Finanse-ogół zjawisk ekonom

Finanse-ogół
zjawisk
ekonom.
związanych
z
gromadzeniem
podziałem
zasobów
pieniężnych.
Przedmiot. zainteresowanie
nauki finansów jest przede wszystkim
ruch pieniądza
1.tworzenie pieniądza w systemie
bankowymkreacja
pieniądza
2.cyrkulacja-łączenie między różnymi
jednost. gospodarującymi i ich grupami
3.”osiadanie” w postaci oszczędn. i
rezerw pieniężnych
Polityka fin. oznacza dokonywanie
wyborów zarówno celów które mają by
osiągnięte w wyniku gospodarki
finanse. Jak i sposobów i metod ich
realizacji.
Klasyfikacja zjawisk finansowych:
Dwa rodzaje kryteriów:
1.Przedmiotowe-pozwala wyodrębnić
rodzaje
zjawisk
pieniężnych
niezależnie od tego jakie podmioty czy
jednostki gospod. biorą w niej czynny
udział
Trzy zasad. strumienie pieniężne:
-ekwiwalentne-cecha
charak.
powiązania
wydatku
pieniężnego
jednego
podmiotu
gospod.
ze
wzajemnym świadczeniem ze strony
innego podm. gosp. (coś za coś)
-redystrybucyjne-ruch pieniądza do
budżetu, budżet rozdziela i przekazuje
do społeczeństwa,,transfery
-przychody
wydatki
pieniężne
kredytowe związane z operacjami
rynkowymi w banku.
Przychodami kredytowymi nazywamy
przychody pieniężne, jakie osiągają
niebankowe jednostki gospodarujące
zadłużające się w bankach(pożyczki).
Wydatki kredytowe –wydatki jednostek
niebankowych związane ze spłatą
wykorzystanych kredytów bankowych.
2.Podmiotowe-występuje 5 grup:
1.finanse przedsiębiorstw 2. finanse
publiczne 3. finanse ludności 4.finanse
banków i instytucji kredytowych 5.
finanse ubezpieczeń (nie bierzemy
pod uwagę ZUS,KRUS)
F. przedsiębiorstw- kiedyś maksym.
Zysków była głównym celem przeds.
P-K=D D>0 Z>0
Przeds. niedochod. P=K D=0
Przeds. niedoch. –przeds. Które nie
płaci podatku dochod. z racji ustawy.
F.publiczne-przychody i rozchody.
Przychody-to,
co
uzyskamy
ze
sprzedaży. Deficyt jest dochodem.
Cechy
finansów
publicznychrealizacja zadań za pomocą różnych
form przymusu a charakterystyką jest
to że występuje jednostronność decyzji
jak również nakazowe sposoby ich
wykonania. Odnosi się to szczeg. do
gromadzenia dochodów budżetowych
w formie wydatków które mają
charakter
przymusowy
państwo
spełnia funkcje władcze i stanowi
ważny
podmiot
gospod.,jest
czynnikiem
organizującym
życie
gospod.
Organizacja
życia
publicznego polega na konstytucyjnym
uregulowaniu prawnych warunków
prowadzenia
różnego
rodzaju
działalności.Państwo
musi
być
aktywne, gdy zawodzi rynek.(np.
bezrobocie, inflacja ujemny wzrost
gospod.)
Funkcje finansów publicznych:
1.f.alokacyjna 2.f. redystrybucyjna 3.f.
stabilizacyjna.
Trzy f. Państwa, którego zadaniem jest
zapewnienie:1.efktywności
gospod.
wobec nieprawidł. rynk. Mechanizmu
alokacji zasobów 2.sprawied.,równości
wobec
nadmiernej
dysproporcji
dochodów.3.stabilności gosp. rynkowej
wobec jej cyklicznego funkcjonow.
F.alokacyjna-polega na tym że
f.publiczne są narzędziem alokacji
zasobów pieniężnych w gospod.
rynkowej
.
