władza
advertisement
Wykład 8 WŁADZA I AUTORYTET SOCJALIZACJA I KONTROLA SPOŁECZNA Problematyka wykładu: 1) Władza jako odmiana nierówności 2) Rodzaje władzy 3) Formy legitymizacji władzy 4) Przywództwo – trzy style: autokratyczne, demokratyczne, permisyjne 5) Socjalizacja jako wchodzenie do społeczeństwa 6) Internalizacja kultury – kulturowe kształtowanie osobowości (trzy teorie): - behawiorystyczna - psychoanalityczna - teoria symbolicznego interakcjonizmu 7) Trzy etapy socjalizacji: etap zabawy, gry i krytycznej refleksji 8) Odmiany socjalizacji: - socjalizacja początkowa i socjalizacja permanentna - rytuały przejścia, resocjalizacja i akulturacja - socjalizacja polityczna - wdrożenie do ról dewiacyjnych albo przestępczych - socjalizacja antycypująca - socjalizacja odwrotna 9) Funkcje i efekty socjalizacji 10) Słabe ogniwa socjalizacji 11) Granice kontroli społecznej 12) Podsumowanie i przesłanie praktyczne Władza jest odmianą nierówności społecznych WŁADZA – taka relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swoją wolę, nawet mimo oporu drugiej. Inaczej: możliwość wydawania wiążących dla drugiej osoby decyzji ANATOMIA WŁADZY – PETER BLAU (socjolog amerykański) – główne tezy: - Władza rodzi się zawsze z nierównorzędnych, niezrównoważonych, pozbawionych wzajemności, asymetrycznych relacji międzyludzkich - Wszelkie interakcje między ludźmi sprowadzają się do wymiany jakichś dóbr czy wartości - Do takich transakcji wymiennych partnerzy wchodzą od razu z nierównymi zasobami - Ci, którzy startują z gorszych pozycji, mogą nie być w stanie odpłacić za potrzebne im od innych dobra – ale zawsze dysponują pewną ,,walutą’’ uniwersalnie cenioną: podległością, podporządkowaniem się, poddaniem się partnerowi Według P. Blaua poddajemy się woli partnera, czyli dajemy mu nad sobą władzę, gdy: - nie możemy zapłacić lub zrewanżować się za otrzymane od partnera dobra lub usługi - nie potrafimy znaleźć alternatywnego źródła tych potrzebnych nam dóbr czy usług (czyli inaczej, kiedy partner ma na nie monopol) - nie możemy się obejść bez tych dóbr czy usług - nie mamy możliwości wymuszenia tych dóbr czy usług siłą, zdobycia ich przemocą ODMIANY WŁADZY DOMINACJA – sytuacja, w której asymetryczna relacja władzy występuje pomiędzy zbiorowościami (grupami, klasami, warstwami, kategoriami społecznymi), z których jedna ma możliwość zagwarantowania swoich interesów kosztem interesów czy wbrew interesom drugiej WPŁYW OSOBISTY – władza oparta na argumentach, perswazji, autorytecie osobistym, uznanych przez drugą stronę PRZEMOC – władza oparta na ,,nagiej sile’’, przewadze fizycznej, bez akceptacji drugiej strony Wpływ, w przeciwieństwie do autorytetu, realizuje się z przyzwoleniem i akceptacją drugiej strony – władza przybiera tu formę autorytetu AUTORYTET OSOBISTY – władza legitymizowana, czyli akceptowana przez adresatów Bardziej abstrakcyjnym sposobem przejawiania się władzy są relacje między pozycjami społecznymi (statusami) w ramach stosunków społecznych Zestaw obowiązków i uprawnień określony w stosunku społecznym może zawierać dla jednej strony powinność podporządkowania się, a dla drugiej prawo decydowania. Wydawania wiążących poleceń, rozkazów itp. PREROGATYWY WŁADCZE – uprawnienie do wydawania poleceń czy podejmowania decyzji wiążących drugą stronę stosunku społecznego, zawarte w roli związanej z daną pozycją społeczną Są one niezależne od indywidualnych przymiotów danej osoby, a zależą jedynie od zajmowania przez nią pewnej – obdarzonej władzą nad innymi – pozycji społecznej (statusu) PRZYMUS – uprawnienie do wyegzekwowania swoich decyzji, żądań czy poleceń związane z pozycją społeczną wyposażoną w prerogatywy władcze. Sprowadza się do wymierzenia pewnych sankcji za niepodporządkowanie się władczym decyzjom albo przynajmniej do zagrożenia takimi sankcjami, co ma skłonić do podporządkowania się przez stworzenie dyscypliny strachu Diagram: Formy władzy i wpływu Aspekt działań Aspekt postaw INTERAKCJE STOSUNKI SPOŁECZNE AKCEPTACJA WPŁYW WŁADZA (AUTORYTET OSOBISTY) LEGITYMIZOWANA BRAK AKCEPTACJI PRZEMOC (AUTORYTET URZĘDU) PRZYMUS Władza w obrębie stosunku społecznego – zakres i sposoby jej realizowania: KOMPETENCJA PODMIOTOWA – ograniczenie zakresu władzy do pewnego grona osób KOMPETENCJA PRZEDMIOTOWA – ograniczenie zakresu władzy do pewnej dziedziny spraw TRZY FORMY LEGITYMIZACJI WŁADZY – według Maxa Webera WŁADZA LEGALNA – umocowana w przepisach prawa oraz procedurach powoływania na stanowiska władcze - UZURPACJA WŁADZY – objęcie władzy z pogwałceniem prawnie przepisanej procedury - NADUŻYCIE WŁADZY – realizowanie uprawnień władczych poza zakresem kompetencji podmiotowej lub przedmiotowej WŁADZA TRADYCYJNA – znajduje swoje uzasadnienie w regułach, ale nie przepisach prawnych, lecz raczej odwiecznych, powszechnie przyjmowanych, usankcjonowanych swoją trwałością sposobach wyłaniania i realizowania władzy Postawy wobec władzy: POSTAWA LEGALISTYCZNA – uznanie władzy umocowanej prawnie lub tradycjonalnie, wynikające z szacunku dla prawa bądź tradycji POSTAWA OPORTUNISTYCZNA – uznanie władzy tylko w obawie przed przymusem i negatywnymi sankcjami POSTAWA ANARCHISTYCZNA (negatywistyczna, kontraformistyczna) – odmowa posłuszeństwa władzy, wynikająca z odrzucenia wiążącej mocy prawa i tradycji Najkorzystniejsza dla sprawujących władzę sytuacja polega na dodaniu się dwóch okoliczności (wtedy władza posiada autorytet swojej pozycji): - legitymizacji (prawnej lub tradycyjnej) - akceptacji podporządkowanych (formalnej lub merytorycznej) Władza formalnie legitymizowana nie musi być jednak akceptowana. Brak akceptacji może wystąpić z powodów: - formalnych (odrzucenie reguł legitymizujących) - merytorycznych (odmowa słuszności czy skuteczności jej działaniom) Władza legitymizowana, ale pozbawiona autorytetu, musi odwoływać się do przymusu PRZYMUS PAŃSTWOWY – egzekwowanie prerogatyw władczych organów państwowych poprzez specjalnie do tego powołane instytucje i organizacje, z odwołaniem się do repertuaru najsroższych kar zarezerwowanych tylko dla państwa – np. pozbawienia wolności czy odebrania życia WŁADZA CHARYZMATYCZNA – usprawiedliwiona wyjątkowymi walorami osobistymi władcy, dostrzeżonymi i uznanymi przez poddanych czy zwolenników CHARYZMA – pewne walory jednostki – moralne, intelektualne, organizatorskie, przywódcze – zostają dostrzeżone, uwypuklone i wyidealizowane przez zbiorowość (społeczna bazę charyzmy) jako niezwykłe, nadzwyczajne, wręcz ponadludzkie Nikt nie posiada charyzmy sam w sobie, lecz dopiero wtedy, gdy znajdzie zwolenników, wyznawców, fanów, wielbicieli wiernych. Aby zyskać charyzmę, trzeba porwać, pociągnąć za sobą, uwieść innych – zdobyć rezonans społeczny RUTYNIZACJA CHARYZMY (Max Weber) – przekształcenie władzy charyzmatycznej w legalną, połączone z formalizacją szczególnej osobistej relacji uznania i poparcie między władcą a poddanymi W procesie pojawiania się i krystalizowania relacji władzy – najlepiej widocznym w małych grupach – typowe jest wyłanianie się przywódców i konstytuowanie się pozycji przywódczych. Wynika to z trzech konieczności funkcjonalnych, występujących w większości grup: - z potrzeby koordynacji działań zmierzających do realizacji celów grupowych - z potrzeby zapewnienia wewnętrznej integracji czy spoistości grupy - z potrzeby afirmowania ważnych dla grupy ideałów i wartości przez dostarczanie wzorów osobowych PRZYWÓDZTWO – spontaniczne i oddolne obdarzenie jednego z członków grupy uprawnieniami władczymi – decyzyjnymi, koordynacyjnymi – w stosunku do innych Czasami pojawiają się w jednej grupie przywódcy wyspecjalizowani: - WŁADZA EKSPERTA – ktoś, kto ma najlepszą wiedzę, aby poprowadzić grupę do skutecznej realizacji celów - WŁADZA WODZIREJA – ktoś, kto ma talenty towarzyskie i animatorskie i zdolny jest stworzyć w grupie atmosferę solidarności, lojalności, wzajemnego zaufania, zapewnić ciekawe czy przyjemne spędzenie czasu - WŁADZA MORALIZATORA – ktoś, kto w doskonały sposób wciela wartości i idee grupowe i stanowi żywy wzorzec do naśladowania KRYTERIA – według których grupa dobiera przywódców: KRYTERIA ZEWNĘTRZNE – związane ze statusem danej jednostki w szerszym społeczeństwie – zasoby materialne, prestiż, znaczne wpływy, sława, bogata wiedza i dorobek naukowy, zdrowie i sprawność fizyczna KRYTERIA WEWNĘTRZNE – związane z działaniami w grupie: - wysoki stopień pewności siebie (asertywności) i dominujący charakter zachowania - zdolności towarzyskie, łatwość obcowania z innymi, obycie z sytuacjami zbiorowymi - ujawniana i dostrzegana szczególna kompetencja w dziedzinach przez grupę cenionych - wzorowe stosowanie się do uznanych w grupie norm i wartości Style przywództwa: PRZYWÓDZTWO AUTOKRATYCZNE – styl sprawowania przywództwa oparty na narzucaniu z góry jednoosobowych decyzji bez konsultacji z członkami grupy Przywódca autokratyczny - sprawuje władzę samodzielnie i monopolistycznie, stoi ponad grupą PRZYWÓDZTWO DEMOKRATYCZNE – styl sprawowania przywództwa oparty na roli koordynującej, mediującej i wspomagającej osiąganie większościowych decyzji przez członków grupy Przywódca demokratyczny - koordynuje, doradza, sugeruje decyzje członkom grupy, jest ,,pierwszym wśród równych’’ PRZYWÓDZTWO PERMISYJNE – styl sprawowania przywództwa oparty na służeniu grupie jedynie radą i ekspertyzą, z pozostawieniem pełnej autonomii w podejmowaniu decyzji samym członkom grupy Przywódca permisyjny – jest realizatorem ustaleń podjętych swobodnie przez grupę i minimalnie wtrąca się do procesu decyzyjnego, służąc jedynie grupie kompetencjami i umiejętnościami wykonawczymi. Jest ,,niewidzialnym doradcą’’ na usługach grupy SOCJALIZACJA I KONTROLA SPOŁECZNA Problem socjalizacji pojawia się wtedy, kiedy zastanawiamy się, skąd ludzie uzyskują wiedzę, przekonania, umiejętności, reguły, normy, wartości, które później realizują w swoich działaniach Dwie przeciwstawne odpowiedzi: - jest to sprawa biologii i genetyki (natura ludzka) – ludzie dziedziczą pewne repertuary zachowań, sposoby postępowania, schematy myślenia, które właściwe są całemu gatunkowi - ludzie nabywają je od społeczeństwa, w którym się urodzili i w którym dorastają SOCJALIZACJA – proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze Socjalizacja odbywa się na kilku poziomach: - na poziomie ogólnym polega na zdobyciu tych kompetencji i umiejętności, które są niezbędne dla społecznej egzystencji, życia wśród innych, w kooperacji z innymi (minimum kulturowe) - na niższym