Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
WYDZIAŁ HUMANISTYCZNY
Sylabus przedmiotu/modułu - część A
AAA-BBB-C-D-E - 3
METODOLOGIA NAUKI
ECTS: - 1,0
METHODOLOGY OF SCIENCE/THEORY OF KNOWLEDGE/PHILOSOPHY OF
SCIENCE
TREŚCI WYKŁADÓW
W trakcie wykładów dokonany zostanie przegląd klasycznej problematyki ogólnej metodologii nauk.
Przedstawiona zostanie zarówna charakterystyka samej metodologii nauk (na tle innych nauk o nauce), jak i
charakterystyka głównych metodologicznych typów nauk. Będą także omówione najważniejsze metodologiczne
kontrowersje, np.: spór o kryterium demarkacji, spór o status poznawczy teorii (realizm–instrumentalizm), spór
weryfikacjonizmu z falsyfikacjonizmem, spór indukcjonizmu z hipotetyzmem, spór kumulatywizmu z
antykumulatywizmem oraz spór internalizmu z eksternalizmem. Pojęciami kluczowymi są: pojęcie naukowej
racjonalności, pojęcie uzasadnienia i pojęcie prawdy naukowej.
CEL KSZTAŁCENIA
Głównym celem kształcenia w zakresie metodologii nauki jest wzbogacenie wiedzy doktorantów na temat
podstawowych procedur naukowych (w różnych ich rodzajach), struktury wiedzy naukowej i metod poznania
naukowego. Do celów bardziej szczegółowych edukacji w zakresie ogólnej metodologii nauki należy m. in.:
1.
Zaznajomienie studentów ze specyfiką poznania naukowego;
2.
Ukazanie swoistości praw nauki (i teorii naukowych) na tle pozostałych gatunków wiedzy ludzkiej;
3.
Analiza głównych etapów poznania naukowego (obserwacja, pomiar, eksperyment...) oraz różnych
sposobów uzasadniania i testowania wiedzy naukowej: hipotez, twierdzeń i teorii.
4.
Przedstawienie różnych (konkurencyjnych) teorii rozwoju nauki i różnych wizji postępu naukowego.
5.
Przegląd najważniejszych stanowisk i sporów metodologicznych.
EFEKTY KSZTAŁCENIA:
Wiedza
1.
Ma zaawansowaną wiedzę teoretyczną i faktograficzną z zakresu metodologicznej refleksji nad poznaniem
naukowym i głównymi jego odmianami.
2.
Zna na poziomie zaawansowanym podstawową terminologię ogólnej metodologii nauk.
3.
Ma interdyscyplinarną wiedzę na temat procesów wiedzotwórczych i ich wytworów (wyników
poznawczych w postaci pojęć, sądów, teorii, dyscyplin naukowych i dziedzin nauki).
Umiejętności
1.
Potrafi porozumiewać się przy użyciu różnych kanałów i technik komunikacyjnych ze specjalistami z
różnych dziedzin nauki w języku rodzimym i językach obcych.
2.
Posiada umiejętność integrowania najnowszej wiedzy z różnych dyscyplin naukowych oraz jej
zastosowania w działalności badawczej.
3.
Posiada umiejętność formułowania i uzasadniania sądów o najnowszych dokonaniach naukowych i
dydaktycznych w wybranych obszarach nauki.
Kompetencje społeczne
1.
Ma świadomość przynależności do wspólnoty naukowej, odpowiedzialności za jej rozwój i znaczenie dla
kształtowania się współczesnego społeczeństwa opartego na wiedzy.
2.
Ma świadomość wartości własnych koncepcji naukowych, ich oryginalności i naukowego poziomu.
3.
Docenia tradycję i dziedzictwo kulturowe ludzkości, zwłaszcza w zakresie nauki i techniki.
LITERATURA PODSTAWOWA
1.
Agazzi Evandro, 1985, Commensurability, Incommensurability, and Cumulativity in Scientific Knowledge,
“Erkenntnis”, Vol. 22, N. 1-3, p. 51-77.
2.
Boyd R. & Gasper P. & Trout J. D. (ed.), 1991, The Philosophy of Science, MIT Press, Massachusetts.
3.
Ajdukiewicz Kazimierz, 1985, Metodologiczne typy nauk, w: idem, Język i poznanie, Tom I (Wybór pism z lat
1920-1939), PWN, Warszawa, s. 287-313.
4.
Chalmers Alan F., 1997, Czym jest to, co zwiemy nauką? Rozważania o naturze, statusie i metodach nauki.
Wprowadzenie do współczesnej filozofii nauki, tłum. A. Chmielewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław,
s. 216.
5.
Dębowski Józef, 2010, Epistemologia i współczesna filozofia nauki wobec problemu demarkacji i tak
zwanych logik parakonsystentnych, [w:] M. Szulakiewicz (red.), Granice i ograniczenia. O doświadczaniu
granic i ich przekraczaniu, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2010, s. 97-119.
6.
