SFG ćwiczenia 2 Formy współczesnego pieniądza

SFG
ćwiczenia 2
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA
Systemy finansowe gospodarki
Pieniądz
Marcin Ignatowski
Warszawa 2012
SFG
ćwiczenia 2
Pieniądz – definicja:
Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany
towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za
dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań
(np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek
wymiany.
SFG
ćwiczenia 2
Definicja pieniądza poprzez jego funkcje:
1.Pośrednik wymiany
Powszechny ekwiwalent – powszechnie akceptowany zamiennik towarów
2. Środek płatniczy
Absolutna moc zwalniania z zobowiązań – prawny środek płatniczy
3. Środek przetrzymywania majątku (tezauryzacja)
Możliwość dokonania odroczonych płatności – środek przechowywania wartości
4. Miernik wartości
Za pomocą pieniądza wyrażamy wartość wszystkich towarów, zasobów i strumieni
gospodarczych
SFG
ćwiczenia 2
Cechy pieniądza:
1. Rzadkość w sensie ekonomicznym
2. Trwałość, odporność na zniszczenie i zepsucie
3. Podzielność i łatwość w transporcie
4
SFG
ćwiczenia 2
Rodzaje pieniądza:
1. Pieniądz naturalny (pieniądz towarowy)
Na ogół jedno z dóbr naturalnych lub dóbr konsumpcyjnych
2. Pieniądz kredytowy
Pieniądz papierowy wymienialny na kruszce – emitowany przez banki
3. Pieniądz dekretowy (państwowy)
Może występować zarówno jako monety kruszcowe, jak również jako pieniądz
papierowy. Istotą tego rodzaju pieniądza jest fakt, że o jego formie i emisji decydowali
przedstawiciele państwa
5
SFG
ćwiczenia 2
Prawidłowości dotyczące pieniądza:
Pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu – prawo Greshama-Kopernika: dla monet
o tej samej wartości nominalnej pieniądz gorszy (o niższej wartości substancjalnej)
wyprze z obiegu pieniądz lepszy (o wyższej wartości substancjalnej)
Pieniądz pełnowartościowy:
Pieniądz nadwartościowy:
Pieniądz podwartościowy:
wartość nominalna = wartość substancjalna
wartość nominalna < wartość substancjalna
wartość nominalna > wartość substancjalna
Pieniądz symboliczny – jest to środek płatniczy, którego wartość, czyli siła nabywcza
znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż
pieniądz zastosowaniach.
6
SFG
ćwiczenia 2
Formy współczesnego pieniądza:
Pieniądz gotówkowy – banknoty i monety emitowane przez bank centralny i będące
w posiadaniu gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
Pieniądz bezgotówkowy (IOU) – jest to środek wymiany, którego podstawą jest
wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej – jest to pieniądz
w formie zapisu na rachunkach rozliczeniowych klientów banków
depozytowo-kredytowych
Pieniądz elektroniczny – odpowiednik znaków pieniężnych przechowywany na
elektronicznych nośnikach informacji i przyjmowany jako środek płatniczy
7
SFG
ćwiczenia 2
Pieniądz w Polsce:
Art. 227 Konstytucji: „Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu
wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy
Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”.
Ustawa o Narodowym Banku Polskim doprecyzowuje, co kryje się pod pojęciem pieniądza.
Art.31 stanowi, że znakami pieniężnymi Rzeczypospolitej Polskiej są banknoty i monety
opiewające na złote i grosze. Art. 32 brzmi: „Znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi
środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej”
Pieniądz bezgotówkowy nie doczekał się definicji ustawowej. Jest jednak faktycznym środkiem
płatniczym, aczkolwiek zwolnienie z zobowiązań dłużnika następuje nie z chwilą dokonania
zapłaty – tak jak to jest w przypadku pieniądza gotówkowego – a z chwilą dokonania rozliczenia i
rozrachunku przez banki, w których mają konta uczestnicy transakcji.
Depozytom bieżącym będącym pieniądzem wkładowym właściwość środka płatniczego nadają
inne akty prawa stanowionego, które tworzą kategorię banków. Banki jako instytucje zaufania
publicznego są uprawnione do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów
(vide przykładowo polskie Prawo bankowe – czynności bankowe sensu stricto art. 5 ust. 1).
8
Źródło: dr Jakub Górka
SFG
ćwiczenia 2
Pieniądz elektroniczny:
Ustawa z 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych w art. 2, pkt. 10
określa pieniądzem elektronicznym wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik
znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:
- jest przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie,
- jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o
nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,
- jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją
do dyspozycji,
- jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.
Może być emitowany jedynie przez banki komercyjne oraz instytucje pieniądza elektronicznego
(IPE).
Źródło: dr Jakub Górka
9
SFG
ćwiczenia 2
Współczesny system bankowy
Dwuszczeblowy sektor bankowy – podstawowa zasada współczesnej bankowości
- bank centralny – reprezentujący interes publiczny narodowy lub wspólnoty
walutowej
Bank centralny spełnia funkcję bankiera w stosunku do banków komercyjnych oraz
odpowiada za ustalanie poziomu stóp procentowych
- komercyjne banki depozytowo-kredytowy – przedsiębiorstwa bankowe
maksymalizujące zyski
Bank komercyjny pożycza pieniądze od klientów, zapisując w zamian na ich dobro
określonej wysokości wkład bankowy. Wkład ten jest zobowiązaniem banku, bank
z kolei pożycza pieniądze przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym
10
SFG
ćwiczenia 2
Podaż pieniądza – agregaty pieniężne
M0 = gotówka w obiegu (poza kasami banków)
baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej mocy)
M1 = M0 + depozyty bieżące
M2 = M1 + depozyty terminowe z terminem pierwotnym do 2 lat
M3 = M2 + papiery dłużne banków z terminem wykupu do 2 lat +
zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu
(operacje repo)
11
SFG
ćwiczenia 2
Równanie obiegu pieniądza Irvinga-Fishera
Równanie wymiany Fishera to zapis zależności pomiędzy ilością pieniądza w
gospodarce i poziomem cen. Generalnie rzecz biorą można stwierdzić, że ekonomiści
są zgodni co do tego, że istnieje długookresowy związek pomiędzy tempem, w jakim
bank centralny zwiększa ilość pieniądza w gospodarce, a dynamiką cen.
MV=PX
gdzie:
M - ilość pieniądza w gospodarce (podaż pieniądza);
V – szybkość obiegu pieniądza,
P - poziom cen;
X - wolumen transakcji.
Równanie to mówi, że jeśli silnie zwiększymy ilość pieniądza w gospodarce (wzrośnie
M), a zwyczaje konsumentów i podmiotów gospodarczych co do szybkości obrotu
pieniądzem nie ulegną zmianie (V się nie zmieni), wystąpi presja na wzrost cen P
(bowiem wolumen transakcji, X, nie może gwałtownie wzrosnąć).
12
Źródło: nbportal.pl
SFG
ćwiczenia 2
Motywy trzymania pieniądza
Motyw transakcyjny trzymania pieniądza ma swoje źródło w niedoskonałej
synchronizacji wpływów i wydatków w czasie
Motyw przezorności – z góry decydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza na
pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy w
stanie jeszcze przewidzieć
Motyw portfelowy – wynika z niechęci do ryzyka. Ludzie skłonni są poświęcić wyższą
przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego
portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć
stopę zwrotu
13
Źródło: Begg D., Fisher S., Dornbusch R., Ekonomia, PWE, Warszawa 2003
SFG
ćwiczenia 2
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
14