7 Prawo rzymskie po upadku imperium Zachodnie imperium upadło

7
Prawo rzymskie po upadku imperium
Zachodnie imperium upadło w 476 r. Jednak prawo rzymskie obowiązywało nadal u wielu ludów
zamieszkujących tereny po rozpadzie cesarstwa zachodniego. Na ziemiach zajętych przez ludy
germańskie mieszkało sporo ludności pochodzenia rzymskiego. W myśl zasady osobowości prawa
(personalizmu) nadal stosowała ona normy prawa rzymskiego. Organizatorzy państw germańskich
nie znali go jednak. Zaistniała więc potrzeba spisania go. Tą drogą powstały w krótkim czasie Leges
Romanae Barbarorum (zbiory praw dla ludności rzymskiej na terenach państw barbarzyńców
germańskich). Zaliczamy do nich:
Edykt Teodoryka - zbiór praw w państwie Ostrogotów
Brewiarz Alaryka - zbiór praw w państwie Wizygotów
Lex Romanae Burgundiorum - zbiór praw w państwie burgundzkim
Wokół Rzymu i Rawenny stosowano wówczas prawo justyniańskie. Był to bowiem egzarchat
bizantyjski (wpływy polityczne). Na terenie państwa Longobardów (po podboju Italii) powstała pod
dużym wpływem prawa rzymskiego tzw. Pawieńska szkoła prawa. Później, na terenie Włoch i
Francji rozwijała się szkoła statutowa czyli mos docendi Italicus (włoski sposób poznawania
wiedzy).szkołę statutową stanowiły:
szkoła glosatorów (XI-XIII w) badająca prawo rzymskie na drodze egzegezy. Jej wyznawcy używali
glos, czyli uwag do tekstu załączanych między wierszami lub na marginesie. Kodyfikację przełożyli
na inne języki.
szkoła postglosatorów (XIV w) czyli komentatorów dostosowująca prawo rzymskie do potrzeb
praktycznych.
System pandektowy:
Dzieli on prawo rzymskie (i później europejskie) na dwie części:
Część ogólna: normy wspólne wszystkim gałęziom prawa.
Część szczególna:
Prawo rodzinne
Prawo rzeczowe
Prawo spadkowe
Prawo zobowiązań
Ten podział stał się modelem na którym zbudowano współczesne systemy prawne. Zasady i
przebieg poszczególnych stadiów postępowania rzymskiego:
Poprzez proces dokonywał się rozwój prawa. Pierwotną formą dochodzenia roszczeń w prawie
rzymskim była pomoc własna uprawnionego . Wraz z rozwojem aparatu państwowego pomoc
własna uprawnionego ulegała stopniowemu ograniczeniu. Mimo rozwiniętych instytucji
procesowych nie wyeliminowano jej jednak do końca. Znana była jeszcze w ustawodawstwie
justyniańskim. Pomoc własna uprawnionego występować mogła w dwóch formach:
samopomoc ze strony obrona konieczna
(…)
… było chronione przez pretora. Ten sposób rozstrzygania spraw między obywatelami rzymskimi
utrzymał się do końca istnienia państwa rzymskiego. Zawsze znana była umowa kompromisu czyli
dobrowolnego poddania się woli arbitra. Jedna z teorii głosi, że proces rzymski kształtował się w
sposób następujący: Istnieje jednak inny pogląd niektórych historyków. Być może początkowo
postępowanie rozjemcze…
…. Były jednak przypadki, gdy actiones znajdowały oparcie w prawie materialnym - actiones stricti
iuris (powództwa ścisłego prawa), które były oparte na prawie cywilnym dla obywateli rzymskich.
Actiones może zatem oznaczać zarówno uprawnienia materialne, wynikające z prawa cywilnego
(może być prawem podmiotowym, jakie na podstawie ustawy przysługuje obywatelowi) ale pojęcie
można rozumieć w sensie procesualnym…
… julijskie w 17 r.pne. Teraz istniał jedynie w praktyce sądu centumwiralnego
do poł. III w.ne. Sąd ten zawsze orzekał w oparciu o zasady procesu legisakcyjnego i rozstrzygał
dwie kategorie spraw. Były to sprawy jednostkowe:
wielkiej własności ziemskiej
statusu wolnościowego obywateli rzymskich.