Dębowski Józef, 2003 i 2009, Filozofia nauki — jej przedmiot, problemy i stanowiska, [w:] S. Opara, A.
Kucner, B. Zielewska (red.), Podstawy filozofii, wyd. II i III (rozszerzone i zmienione), Wydawnictwo UWM,
Olsztyn, s. 158-180.
7.
Feyerabend P. K., 1996, Przeciw metodzie, przeł. S. Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław.
8.
Grobler A., 2006, Metodologia nauk, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak i Wydawnictwo AUREUS,
Kraków, s. 344.
9.
Grobler A., 1993, Prawda i racjonalność naukowa, Wydawn. „inter esse”, Kraków, s. 237.
10. Kamiński Stanisław, 1980, Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, wyd. III, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s.
333 (lub inne wydanie).
11. Kuhn Th. S., 1985, Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, PIW, Warszawa, s. 520.
12. Losee John, 2001, Wprowadzenie do filozofii nauki, tłum. T. Bigaj, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001, s. 352.
13. Popper K. R., Logika odkrycia naukowego, tłum. U. Niklas, PWN, Warszawa 1977, s. 383 (lub wydanie
późniejsze).
14. Such Jan, Szcześniak Małgorzata, 2002, Filozofia nauki, wyd. IV (lub inne), Wydawnictwo Naukowe UAM,
Poznań, s. 118.
15. Wójcicki Ryszard, 1982, Wykłady z metodologii nauk, PWN, Warszawa 1982, s. 280.
Przedmiot/moduł:
POLSKA NAZWA PRZEDMIOTU
Metodologia nauki
Obszar wiedzy: - Logika, Filozofia
Status przedmiotu: - Obligatoryjny
Kod ECTS:
Dziedzina nauki/Dziedzina sztuki: - Wszystkie
dziedziny (???)
Dyscyplina naukowa/Dyscyplina artystyczna: Wszystkie dyscypliny naukowe (???)
Forma studiów: - Stacjonarne
Poziom studiów/studia trzeciego stopnia: - studia
trzeciego stopnia
Rok/semestr: - I/1
Rodzaje zajęć: - Wykład
Liczba godzin w semestrze/tygodniu: wykłady: 15/1
Formy i metody dydaktyczne: - 20
wykłady: wykład informacyjny, wykład z
elementami konwersatorium, wykład problemowy,
dyskusja
Forma i warunki zaliczenia: Forma: Pisemne zaliczenie z oceną w formie testu.
Warunki: (1) Aktywna obecność na wykładach; (2)
Przeczytanie przynajmniej dwu lektur powiązanych
z problematyką wykładów; (3) Pozytywna ocena z
testu pisemnego.
Liczba punktów ECTS: - 1,0
Język wykładowy: - język polski
Nazwa jednostki organizacyjnej realizującej
przedmiot: - Instytut Filozofii, Wydział
Humanistyczny UWM
Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu:
Dr hab. Józef Dębowski, prof. UWM
e-mail: - [email protected]
Uwagi dodatkowe: -
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
Kod ECTS: AAABB-CD-E_F
AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie); 2 - studia drugiego
stopnia; 3- studia jednolite magisterskie; 4 - studia trzeciego stopnia, 5- studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – status przedmiotu,
F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Apanowicz J., 2002, Metodologia ogólna, Wydawnictwo „Bernardinum”, Gdynia, s. 160.
Brockman J. (red.), 1996, Trzecia kultura, przeł. P. Amsterdamski i in., Wydawnictwo CIS, Warszawa, s. 535.
Carnap R., 2000, Wprowadzenie do filozofii nauki, przeł. A. Koterski, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Czarnocka M., 1992, Doświadczenie w nauce. Analiza epistemologiczna, Instytut Filozofii i Socjologii PAN,
Warszawa, s. 187.
Czeżowski Tadeusz, 1958, O naukach humanistycznych, w: idem, Odczyty filozoficzne, Towarzystwo
Naukowe w Toruniu, Toruń, s. 44-58.
Dębowski J., 2008, On Epistemology and Some of Its Oddities. Why I Am Not a Representationist?,
„Dialogue and Universalism”, Vol. XVIII, No. 7–8/2008, pp. 61-70.
Dębowski J., 2010, Prawda i warunki jej możliwości, Instytut Filozofii UWM, Olsztyn, s. 172.
Horgan J., 1999, Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej, „Prószyński i S-ka”,
Warszawa 1999, s. 360.
Kuhn Th. S., 1968, Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968.
Murawski R.,1995, Filozofia matematyki. Zarys dziejów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s.
240.
Quine W. V. O., 1977, Filozofia logiki, tłum. H. Mortimer, PWN, Warszawa, s. 160.
Penrose R., 1996, Nowy umysł cesarza. O komputerach, umyśle i prawach fizyki, wyd. II, tłum. P.
Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 506.
Quine Willard Van Orman, 1986, Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne, tłum. B. Stanosz, PIW, Warszawa,
s. 184.
