systematyka rynku
advertisement
Rynek j e s t k a t e g o r i ą e k o n o m i c z n ą ś c i ś l e związaną z produkcją i wymianą towarową. Rynek 2 Pojęciem rynku określa się: • • Rynek 1 to ogół stosunków wymiennych (towarowo-pieniężnych) między sprzedającymi, oferującymi produkty po określonej cenie i reprezentującymi podaż a kupującymi, zgłaszającymi zapotrzebowanie na te produkty, znajdujące pokrycie w funduszach nabywczych i reprezentującymi popyt. 1 • • 2 Analiza rynku, autor: Stefan Młynarski, AE Kraków, Kraków 2000 zbiór producentów, kupców i konsumentów, wyodrębniony przedmiot transakcji i wymiany, miejsce dokonywania kupna i sprzedaży, formę i mechanizm bezpośredniego uzgadniania miedzy dostawcami i nabywcami tego, co? w jakiej ilości? po jakiej cenie? gdzie? kiedy? ma być wytwarzane, sprzedawane, kupowane i konsumowane. Encyklopedia marketingu, autor: Tadeusz Szucki, wyd. I., Warszawa 1998 1 Rynek 3, ……………… 2. ‘ogół spraw, operacji dotyczących handlu i gospodarki, związanych z kupnem, sprzedażą towarów, wymianą kapitałów itp.; także ogół kupujących i sprzedających, którzy poprzez swoje decyzje wpływają na kształtowanie się podaży, popytu, poziomu cen’ 3 2 Rynek 4, - i n s t y t u c j a l u b m e c h a n i z m u m o ż l i wiający kontakt osobom posiadającym dobra i usługi (producentów) z chętnymi do ich zakupu (konsumentami). R. pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość. Nieodłącznym elementem r. jest konkurencja. W zależności od obszaru geograficznego r. możemy podzielić na: lokalny, krajowy, międzynarodowy, globalny etc. R. to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny (kapitałowy, mięsny, samochodowy). W zależności od tego, kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna-sprzedaży r. można podzielić na r. producenta lub konsumenta. R. głównie kształtuje procesy gosp., których celem jest spowodowanie rozwoju gospodarczego. 4 Popularny słownik języka polskiego, autor: prof. dr hab. Bogusław Dunaj, wyd. 1, Warszawa 2000 3 Słownik encyklopedyczny - edukacja obywatelska, autor: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller, wyd. II - 2001, Wrocław 2000 4 Rynek 5 (market), miejsce spotkań w celu dokonania transakcji zakupu i sprzedaży towarów i usług; stosunki wymienne zwykle znajdujące wyraz w transakcjach kupna-sprzedaży między dostawcami i odbiorcami, których decyzje kształtują podaż i popyt oraz wpływają na poziom cen. 5 Rynek o b e j m u j e : p o d m i o t y r y n k o w e , k t ó r y mi są kupujący i sprzedający, przedmioty rynkowe, którymi są towary i usługi oraz ujawniony na rynku popyt i stosunki pomiędzy podmiotami rynkowymi. Na rynku dokonuje się gra o nabywcę. Jest to rywalizacja między sprzedającymi o lepszy pomysł na dobry interes, atrakcyjny produkt, korzystniejszą cenę, skuteczniejszą reklamę i dogodniejszy zakup. Charakter tej gry zależy od relacji między popytem a podażą, jaka kształtuje się na rynku, a więc czy jest to rynek konsumenta, czy też producenta. Rynek konsumenta ( o d b i o r c y ) j e s t t o sytuacja rynkowa, w której odbiorcy znajdują się ze względu na nadwyżkę podaży (podaż jest większa od popytu) na lepszej taktycznie pozycji w stosunku do producentów. Rynek producenta ( s p r z e d a w c y ) z k o l e i oznacza sytuację rynkową, w której ze względu na nadwyżkę popytu (popyt jest większy od podaży) producent zajmuje silniejszą pozycję. Leksykon biznesu, autor: Józef Penc, wyd. I., Warszawa 1997 5 6 Doskonała Modele rynku: składający się • doskonała konkurencja (rynek konkuren- konkurencja z licznych jest to sprzedawców i rynek nabyw- ców, kupujących identyczny produkt tak, że żaden cyjny), pojedynczy sprzedawca ani nabywca nie jest w • czysty monopol, stanie • konkurencja monopolistyczna (konkuren- wielkości produkcji. Wejście lub opuszczenie do- cja niedoskonała), wpłynąć na cenę rynkową przez zmianę skonale konkurencyjnego rynku jest niczym ogra- • oligopol, duopol, niczone. • kartel, • monopsony, Czysty monopol : • polipole, jedyny sprzedawca pro- duktu nieposiadającego, nawet zbliżonych substytutów. 