Proces formułkowy - praktyka pretora dla Peregrynów w sprawach dotyczących cudzoziemców.
Oparty był nie na ustawie lecz decyzji magistratu rzymskiego, który kierował sprawę mu
przedstawioną do sędziego rzymskiego. Proces ten był mniej sformalizowany. Na mocy lex Aebutia
w 130 r.pne proces ten jako subsydiarna forma wprowadzony został także dla obywateli rzymskich.
Od tej chwili obywatel rzymski miał do wyboru:
kierować skargę na drogę bardziej skomplikowanego postępowania legisakcyjnego
wybrać mniej skomplikowany, oparty na władzy magistratu proces formułkowy.
W 17 r.pne proces formułkowy stał się wyłącznie obowiązującym dla obywateli rzymskich na mocy
ustaw julijskich (duae leges Iuliae iudiciarae) wydanych za czasów Oktawiana Augusta . Proces
formułkowy przetrwał do 342 r.ne. Stał się wówczas zbędny, już w 212 r.ne ujednolicono
obywatelstwo w imperium i wszelkie podziały straciły sens. Poza tym absolutna władza…
… , który przewidywał utratę wierzytelności w przypadku samowolnego dochodzenia swoich
należności. Niedopuszczalne było samowolne egzekwowanie długów od dłużników z pominięciem
drogi egzekucji sądowej. Od początku istnienia pryncypatu penalizowano tego rodzaju działania.
W dominacie na samopomoc nałożono dalsze ograniczenia. Za panowania Teodozjusza ,
Walentyniana i Arkadiusza przewidywano utratę prawa własności osoby, która dochodziłaby tego
prawa z pominięciem drogi sądowej. Podobne stanowisko zajęła jurysprudencja rzymska. Justynian
w swych Digestach powtórzył zasady o przepadku wierzytelności i praw własności w podobnym
kontekście. Twierdził, iż ochrona prawa należy tylko do władzy a nie poszczególnych osób.
prywatne działanie przynosić może tylko szkodę w życiu publicznym.
Obrona konieczna utrzymywała się przez cały okres istnienia państwa rzymskiego. Polega ona na
odparciu bezprawnej napaści, skierowanej ku naruszeniu osoby lub majątku osoby. Przed siłą
można bronić się siłą. By jednak obrona konieczna miała formę legalnego zachowania się
poszkodowanego musiała odpowiadać warunkom określonym przez prawo i jurysprudencję
rzymską. Dopuszczalna więc była tylko w celu utrzymania istniejącego stanu rzeczy a nie
ofensywy…
… według prawa. Actio był to zatem zespół czynności procesowych (powoda lub pozwanego)
dopuszczanych i sanowanych przez władzę publiczną w postaci jej przedstawiciela (w osobie
magistratur). Był to akt, za pomocą którego pokrzywdzony wzywał pomocy państwa przeciwko
naruszycielowi jego praw. W tym znaczeniu actio stawało się środkiem ochrony procesowej.
Actio wielokrotnie utożsamiało się z prawem materialnym…
… uzupełniająca do procesu kognicyjnego. Obywatele przedstawiali sytuację sporną cesarzowi
kierując do niego pytania na piśmie jak należy kwestię rozstrzygnąć. Reskrypt czyli odpowiedź
cesarza na marginesie tekstu lub w odrębnym piśmie stanowiła warunkowe rozstrzygnięcie sprawy.
Sędzia badał stan faktyczny i gdy był on zgodny z przedstawionym w zapytaniu musiał orzec tak jak
sugerował reskrypt cesarski. Wiązał…
Losy prawa rzymskiego po kodyfikacji justyniańskiej - wykład.
Proces legisakcyjny - wykład
prawo procesowe - omówienie
prawo sądowe - omówienie
Obrona procesowa - omówienie
Prawo procesowe a prawo materialne.
Reklama































Prawa autorskie
Reklama
Kontakt