psychologia

..................................................
pieczęć kolegium
I NKJO wchodzące w skład ZNKJO w Sosnowcu
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
PROGRAM NAUCZANIA NA ROK SZKOLNY 2008/2009
Przedmiot:
Forma zajęć:
Rok:
Semestr:
Ilość godzin tygodniowo:
Całkowita ilość godzin:
Forma zaliczenia:
Język wykładowy:
Opracowanie programu:
PSYCHOLOGIA
ćwiczenia
I
1i2
2
60
po semestrze 1 i 2: zaliczenie na ocenę
po semestrze 2: egzamin
polski
mgr Barbara Wróblewska
Cele:
-
-
Zaprezentowanie wiedzy z zakresu psychologii ogólnej niezbędnej przy pełnieniu roli
nauczyciela i wychowawcy;
Zapoznanie słuchaczy z praktyczną wiedzą istotną w projektowaniu procesów
edukacyjnych oraz konieczną dla wspomagania rozwoju ucznia i wspierania go w
sytuacjach trudnych;
Omówienie podstawowych zagadnień z zakresu psychologii rozwojowej i społecznej;
Przygotowanie słuchaczy do pełnienia funkcji dydaktycznej i wychowawczej.
Treści programowe
Semestr I:
1. Poglądy przedstawicieli behawioryzmu, psychoanalizy, nurtu poznawczego,
psychologii humanistycznej i egzystencjalnej. Psychologiczne koncepcje człowieka a
interpretacja zachowań ucznia i sytuacji w szkole.
2. Podstawowe procesy poznawcze: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uczenie się i
pamięć, procesy uwagi, pojęcia, myślenie.
3. Natura uczenia się. Procesy warunkowania. Rodzaje uczenia się, hamowanie i transfer
w uczeniu się. Mechanizmy uczenia się a metody i strategie nauczania.
4. Analiza procesów pamięciowych. Cechy i rodzaje pamięci. Jak polepszyć
zapamiętywanie?
5. Wpływ mowy na rozwój specyficznie ludzkich form poznania. Rozwój mowy. Mowa
i porozumiewanie się w sytuacjach uczenia się i nauczania.
6. Myślenie i rozwiązywanie problemów, myślenie twórcze. Stymulowanie kreatywności
uczniów.
1
7. Cechy procesu emocjonalnego. Źródła emocji i ich ekspresja. Wpływ emocji na
procesy poznawcze i działanie. Kontrola emocji. Rola uczuć w życiu człowieka.
8. Pojęcie motywacji. Konflikt motywów. Motywacja a sprawność działania.
Specyficznie ludzkie mechanizmy motywacyjne. Niektóre warunki wspierania
motywacji do nauki.
9. Rodzaje sytuacji trudnych. Pojęcie stresu. Różnice indywidualne a sposoby radzenia
sobie ze stresem. Długotrwałe skutki stresu psychologicznego. Stres w szkole.
10. Istota frustracji. Zadaniowe i obronne reakcje na frustrację. Sposoby pomocy uczniom
doświadczającym stresu i frustracji.
11. Pojęcie i wybrane koncepcje osobowości. Osobowość jako centralny system integracji
i regulacji zachowania. Czynniki wpływające na kształtowanie się osobowości
człowieka. Psychologia różnic indywidualnych a praktyka.
12. Zaburzenia rozwoju a nauka szkolna. Wybrane metody pracy z osobami z
zaburzeniami rozwojowymi. Współczesne ujęcie problematyki funkcjonowania ucznia
niepełnosprawnego w społeczności szkolnej.
13. Wyznaczniki powodzenia i niepowodzenia w nauce szkolnej. Specyficzne problemy
uczniów na danym poziomie nauczania (szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła
ponadgimnazjalna) i sposoby zapobiegania im.
14. Wybrane metody poznawania uczniów – zalety i ograniczenia stosowanych metod.
Semestr II:
1. Rozwój jednostki. Procesy dojrzewania i uczenia się w rozwoju indywidualnym.
Okresy wrażliwości, okresy krytyczne, pojęcie strefy najbliższego rozwoju.
2. Charakterystyka wieku przedszkolnego, młodszego wieku szkolnego i adolescencji.
Stadia rozwojowe a możliwości i zadania nauczania. Czynniki sprzyjające rozwojowi
człowieka i hamujące jego rozwój.
3. Teoria adaptacji rozwojowej J. Piageta. Stadia rozwoju poznawczego dziecka.
Koncepcja E. Eriksona rozwoju psychospołecznego ego. Teorie rozwoju a praktyka
szkolna.
4. Czynnik społeczny w rozwoju. Wpływ sytuacji społecznych na procesy poznawcze,
emocjonalne i na zachowanie się jednostki. Zjawisko facylitacji, efekt audytorium.
Zjawisko rozproszonej odpowiedzialności, konformizm.
5. Proces socjalizacji i jego mechanizmy: kary i nagrody, naśladowanie, modelowanie,
identyfikacja, internalizacja. Pojęcie wpływu społecznego. Wpływ społeczny w
szkole.
6. Czynniki wpływające na kształtowanie się obrazu drugiej osoby. Podstawowe
prawidłowości percepcji interpersonalnej. Percepcja w relacji nauczyciel - uczeń.
