Pamięć krótkotrwała cd
advertisement
Pamięć Wstęp Daria Woźniak Kognitywistyka III rok Pamięć • polega na utrwalaniu (zapamiętywaniu), przechowywaniu, rozpoznawaniu i odtwarzaniu (przypominaniu) treści doznawanych uprzednio spostrzeżeń, myśli, emocji oraz dokonanych czynności ruchowych, • jest systemem przechowywania informacji bez względu na cel, zamiar czy intencję, • jest odpowiedzialna za przechowywanie wszelkich informacji, niezależnie od formatu lub źródła pochodzenia, • pamięć umożliwia zdobycie doświadczenia i wykorzystanie go w działaniu. Pamięć Pamięć przemijająca – przechowuje informacje w sposób nietrwały, czyli w stosunkowo krótkim czasie, co nie jest jej wadą, lecz wynika z pełnionych przez nią funkcji. Pamięć trwała – przechowuje informacje bez wyraźnych ograniczeń czasowych. Odrębność systemów pamięci Endel Tulving (1984) zaproponował pięć kryteriów, które muszą być spełnione, aby mówić o odrębności systemów pamięci: • mają różne funkcje behawioralne i kognitywne oraz są wyspecjalizowane w przetwarzaniu różnych rodzajów informacji, • funkcjonują wedle różnych reguł, • mają różne podłoże neuronalne, • pojawiają się w różnym czasie w rozwoju onto- i filogenetycznym, • różnią się formatem reprezentowania informacji. Klasyczny podział pamięci Klasyczny podział pamięci wywodzący się z blokowego (magazynowego) modelu Atkinsona i Shiffrina (1968): • oparty na kryterium czasu przechowywania informacji, • wyróżniono trzy systemy: • magazyn sensoryczny (sensory storage), • magazyn pamięci krótkotrwałej (short term storage, STS), • magazyn pamięci długotrwałej (long term storage, LTS). Klasyczny podział pamięci Magazyn sensoryczny: • specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu, • podstawową funkcją jest przetrzymywanie bodźca przez krótki okres, • trafia do niego cała informacja o sytuacji bodźcowej, • funkcjonowanie pamięci sensorycznej jest automatyczne, dlatego jej zawartość nie podlega kontroli wolicjonalnej. Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci krótkotrwałej: • jego podstawową funkcją jest przechowanie informacji w czasie niezbędnym do jej przetworzenia zgodnie z celem, jaki w danym momencie realizujemy, • na jego zawartość może składać się wyselekcjonowana stymulacja bodźcowa, informacja przywołana z LTS, albo efekty bieżącego przetwarzania informacji, • jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu, • pojemność jest zróżnicowana indywidualnie, Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci krótkotrwałej: • czas przechowywania informacji w STS szacowany jest w przedziale od kilku do kilkudziesięciu sekund, • kiedy mało pojemny STS nie ulega przeciążeniu jest to czas wystarczający do wykonania często bardzo złożonych operacji poznawczych. Klasyczny podział pamięci Magazyn pamięci długotrwałej: • charakteryzuje się najdłuższym czasem przechowywania informacji, mierzonym niekiedy w perspektywie lat, • ze wszystkich trzech systemów wykazuje największe zróżnicowanie zarówno co do rodzajów, jak i funkcji, • dzięki różnym rodzajom wiedzy, przechowywanej w systemach LTS, możliwe jest zróżnicowanie i elastyczność sposobów adaptacji jednostki do środowiska. Podstawowe typy pamięci Podstawowa klasyfikacja rodzajów pamięci opiera się na długości trwania śladu pamięciowego. Wyróżniamy cztery typy pamięci: • pamięć sensoryczna (ultrakrótkotrwała), • pamięć krótkotrwała (STM - short term memory), systemy pamięci przemijającej • pamięć robocza (WM – working memory), • pamięć długotrwała (LTM – long term memory). systemy pamięci trwałej Systemy pamięci przemijającej • obejmują rejestry sensoryczne i pamięć krótkotrwałą, • informacje przechowywane w tych systemach są nietrwałe, jednak ich przemijający charakter jest zaletą, ponieważ zapisy pamięciowe mogą być łatwo usunięte, ustępując miejsca nowo napływającej informacji. Systemy pamięci przemijającej Pamięć sensoryczna: • każda modalność zmysłowa posiada własny magazyn pamięciowy, jednak badania przeprowadza się zazwyczaj tylko na magazynie pamięci ikonicznej (wzrok) i echoicznej (słuch), • badania nad pamięcią ikoniczną