Gerontologia

Gerontologia
Wprowadzenie
Dr Beata Bugajska
Uniwersytet Szczeciński
Gerontologia

najkrócej – nauka o starzeniu się i starości
człowieka
geron – starzec
logos – nauka, słowo
Gerontologia

-szerzej – nauka, która dąży do poznania
złożonej istoty starości (w wymiarze
biologicznym, psychicznym i społecznym),
analizuje różne procesy składające się na
starzenie się człowieka, poszukuje
przyczyn tych procesów oraz analizuje ich
wpływ na życie jednostki i na
społeczeństwo.”
Gerontologia - inne definicje

„Gerontologia zajmuje się opisem,
wyjaśnianiem i modyfikacją fizycznych,
psychicznych, socjalnych, historycznych i
kulturowych aspektów starzenia się i
starości, włącznie z analizą istotnego dla
starzenia się i je konstytuującego
otoczenia oraz instytucji socjalnych
/Paul Baltes/
Gerontologia - inne definicje

Według U. Lehr cechą charakterystyczną
gerontologii jako nauki jest nie tylko jej
interdyscyplinarny charakter ale i
stopniowe obejmowanie swoim zakresem
całego procesu starzenia się.
Przedmiotem zainteresowania gerontologii
są nie tylko osoby stare ale i czterdziestoczy pięćdziesięcioletnie.
Wg Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku
Gerontologia to nauka zajmująca się procesem
starzenia żywych organizmów (gr. geron – starzec; logos
– nauka), w szczególności człowieka (gerontologia
biologiczna), profilaktyką, diagnostyką i leczeniem
chorób wieku podeszłego, starczego, sędziwego
(geriatria) oraz społecznym aspektem problemu
starzenia się społeczeństw: zmianami, jakie wiek
wywołuje w stosunkach międzyludzkich, materialnymi
warunkami życia, statusem społecznym i rola osób
starych, wpływem starzejących się jednostek na młode
pokolenia, procesem adaptacji ludzi starych do
zmieniających się warunków oraz społeczeństwa,
potrzebami osób starych i całej starzejącej się populacji
(gerontologia społeczna)”
Działy gerontologii
Gerontologia doświadczalna
 Geriatria
 Gerontologia społeczna

Gerontologia doświadczalna

-należy do nauk biologicznych, zajmuje się
mechanizmami procesów starzenia się
organizmów żywych i człowieka, teoriami
biologicznych mechanizmów starzenia się.
Geriatria

Dziedzina medycyny, w ramach której
prowadzi się badania kliniczne służące
diagnozowaniu, profilaktyce i leczeniu
schorzeń (somatycznych i psychicznych)
najczęściej występujących w okresie
starości.
Gerontologia społeczna


Nauka zajmująca się procesami i zjawiskami
społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi
i demograficznymi, które są przyczynami bądź
następstwami starzenia się poszczególnych
ludzi i całych społeczeństw.
W ramach gerontologii społecznej wyodrębnia
się takie subdyscypliny jak: gerontologia
pedagogiczna, psychologia starości
/psychologia gerontologiczna/, socjologia
starości /gerontosocjologia/
Gerontologia pedagogiczna


/Gerontologia edukacyjna, geragogika,
geragogia, gerontogogika, pedagogika starzenia
się i starości, wychowanie do starości,
gerontologia wychowawcza/
Dział teorii i praktyki gerontologii społecznej,
który zajmuje się uwarunkowaniami życia i
edukacji ludzi starych, w tym samokształcenia i
samowychowania.

Badania nad starością mają już swój
początek w starożytności - np..
Hipokrates / starość choć sprzyja
chorobom samą chorobą nie jest/
Badania nad starością i starzeniem się
zaczęto określać jako „gerontologia” w
1903r. (Miecznikow) i „geriatria” – w 1909r.
( Nascher).
 Rozwój gerontologii nastąpił jednak w
drugiej połowie XX wieku

Ważniejsze wydarzenia w rozwoju
gerontologii na świecie i w Polsce





1928 – powstanie pierwszego instytutu gerontologicznego: Stany
Zjednoczone, Stanford University w Kalifornii;
1946 – ukazanie się pierwszego naukowego czasopisma
gerontologicznego „ Journal of Gerontology (Stany Zjednoczone”
1950 – pierwszy międzynarodowy kongres gerontologiczny i
powstanie Międzynarodowego Towarzystwa Gerontologicznego
1959 – ukazanie się książki Edwarda Rosseta – Proces starzenia
się ludności. Studium demograficzne, pionierska polska praca z
demografii gerontologicznej
1969 – pierwsze ogólnopolskie gerontologiczne badania ankietowe
– Sprawy ludzi w wieku emerytalnym (autor: H. Stasiak, OBOP
Warszawa)

1966-1968 – zespół badawczy Instytutu Gospodarstwa Społecznego SGPiS
(obecnie SGH) pod kierunkiem prof.. Jerzego Piotrowskiego przeprowadza
ogólnopolskie badania socjologiczne na temat sytuacji społecznoekonomicznej i zdrowotnej ludzi starych w Polsce.

