrycznym jest niejednokrotnie traktowane jako
niemal dodatkowy „środek wychowawczy”. Wychowawcy
zgłaszają do leczenia dzieci z zaburzeniami zachowania,
agresją, ADHD, dysleksją, trudnościami szkolnymi i
innymi, a lekarze – zapewne z obawy przed
odpowiedzialnością – przyjmują je na leczenie i wypisują z
zaleceniem indywidualnego życzliwego traktowania”. Na
podstawie tego stwierdzenia można by bowiem wysnuć
wniosek, że dzieci z zaburzeniami zachowania, agresją,
ADHD nie powinny być leczone psychiatrycznie, co wydaje
się rażącym i zagrażającym uproszczeniem. Szeroko
używane określenie „zaburzenia zachowania” lub „agresja”
jest opisem objawu, który może mieć bardzo różne
przyczyny biologiczne, intrapsychiczne i społeczne.
Okulary 3D

Inne będą metody postępowania w przypadku dziecka, u
którego zachowania agresywne wynikają z doznawania
przemocy w przeszłości, inne u dziecka, którego
zachowania wynikają z niskiego rozumienia sytuacji
społecznych, jak u dzieci z całościowymi zaburzeniami
rozwojowymi (spektrum zaburzeń autystycznych), a
jeszcze inne – w przypadku agresji impulsywnej u dziecka
z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).
Kierowanie do szpitala psychiatrycznego dzieci z tym
ostatnim rozpoznaniem jest osobnym problemem. Z
jednej strony jest to zaburzenie wymagające przede
wszystkim leczenia ambulatoryjnego, z drugiej zaś strony,
w przypadku zaburzeń współwystępujących, wątpliwości
diagnostycznych bądź niepowodzeń w prowadzonym
leczeniu ambulatoryjnym wskazana może być diagnostyka
w oddziale szpitalnym.”
Komu i na co potrzebna jest hospitalizacja dziecka
na oddziale psychiatrycznym?

Zdaniem Rzecznika Praw Dziecka zbytnim
uogólnieniem jest też twierdzenie raportu Rzecznika
Praw Obywatelskich, że „w wielu przypadkach,
zwłaszcza wychowanków umieszczonych w szpitalu z
powodu zaburzeń zachowania, ADHD i trudności
szkolnych czy adaptacyjnych pobytu w szpitalu
psychiatrycznym zapewne można byłoby uniknąć.
Świadczą o tym zapisy z karty informacyjnej. W
szpitalu stosowano proste metody wychowawcze
oparte na indywidualnym, życzliwym podejściu do
wychowanka i konsekwentnym egzekwowaniu zasad.
Takie też na ogół kierowano zalecenia do
wychowawców w placówce.”
A jakie powody hospitalizacji są w rodzinie?

Najczęściej placówki realizowały zalecenia kontynuując opiekę w
Poradniach Zdrowia Psychicznego, realizując recepty i nadzorując
przyjmowanie odpowiednich leków oraz prowadząc terapię
psychologiczną i pedagogiczną na swoim terenie. Jak deklarują
dyrektorzy większości placówek, w większości zatrudniają one
wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną i psychologiczną natomiast tylko
w kilku brakuje osób w pełni wykwalifikowanych do pracy z dziećmi z
syndromem ADHD. Zarówno dla dzieci z zaburzeniami w zachowaniu jak
i innymi dysfunkcjami rozwojowymi prowadzone są zajęcia adekwatne
do ich indywidualnych potrzeb:
◦ indywidualna terapia psychologiczna,
◦ psychoterapia grupowa,
◦ indywidualne terapie pedagogiczne.

Zajęcia te prowadzone są na ogół w ośrodkach, w których przebywają
dzieci, wiele placówek korzysta z innych form terapii na zewnątrz. Na
uwagę zasługuje fakt prowadzenia dla wychowanków systematycznych
konsultacji psychiatrycznych przez lekarza psychiatrę w jednej z
placówek – Pogotowia Opiekuńczego w Szczecinie.
Ambulatoryjna terapia rodzinna w wersji dla opiekunów i
dzieci z placówek-opiekuńczo wychowawczych?

Zdaniem Rzecznika Praw Dziecka w celu
poprawy istniejącej sytuacji należy szukać jej
przyczyn raczej w niewydolnym systemie niż
złej woli wychowawców placówek.

Dla lekarza pracującego w Przychodni skierowanie do
oddziału często wydaje się jedyną możliwością
przeprowadzenia pełnej diagnozy w sytuacji gdy np. w
poradni nie pracuje psycholog, a zapewnione przez NFZ
2x60 minut na wizytę diagnostyczną nie wystarcza na
przeprowadzenie pełnego wywiadu, badania
psychiatrycznego, pediatrycznego i neurologicznego
dziecka oraz oceny sytuacji w placówce. Poradnie unikają
również przeprowadzenia kosztownych badań
diagnostycznych, cedując to na oddziały szpitalne.
Skierowanie dziecka do oddziału psychiatrycznego (i
przyjęcie go doń) jest często jedyną formą zapewnienia
mu diagnozy i terapii, a także formą przerwania błędnego
koła patologicznych relacji w obrębie placówki,
wynikających z odrzucenia i napiętnowania sprawiającego
problemy wychowanka.

