AUTONOMIA WOLI PODMIOTÓW PRAWA
advertisement
Mgr Natalia Gralewska UMOWY W OBROCIE GOSPODARCZYM 9.10.2015r. Poruszane zagadnienia: Pojęcie systemu prawa prywatnego i publicznego – cechy charakterystyczne Pojęcie prawa cywilnego Systematyka prawa cywilnego Źródła prawa cywilnego Stosowanie prawa cywilnego Zasady prawa cywilnego Pojęcie stosunku prawnego oraz stosunku cywilnoprawnego SYSTEM PRAWA SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO PRAWO CYWILNE JAKO RDZEŃ PRAWA PRYWATNEGO SYSTEM PRAWA PUBLICZNEGO METODA REGULACJI JAKO KRYTERIUM Przez metodę regulacji rozumiemy sposób kształtowania relacji między podmiotami prawa. Do charakterystycznych cech należą: AUTONOMIA WOLI PODMIOTÓW PRAWA – podmioty prawa, mocą własnych decyzji (nazywanych czynnościami prawnymi), kształtują swoją sytuację prawną, tj. tworzą wiążące je prawa i obowiązki, dążąc do ochrony własnych interesów. Żadna ze stron stosunku prywatnoprawnego nie posiada kompetencji dla władczej ingerencji w sytuację prawną drugiej strony. RÓWNORZĘDNOŚĆ PODMIOTÓW – adresaci norm prawa prywatnego mają wobec siebie, co do zasady, równą pozycję prawną. Nie oznacza to jednak faktycznej równorzędności podmiotów względem siebie. Brak relacji władztwo – podporządkowanie. UCHWAŁA SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 9.06.1995r., SYGN. AKT III CZP 72/95 „Sprawy polegające na poszukiwaniu ochrony prawnej praw podmiotowych wynikających ze stosunków prawnych, normowanych przepisami tych działów prawa, uważać należy również za sprawy cywilne, ponieważ rozstrzygnięcie tych spraw ma na celu realizację praw podmiotowych i w stosunkach tych występują elementy charakterystyczne dla stosunków cywilnoprawnych, w szczególności równorzędność podmiotów tych stosunków i wzajemność (ekwiwalentność) ich świadczeń, w przeciwieństwie do stosunków kształtowanych w drodze zarządzenia administracyjnego, opartych na zasadzie nadrzędności” PRZEDMIOT REGULACJI JAKO KRYTERIUM Zgodnie z kryterium przedmiotu regulacji, majątkowy przedmiot regulacji stanowi główną cechę wyróżniającą prawo cywilne; należy mieć jednak na uwadze, że nie tylko normy prawa cywilnego regulują stosunki majątkowe, ale również normy należące do innych gałęzi prawa (np. prawo finansowe); przedmiotem regulacji prawa cywilnego są również stosunki prawne o charakterze niemajątkowym (dobra osobiste). CECHY PRAWA PRYWATNEGO AUTONOMIA WOLI PODMIOTÓW PRAWA RÓWNORZĘDNOŚĆ PODMIOTÓW PRAWA KONCEPCJA PRAWA PODMIOTOWEGO BRAK AUTOMATYMU SANKCJI CECHY PRAWA PUBLICZNEGO WŁADCZA INGERENCJA W SYTUACJĘ PRAWĄ JEDNOSTKI RELACJA NADRZĘDNOŚCI – PODPORZĄDKOWANIA NADZÓR NAD PRZESTRZEGANIEM NORM BEZPOŚREDNIE STOSOWNIE PRZYMUSU PODSTAWOWE POJĘCIA GAŁĄŹ PRAWA (gałąź prawa cywilnego, gałąź prawa karnego) KOMPLEKSOWA REGULACJA PRAWNA (Prawo zamówień publicznych, Prawo własności przemysłowej, Prawo bankowe) DYSCYPLINA NAUKOWA DYSCYPLINA DYDAKTYCZNA SYSTEMATYKA PRAWA CYWILNEGO CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWO ZOBOWIĄZAŃ PRAWO RZECZOWE PRAWO SPADKOWE PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE PRAWO NA DOBRACH NIEMATERIALNYCH ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO PRAWO STANOWIONE ZWYCZAJ I PRAWO ZWYCZAJOWE ORZECZNICTWO NAUKA ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO USTAWA Z DNIA 23 KWIETNIA 1964 r. - KODEKS CYWILNY (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) SYSTEMATYKA KODEKSU CYWILNEGO KSIĘGI - Księga pierwsza ("Część ogólna", art. 1-125 KC) - Księga druga ("Własność i inne prawa rzeczowe", art. 140-352 KC) - Księga trzecia ("Zobowiązania", art. 353-921[16] KC) - Księga czwarta ("Spadki", art. 922-1087 KC) TYTUŁY DZIAŁY ROZDZIAŁY STOSOWANIE PRAWA CYWILNEGO MODEL NORMATYWNY ETAPY STOSOWANIA PRAWA Ustalenie stanu faktycznego Ustalenie właściwej normy/norm, które będą miały zastosowanie do oceny prawnej określonego stanu faktycznego Subsumpcja ART. 6 KC CIĘŻAR UDOWODNIENIA FAKTU SPOCZYWA NA OSOBIE, KTÓRA Z FAKTU TEGO WYWODZI SKUTKI PRAWNE. RODZAJE PRZEPISÓW PRAWA CYWILNEGO DEFINICJE LEGALNE Art. 60 KC „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”. C.D. PRZEPISY ODSYŁAJĄCE (np. art. 142 § 2 KC, art. 92 § 2 KC) Art. 142. § 1. Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. § 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy. Art. 92. § 1. Jeżeli czynność prawna obejmująca rozporządzenie prawem została dokonana pod warunkiem, późniejsze rozporządzenia tym prawem tracą moc z chwilą ziszczenia się warunku o tyle, o ile udaremniają lub ograniczają skutek ziszczenia się warunku. § 2. Jednakże gdy na podstawie takiego rozporządzenia osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem. C.D. KLAUZULE GENERALNE (zasady społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa) współżycia społecznego, Art. 5. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony Art. 58 § 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Uzupełniające stosownie KC do cywilnoprawnych regulowanych pozakodeksowymi. stosunków aktami Przepisy księgi pierwszej KC stosuje się wprost (a nie odpowiednio) na obszarze całego prawa cywilnego. Przepisy tzw. części ogólnej prawa zobowiązań (art. 353 – 534 KC) stosuje się wprost do stosunków prawnych o charakterze zobowiązaniowym uregulowanych poza KC. Do pozakodeksowej regulacji ograniczonych praw rzeczowych stosuje się wprost przepisy ogólne o tych prawach zawarte w KC. Artykuł 1 § 1 KSH stanowi, że: "Ustawa reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych", natomiast art. 2 KSH stanowi, że: "W sprawach określonych w art. 1 § 1 nieuregulowanych w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio". Art. 14 PZP stanowi, że „Do czynności podejmowanych przez zamawiającego i wykonawców w postępowaniu o udzielenie zamówienia stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.17), jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej”. Art. 139 ust. 1 PZP stanowi, że „Do umów w sprawach zamówień publicznych, zwanych dalej "umowami", stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej”. Art. 300 KP stanowi, że „W sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy”. ZASADY PRAWA CYWILNEGO uznanie i ochrona osobowości każdego człowieka w równej mierze, pełna i równa ochrona mienia podmiotów prawa cywilnego, zakaz nadużywania praw podmiotowych, autonomia woli, ochrona zaufania. STOSUNEK PRAWNY Stosunek prawny jako relacja zachodząca pomiędzy dwoma lub więcej podmiotami, istniejąca ze względu na obowiązywanie normy prawnej, która nakłada na jeden lub więcej podmiotów obowiązek określonego zachowania na rzecz innych podmiotów Stosunek prawny dwustronnie zindywidualizowany (typu względnego) Stosunek prawny jednostronnie zindywidualizowany (typu bezwzględnego) UMOWA SPRZEDAŻY ART. 535 KC OBOWIĄZKI SPRZEDAJĄCEGO - UPRAWNIENIA KUPUJĄCEGO OBOWIĄZKI KUPUJĄCEGO - UPRAWNIENIA SPRZEDAJĄCEGO PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI RZECZY ZAPŁATA CENY WYDANIE RZECZY ODEBRANIE RZECZY STOSUNEK CYWILNOPRAWNY Art. 1 KC – Kodeks cywilny reguluje stosunku cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi PRAWO PODMIOTOWE UPRAWNIONY OBOWIĄZEK ZOBOWIĄZANY LITERATURA Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, wyd. 10. E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Zarys prawa cywilnego, Warszawa 2014. E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Komentarz. Kodeks cywilny, Warszawa 2014, wyd. 6.
