PRZEJAWY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ

PRZEJAWY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ U DZIECI
PRZEDSZKOLNYCH - OBSERWACJE WŁASNE Z PRACY
W PRZEDSZKOLU JEDNOODDZIAŁOWYM
Dorota Jarzyna
Pracując
kilkanaście lat w przedszkolu, mam okazję obserwować
zachowanie dzieci w różnych sytuacjach społecznych. Szczególnie moją uwagę
skupiłam na problemie aktywności społecznej dzieci sześcioletnich, przejawiającym
się w działaniu społecznym na tle całej grupy.
Jak wiadomo, w skład działania wchodzą czynności - w przypadku działań
o charakterze społecznym zasadniczą rolę odgrywają te czynności, które dziecko
wykonuje spontanicznie, aktywnie i bez przymusu. Uwidacznia się to podczas
kontaktów z: grupą rówieśniczą, nauczycielką, najbliższym kolegą, rodzicami,
rodzeństwem i innymi osobami, z którymi styka się dziecko.
W przypadku dziecka 6-letniego, kiedy wiemy, że zaczyna ono dopiero
świadomie regulować swe postępowanie, nie można jeszcze mówić o silnym
oddziaływaniu na innych, czy też o pracy społecznej, o której wzmiankują niektóre
definicje „aktywności społecznej”. Jednak zauważalne są działania, które w różnych
sytuacjach przedszkolnych u dziecka mają charakter społeczny.
W oddziale mieszanym, wśród sześciolatków zaobserwowałam trzy
odmiany aktywności społecznej:
- naśladownictwo i identyfikację,
- działanie na polecenie,
- działanie z własnej inicjatywy.
Naśladownictwo jest jedną z ważnych dróg uczenia się przez dzieci
nowych czynności, przyswajania wiadomości, kształtowania się przekonań i postaw.
I chociaż przy działaniach naśladowczych dziecko jest zwykle niesamodzielne – to u
dzieci normalnie rozwiniętych, z natury ciekawych – już podczas czynności
wykonywanych według wzoru, zaobserwowałam, zaczątki własnej inicjatywy i
pomysłowości. W działaniach społecznych dzieci najczęściej naśladowały kolegę,
koleżankę, rodzeństwo, rodzica, nauczycielki, postać z filmu lub bajki, a czasem się
z nimi identyfikowały.
U dzieci 6-letnich uczęszczających do przedszkola, aktywność społeczna
najczęściej jednak, okazała się być działaniem na polecenie. Dzieci wykonywały
polecone czynności, ponieważ np. „chciały być grzeczne” w stosunku do
wychowawczyni, bały się negatywnej oceny lub pragnęły zasłużyć na uznanie czy
nagrodę.
Najbardziej wartościowymi działaniami społecznymi z wychowawczego
punktu widzenia okazały się te, które dzieci podejmowały z własnej inicjatywy,
samorzutnie, dobrowolnie i spontanicznie.
Do takich działań należało:
- organizowanie grupy kolegów (koleżanek) lub samego kolegi (koleżanki) do
zabawy,
- wydawanie poleceń koledze lub grupie w trakcie zabawy,
- przydzielanie ról w zabawie,
- podejmowanie decyzji w imieniu grupy lub w imieniu swoim i kolegi,
- wysuwanie pomysłów do zorganizowania zabawy dowolnej wśród kolegów,
koleżanek,
inicjowanie działań plastycznych, muzycznych dla innych kolegów w czasie
wolnym od zajęć,
- zgłaszanie nauczycielce chęci pełnienia dyżuru,
- przedstawienie N. projektu wykonania niespodzianki dla mamy, kolegi,
nauczycielki,
- rozpoczynanie pracy twórczej i wciąganie w nią kolegów,
- inicjowanie i wykonanie drobnej usługi,
- udzielanie pomocy koledze w wykonaniu czynności samoobsługowych,
rozpoczęciu zadania dydaktycznego,
- mobilizowanie do działania słownymi wskazówkami (prośbami),
- rozśmieszanie, zabawianie, rozbawianie kolegi, grupy (stwarzanie dobrej
atmosfery),
- zachęcanie i włączanie do zabawy kolegi onieśmielonego,
- wyrażanie opinii o zaistniałej sytuacji i wysunięcie propozycji do jej naprawy
wśród kolegów lub N.,
- stosowanie sądów w odniesieniu do właściwego lub niewłaściwego
zachowania kolegów, typu: „dobrze”, „źle”, „szybciej”, „wolniej”, „rób dalej”...,
- przekazywanie wiedzy innym (koledze, całej grupie),
- udzielanie wyjaśnień koledze, grupie,
- opiekowanie się młodszymi kolegami.
Można powiedzieć, że te działania wiązały się z takimi dziedzinami aktywności
społecznej, jak samodzielność, współżycie, współdziałanie, interioryzacja norm,
umiejętność wpływania na grupę. Ponadto uwzględniały relacje: dziecko - nauczyciel,
dziecko - grupa rówieśnicza, dziecko - dziecko.
-
Opracowała: Dorota Jarzyna
nauczyciel mianowany Przedszkola w Inwałdzie