Sposobem uniknięcia dalszych, czasami
zbędnych, hospitalizacji psychiatrycznych
wychowanków domów dziecka jest zatem
rozwinięcie systemu ambulatoryjnej opieki
zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą,
zarówno psychiatrycznej, jak i
psychologicznej, umożliwiającej pracę
terapeutyczną w obrębie placówki, z
włączeniem do oddziaływań leczniczych
całego zespołu opiekunów i wychowawców.
A rodziny?

Omawiając stan ochrony zdrowia psychicznego dzieci
w Polsce nie można pominąć faktu, że dzieci
trafiające do opieki instytucjonalnej z definicji
wymagają odpowiedniej opieki terapeutycznej
(głównie psychologicznej) podobnie jak rodziny
adopcyjne, zastępcze i personel domów dziecka.
Zastanawiając się nad przyczynami zaistniałej
sytuacji, a jednocześnie nad możliwościami
przerwania tego błędnego koła warto odnieść się do
sytuacji w domach dziecka. W warunkach polskich
utrzymuje się wciąż anachroniczny, głęboko
patologizujący model wychowania placówkowego,
prowadzący do rozwoju zaburzeń więzi nawet u 40%
dzieci przebywających w placówkach (wg danych z
Rumunii).

Dodatkowo, jak podkreślił Prof. Wolańczyk,
wydaje się zupełnie ignorowany fakt, że
populacja dzieci trafiających do opieki
instytucjonalnej jest to populacja szczególna,
ze względu na zwiększone narażenie na
obciążenia genetyczne zaburzeniami
psychicznymi, czynniki szkodliwe
oddziałujące w okresie ciąży (alkohol,
papierosy), a także odrzucenie, zaniedbania i
krzywdzenie w dzieciństwie.

Zgodnie ze zdaniem ekspertów
prezentowanym podczas spotkań w Biurze
Rzecznika Praw Dziecka należy rozwijać
system pomocy wychowawcom poprzez
nauczanie nowoczesnych technik
socjopedagogicznych w zakresie radzenia
sobie z dziećmi agresywnymi. Powinny
również być przeprowadzane cykliczne
szkolenia pracowników placówek.
Rodzic - nauczyciel
Szkoła dla Rodziców i Wychowawców






2007 - 10 grup w ramach programu "Zero tolerancji dla przemocy w
szkole" - ogółem 18 grup, 256 osób uczestniczących w warsztatach
( Rzeszów, Mielec, Dębica, Stalowa Wola, Przemyśl),
2008 - 14 grup, 181 uczestników, w tym 10 grup w ramach
programu "Bezpieczna i Przyjazna Szkoła" (miasta te same);
2009 - 15 grup, 153 uczestników;
2010 - 5 grup 69 osób (to część danych, pozostałymi może
dysponować Przemyśl)
2011 - 18 grup, 229 osób ( Rzeszów, Przemyśl, Stalowa Wola,
Łańcut, Dębica, Łężany k. Miejsca Piastowego)
Uczestnikami warsztatów są: rodzice naturalni, zastępczy,
adopcyjni, rodziny "zaprzyjaźnione", nauczyciele, wychowawcy
szkół, przedszkoli, placówek wychowawczych.

W ocenie ekspertów spoza placówek, jeśli w
domu dziecka zatrudniony jest psycholog, to
zwykle nie ma on doświadczenia klinicznego ani
psychoterapeutycznego. Sytuacja ta powodowana
jest po części oddzieleniem systemu pomocy
społecznej od systemu edukacji i opieki
zdrowotnej, co prowadzi do wzajemnego
przerzucania odpowiedzialności za
nieprawidłowe zachowania dziecka pomiędzy
personelem placówki, szkołą i poradnią
psychologiczno-pedagogiczną,
a poradnią zdrowia psychicznego.

Konieczne zatem, staje się wspieranie
wszelkich inicjatyw ustawodawczych
prowadzących do zmiany obecnego modelu
wychowania instytucjonalnego, zmiana
przepisów dotyczących adopcji i rodzin
zastępczych, promowanie powstawania
rodzinnych domów dziecka.

Ewa Sowińska 2007
EDUKACJA
Sąd rodzinny
Zespół kuratorów
Przedszkole
Szkoła podst.
Szkoła średnia
Wydział Polityki Społecznej
Szkoła specjalna
Ośrodek szkolno-wychowawczy
Woj. Centrum Zdrowia Publicznego
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
Poradnia wczesnego wspomagania
Narodowy Fundusz Zdrowia
rozwoju
Ośr. Rehab.-Eduk.-Wych.
NGOs
Zdrowie
psychiczne
dzieci
Hospicjum dla dzieci
Urząd Marszałkowski
Starostwo powiatowe
Urząd miejski
OCHRONA ZDROWIA
POMOC SPOŁECZNA
PCPR
Ośr pomocy społecznej
Ośr. interwencji kryzysowej
Ośr. wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie
Pogotowie opiekuńcze-wychowawcze
Środowiskowy dom samopomocy
Dom dziecka
Oddział psychiatryczny
Poradnia zdrowia psychicznego
Centrum profilaktyki i terapii uzależnień
Pielęgniarka środowiskowa
Poradnia psychologiczna