poziomie, oznacza wejście do konkretnej kultury – przyswojenie podzielanych w jej ramach swoistych dla niej idei, przekonań, reguł, norm, wartości, symboli - na jeszcze niższym poziomie, oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami, do których jednostka aspiruje - zdobycie umiejętności i kompetencji niezbędnych do akceptacji w konkretnych grupach, do których jednostka pragnie należeć KOMPETENCJA JEDNOKULTUROWA – przyswojenie idei, przekonań, reguł, norm, wartości, symboli charakterystycznych dla jednej tylko, konkretnej kultury KOMPETENCJA WIELOKULTUROWA (kosmopolityczna) – znajomość i umiejętność stosowania wielu różnych wzorów życia i różnorodnych idei pochodzących z kilku kultur Dwa etapy procesu socjalizacji: INTERNALIZACJA – proces psychiczny polegający na ,,uwewnętrznieniu’’ kultury, czyli przekształceniu jej wzorów w elementy osobowości – motywacje czy postawy EKSTERNALIZACJA – przejawianie się ukształtowanych kulturowo treści osobowościowych – motywacji czy postaw – w konkretnych działaniach INTERNALIZACJA – JAKO KULTUROWE KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI Trzy teorie: - TEORIA BEHAWIORYSTYCZNA – osobowość, to wyuczony repertuar zachowań, przez które jednostka reaguje na płynące z otoczenia bodźce. Podstawowy mechanizm socjalizacji to instrumentalne uczenie się, a więc dobór repertuaru zachowań w oparciu o efekty zachowań wcześniejszych. Socjalizacja polega na tym, że społeczeństwo nagradza zachowania kulturowo właściwe, a karze zachowania nie odpowiadające oczekiwaniom kulturowym - TEORIA PSYCHOANALITYCZNA – socjalizacja to proces, poprzez który kultura internalizuje się w jednym tylko obszarze osobowości, w superego. Zinternalizowane wzory kulturowe nie realizują się od razu i wprost w działaniach, lecz przechodzą skomplikowany proces uzgadniania z popędami biologicznymi (,,id’’), w wyniku czego ulegają kompromisowym modyfikacjom i przejawiają się w działaniach tylko częściowo - TEORIA SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU (Charles Horton Cooley, George Herbert Mead) – wszystko, co czyni człowieka człowiekiem, wywodzi się ze społeczeństwa, z kontaktów i interakcji z innymi ludźmi. Natura ludzka człowieka wytwarza się dopiero przez życie w środowisku innych ludzi. Od społeczeństwa nabywamy nie tylko treść naszego myślenia, wiedzę, informacje, wzory, reguły, normy, wartości, ale także samą zdolność uczenia się, nabywania tych treści JAŹŃ (w ujęciu symbolicznego interakcjonizmu) – wytworzona w kontaktach z innymi umiejętność patrzenia na siebie samego oczami partnerów, zdolność zdefiniowania swojego miejsca w szerszej zbiorowości, roli, jaką się pełni, obowiązków i powinności, jakie z niej wynikają, nakazów i zakazów, jakie zbiorowość jednostce narzuca ODMIANY SOCJALIZACJI SOCJALIZACJA POCZĄTKOWA – ten etap socjalizacji, który dokonuje się w dzieciństwie w rodzinie i innych grupach pierwotnych SOCJALIZACJA PERMANENTNA – proces internalizowania coraz to nowych wzorów kulturowych, z którymi człowiek styka się nieustannie w toku całego życia RYTUAŁY PRZEJŚCIA – zbiorowe ceremonie, często o charakterze sakralnym, symbolizujące koniec jednej fazy życia i początek następnej RESOCJALIZACJA – eliminacja głęboko zinternalizowanych wzorów kulturowych i wpojenie wzorów przeciwstawnych (akulturacja) KONTRSOCJALIZACJA – uczenie się wzorów życia typowych dla środowisk dewiacyjnych i przestępczych, odmiennych od tych, które uznaje większość społeczeństwa SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA – internalizowanie wzorów grupy, do której się nie należy, a jedynie pragnie należeć, czyli pozytywnej grupy odniesienia SOCJALIZACJA ODWROTNA – sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy młode pokolenie stara się wdrożyć tradycjonalnie nastawione pokolenie starsze do nowych wzorów kulturowych: stylów bycia, mówienia, ubierania się, rozrywki, twórczości artystycznej itp. FUNKCJE SOCJALIZACJI - socjalizacja stanowi mechanizm transmisji kultury - sprawia, że działania ludzi odpowiadają społecznym oczekiwaniom: wspólnie wyznawanym przez zbiorowość ideałom, wartościom, normom (tworzy się ład i porządek społeczny) EFEKTY SOCJALIZACJI - Idealna, najbardziej społecznie pożądana sytuacja polega na tym, aby ludzie w maksymalnym stopniu internalizowali wzory swojej kultury, aby sami chcieli postępować tak, jak wymaga od nich kultura, aby z własnej woli i niejako automatycznie spełniali społeczne oczekiwania - Mniej doskonały efekt socjalizacji to sytuacja, w której ludzie wprawdzie nie mają żadnej ochoty stosować się do wymagań normatywnych, ale mimo to działają zgodnie z nimi. W tym przypadku socjalizacja nie dała pełnej internalizacji norm, ale doprowadziła do wpojenia jednostce poczucia obowiązku - Mniej korzystna społecznie jest sytuacja trzecia, gdy ludzie ani nie chcą działać tak, jak powinni, ani nie traktują tego jako swojego obowiązku, a mimo to realizują nakazy i zakazy kulturowe, bo obawiają się sankcji. W tym przypadku socjalizacja nie wpoiła akceptacji reguł, nie wpoiła poczucia obowiązku wobec reguł nie akceptowanych, a wytworzyła jedynie ogólną świadomość, że działamy w otoczeniu innych i ci inni mogą nas ukarać, jeśli nie spełnimy ich oczekiwań Obawa przed sankcjami jest jedynie warunkowa i zrelatywizowana. Może łatwo zniknąć w dwóch przypadkach: - gdy mam wystarczające zasoby chroniące mnie przed sankcjami albo zmniejszające ich dolegliwość - obawa przed sankcjami występuje tylko dopóty, dopóki są one realistyczne, skutecznie egzekwowane. W przeciwnym przypadku, pojawia się powszechne poczucie bezkarności, które niweczy ten i tak już ograniczony rezultat socjalizacji Kompletna klęska socjalizacji pojawia się wtedy, gdy ludzie nie tylko nie chcą postępować w kulturowo oczekiwany sposób, nie tylko nie traktują tego jako obowiązku, ale przestają bać się społecznych sankcji SŁABE OGNIWA SOCJALIZACJI Aby socjalizacja była skuteczna, to, czego się uczymy, powinno być jednoznaczne i spójne - W okresach szybkich zmian społecznych kultura może popadać w stan anomii – dezorganizacji, chaosu, którego szczególną formą jest rozziew między wartościami, a normami mającymi służyć ich realizacji - Fakt rozmaitych sprzeczności czy konfliktów w obrębie kultury – antynomie normatywne (sprzeczne wzajemnie reguły); ambiwalencje normatywne (niezgodności oczekiwań dyktowane przez jedną i tę samą regułę); konflikt roli i konflikt ról - W każdym społeczeństwie występują grupy i środowiska kontrkulturowe, dewiacyjne czy przestępcze, które staja się agendami kontrsocjalizacji, lansując własne sposoby życia, ideały i wzory zasadniczo odmienne od dominujących - Sfera osobowości – tu podatność na kulturowe wpływy jest bardzo zróżnicowana - Kolejne ogniwo procesu socjalizacji to podejmowanie działań, które stanowią realizację ukształtowanych motywacji czy postaw. Gdy nie wytworzył się ani spontaniczny, bezrefleksyjny konformizm, ani poczucie obowiązku, decydująca staje się skuteczność systemu