Alokacja
zasobów
pieniężnych dokonuje się w związku
z dwojakiego rodzaju zadaniami
stawianymi przez państwu. Są to
zadania publiczne i społeczne.
Trzy rodzaje niesprawności mech.
rynkow.:1.nadmierne zróżnicowanie
dochodów poszczeg. jednost.(obywa
teli) 2.pełna swoboda obywateli które
gwarantują mech. rynkowe 3.przeds.
prywatne dominujące w gosp. rynk.
gdyż tymczasem podst. kryterium
działania jest zysk wywołuje tzw.
efekty uboczne np. zanieczyszcz.
środow. muszą za to zapłacić co
powoduje mniejszy zysk.
Alokacja określonych dóbr publicz. I
społecznych wymaga w warunk.
gospod.
pieniężnej
posiadania
dochodów spełniając konstytucyjne
funkcje. Państwo musi ponosić
wydatki związane z alokowaniem
dóbr publicznych i społeczn.Nie
wytwarzając żadnych dochodów
państwo z konieczności sięga do
dochodów innych podmiotów. Innym
źródłem finansowania wydatków
publicz. mogą być różnego rodzaju
pożyczki
Specyficzna
sytuacja
dochodowa
państwa
wymusza
redystrybucje
dochodów
społeczeństwa. Dokonuje się ona
między różnym grupami ludności,
między różnego rodzaju krajami i
regionami. redystrybucja dochodów
jest realizowana w formie pieniężnej.
dla podziału dochodów istotne
znaczenie ma wkład jednostki w
procesie produkcji. Podział pierwotny
dochodu i majątku za pośrednictwem
rynku
jest
dokonywany
w
następstwie
użycia
czynnika
produkcji oraz może by następstwem
spadku darowizny lub urodzenia
(przywileje stanowe).
Podział wtórny dokonuje się w
sposób przymusowy poprzez podatki
,transfery socjalne lub subwencje .
Podział wtórny jest kosztowny i nie
prowadzi do równowagi materialnej.
Kryzys finansów publicz. został
dokonany
różnymi
czynnikami:1.rozpowszechnianie
postulatu
materialnej
równości
2.ochrona prawna osiągniętej pozycji
materialnej
3.ograniczenie
oddziaływania ceny i dochodu na
dostęp do dóbr i usług 4.
koncentracja dochodów i majątku
kojarzonymi z władztwem rynkowym i
politycznym.
Państwo
wpływa
na
podział
pierwotny przez kształtowanie popytu
w zakresie dób i usług publicznych. Z
tego względu nie można twierdzić, że
włącza się w fazie podziału
wtórnego. Podział wtórny dochodu i
majątku ma podstawowe znaczenie,
gdy
jego
zadaniem
jest
zabezpieczenie dochodu na wypadek
utraty
pracy,
zmiana
stanu
rodzinnego (wielodzietność)
Zadaniem finansów publiczn. jest
refundowanie niektórych wydatków
dobór osobistych np. potrącenie od
podatku
składek
ubezpiecz.,
zdrowotnych oraz wydatków na
leczenie. Podstawowym narzędziem
podziału wtórnego jest podatek
dochodowy od osób fizycz. Za
którego pośrednictwem następuje
korekta uczestnictwa w osiągniętym
dochodzie. Ingerencja państwa w
sferze podz, dochod. i majątku
prowadzi zawsze do zmiany cen .
3.F. stabilizacyjna – polega na
pełnym wykorzystaniu czynników
produkcji w szczególności chodzi o
zapewnienie pełnego zatrudnienia
i
wykorzystaniu
potencjału
produkcyjnego.Stabilizacja
ekonom. polega na wysokim
stopniu zatrudnienia. Istotnym
przejawem stabilizacji finansów
publicz. jest dążenie do ogranicz.
Bezrobocia i inflacji. Interwencja
państwa występuje po to, aby
wartość
pieniądza.
Główne
narzędzie-kształtowanie wielkości
pieniądza i stopy oprocentowania
kredytu udzielanego prze bank
emisyjny bankom komercyjnym.