7 8 Konkurencja monopolistyczna (konkurencja niedoskonała) : rynek Kartel : organizacja niezależnych producen- złożony z wielu producentów, wytwarzających tów, zmierzających do wykluczenia konkuren- zróżnicowane cji wysoce, ale produkty, nie stojących doskonale w obliczu elastycznych między sobą, poprzez regulację udziałów w rynku, poziomu produkcji i cen, a to w celu krzywych popytu. podnoszenia Oligopol : wyznaczone przez konkurencję. Celem kartelu rynek złożony z niewielu produ- centów (od dwóch do kilkunastu), których decyzje cenowe są wzajemnie zależne. Szcze- cen i zysków ponad poziomy jest usunięcie konkurencji i opanowania rynku. gólnym przypadkiem oligopolu jest duopol. 9 10 Podstawowe elementy rynku to: 1. podaż, 2. popyt, Monopsony : 3. cena. struktura rynku, w której ist- nieje tylko jeden nabywca dobra wytwarzane- Powiązania między tymi elementami są nazy- go wane przez daną gałąź produkcji. Monopsem mechanizmem rynkowym . jest monopolista, który dyktuje producentowi (producentom) dla siebie. warunki Monopson sprzedaży jest korzystne odpowiednikiem Mechanizm rynkowy polega na równo- monopolu w dziedzinie zakupu. ległym przebiegu procesów negocjacyjnych i Polipole : konkurencyjnych, wielu struktura rynku, w której istnieje małych sprzedawców i wielu małych nabywców. które dotyczą przedmiotu wymiany: ilości, jakości, ceny, warunków organizacyjno-technicznych np. sposobu do- stawy towarów. 11 12 Popyt skumu. 280 280 250 200 120 PKC 50 Podaż skumu. 100 150 250 280 280 280 Mechanizm rynku giełdowego. Rynek zrównoważony RYNEK ZRÓWNOWAŻONY 120 Zlecenia Sprzedaży 110 KURS DNIA 100 KD 90 1. największy z możliwych wolumen obrotu Cena [zł] PKC 3. najmniejsza zmiana kursu w stosunku do poprzedniej sesji 50 2. najmniejsza różnica między popytem i podażą RÓWNOWAGI 100 - dla akcji ± 10% 150 0 - dla obligacji ± 5 punktów procentowych KURS 200 4. kurs mieścić się w widełkach 250 Zlecenia Kupna Ilość [szt.] 300 13 15 KDi-1 = 100,00 90,00 ≤ KDi ≤ 110,00 KUPNO Limit cen PKC SPRZEDAŻ Ilość Ilość skumu- Ilość skumu- Ilość lowana lowana 50 50 280 - Limit cen - OBROT 50 120,00 70 120 280 - - 120 110,00 80 200 280 30 110,00 200 100,00 50 250 250 100 100,00 250 90,00 30 280 150 50 90,00 150 - - 280 100 100 PKC 100 KDi = 100,00 Sprzedaż – Kupno = 0 Obrót = 250 Mechanizm konkurencji na rynku 16 14 Kryterium przestrzenne wprawdzie rynku, ich bezpośrednio lecz akcentuje przestrzenne stawie kryterium wyodrębnić kalny, do podmiotów przede wszystkim usytuowanie. Na przestrzennego przede regionalny, nawiązuje wszystkim krajowy, pod- można rynki: lo- zagraniczny, międzynarodowy (światowy). A także rynki: makro (rynek globalny), bloków gospodarczych państw), mikro (rynki mezo lub krajowe, (rynki Funkcje i rodzaje rynków Rynek pełni następujące funkcje : • lo- o towarach, usługach, podaży, popycie i cenach, • regulacyjną w zakresie ruchu towarowo- pieniężnego, • efektywnościowo-podażową i popytową , z w ią z k ó w rynki informacyjną • cenotwórczą . kalne) 19 17 Rynek można rozpatrywać ze względu na różne wymiary: Wymiar podmiotowy rynku nawiązuje do istnienia i funkcjonowania podmiotów • przestrzenny (skala działania), rynku oraz stosunków, które między