społecznych sankcji, zwanego kontrolą społeczną KONTROLA SPOŁECZNA – stanowi swoistą korektę nie w pełni udanej socjalizacji. System społecznych sankcji – negatywnych i pozytywnych, oraz agend – grup, organizacji, instytucji – stosujących takie sankcje - Między dewiacją w sensie normatywnym (rozbieżnością czynu i wzoru) a dewiacją w sensie funkcjonalnym (czynem wywołującym reakcję społeczną w postaci sankcji) rozciąga się pewien margines tolerancji społecznej MARGINES SPOŁECZNEJ TOLERANCJI – wstrzemięźliwość w zastosowaniu sankcji mimo popełnienia czynu literalnie dewiacyjnego, czyli sprzecznego z zakazami i nakazami społecznymi - Permisywność społeczna – atmosfera przyzwolenia na czyny dewiacyjne czy nawet przestępcze wywierająca presję na agendy kontroli społecznej w kierunku powstrzymywania się od wymierzania sankcji, lub wymierzania sankcji niewspółmiernie łagodnych Reakcja społeczna – zarówno nieformalna, ze strony zwykłych ludzi, jak i formalna, ze strony powołanych do tego organów, zostaje stępiona Nadmierne poszerzenie się marginesu tolerancji, którego skrajną postać stanowi społeczna permisywność, także paraliżuje skuteczność sankcji i nie jest w stanie powstrzymać od aktów aspołecznych tych, którzy nie internalizowali ani wzorów kulturowych, ani poczucia obowiązku, a tylko obawiali się kar DEWIACJA W SENSIE NORMATYWNYM – sprzeczność działania z regułą stosowalną wobec tego typu sprawcy i tego typu czynu DEWIACJA W SENSIE FUNKCJONALNYM – czyn wywołujący negatywne reakcje społeczne w postaci sankcji różnego rodzaju GRANICE KONTROLI SPOŁECZNEJ Nadmierne i zbyt pochopne stosowanie kar może prowadzić do dysfunkcjonalnych konsekwencji Dlaczego ludzie obawiają się sankcji – nie tylko fizycznych, ale również psychicznych: nagana, wyśmianie, szyderstwo, odsunięcie się od nas przyjaciół, izolacja towarzyska, banicja z grupy itp. SANKCJE ROZPROSZONE – spontaniczne i nieformalne, metody nacisku i karania stosowane przez grupy, do których jednostka należy SANKCJE FORMALNE – kary wymierzane w szczegółowo przepisanym trybie, w określonym precyzyjnie wymiarze, przez specjalnie do tego powołane organizacje czy instytucje Dlaczego ludzie obawiają się sankcji – nie tylko fizycznych, ale również psychicznych: nagana, wyśmianie, szyderstwo, odsunięcie się od nas przyjaciół, izolacja towarzyska, banicja z grupy itp. Dlaczego tak się dzieje? - Koncepcja jaźni odzwierciedlonej wskazuje, że jaźń, samoocena, tożsamość jednostki, tworzy się przez jej interpretację sposobu, w jaki inni, a zwłaszcza ważni dla niej inni, do niej się odnoszą - Kary, od wyśmiania po karę śmierci, są formą jednoznacznie negatywnego odniesienia zbiorowości do jednostki – uderzają w jej jaźń - Ich konsekwencją jest obniżenie samooceny lub nawet destrukcja dotychczasowej tożsamości To jest odczucie dla każdego bolesne i dlatego tak obawiamy się sankcji negatywnych Paradoksalnie, zastosowanie takich sankcji uruchamia pewien samowzmacniający się proces, który może unicestwić skuteczność sankcji, nie tylko nie hamując, ale nawet wzmacniając tendencje dewiacyjne czy przestępcze Gdy sprawca zostaje wykryty, otwiera się etap następny – przypisanie mu winy. Tu właśnie interweniują różne okoliczności (margines tolerancji społecznej) Dopiero wyrok sądowy, wraz z ustaleniem kary, oznacza pojawienie się dewiacji w sensie funkcjonalnym, to znaczy czynu, który uruchomił negatywną reakcję społeczną Co oznacza wyrok i kara dla sprawcy? - Jest to kluczowy moment, w którym