prowadził Sperling (1960) zaś w zakresie badań nad pamięcią echoiczną pionierem była Treisman, • Sperling, w czasie badań pamięci krótkotrwałej, do których używano matrycy złożonej z liter, (procedura odtwarzania częściowego), zauważył , że osoby badane były w stanie odtworzyć poprawnie 4-5 liter, niezależnie od wielkości owej matrycy, Systemy pamięci przemijającej Pamięć sensoryczna c.d. : • w ten sposób zauważył, że niezależnie od ilości prezentowanej informacji człowiek jest zdolny do zapamiętania około pięciu pojedynczych porcji informacji zaledwie przy użyciu jednego „rzutu oka”, • badania dowodziły także, że przechowywaniu podlegają fizyczne właściwości bodźców wzrokowych (wielkość liter, ich kolor), dzięki czemu dalsza obróbka danych może odbywać się ze względu na dowolne kryteria, • informacja w pamięci sensorycznej jest przechowywana przez bardzo krótki czas: 2 s w pamięci ikonicznej i do 10 s w pamięci echoicznej. Systemy pamięci przemijającej Pamięć krótkotrwała: • informacja jest kodowana w pamięci krótkotrwałej poprzez wewnętrzne powtarzanie (powtarzanie w myślach), • czas jej przechowywania (kilkanaście sekund do kilkunastu minut) również jest związany z powtarzaniem, dzięki któremu można podtrzymać informację w pamięci (godziny), • bardzo długie powtarzanie prowadzi do przeniesienia informacji do pamięci długotrwałej, • jest potrzebna do zapamiętania na pewien czas informacji koniecznych do rozwiązania bieżącego zadania, • jest odpowiedzialna za procesy włączania dostępnej informacji zgodnie z wymogami sytuacji, Systemy pamięci przemijającej Pamięć krótkotrwała c.d. : • badania nad pamięcią krótkotrwałą zaczął prowadzić Saul Sternberg, • w badaniu Glanzera i Cunitz (1996) wyniki wykazały istnienie charakterystycznych dla pamięci krótkotrwałej efektów towarzyszących odpamiętywaniu: efekt pierwszeństwa - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na początku materiału do zapamiętania; efekt świeżości - lepiej pamiętane są elementy, które pojawiły się na końcu materiału do zapamiętania. • przyczynę zapominania informacji z pamięci krótkotrwałej może stanowić samoistne zanikanie informacji wraz z upływem czasu, przekierowanie uwagi, czyli zaniechanie powtarzania informacji na rzecz innego zadania, a także interferencja między informacjami, czyli nakładanie się na siebie informacji, może być np. podobieństwo akustyczne (wyraz baran w pamięci krótkotrwałej zostanie odczytany jako banan). Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza: • pamięć robocza jest częścią pamięci krótkotrwałej, która nie ma za zadanie tylko biernego przechowywania informacji, lecz pozwala także na przetwarzanie, nadzorowanie i koordynację przechowywanych informacji, • tę ideę pamięci roboczej sformułowali Baddeley i Hitch. Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza c.d. : • W obrębie pamięci roboczej Baddeley i Hitch wyróżnili cztery podsystemy: Centralny system wykonawczy - pełni on trzy główne funkcje: na bieżąco przetwarza informacje, nadzoruje to przetwarzanie oraz koordynuje pracę podległych mu buforów pamięci; Pętla artykulacyjno-fonologiczna - składa się z dwóch mechanizmów: biernego (fonologicznego) odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji fonologicznych oraz czynnego (artykulacyjnego) odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji fonologicznych; Systemy pamięci przemijającej Pamięć robocza c.d. : Szkicownik wzrokowo-przestrzenny - składa się z dwóch mechanizmów: biernego magazynu wzrokowego odpowiedzialnego za krótkotrwałe przechowywanie informacji wizualnych oraz czynnego wewnętrznego "skryby" odpowiedzialnego za bieżące przetwarzanie informacji wizualnych; Bufor epizodyczny - jest odpowiedzialny za krótkotrwałe przechowywanie informacji zapisanych jednocześnie w kodzie werbalnym i wizualnym. Systemy pamięci trwałej • pamięć trwała charakteryzuje się dłuższym czasem przechowywania informacji, • jej funkcje polegają na gromadzeniu różnorodnej wiedzy, której używanie jest kluczowym narzędziem adaptacji do złożonych wymagań środowiskowych, • duża trwałość jest zaletą tego rodzaju zapisów pamięciowych, • mimo tego zapominanie informacji nie jest „błędem” ewolucyjnym, ma ono funkcję przystosowawczą, ponieważ zapominaniu ulega informacja, która nie jest używana, a więc zapewne utraciła swą przydatność z perspektywy tego przystosowania. Pamięć trwała W 1972 roku Endel Tulving dokonał rozróżnienia pamięci długotrwałej w zależności od zapamiętywanych informacji. PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA DEKLARATYWNA (opisowa) SEMANTYCZNA PROCEDURALNA (nieopisowa) EPIZODYCZNA Pamięć trwała • pamięć deklaratywna fakty, zdarzenia, wiedza • semantyczna wiedza pojęciowa • epizodyczna przeżycia osobiste • pamięć proceduralna operacje umysłowe, umiejętności Pamięć semantyczna • wymaga od swojego użytkownika znajomości języka, • jej głównym zadaniem jest możność pamiętania przez podmiot treści i znaczeń pojęć (wiedza pojęciowa), • proces nauczania ma na celu powiększanie wiedzy semantycznej, • przechowuje informacje w postaci abstrakcyjnych lub konkretnych reprezentacji językowych, • obejmuje łatwą do zwerbalizowania wiedzę ogólną oderwaną od kontekstu autobiograficznego, • ma strukturę sieci, w której poszczególne informacje stanowiące węzły łączą się między sobą za pośrednictwem nici skojarzeniowych. Pamięć epizodyczna • nazywana także p. autobiograficzną, • pamięć epizodyczna stanowi zapis informacji dotyczących wydarzeń charakteryzujących się określonym czasem i przestrzenią, • rejestruje się w niej bezpośrednie doświadczenie, • struktura informacji w pamięci epizodycznej opiera się na chronologii, jej elementy mają określoną lokalizację w czasie i miejscu zdarzenia: stanowi podstawę osobistej tożsamości, • dostęp do tych informacji ma charakter świadomy i dowolny, a odtwarzanie opiera się na osobistej refleksji. Pamięć proceduralna • dotyczy umiejętności i nawyków życiowych, • odpowiada za wykonywanie czynności, • przechowuje wiedzę typu „jak” – wiedzę proceduralną, • ma charakter automatyczny, • kształci się dłużej niż inne rodzaje pamięci. Pamięć proceduralna Właściwości pamięci proceduralnej: • nabywanie informacji: poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczenie, dostrajanie do wymagań otoczenia, • przejawianie wiedzy: reakcje o dość sztywnym przebiegu, będące skutkiem uczenia się, ujawniane w sytuacjach należących do tej samej klasy co sytuacje, w jakich zostały opanowane; dostęp jest całkowicie automatyczny, • świadomość operacji pamięciowych i treści pamięci: występuje uświadomienie wtórne, że została wykonana pewna reakcja, pewna czynność. Umiejscowienie pamięci w ontogenezie i filogenezie • według Tulvinga najwcześniej powstającą i najszerszą jest pamięć proceduralna, • pamięć proceduralną stosujemy od pierwszych dni naszego istnienia i dysponują też nią zwierzęta, • jeżeli nauczymy się wykonywać jakąś czynność to zostaje ona w naszej pamięci jako automatyzm, np. jazda na rowerze czy prowadzenie samochodu, ale również operowanie naszym głosem, • automatyzm jest wielkim atutem, ponieważ nie „zżera” naszych zasobów uwagi, przynajmniej po opanowaniu czynności i raczej nie podlega zapominaniu; Umiejscowienie pamięci w ontogenezie i filogenezie • następna według Tulvinga jest pamięć semantyczna, • jest bardziej zaawansowana niż pamięć epizodyczna, choćby ze względu na to, że wymaga od swojego użytkownika znajomości języka, • uczymy się, że np. kubek to kubek, bez względu, jak wygląda, szklanka to szklanka, mimo tego, że czasami ich wygląd się bardzo zbliża do siebie; • najbardziej zaawansowaną pamięcią w rozwoju według Tulvinga jest pamięć epizodyczna, • pamięć ta jest narażona na największą utratę, dlatego jest najbardziej zawodna. Bibliografia • Krupka-Matuszczyk I., Matuszczyk M., Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice 2007, s. 19 • Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B., Psychologia poznawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 Strony internetowe: • http://www.kognitywistyka.net/encyklopedia/pamiec.html • http://www.iqlabs.pl/blog-edukacyjny/2005/12/rodzaje-pamici-iich-umiejtne-uycie-do-lepszego-pamitania