nimi • podmiotowy zachodzą. Podmioty procesów gospoda- rowania stają się podmiotami rynku, jeżeli reprezentują podaż lub/i popyt, a więc (podmioty: strona poda- żowa, jak i popytowa), • przedmiotowy (co jest przedmiotem wymiany), gdy występują w roli sprzedawców lub/i • formalności (legalności) działania, nabywców. • stopień zorganizowania, • rodzaj obrotu towarowego itp. 20 18 Podstawowymi podmiotami rynku mogą być : • gospodarstwa domowe, Wyróżnia się: • produkty • przedsiębiorstwa mysłowe konsumpcyjne, służące za- spokajaniu potrzeb konsumpcyjnych, • produkty produkcyjne, służące p r z e d s ię b i o r s t w a • przedsiębiorstwa • produkty inwestycyjne, służące zaspo- (prze- produkcyj- ne, gospodarstwa rolne), zaspo- kajaniu potrzeb sfery produkcji, produkcyjne usługowe (handlowe, transportowe, ubezpieczeniowe itd.), • banki, • państwo. kajaniu potrzeb inwestycyjnych. Z formalnego punktu widzenia wszystkie podmioty rynku są równorzędne, oparte na a zatem zasadzie stosunki podległości między lub nimi nie nadrzędności, są lecz na zasadzie formalnej równorzędności. 23 Usługi również jako przedmioty niejednorodnym wymiany agregatem. są W zależności od rodzaju usług oraz funkcji, które one spełniają w procesach gospodarowania, poszczególne elementy rynku mogą dotyczyć: • usług konsumpcyjnych, zaspokajają- cych potrzeby konsumpcyjne, • usług produkcyjnych, zaspokajających potrzeby związane z procesami wytwarzania. 24 21 Pod względem przedmiotowym wyróżnia się rynki: • produktów, • usług, • pracy, • pieniądza. Produkty jako niejednorodnym mogą spełniać przedmioty agregatem wymiany dóbr, zróżnicowane są które funkcje w procesach gospodarowania. 22 Rynek charakteryzuje wysoki stopień zorganizowania, jeżeli: • opiera się na trwałych regułach postę- Kryterium formalności (legalności) powania (aukcje, giełdy produktów, pa- funkcjonowania pierów wartościowych, pracy), różnienie: szarej strefy oraz rynków nie- • występuje skupienie nabywców i sprzedawców w jednym miejscu, zewnętrzny w stosunku Z punktu przedsiębiorstwa • podaż i popyt mogą być regulowane w sposób legalnych. do sprzedawców i nabywców. rynku p o z w a l a n a w y - ważne widzenia jest celów śledzenie szarej strefy, a zwłaszcza podróbek marek i produktów, które mogą wpływać na obroty przedsiębiorstw. Stopień zorganizowania rynku maleje, jeżeli przynajmniej jeden z tych warunków nie jest spełniony. 27 Ze względu na rodzaj obrotu towarowego wyróżnia się rynki: 25 Ze względu na stopień zorganizowania wyróżnia się rynki: • zbytu, • wysokim stopniu zorganizowania, • skupu, • niskim stopniu zorganizowania. • hurtowy, • detaliczny itp. 28 26 Elementami rynku wyrażającymi relacje pomiędzy podmiotami rynku są: • podaż (oferta sprzedaży), Równowaga rynkowa • popyt (oferta kupna), to taka sytuacja na rynku, kiedy popyt i podaż równoważą się, a ceny, które ustalają się w tym czasie są cenami równo- • cena w przypadku rynku produktów i usług, • praca w przypadku rynku pracy, wagi rynkowej. • stopa procentowa w przypadku rynku pieniądza. 31 Efekty działania rynku mogą mieć 29 charakter finalny tj. zakończony zawartą transakcją lub pośredni wyrażający się zmianą relacji pomiędzy elementami rynku. Rozwój rynku Elementy ny , można scharakteryzować cy- rynku mają charakter dynamicz- tzn. zmieniają się w czasie. Współzależności między poszczególnymi elemen- tami rynku wyrażają się w tym, że podaż reaguje klem życia, w którym wyróżnia się następujące fa- na zmiany ceny i popytu, ceny reagują na zmiany zy: podaży i popytu, a popyt reaguje na zmiany cen i eksperymentalną, podaży. • ekspansji, kształt tych współzależności są