F. stabilizacyjna ma prowadzić do
rozwiązania
tzw.
magicznego
czworoboku
.Zapewnić
musi
stabilizację, cen, zatrudnienia,
wzrostu gospodarczego.
BUDŻET-jest
zestawieniem
dochodów i wydatków państwa.
Budżet zatwierdza parlament,
uchwala się zawsze na 1-rok
budżetowy i publikuje w dzienniku
ustaw.stanowi
on
nie
tylko
finansową podstawę rządzenia
lecz także jest instrumentem
kontroli
działalności
organów
wykonawczych.
Cechy budżetu państwa:
-zasada uprzedniości
-zasada jedności
-zasada zupełności
-zasada jawności
-zasada specjalizacji
-zasada ogólności
Z.
uprzednościpostuluje
uchwalenie
budżetu
przed
rozpoczęciem roku budżetowego.
uprzednośc wynika z tego że
budżet jest planem określającym
przyszłe dochody i wydatki.
Konstytucja i plan budżetowy
nakładają na państwo uchwalić
budżet
w
końcu
roku
poprzedzającym rok budżetowy.
1.Prowizorium
budżetowetymczasowa i skrócona ustawa
budżetowa autoryzowana przez
parlament.2.Prorogacje
budżetowe.3.Prowadzenie
gospodarki
budżetowej
na
podstawie projektu budżetu.4.
Upoważnienie
rządu
do
dokonywania
bezwzględnych
wydatków.
Ad2)prorogacja budżetowe-polega
na przedłużeniu ważności budżetu
ubiegłorocznego,
wówczas
gospodarka
budżetowa
jest
prowadzona
o
budżet
zeszłoroczny.
Wadą
jest
wykluczenie prawa od wpływu na
gospod. w okresie przejściowym.
Jako podstawę gospod. przepisów
w okresie przejściowym przyjmuje
się projekt budżetu, stosuje się to
wtedy gdy partia polityczna ma
większość
w
rządzie
i
parlamencie.
Konstytucyjnie
można przyznać rządowi prawo do
dokonywania
koniecznych
wydatków.
Z. zupełności- postuluje odrębne
ujęcie wszystkich dochodów i
wydatków, łączy się to z
budżetowaniem
brutto
polegającym na tym że dochody i
wydatki nie są ujęte saldem lecz w
całości, pozwala to na ujęcie w
całość i zapobiega tworzeniu się
odrębnych funduszy które są poza
kontrolą państwa.
Z. jedności – postuluje by dochody
i wydatki były ujęte w jednym
budżecie
(
jednym
planie
finansowym)
Z. ogólności – postuluje aby
dochodów
budżetowych
nie
wiązano
bezpośrednio
z
obowiązującymi wydatkami lecz
żeby służyły całkowicie pokryciu
wydatków brutto.
Z. specjalizacji – postuluje aby
dochody
i
wydatki
były
odpowiednio uporządkowane.
Z. jawności - postuluje aby
ujawnienie budżetu w fazach
planowania,
uchwalenie
i
wykonywanie budżetu
planowanie budżetu jako jedna z
faz procedury budżetu na na którą
składają się również –uchwalenie,
wykonanie i kontrola wykonania
budżetu. Planowanie budżetowe
stanowi
początek
procedury
budżetowej i jest inicjowane przez
organy wykonawcze.
Budżet to nie tylko zestawienie
dochodów
i
wydatków,
ale
przedewszystkim
rachunkowo
ujęty
program
samorządów
terytorialnych autoryzowany przez
odpowiednie rady. Podstawowym
celem jest zachowanie równowagi
gospodar.
przez
co
należy
rozumieć uwzględnienie celów
polityki alokacyjnej, podziału i
stabilizacyjnej.
