br. Piotr Bandoch OFMCap. br. Kamil Sochacki OFMCap

br. Piotr Bandoch OFMCap.
br. Kamil Sochacki OFMCap.
CHARYZMAT ŻYCIA ZAKONNEGO
Życie zakonne
Życie zakonne przejawia ogromną dynamikę – zarówno w aspekcie
wspólnotowym, jak i jednostkowym. Oprócz tego realizuje się w perspektywie
historycznej, ale także i w teraźniejszości, mając swoje zwieńczenie w czasach
eschatycznych. Ta wieloaspektowość życia zakonnego pociąga za sobą rozmaite formy
i struktury. Każde powołanie, każdy charyzmat jest dany jednostce lub jakiejś
wspólnocie dla dobra wspólnoty Kościoła, a nie dla podejmowania tylko egoistycznej
samorealizacji. Każde jednak wezwanie do konsekracji
(łac. consecratio –
poświęcenie) skierowane jest do specyficznej jednostki. Stąd wynika ogromne
bogactwo charyzmatów w Kościele. Są one realizowane wtedy, gdy człowiek
doświadczywszy Boga mającego żywy udział w życiu człowieka, odpowiada Mu
wielkodusznym sercem. Podejmuje wtedy wezwanie do Bożej służby i już w samej
decyzji podjęcia takiego stylu życia realizuje się posłuszeństwo – jedna z rad
ewangelicznych. Już tu powołany staje się posłuszny Ojcu, naśladując posłuszeństwo
samego Chrystusa. Oczywiście ta decyzja będzie wymagała stałej weryfikacji i
potwierdzenia.
Charakterystyka życia zakonnego
a. Istotne elementy życia zakonnego

zorganizowana i trwała forma życia we wspólnocie ochrzczonych,
zmierzających do świętości w oparciu o śluby: czystości, ubóstwa i
posłuszeństwa,

od wewnątrz życie zakonne konstytuuje Duch Święty,

śluby zakonne nie są celem, lecz środkiem, zmierzającym do osiągnięcia jak
najgłębszej miłości Boga i drugiego człowieka,

dzięki opiece Kościoła, życie zakonne stało się stanem kanonicznym,

wspólnotowość,

analogią życia zakonnego, którą można znaleźć w Piśmie Św. jest wspólnota
Apostołów,