7. Spostrzeganie siebie. Społeczna geneza obrazu własnej osoby. „Ja” w procesie
interakcji z innymi. Autoprezentacja jako sposób sprawowania kontroli nad
otoczeniem. Podstawowe strategie autoprezentacji. Zmienne indywidualne
wpływające na autoprezentację: samosterowność, samoświadomość, otwartość i
ujawnianie siebie.
8. Proces komunikacji interpersonalnej. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Interakcje
człowiek dorosły – dziecko a interakcje nauczyciel uczeń. Czynniki utrudniające i
ułatwiające porozumienie się nauczyciela i ucznia. Aktywne słuchanie. Perswazja jako
sposób oddziaływania na postawy uczniów.
9. Potrzeba przynależności. Dynamika małych grup. Role pełnione w grupie. Funkcje
norm społecznych. Grupy odniesienia. Klasa szkolna jako grupa. Przynależność do
grup patologicznych.
2
10. Trudności pojawiające się w pracy z grupą. Problem kierowania grupą. Nauczyciel
jako kierownik grupy. Rodzaje konfliktów. Sposoby rozwiązywania konfliktów w
grupie rówieśniczej oraz w relacjach nauczyciel - uczeń.
11. Agresja – jej źródła oraz czynniki wzmacniające i redukujące zachowania agresywne.
Mobbing w szkole – jak sobie z nim radzić ? Uzależnianie się uczniów od substancji
psychoaktywnych. Badanie psychospołecznych problemów w obrębie klasy i na
terenie szkoły.
12. Rodzinne uwarunkowania rozwoju. Możliwości i ograniczenia wzmacniania bądź
modyfikowania przez szkołę wpływu rodziny na rozwój dziecka. Współpraca
rodziców i nauczycieli w celu zapobiegania zjawiskom patologicznym w szkole.
Możliwości działań nauczycielskich i wychowawczych w zakresie terapii oraz
profilaktyki.
13. Osobiste plany rozwojowe uczniów. Rola oceny dla kształtowania umiejętności
uczenia się. Ocenianie pracy i osiągnięć uczniów o specjalnych potrzebach
edukacyjnych. Psychologiczne problemy oceniania i egzaminowania.
14. Jakie cechy nauczyciela sprzyjają skutecznej realizacji zadań edukacyjnych i
wychowawczych, a jakie utrudniają ją ? Znaczenie umiejętności podejmowania
decyzji w pracy nauczyciela. Nauczyciel jako osoba ucząca się - ewaluacja własnej
pracy i osiągnięć.
Metody i techniki pracy:
Metody i techniki pracy:
- mini-wykład,
- przeprowadzanie eksperymentów i prezentowanie wybranych metod
psychologicznych,
- dyskusja,
- referaty
Formy pracy:
- praca z całą grupą,
- kierowana przez nauczyciela praca w podgrupach lub parach
Materiały nauczania:
- pomoce dydaktyczne – ilustracje
- wybrane testy i kwestionariusze,
- opracowania wyników badań,
- materiały potrzebne do przeprowadzania eksperymentów;
- zalecana literatura.
Kryteria oceniania:
Zaliczenie: Podstawą do wystawienia oceny jest:
- ocena z kolokwium
- aktywne uczestnictwo w zajęciach
- referat
Egzamin: Test pisemny
3
Aby otrzymać ocenę bardzo dobrą słuchacz musi udzielić w teście co najmniej 90 %
poprawnych odpowiedzi.
Słuchacz otrzymuje ocenę niedostateczną, jeżeli nie udzieli w teście co najmniej 60 %
poprawnych odpowiedzi.
Bibliografia:
Aronson E., Wilson T., Akert R. Psychologia społeczna. Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo,
1997.
Aronson E. Człowiek - istota społeczna. Warszawa, PWN, 1997.
Birch A., Malim T. Psychologia rozwojowa w zarysie. Warszawa, PWN, 1998.
Fontana D. Psychologia dla nauczycieli. Poznań: ZYSK i S-KA WYDAWNICTWO, 1998.
Grzesiuk L., Trzebińska E. Jak ludzie porozumiewają się. Warszawa, PWN, 1978.
Janowski A. Psychologia społeczna a zagadnienia wychowania. Wrocław, Warszawa,
Kraków, Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
Mietzel G. Wprowadzenie do psychologii. Gdańsk, GWP, 1998.
Mika S. Psychologia społeczna. Warszawa, PWN, 1987.
Obuchowska I. Dynamika nerwic. Warszawa, PWN, 1982.
Olweus D. Mobbning – fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać? Warszawa, Jacek
Santorski & CO, 1998.
Spionek H. Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych. Warszawa, PWN,
1973.
Strelau J. (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki, t. II. Gdańsk, GWP, 2003.
Tomaszewski T. (red.). Psychologia ogólna. Warszawa, PWN, 1995.
Zimbardo F. Psychologia i życie. Warszawa, PWN, 1994.
................................................................
czytelny podpis nauczyciela
.........................................................................
podpis i pieczęć kierownika specjalności I NKJO
Zatwierdzam do realizacji
................................................................
podpis i pieczęć
przewodniczącego Rady Programowej I NKJO
4