Planowanie
budżetu skupia się najpierw na
wydatkach
publicznych
a
następnie
określa
dochody
publiczne i określa wielkość
deficytu budżetowego. Deficyt
budżetowy – to brak środków
pieniężnych. W=D+Dłp
Metody planowania:
1.System
planowania,
programowania i budżetowaniajest
to
metoda
planowania
uruchomiona w USA w latach 60tych
2.Budżetowanie na podstawie
zerowym – zamykający rok
traktuje się jako zakończenie
zadania a nowy rok zaczyna się od
zera, koryguje plan wieloletni.
Stosuje się tam gdzie jest
stabilność.
3.Ustawodastwo „zachodzącego
słońca” –
4. Analiza kosztów i korzyści –
stosowana w Polsce. Analiza
kosztów i korzyści oceniana przez
społeczeństwo. Społeczeństwo ma
prawo, do określenia, co dla niego
jest korzystne. Jeżeli korzyści są
akceptowane to i koszty też.
Wykonywanie i kontrola budżetu.
Budżet
powinno
się
wykorzystywać
narastająco
Kontrola sprawdza czy budżet
realizowany
jest
w
latach
poprzednich.
Dochody to wpływy pochodzące z
różnych źródeł a szczególnie z
produktu narodowego i majątku.
Dochody budżetowe to – opłaty,
dochody z publicznej działalności,
składki
z
ubezpieczeń
społecznych, emisje pieniądza,
podatki.
Kwota wartości pieniężnych;
1. opłaty stanowią skromne źródło
dochodów
–podatki( np. opłata klimatyczna,
targowa
-ceny (opłaty za gaz, wodę
ścieki,enrg. elektr. są to opłaty
będące ceną)
-opłaty administracyjne są
świadczeniem wzajemnym, płacimy
np. za dowód osb.,prawo jazdy znaki
skarbowe itp.
2. dochody z publicznej działalności
(Bank Państwowy jest instytucją
państwową. Bank Emisyjny –emituje
odpowiednią ilość monet i banknotów.
Państwo uzyskuje dochód z z emisji,
dochodem
jest
różnica
między
kosztem wyprodukowania a wartością
nominalną monet lub banknotów.
3. składki i ubezpieczenia społeczne.
Jeżeli państwo pobiera składki na
ubezpieczenia musi mieć środki na ich
zabezpieczenie ( renty, emerytury)
4.Pożyczka publiczna.
5. podatek – jest świadczenie
pieniężnym
przymusowym
i
bezzwrotnym
nakładanym
przez
państwo i samorząd terytorialny.
Bezzwrotność podatku określa, że
staje się on świadczeniem nie
ekwiwalentnym gdyż państwo nie jest
zobowiązane
do
świadczenia
wzajemnego. Podatek może być
pobierany
wyłącznie
w
postaci
pieniężnej.
Podatki
mogą
być
nakładane w oparciu o ustawy.
Podatki: przychodowe, dochodowe, od
dochodu wydatkowanego, podatki
majątkowe.
Podatki przychodowe – VAT,płaci na
bieżąco każdy konsument.
P. dochodowe dwie grupy
-p. od osób prawnych
-p. od osób fizycznych
Opieka zdrowotna – przedsięb.
niedochodowe nie płaci podatku
dochodowego. Podatki dzielą się na
państwowe i samorządowe.
Zasady podatkowe – są po to, aby
uwzględnić interes podatnika.
Zasada równości – postuluje żeby
każdy podatnik było podatkowany
stosownie do dochodu lub wartości
majątku nawiązuje do zdolności
płatniczej
podatnika
i
postuluje
powszechność
opodatkowania.
Podatek liniowy-każdy podatnik będzie
płacił równy podatek ( nie będzie
wtedy żadnych ulg podatkowych).
Zasada pewności – postuluje, aby
podatnik miał możliwość dokładnego
poznania ciążących na nim podatków.
Zasada dogodności – postuluje, aby
podatek był podzielony w czasie i w
sposób dogodny dla podatnika np.
podatek rolny dla rolnika.
Zasada taniości – postuluje,aby koszty
wymiaru i poboru były jak najmniejsze
w stosunku do wysokości wpływu.
