Instrumenty pośrednie kształtowania przestrzeni publicznych

INSTRUMENTY KSZTAŁTOWANIA
PRZESTRZENI PUBLICZNYCH
Dr inż.arch. Krzysztof Kafka
-
Katowice 2010 -
Przestrzeń publiczna – przestrzeń miejska
MIASTO = jednostka administracyjna, posiadająca prawa miejskie.
MIASTO = historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się wysoką
intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza
rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia.
MIASTO = skupisko ludzkie (przeciwstawiane wsi) charakteryzujące się zagęszczoną
zabudową, zróżnicowaną strukturą społeczną; mieszkańcy utrzymujący się
w
większości z zajęć nierolniczych - handlu, rzemiosła, przemysłu i usług.
MIASTO = szczególna forma systemu – ORGANIZACJA – którą tworzą zarówno elementy
materialne i jak i poza materialne – jak np. ludzie (mieszkańcy) którzy realizują wspólne i
jednostkowe cele.
MIASTO = wydzielony w przestrzeni obszar, który cechuje wysoka intensywność wymiany
na płaszczyznach: społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
2
Przestrzeń miejska – czym jest miasto?
„Miasto składa się z ludzi różnego rodzaju.
Ludzie podobni nie mogą stworzyć miasta”.
Arystoteles, Polityka
„Miasto to obszar wymiany”
3
Przestrzeń publiczna – kryteria podmiotowe
Publiczny = powszechny, jawny, dostępny, przeznaczony dla ogółu, dla
wszystkich, dla całego społeczeństwa, lub społeczności lokalnej, niezależnie od
statusu społecznego, ekonomicznego, fizycznego i umysłowego (encyklopedia
PWN).
Obszar przestrzeni publicznej = „obszar o szczególnym znaczeniu dla
zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający
nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy
funkcjonalno – przestrzenne”. (Art.2, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym)
4
Kryteria definiowania przestrzeni publicznych
Kryteria podmiotowe:
Społeczność lokalna,
Samorząd terytorialny (wszystkich szczebli)
Administracja publiczna,
Samorząd jednostek pomocniczych.
Kryteria przedmiotowe:
Charakter przestrzeni,
Cechy przestrzeni,
Przestrzeń miejska,
Dostępność przestrzeni.
Kryteria celowe / efektu:
Realizacja celów społecznych
Realizacja celów przestrzennych,
Realizacja celów wizerunkowych,
Realizacja celów ekonomicznych.
5
Przestrzeń publiczna – kryteria podmiotowe
Zadania samorządu terytorialnego:
Zadania o znaczeniu publicznym, niezastrzeżone na rzecz innych
podmiotów:
a w szczególności (Art.7 ustawy o samorządzie gminnym):
Ochrona ładu przestrzennego,
Zieleni miejskiej i zadrzewień,
Ochrona interesu publicznego,
Utrzymanie obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Kryteria oceny :
Przyjęcie zasady prymatu interesu publicznego,
Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji (pośrednio lub bezpośrednio),
Udział społeczeństwa w korzyściach ze środków publicznych i majątku,
Korzystanie przez społeczność z dóbr (także z przestrzeni).
PRZESTRZEŃ PUBLICZNA – JEST MIERNIKIEM DEMOKRATYZACJI PRZESTRZENI
6
Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe
Przestrzeń zamknięta;
Ogrodzona;
Niedostępna;
Restrykcyjna;
Przestrzeń otwarta;
Nieogrodzona,
na którą można wejść,
dostępna, praktycznie dla wszystkich
7
Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe; cechy
Przestrzeń otwarta – dostępna,
Przestrzeń antropogeniczna (stworzona przez człowieka),
Przestrzeń kontaktów międzyludzkich i zachowań społecznych,
Miejsce ekspresji / wymiany ekonomicznej / społecznej,
Przestrzeń zachowań miejskich.
8
Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe; charakter
9
Przestrzeń publiczna – kryteria przedmiotowe
10
Badania: dr inż.arch. Krzysztof Nawratek
10
Przestrzeń publiczna – przykłady
Marklowice – Tropikalna wyspa
Projekt: dr inż.arch. Klaudius Fross; www.slaskie.pl
11
Przestrzeń publiczna – przykłady
Będzin – Plac przed dworcem kolejowym
Projekt: dr inż.arch. Biuro Architektoniczne Taczewski; www.slaskie.pl
12
Przestrzeń publiczna – przykłady i zagrożenia
13
Przestrzeń publiczna – przykłady i zagrożenia
14
Przestrzeń publiczna – kryteria celowe / efektu
W perspektywie społecznej:
... umożliwia identyfikację ludzi z miejscem, z miastem,
... jest przestrzenią niewykluczającą społecznie,
... jest wytwarzana społecznie i musi podlegać społecznej kontroli,
... jest wartością społeczną, polityczną,
W perspektywie ekonomicznej:
... jest dobrem, wartością ekonomiczną,
... nie tworzy obszarów konkurencji,
... podnosi wartość ekonomiczną przestrzeni sąsiadujących.
W perspektywie wizerunkowej:
... podnosi atrakcyjność miasta,
... poprawia wizerunek całego miasta...
... oraz jego prestiż (a także władz i mieszkańców),
15
Instrumenty bezpośrednie kształtowania przestrzeni publicznych
Instrumenty inwestorskie bezpośrednie:
Inwestorem jest podmiot publiczny (gmina),
Inwestowanie mieszane: partnerstwo publiczno-prywatne,
Inwestowanie samodzielne: gmina samodzielnym inwestorem.
Instrumenty ekonomiczne bezpośrednie:
Finansowanie bezpośrednio z budżetu gminy,
Finansowanie mieszane: publiczno – prywatne,
Finansowanie przy udziale środków zewnętrznych,
w ramach RPO,
w ramach inicjatywy JESSICA.
16
Instrumenty pośrednie kształtowania przestrzeni publicznych
Instrumenty pośrednie top → bottom :
Podmiot publiczny (gmina) jako inspirator zmian,
Inspirowanie podmiotów pozapublicznych (komercyjne),
Inspirowanie społeczności lokalnych,
Współpraca,
… np. w ramach programów rewitalizacji.
18
Projekt: dr inż.arch. Stanisław Lessaer; www.rynek.rsl.pl
19
Instrumenty pośrednie kształtowania przestrzeni publicznych
Instrumenty pośrednie bottom → up :
Społeczność lokalna inspiratorem i motorem zmian,
Inwestor komercyjny inspiratorem i motorem zmian.
20
Instrumenty regulacyjne kształtowania przestrzeni publicznych
Instrumenty regulacyjne:
Ustalenia studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego:
„Art. 10: przestrzeń publiczną określa się w studium”
Ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:
„ Art.15, ust.2, pkt 5: wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni
publicznych”,
Art.15, ust.3, pkt 8: sposób usytuowania obiektów budowlanych w stosunku
do dróg i innych terenów publicznie dostępnych oraz do granic przyległych
nieruchomości, kolorystykę obiektów budowlanych oraz pokrycie dachów;
„Art.15, ust.3, pkt 9: zasady i warunki sytuowania obiektów małej
architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty,
standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być
wykonane”.
Ustalenia innych dokumentów:
Lokalne Programy Rewitalizacji,
Inne programy z zakresu urbanistyki operacyjnej,
Plany Rozwoju Lokalnego.
22
Dziękuję za uwagę