od początku życie zakonne rozwijało się w łonie Kościoła.
b. Rola zakonów w Kościele
Rolą, którą pełnią zakony w Kościele jest przede wszystkim świadectwo (apostolat) na
różnych płaszczyznach: możliwości zrealizowania dziś rad ewangelicznych,
autentycznej i bezinteresownej wiary w Chrystusa, świadectwo dane Kościołowi
(zakon, jako Kościół w miniaturze). Świadectwo to stanowi także wezwanie do ludzi
oziębłego serca.
Zakony wskazują też na rzeczywistość eschatologiczną, kiedy wszystko spełni się w
Chrystusie. Są zapowiedzią wiecznego życia w niebie.
c. Różnorodność instytutów zakonnych
Poprzez oparciu się na rzeczywistości trynitarnej (oddanie się za przykładem
Chrystusa Ojcu w Duchu św.), zakony są znakiem jedności. Są zarazem wyrazem
pluralizmu i różnorodności form. Dzięki temu są rzeczywistym obrazem Kościoła.
Różnica pomiędzy poszczególnymi zakonami polega na różnych sposobach
naśladowania Jezusa Chrystusa.
d. Główne rodzaje wspólnot zakonnych
Wspólnoty zakonne można podzielić na apostolskie i kontemplacyjne. Wszystkie
noszą na sobie wyraźny rys „odejścia ze świata”, po to aby „szukać Pana”. Szczególnie
dotyczy to jednak zakonów kontemplacyjnych, których charyzmat modlitwy jest
podstawowym charyzmatem. Chodzi o to, aby trwać razem z Chrystusem na
modlitwie i przez nią przygotowywać serce na zjednoczenie z umiłowanym Panem.
Zakony poświęcone apostolstwu działają na różnych płaszczyznach życia Kościoła.
Jest to związane z charakterem danego instytutu. Różnorodność dzieł,
podejmowanych przez zakony jest ogromna (pracy z ubogimi, w szpitalach, z
bezdomnymi, z młodzieżą, dziećmi, prowadzenie szkół, przedszkoli, domów opieki,
zakładów dla ludzi szczególnie poranionych, duszpasterstwo ołtarza i konfesjonału,
dawanie świadectwa poprzez życie wspólnotowe).
Istnieją również zakony kontemplacyjno-czynne (np. kapucyni), które starają się
łączyć powyższe modele życia.
Życie zakonne, jako dar Boży
1. Rady ewangeliczne
„Rady ewangeliczne dotyczące poświęconej Bogu czystości, ubóstwa i posłuszeństwa,
jako ugruntowane w słowach i przykładach Pana oraz zalecane przez Apostołów,
Ojców i doktorów Kościoła oraz pasterzy, są darem Bożym, który Kościół otrzymał od
swego Pana i z Jego łaski ustawicznie zachowuje”1
Z powyższego cytatu wynikają dwie rzeczywistości: daru i łaski. Życie zakonne jest
darem dla Kościoła i tylko dzięki łasce Boga, Kościół jest w stanie ten dar zachować.
Dotyczy to życia zakonnego w ogólności, ale przede wszystkim – życia każdego
powołanego.
Na pytanie, dlaczego zakonnicy ślubują czystość, ubóstwo i posłuszeństwo, a nie
jakieś inne rady ewangeliczne, Jan Paweł II odpowiada: „ewangeliczne rady czystości,
ubóstwa i posłuszeństwa stanowią w ekonomii Odkupienia najbardziej radykalne
środki przetworzenia stosunku do świata w sercu ludzkim: do świata zewnętrznego i
do własnego <ja>…”2.
Rady ewangeliczne posiadają charakter na wskroś chrystologiczny oraz trynitarny3.
2. Charyzmaty Ducha Świętego
Życie zakonne posiada znamię wyraźnie charyzmatyczne. Powołanie nie jest owocem
działania „ciała i krwi”, ale darem działania Ducha Świętego. Jest to indywidualne
spojrzenie Chrystusa z miłością w głębie ludzkiego serca.4
Podjęcie tego stylu życia wymaga łaski Boga, gdyż realizacja Jego powołania jest bez
niej niemożliwa. Bóg obdarza człowieka swoim charyzmatem, który pozwoli mu
wytrwać na tej trudnej drodze.
Charyzmat Ducha Świętego dotyczy nie tylko konkretnych jednostek, ale przede
wszystkim wspólnoty zakonnej, jako całości. Chodzi tu z jednej strony o pewną misję
(dot. działalności w Kościele), z drugiej zaś o tożsamość (kim się jest).
Powołanie zakonne
Profesja zakonna
Po odbyciu m.in. roku próby w nowicjacie nowicjusz lub nowicjuszka składa pierwsze
śluby na pewien okres czasu (np. rok). Są one kilkakrotnie odnawiane aż do złożenia
ślubów wieczystych, co jest przyjęciem na siebie zobowiązania życia według rad
1
Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen gentium 43.
2
Jan Paweł II, Redemptionis Donum 9.
3
por. Jan Paweł II, Vita Consecrata 36.