Podatek pośredni VAT- istotną cechą
jest
cząstkowy
charakter
zapłaty,polega na wyłączeniu z
podstawy wymiaru podatku obrotu
opodatkowanych we wcześniejszych
fazach produkcji i wymiany lub na
potrąceniu z podatku obliczonego od
całości
obrotu
uiszczonego
poprzednio. Podatek VAT płaci
konsument
ostateczny.
Został
wprowadzony w 1993 i zastąpił
podatek
obrotowy.
Podatnikiem
podatku VAT jest osoba prawna,
jednostka
organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej
oraz osoba fizyczna. Stają się
podatnikiem o ile wykonują we
własnym imieniu i na własny rachunek
czynności podlegające opodatkowaniu
a okoliczności wskazują na zamiar ich
wykonywania w sposób częstotliwy
choćby nawet wykonywane było
jednorazowo a także wówczas, gdy
dokonują jednorazowej sprzedaży
rzeczy w tym celu nabytej.
Zalety: realizowana samoczynnie
między
dostawcą
a
odbiorcą
samokontrola. Należy przyjąć, że
podatek wliczony w cenę jest
potrącany kolejno przez uczestników
procesów
gospodarczych
i
równocześnie przerzucany poprzez
cenę na odbiorcę tak, aby w
rezultacie
jego
ciężar
poniósł
odbiorca finalny. W te sposób
wpływa do budżetu państwa na
każdym
etapie
procesu
gospodarowania a nie w momencie
zakupu ostatecznego.
Zadłużenie publiczne – wynik
niewystarczających dochodów w
stosunku do wydatków budżetowych.
Zadłużenie publiczne służy pokryciu
deficytu budżetowego. W praktyce
trudno jest podnieść podatki ale nie
ma problemów z zaciągnięciem
długów.
Cech długu publicznego.
-kredytobiorcy
(samorządy
terytorialne chcą uzyskać kredyt jak
największy i jak najtańszy)
-kredytodawcy (ludność, przedsięb.,
bank komercyjny)
-rodzaje długów
Granica
długu
publicznego
–
podstawą do zaciągania kredytu
tworzą postanowienia konstytucyjne i
prawa budżetowego. Zadłużenie nie
powinno
naruszać
równowagi
gospodarczej.
Granica równowagi zadłużenia jest
zachowana, gdy:
1.kredytowanie umożliwia lepsze
wykorzystanie
możliwości
produkcyjnych
2.kiedy umożliwia rozwinięcie i
poprawę produkcji
3.umożliwia
właściwy
podział
produktu społecznego.
Skoro granica zostaje przekroczona
w przypadku zakłócenia równowagi
przez kredyt to wówczas, kiedy
kredyt tej równowadze służy to nie
ma tego przekroczenia.
Dług przynosi skutki negatywne i
pozytywne, często nieuświadomione
są jego skutki w okresie długim.
Istnieją w życiu społecznym wydatki
nadzwyczajne i zwyczajne.
Wydatki nadzwyczajne – musimy
zastosować inne finansowanie –
kredyt.
Wydatki nadzwyczajne;
1.wydatki
samofinansujące
sięrentowne inwestycje
2.wydatki z których korzyści są
długoterminowe i w następstwie
przyszłe pokolenia w nim uczestniczą
3.wydatki
wymagające
natychmiastowego
sfinansowania
które
nie
można
znaleźć
odpowiednich
wpływów
podatkowych( np. klęski żywiołowe )
Problematyka wydatków publicznych.
Im więcej budżet wydatkowany jest w
kierunku społecznym tym większe
zadowolenie wśród obywateli.
Kształtowanie wydatków określają
kryteria:
1.wzrost wydatków z budżetu
państwa na 1-go mieszkańca
2.zmiany technologiczne
3.zmiany demograficzne(zwiększenie
liczby
ludności
w
wieku
poprodukcyjny i przedprodukcyjnym)
4.koszty świadczeń publicznych
5.urbanizacja
(np.
budowa
Bełchatowa )