ceny. • dojrzałości i • depresji . • 32 Podstawowym ogniwem łączącym cało- 30 Z marketingowego rynek Popyt potencjalny : potrzeby ujawnione na rynku. Potrzeba kiem to stan określonych psychologiczny przedmiotów, wywołany sytuacji lub brazda- rzeń, zakłócający równowagę funkcjonalną (home- punktu widzenia to zbiór wszystkich obecnych i potencjalnych nabywców określonego dobra lub usługi. Rynek to zbiór nabywców, natomiast branża to zbiór sprzedawców. ostazę), efektywne działanie bądź powodujący niezadowolenie. Branża : Popyt potencjalny = f ( potrzeby) dukty grupa firm oferujących pro- będące bliskimi wzajemnymi substytutami. Zbiór wszystkich sprzedawców określonego dobra lub usługi. 35 Popyt faktyczny wyznaczają go (rzeczywisty) : potrzeby ujawnione na 33 POPYT POTENCJALNY rynku (popyt potencjalny) poparte odpowiednim funduszem nabywczym, czyli środkami przeznaczonymi na zakup towarów i usług. Fundusz nabywczy: bieżące dochody ludności, powiększone o saldo oszczędności i wartość otwartych kredytów konsu- menckich. Popyt faktyczny = f (potrzeby, POPYT FAKTYCZNY (RZECZYWISTY) POPYT EFEKTYWNY PODAŻ POPYT UTAJNIONY POPYT NIEZASPOKOJONY RODZAJE POPYTU fundusz nabywczy) 36 34 Popyt utajniony : ważą ale się pod względem występuje ralne (klienci jakości, popyt i podaż równowartościowym, niedopasowanie oczekują fasonu, innego smaku, czy struktupoziomu też innych wielkości lub walorów użytkowych). można i oczekiwania wzbudzić nabywców, odpowiednimi trzeby ujawnione na wyznaczają go porynku i mające po- krycie w sile nabywczej ludności, czyli w funduszu poziomie Również stanowią go głęboko ukryte pragnienia Popyt efektywny : nabywczym cen towarów przy i i s t n i e ją c y m usług, nabywa- nych przez konsumentów. które działa- Popyt efektywny=f(potrzeby,dochody±saldo, ceny) niami marketingowymi. 39 100% POPULACJA OGÓŁEM Rynek potencjalny 37 100% Popyt niezaspokojony: popyt związany z istnieniem określonych braRynek dostępny 40% Kwalifikowany rynek dostępny 20% Rynek obsługiwany 10% ków rynkowych (niedobór rynko- wy = popyt efektywny – podaż). 10% RYNEK POTENCJALNY Rynek spenetrowany RYNEK CAŁKOWITY 5% RYNEK POTENJALNY POZIOMY DEFINIOWANIA RYNKU 40 38 Kwalifikowany rynek dostępny Zbiór nabywców, którzy wykazują zainteresowanie, mają odpowiednie dochód kwalifikacje i dostęp do oraz nabycia i użytkowania określonego dobra lub usługi. Rynek potencjalny Zbiór nabywców poziom p r z e j a w i a ją c y c h zainteresowania pewien określonym do- brem lub usługą. 43 41 Rynek dostępny Rynek obsługiwany (docelowy) Zbiór nabywców, którzy wykazują zainte- Ta część kwalifikowanego rynku dostęp- resowanie nego, gą, którą przedsiębiorstwo decyduje określonym p o s i a d a ją dobrem odpowiedni lub dochód usłupo- t r z e b n y d o i c h n a b y c i a o r a z m a ją z a p e w - się obsługiwać. niony do nich dostęp. 44 42 • ujęcie statystyki rynku: wartości średnie i miary zmienności, wskaźniki dynamiki i tempa wzrostu, wskaźniki struktury i natężenia, • ujecie tendencji rozwojowej: trend, wahania cykliczne, wahania sezonowe, Rynek spenetrowany Zbiór nabywców, którzy nabyli już określone dobro lub usługę. wahania przypadkowe 47 45 Wielkości charakteryzujące rynek: • ujęcie podmiotowe: wielkość (rozmiar rynku), • ujęcie przedmiotowe: pojemność rynku, chłonność rynku, • ujęcie przestrzenne: zasięg rynku, • ujęcie legalności działania: rynek le- galny, rynek nielegalny, szara strefa, • ujęcie segmentacyjne: możliwość seg- mentacji, brak możliwości segmentacji, • ujęcie udziału rynkowego: absolut- ny(bezwzględny)udział w rynku, udział w rynku docelowym, relatywny udział w rynku, względny udział w rynku, 46
