Estetyczne nurty oświecenia - Epoki

Estetyczne nurty oświecenia
KLASYCYZM
Nawiązuje programowo do estetyki sztuki czasów starożytnych. Dążono do wypracowania
uniwersalnych norm twórczości literackiej. Artyści mieli tworzyć zgodnie z pewną umowną
konwencja zawartą między sobą. Obowiązywała reguła decorum, czyli dostosowania gatunku
do tematu oraz wymogi harmonii, umiaru. Rolą literatury jest przekształcenia świata, rozumnie
zmierzone do postępu przez oświecenie ludzkich umysłów. Klasycyzm epoki oświecenia
naznaczony jest duchem dydaktyczno-moralizatorskim.
Twórcy europejscy:
Daniel Defoe (1660-1731) - Przypadki Robinsona Crusoe (1719)
Jonathan Swift (1667-1745) - Podróże Guliwera (1726) twórca fantastyczny, utwory bogate w
wątki filologiczne
Wolter, Diderot, Rousseau - prozaicy
Aleksander Pope (1688-1704) - Anglik i wybitny poeta
Johann Wolfgang Goethe (1749-1832) - Niemiec opisywał często w swoich utworach
człowieka samotnego, skłóconego z otoczeniem, kierującego się uczuciem, np, powieść
Cierpienia młodego Wertera
(1774). Goethe zawsze dążył do harmonii artystycznej, której wzorem była dla niego antyczna
sztuka grecka. Największym dziełem Goethego był poemat dramatyczny Faust ( cz. I - 1808,
cz. II - 1832) oparty na średniowiecznej legendzie o przymierzu uczonego męża z szatanem.
Bohater w zamian za mądrość i rozkosze zgadza się oddać duszę diabłu. Ma to nastąpić w
chwili, gdy Faust przestanie czegokolwiek pożądać i dokądkolwiek dążyć. Ostatecznie jednak
Aniołowie wydzierają szatanowi duszę i unoszą ją do nieba.
Fryderyk Schiller (1759-1805) świetny autor sztuk teatralnych i wybitny poeta, obrońca
1/3
Estetyczne nurty oświecenia
ludzkiej wolności i równości. W dramacie
Zbójcy występował przeciwko
wszelkiej tyranii. Bohaterowie
Intrygi i miłości
oraz
Don Carlosa
walczą zaś o prawa obywatelskie - równość i tolerancję religijną.
SENTYMENTALIZM
Termin sentymentalizm wywodzi się z tytułowej powieści angielskiego pisarza Laurence'a
Sterne'a (1713-1768) pt. Podróż sentymentalna (1768). Z fr. sentiment - amore - uczucie.
Sterne przedstawił w niej swoją wyprawę przez Francję i Niemcy skupiając się na wrażeniach
podróżnika. Narracja jest nieciągła, przerywana lirycznymi dygresjami, a obraz świata skrajnie
subiektywny. W gruncie rzeczy jest to nie tylko dziennik podróżny, ile bogaty w odcienie portret
wrażliwości artysty. Odrzucał koncepcje realistyczne, uznawał uczucie i doświadczenie za
źródło poznania świata, szukał odrodzenia moralnego w powrocie do natury, prostocie,
wrażliwości. Cenił miłość, przyjaźń i dobroć. Charakterystyczna dla sentymentalizmu jest
krytyka kultury, potwierdzana w wywodach Rousseau - powrót do natury, prostoty, czułości.
Bohaterka jego powieści
Nowa Heloiza
stała się wzorem sentymentalnej XVIII w. kochanki, a dzieje jej miłości - przykładem triumfu
naturalnych uczuć nad sztucznymi różnicami społecznymi, dzielącymi pierwotnie równych ludzi.
ROKOKO
Z fr. rococo - rocaille - muszla zdobiąca grotę. Cechuje się zainteresowaniem sferą przeżyć
osobistych, erotycznych i życia środowisk dworskich. Literatura rokokowa to elegancja formy i
subtelnej treści. Rokoko zdejmowało z literatury jakiekolwiek dydaktyczne obowiązki. Miała ona
przede wszystkim dostarczać rozrywki i cieszyć się swoim pięknem i wdziękiem. Poeci tego
nurtu wybierali zwykle formy kunsztowne, kameralne:
- epigramat
- anakreontyk
- sielanka.
Twórcy:
Choderlos de Loclos - Niebezpieczne związki (1782) jest to miłosna intryga w wyniku, której
2/3
Estetyczne nurty oświecenia
wszyscy ponoszą klęskę.
Kochanek z rokokowych romansów jest zwykle cynicznym zdobywcą - libertyn z łac. libertinus wyzwolony. To wolnomyśliciel, zwykle ateista, który nie wierzy w żaden kodeks moralny, kieruje
się epikurejską zasadą dążenia do rozkoszy u unikania wszelkich przykrości, np. Włoch
Casanova
- wędrowny awanturnik i pisarz oraz markiz
de Sade
- francuski arystokrata i skandalizujący pisarz, od jego imienia wywodzi się termin sadyzm.
Jan Potocki (1761-1815) Rękopis znaleziony w Saragossie. Był to utwór łączący cechy
powieści awanturniczej i gotyckiej, wyróżnia się wymyślną szkatułkową kompozycją (szereg
opowieści, które snują występujące w utworze postacie.
3/3