4
por. RD 3.
ewangelicznych zgodnie ze statutami danego zgromadzenia. Śluby (profesja) to rodzaj
przymierza i zaślubin z Chrystusem. Są całkowitym, bezwarunkowym i
nieodwołalnym poświęceniem się Bogu. Wierność radom ewangelicznym (czystości,
posłuszeństwu i ubóstwu) członek danego instytutu zakonnego powinien wyznawać
całym swoim życiem jako przyjęte przez niego prawo. Każdy instytut zakonny
realizuje je na sposób właściwy charakterowi zgromadzenia.
Wezwanie do świętości
Każdy zakonnik ma całym życiem dążyć do świętości przez naśladowanie
Chrystusa, służąc Kościołowi. Zawsze jednak czyni to w ramach pewnej wspólnoty.
W tej odpowiedzi na wezwanie do świętości niezbędna jest ciągła praca nad sobą.
1.
Trwanie i postęp w miłości
Złożenie profesji zakonnej jest odpowiedzią chrześcijanina na wezwanie Jezusa
Chrystusa do dążenia do doskonałości. Dokonuje się ono przez pogłębianie życia
teologalnego (rozwijania wiary, nadziei i miłości), do którego zresztą wezwani są
wszyscy chrześcijanie. Różnica pomiędzy życiem zakonnika a życiem innych
chrześcijan polega na intensywności praktykowania tych cnót. Ze strony zakonnika
lub zakonnicy wymaga to szczególnej ofiary.
2.
Naśladowanie Chrystusa
Naśladowanie Chrystusa to naczelna zasada wszystkich chrześcijan. W osobie
zakonnej jest ona spotęgowana jeszcze przez śluby. Szczególnym przykładem są
Apostołowie, którzy dosłownie wykonali Jezusowe wezwanie: „Pójdź za Mną!” i
pozostawili wszystko. W tym „naśladowaniu” chodzi o to, by swoim życiem
„wyobrażać Chrystusa”. Jest ono prawdziwe wtedy, kiedy się wyraża nie tyle
zewnętrznymi czynami, ale postawą ducha przez przyjęcie i wypełnianie woli Ojca.
3.
Służba Kościołowi
Konsekracja Bogu dokonuje się przez posługę Kościoła. To zobowiązuje do służby
Kościołowi przez Apostolstwo, czy życie kontemplacyjne zgodnie ze statutami
danego instytutu. II Sobór Watykański wzywa do czynnego udziału w życiu
Kościoła. W praktyce oznacza to wspieranie wszelkich inicjatyw, które podejmuje
Kościół.
4.
Rozwój ducha zakonnego w jednostkach i we wspólnocie
Każdy członek wspólnoty zakonnej powinien dbać o rozwój duchowy zarówno swój
własny, jak i innych. Ma on być troską o wszystkich. Jest tutaj konieczne nieustanne
ćwiczenia się w cnotach, które w sposób szczególny rozpoczyna się już w nowicjacie.
Ta formacja trwa przez całe życie.
Wykonywanie zobowiązań płynących ze ślubów
1.
Ubóstwo zakonne
Ubóstwo zakonne zobowiązuje do realnego praktykowania ubóstwa min. przez
dysponowanie rzeczami materialnymi za zgodą przełożonych i rzeczywiste
ograniczenie ich posiadania. Wymaga to wyrzeczenia ze strony osoby zakonnej.
Jednak ślub ubóstwa nie jest usprawiedliwieniem rezygnacji z pracy zarobkowej
będącej środkiem zapewniającym godziwe życie i utrzymanie.
2.
Zachowanie czystości
Życie w czystości jest trudne, stąd niezbędne jest uświadomienie sobie jeszcze
przed profesją czym jest Bogu poświęcony celibat. Po złożeniu tego ślubu należy
czynić wszystko, co konieczne, by go zachować przez unikanie wszystkiego, co
narażałoby czystość na niebezpieczeństwo (strzeżenie zmysłów). Wielką rolę
odgrywa tu serce. W pozytywnym znaczeniu ślub ten obowiązek umiłowania na
wzór miłości Chrystusa. Oznacza oddanie się miłości oblubieńczej Chrystusowi, a w
Nim ludziom.
3.
Posłuszeństwo zakonne
Ślub posłuszeństwa oznacza przekazanie przełożonym możności dysponowania
swym postępowaniem. Jest to możliwe jedynie w duchu wiary i służby Bogu. Tylko
bowiem oczyma wiary może osoba zakonna dostrzec, że dane polecenie jest wolą
Boga.
Bibliografia:
1.
Olejnik S., Dar-Wezwanie-Odpowiedź. Teologia moralna. Służba Bogu i
otwarcie się na świat, Warszawa 1991.
2. Derdziuk A., Konsekracja zakonna, w: Jan Paweł II. Encyklopedia nauczania
moralnego, Red. J. Nagórny, K. Jeżyna, Radom 2005, s. 269-271.
3. Olejnik S., W odpowiedzi na dar i powołanie Boże. Zarys teologii moralnej.
Warszawa 1971.
Snela B., Charyzmat w teologii, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. R.
Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1989.
4.