Weinberg S., 1994, Sen o teorii ostatecznej, tłum. P. Amsterdamski, Zysk i S-ka, Poznań.
Szczegółowa tematyka zajęć dydaktycznych
METODOLOGIA NAUKI
ECTS: 1,0
METHODOLOGY OF SCIENCE/THEORY OF KNOWLEDGE/PHILOSOPHY OF
SCIENCE
WYKŁADY
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Treści
Metodologia nauk a inne nauki o nauce (metanauki): logika, epistemologia, metamatematyka, historia nauki, socjologia nauki, psychologia
poznania, naukoznawstwo itp.. Główne grupy rodzaje zagadnień metodologicznych. Metodologia opisowa a metodologia normatywna.
Metodologia ogólna a metodologia szczegółowa.
Nauka jako przedmiot metodologii ogólnej. Główne składniki nauki i rozmaite jej pojęcia. Diachroniczne i synchroniczne ujęcie nauki.
Wiedza naukowa a inne gatunki wiedzy ludzkiej: racjonalnej i irracjonalnej. Różne klasyfikacje nauk. Na czym polega racjonalność wiedzy
naukowej?
Metodologiczne typy nauk: aprioryczne (formalne), aposterioryczne (empiryczne), humanistyczne (rozumiejące), filozoficzne (fundujące).
Nauka jako czynność. Metody naukowe — ich klasyfikacja i charakterystyka. Rezultaty pracy uczonych: pojęcia/nazwy, sądy/zdania, teorie
naukowe i naukowe dyscypliny.
Podstawowe typy operacji poznawczych/logicznych stosowanych w nauce: abstrahowanie, definiowanie, rozumowanie.
Definicje i ich rodzaje. Błędy w definiowaniu. Podział logiczny a typologia i partycja.
Rozumowanie. Pojęcie i klasyfikacja rozumowań. Rozumowania dedukcyjne i redukcyjne/indukcyjne, odkrywcze i uzasadniające. Błędy w
rozumowaniu.
Uzasadnianie i jego odmiany.Pojęcie uzasadnienia. Dowodzenie i sprawdzanie.
Sprawdzanie empiryczne i jego rodzaje. Weryfikacja i konfirmacja (koroboracja) a falsyfikacja i dyskonfirmacja.
Prawa nauki i teorie naukowe. Pojęcie i struktura teorii naukowej.
Spór o staust poznawczy teorii. Realizm a instrumentalizm. Prawda matematyczna a prawda empiryczna.
Najważniejsze kontrowersje i spory metodologiczne. Indukcjonistyczny a hipotetyczno-deukcyjny model nauki.
Spór weryfikacjonizmu z falsyfikacjonizmem. Problem kryterium demarkacji pomiędzy nauką i nienauką. Zewnętrzne i wewn
Spór kumulatywizmu (kontynualizmu) z antykumulatywizmem (dyskontynualizmem). Teza o niewspółmierności teorii naukowych.
Kod ECTS: AAABB-CD-E_F
AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie); 2 - studia drugiego
stopnia; 3- studia jednolite magisterskie; 4 - studia trzeciego stopnia, 5- studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – status przedmiotu,
F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze.
Ilość
godzin
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Szczegółowy opis przyznanej punktacji ECTS - część B
AAA-BBB-C-D-E
METODOLOGIA NAUKI
ECTS: 1,0
METHODOLOGY OF SCIENCE/THEORY OF KNOWLEDGE/PHILOSOPHY OF
SCIENCE
1. Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim:
− udział w wykładach ......................................................................................................................... 15 x 1 h = 15 h
− konsultacje ...................................................................................................................................... 1 x 1 h = 1 h
− zaliczenie pisemne przedmiotu w formie testu ……………………………………………………………………………. 1 x 1 h = 1 h
--------------------------------RAZEM:
17 h
2. Samodzielna praca doktoranta
− samodzielne lektury powiązane z problematyką wykładów (rozszerzenie, utrwalenie)............. 2 x 6 h = 12 h
− przygotowanie do zaliczenia pisemnego przedmiotu: ……………..…………………………………………………
– 5h
--------------------------------RAZEM:
17 h
godziny kontaktowe + samodzielna praca doktoranta OGÓŁEM:
34 h
1 punkt ECTS = 25-30 h pracy przeciętnego doktoranta,
liczba punktów ECTS = 34 h: min 25 h/ECTS – 30 h/ECTS = 1,36 ECTS – 1,13 ECTS
1,0 ECTS
średnio:
(1,245)
- w tym liczba punktów ECTS za godziny kontaktowe z bezpośrednim udziałem nauczyciela akademickiego – 0,5 punktów ECTS,
- w tym liczba punktów ECTS za godziny realizowane w formie samodzielnej pracy doktoranta – 0,5 punktów ECTS.
Kod ECTS: AAABB-CD-E_F
AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie); 2 - studia drugiego
stopnia; 3- studia jednolite magisterskie; 4 - studia trzeciego stopnia, 5- studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – status przedmiotu,
F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze.