Przyczyny zanieczyszcze* powietrza i sposoby ochrony

Skład powietrza
azot
tlen
inne(np. argon, dwutlenek węgla, neon, hel itd.)
78%
21%
1%
Zanieczyszczeniami powietrza nazywamy wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe),
które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi
składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego
naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach.
Zanieczyszczenia powietrza zostały podzielone na cztery grupy:
1. Gazy i pary związków chemicznych, np. tlenki węgla (CO, CO2), siarki (SO2, SO3)
i azotu (NOx), fluor (F), ozon (O3), radon (Rn), amoniak (NH3), węglowodory i ich
pochodne chlorowe, fenole
2. Drobne kropelki cieczy, np. kropelki zasad, kwasów, rozpuszczalników
3. Drobne ciała stałe, np. popioły, pyły, związki metali ciężkich, sadze, stałe związki
organiczne, azbest, pestycydy
4. Mikroorganizmy, których ilość lub rodzaj nie jest charakterystyczny dla naturalnego
składu powietrza, makroorganizmy (np. grzyby) wraz z produktami ich metabolizmu
Zacznijmy może od samych przyczyn zanieczyszczenia
powietrza. Skąd się biorą? Jak dużo ich jest? Co możemy
zrobić, aby zmniejszyć wydzielanie szkodliwych substancji?
Gwałtowny wzrost emisji zanieczyszczeń powietrza nastąpił
w drugiej połowie XX w. Przyczyn było wiele, ale do
najważniejszych z pewnością należy zaliczyć szybką
industrializację, lawinowo wzrastające natężenie ruchu
samochodowego i wysoki poziom urbanizacji.
Źródła zanieczyszczeń powietrza można podzielić na dwie grupy:
Pierwszą grupę stanowią zanieczyszczenia naturalne, wynikające
z takich procesów zachodzących w przyrodzie, jak:
- erupcje wulkaniczne
- rozkład materii organicznej
- pożary lasów lub stepów
- pylenie pustyni lub przesuszonych gleb uprawnych
Chociaż ilość związków dostających się do atmosfery w wyniku
tych zjawisk jest znaczna, natura wypracowała mechanizmy ich
neutralizacji i włączania w obiegi materii w środowisku.
Drugą, znacznie groźniejszą grupę stanowią zanieczyszczenia
antropogeniczne.
Powstają one jako uboczny skutek działalności człowieka,
związanej z:
- przemysłem
- transportem
- rolnictwem
- górnictwem
Największe znaczenie ma spalanie paliw dla celów
grzewczych, przemysłowych i transportowych. Z przemysłu
pochodzą ponadto zanieczyszczenia związane z procesami
technologicznymi, a także z awariami i wypadkami.
Podstawowymi składnikami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, pochodzenia
zarówno naturalnego,
jak i antropogenicznego są pyły i gazy. Powstawanie pyłów jest nieodłącznie związane z
wszystkimi procesami produkcyjnymi. Szczególnie dużo powstaje ich podczas spalania
paliw stałych, procesów metalurgicznych, przy produkcji
materiałów budowlanych.
Przy produkcji cementu
metodą suchą emisja pyłu w
cementowni sięga 30% masy
wyprodukowanego cementu,
a podczas produkcji stali w
wielkim piecu straty w pyle
sięgają 10% wyprodukowanej
surówki. Zapylenie powstaje
także na skutek dewastacji
gleby i pozbawienia jej
pokrywy roślinnej (np. roboty
budowlane), na skutek erozji
wietrznej i ruchu pojazdów
mechanicznych.
Wielkość cząstek pyłów jest bardzo
różna, zależnie od źródła ich
powstawania. Największe i najcięższe
cząstki opadają blisko miejsca emisji,
najlżejsze mogą pozostawać w
atmosferze przez bardzo długi okres.
Wiele sadzy powstaje w miastach i
osadach ludzkich. Są to bardzo
drobne cząstki węgla, które mają
niezwykle dużą, w stosunku do
masy, powierzchnię, a tym samym są
bardzo aktywne i doskonale
absorbują różne substancje
chemiczne (np. węglowodory, parę
wodną czy sole ołowiowe z gazów
spalinowych). Pyły powstają też przy
tarciu. Są wśród nich niezwykle
groźne, rakotwórcze włókienka
azbestu. Głównym antropogennym
źródłem pyłów jest jednak przemysł,
zwłaszcza energetyka, przemysł
metalurgiczny i materiałów
budowlanych (cementowy).
Dominujący udział w efekcie cieplarnianym ma para wodna. Jej zawartość w atmosferze
ziemskiej jest zmienna w czasie i różna nad poszczególnymi obszarami naszej planety
(waha się w granicach 40% do 95%), co wynika z cyklu krążenia wody w środowisku na
skutek procesów: parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji:
Działalność ludzka ma znikomy bezpośredni wpływ na
zawartość tego gazu szklarniowego w atmosferze.
Dwutlenek węgla jest drugim, istotnym dla efektu cieplarnianego składnikiem
atmosfery ziemskiej, chociaż jego udział w tym zjawisku jest o rząd wielkości
mniejszy od udziału pary wodnej. Działalność ludzka ma znacznie większy wpływ na
jego obecność w atmosferze. Od początku ery przemysłowej zawartość dwutlenku
węgla w powietrzu systematycznie wzrasta i przewiduje się, że w 2100 roku będzie
go w powietrzu dwa razy więcej niż dziś.
Udział w efekcie cieplarnianym mają także metan, podtlenek azotu i freony, które
również są uwalniane w różnych procesach przemysłowych.

efekty globalne:

zmiany klimatyczne, efekt cieplarniany

destrukcja warstwy ozonowej

efekty transgraniczne:

kwaśne deszcze

eutrofizacja, defoliacja, zakwaszenie gleb, jezior, rzek

perturbacje klimatyczne i meteorologiczne

efekty lokalne:

choroby zwierząt i roślin, zdrowie ludzi i zwierząt

korozja, destrukcja powierzchni budowlanych

smogi miejskie
Sposoby ochrony powietrza:
-opracowanie nowych technologii
-zakładanie filtrów na kominy
-stosowanie katalizatorów w pojazdach
-stosowanie bezsiarkowych, bezołowiowych paliw
-kontrole instytucji przemysłowych
Przeciwdziałać zanieczyszczeniom powietrza można także ograniczając
ilość tlenku węgla(IV) emitowanego do atmosfery stosując tzw. czyste
źródła energii (np. elektrownie wodne, nowoczesne, bezawaryjne
elektrownie atomowe), ograniczając ruch samochodowy i wprowadzając
pojazdy elektryczne.
Obecnie zanieczyszczenie powietrza nie jest już niestety tylko problemem
lokalnym. Stanowi problem międzynarodowy. W związku z tym podpisywane
są umowy międzynarodowe dotyczące ograniczania emisji szkodliwych
gazów i pyłów. Dnia 13 listopada 1979 roku 35 krajów (w tym Polska)
podpisało Konwencję o Transgranicznym Zanieczyszczeniu Powietrza. Ma
ona na celu ograniczanie ilości i zasięgu rozprzestrzeniania zanieczyszczeń
powietrza.
Starajmy się zatem wydzielać jak najmniej szkodliwych substancji do
atmosfery, aby nasze powietrze pozostało jak najdłużej czyste. Choć już
teraz atmosfera ziemska jest mocno zanieczyszczona, może być jeszcze
mocniej - a my, jako odwieczni mieszkańcy Ziemi, nie powinniśmy do tego
dopuścić.