społeczeństwo, poprzez swoich reprezentantów – sędziów, ławników, przysięgłych, zdefiniowało jednostkę jako przestępcę - Przypisało mu pewną trwałą etykietę, stygmat, którego trudno się przez długi czas pozbyć - Definicja taka oznacza odrzucenie przez społeczeństwo (czego materialnym wyrazem są mury więzienia) - Jej dotychczasowa tożsamość czerpana z poczucia przynależności do społeczeństwa, różnych grup w jego ramach, zajmowania różnych pozycji i pełnienia różnych ról, ulega destrukcji - Pojawia się w to miejsce tożsamość człowieka marginesu, wygnańca, outsidera. Społeczna definicja jednostki jako przestępcy odzwierciedla się w jej jaźni jako autodefinicja odrzuconego (gwałtowny spadek samooceny) Jak można radzić sobie z taką sytuacją? - Jednostka zaczyna poszukiwać wspólnoty zastępczej, zamiast tej utraconej i pozostawionej za murami więzienia - Szuka innych, którzy staną się dla niej ,,ważnymi innymi’’, akceptują ją, a tym samym pozwolą na odzyskanie utraconej tożsamości i podniesienie samooceny - Dokonuje się redefinicja ,,ważnych innych’’ i grup odniesienia. Jednostka aspiruje do grupy przestępczej, ulega socjalizacji antycypującej, a kiedy zostaje przyjęta, dostaje się pod przemożne wpływy socjalizujące kontrkultury przestępczej, tzw. ,,drugiego życia’’ więziennego - Ulega resocjalizacji, ale nie w tym kierunku, jaki miała przynosić kara, lecz dokładnie przeciwnym – internalizuje głęboko rolę przestępcy Etap ostatni tego procesu po odbyciu kary i wyjściu na wolność, umacnia tylko tożsamość przestępczą ze względu na dalej niechętne nastawienie społeczeństwa do byłego więźnia, np. trudność uzyskania pracy Teoretycy stygmatyzacji (Howard Becker, Erving Goffman) wyprowadzają skrajny wniosek: dewianci nie rodzą się takimi, lecz są produkowani przez społeczeństwo To właśnie mechanizmy kontroli społecznej, stosowania sankcji, uruchamiaja karierę dewiacyjną przez odrzucenie, izolowanie, popchnięcie w stronę grup antyspołecznych, kontrsocjalizację w ich obrębie i wytworzenie trwałej tożsamości dewianta DEWIACJA PIERWOTNA – czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy, uruchamiający sekwencję kontroli społecznej i wymierzania sankcji DEWIACJA WTÓRNA – recydywa, czyli wejście na drogę ,,kariery dewiacyjnej’’ w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo, ,,stygmatyzacji’’ STYGMATYZACJA (inaczej – naznaczenie, etykietowanie) – trwałe przypisanie jednostce tożsamości dewianta czy przestępcy przez ciążące na niej znamię karalności Konkluzja: Te oczywiście społecznie dysfunkcjonalne konsekwencje karania dowodzą, że nie tylko nadmierna permisywność, ale również nadmierna punitywność nie przeciwdziałają wystarczająco błędom socjalizacji PUNITYWNOŚĆ – rozpowszechnione w społeczeństwie żądanie wysokich kar i ,,zerowej tolerancji’’ w stosunku do dewiantów i przestępców JAK PODWYŻSZYĆ SKUTECZNOŚĆ SOCJALIZACJI POSTULATY PRAKTYCZNE: - zwiększyć spójność systemu normatywnego, unikać antynomii w obrębie prawa, dążyć do zgodności prawa ze społecznym odczuciem moralnym, panującymi obyczajami czy zwyczajami - umocnić najważniejsze agendy sacjalizujące – rodzinę, wspólnoty lokalne i religijne - ograniczyć wpływy kontrkultury, zwłaszcza na młodzież, przez tworzenie atrakcyjnych wspólnot wokół sensownej i przynoszącej satysfakcje aktywności - opanować kontrsocjalizującą rolę mass mediów, ich prymitywizację i brutalizację, a także zwiększyć kontrolę treści dostępnych dzięki nowym elektronicznym środkom komunikacji (Internet)