1972 – powstanie Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego

1974 – I zjazd Naukowy PTG ( materiały ze zjazdu; Starzenie się i starość
w badaniach gerontologicznych w Polsce

1974 – utworzenie w Stanach Zjednoczonych Narodowego Instytutu
Gerontologicznego kontynuującego działalność placówek badawczych
utworzonych bezpośrednio po II wojnie światowej

/ źródło: Podstawy gerontologii społecznej – B. Szatur –Jaworska, P. Błędowski; M. Dzięgielewska
Cechy gerontologii jako dyscypliny
naukowej







Empiryczność
Wielodyscyplinarność
Niejednorodność przedmiotu badań
Pluralizm teoretyczny
Pluralizm pojęciowy
Pluralizm metodologiczny (wielowarsztatowość)
Prowadzenie badań z przesłanek poznawczych i
społecznych
Gerontologia społeczna jako nauka empiryczna

- składają się na nią twierdzenia uogólniające
wyniki szczegółowych doświadczeń i obserwacji
(teorie i generalizacje tworzone drogą indukcji)
oraz twierdzenia (hipotezy) tworzone drogą
dedukcji na podstawie sformułowanych
wcześniej teorii.
Gerontologia społeczna jako nauka
wielodyscyplinarna


składa się na nią dorobek badawczy i teorie
różnych nauk: socjologia, psychologia,
demografia, medycyna, biologia, pedagogika
społeczna, filozofia, nauka o polityce, ekonomia,
antropologia społeczna
o wielodyscyplinarności świadczy również
sposób prowadzenia badań oraz sposób
nauczania
Gerontologia społeczna jako nauka o
niejednorodnym przedmiocie badań


Przedmiotem badań gerontologicznych jest zarówno:
osobowość człowieka starego i starzejącego się,
zbiorowość społeczna ludzi starych , jak i np.
demografia tej grupy wieku.
O odrębności gerontologii społecznej decyduje głównie
sposób formułowania pytań badawczych, ich
wieloaspektowość
Pluralizm teoretyczny


Wyraża się w konieczności sięgania do różnych
naukowych teorii w celu interpretacji uzyskanych
wyników badań
Występują liczne teorie wyjaśniające proces starzenia
się, często odmienne.
Pluralizm pojęciowy/definicyjny

nawet kluczowe pojęcia nie mają jednej definicji
/starzenie się, starość/

wieloznaczność niektórych pojęć /np. rozwój, kryzys,
pokolenie/
Pluralizm metodologiczny

- gerontologia społeczna nie wypracowała zupełnie
własnych metod i technik badawczych, korzysta z
dorobku innych nauk
Prowadzenie badań z przesłanek poznawczych i
społecznych


Efekty poznawcze polegają na wzbogaceniu
wiedzy i udoskonalaniu metod badawczych
Efekty praktyczne badań mają zmienić
rzeczywistość w konkretnych obszarach –
doskonalić pracę instytucji, wypracowywać
metody pracy, tworzyć system skutecznej
interwencji i pomocy w sytuacjach kryzysowych.
„Trzeci wiek”

emerytura jako
okres rozwoju
własnych
możliwości i ambicji

potrzeba aktywności

pozostawanie w
stosunkowo dobrym
zdrowiu
„Trzeci Wiek” - zadania






aktywizacja ludzi
starszych
przeciwdziałanie
wykluczeniu
walka z dyskryminacją
stwarzanie warunków dla
wszechstronnego rozwoju
integracja
międzypokoleniowa
zaplanowanie własnej
emerytury/ przygotowanie
do późnej starości
„Czwarty wiek”




pogarszający się stan
zdrowia
ograniczenie
aktywności
zagrożenie
samotnością i
osamotnieniem
utrata samodzielności
i niezależności
„czwarty wiek” - zadania





zapewnienie
optymalnej opieki
bezpieczeństwo
sprawny system
ochrony zdrowia
sprawny system
pomocy społecznej
godność
Wspomaganie starości - priorytety
 Niezależność
 Uczestnictwo
 Samorealizacja
 Opieka
 Bezpieczeństwo
 Godność