socjologia edukacji

SOCJOLOGIA EDUKACJI // egzamin ;)
Socjologia edukacji jako dziedzina teoretyczna. Historyczne korzenie.
Socjologia edukacji w strukturze socjologii jako nauki
Rozwijana w Niemczech do końca XIX wieku pedagogika społeczna, skupiająca się na
problemach wychowania państwowego i społecznego (MAX WEBER, SCHELLER, PISCHER, GEYGER).
W Stanach Zjednoczonych socjologia szczególnie się nastawiała na praktyczne rozwiązywanie
problemów społecznych.
Od początku XX wieku w stanach rozwijała się socjologia pedagogiczna.
Florian Znaniecki to największy polski socjolog, twórca I w świecie teoretycznego systemu socjologii
wychowania. Odmawiał pedagogice miano nauki, traktował ja jako wiedze techniczną. Oddzielił socjologię
wychowania jako naukę teoretyczną od pedagogiki jako wiedzy technicznej (technologii wychowania).
Nie ma innej teorii ... bla bla bla nie wiem.
Proces formowania się socjologii edukacji jako dziedziny socjologii szczegółowej
Znajduje uzasadnienie w:
 nadającym się wyodrębnić logicznie i empirycznie jej przedmiot badań
 rozwijanie empirycznych badań ukierunkowanych specjalnie na ten przedmiot.
 Wytworzenie socjologicznej teorii wychowania na podstawie tych badań
Socjologia edukacji łączy się z socjologią ogólną. Włączy wspólne pole badań jakim jest całe
społeczeństwo. Socjologia ogólnie dostarcza socjologii edukacji ogólnych teorii i twierdzeń do badań nad
wychowaniem, zaś socjologia edukacji podobnie jak inne – zaś socjologia edukacji na podstawie
empirycznych badań dokonuje weryfikacji czegoś tam i jednocześnie wnosi własne uogólnienia i teorię do
socjologii ogólnej.
Socjologia edukacji a socjologia ogólna
Wiek XIX. Odzyskanie niepodległości przez Polskę.
Maurycy Mochnacki – prekursor nowoczesnego dziennika jakiegoś tam; twórca pojęcia świadomości
narodowej – wprowadził do myślenia Polaków ideę narodu jako podmiotu historii.
Edward Dembowski – sądził, że predystynacja narodu polskiego do odegrania ważnej roli w
historycznym procesie wyzwalania się narodu nie wynika z misji danej przez Boga, ale tkwi w kulturze
polskiej, mentalności Polaka, umiłowaniu demokracji, według niego najpotężniejszym instrumentem
wychowania jest sztuka, stąd sztuką piękną się interesował.
August Cieżkowski - trzy centralne kategoria w jego systemie myślowym to: * Osobowość * Naród *
Czyn
Wychowanie to czynnik dziejowy pozwalający na: - i tutaj nie chciało mi się pisać 
Bronisław Trentowski – m.in. przeciwstawiał się deterministycznemu i fatalistycznemu pojmowaniu
dziejów, głosił aktywizm, postawę kreatywną (i w wychowaniu widział drogę do odbudowania Polski
Napisał „Chowania” – zawierając system pedagogiki narodowej.
Karol Kibel – podkreślał rolę wychowania przez sztukę, kształtowanie osobowości
Henryk Kamieński – podkreślał wagę dorobku narodu, wprowadził pojęcie bogactwa i posiadania
Józef Supiński – posługiwał się pojęciem ZASÓB, czyli nagromadzanie wytworów pracy ludzkiej, wiedzy
naukowej i wiedzy upowszechnionej drogą oświaty Jego sąd: Polacy nie wyzwolą się, jeśli nie będą
pracować!.
Aleksander Świętochowski – rozwijanie wiedzy, upowszechnianie wiedzy, podnoszenie poziomu
kulturalnego całego społeczeństwa polskiego, organizowanie stowarzyszeń i organizacji politycznych
Stanisław Brzozowski – podkreślał role pracy twórczej, uważał ją za ............... kulturotwórczą
Edward Adamowski – zajmował się spółdzielczością; miała być zbiorem instytucji wychowawczej
młodego Polaka; łączył interesy własne ze społecznymi
Helena Rawińska – twórczyni pedagogiki społecznej; wybitna działaczka – oświata i wychowanie to
instrumenty do tworzenia historii własnego narodu
Socjologia w okresie międzywojennym (F. Znaniecki, J.S. Wystrocki, J.
Chałasiński)
Florian Znaniecki – prof. UM Poznań, założył w 1921 r. instytut socjologii i pismo „przegląd
socjologiczny”, wykładał na amerykańskich uniwerkach;
rozwój w tym okresie był fenomenem na całym świecie.
System Znanieckiego
Stworzył czystosocjologiczny system, na który składają się:
I)
metodologiczne podstawy wychowania socjologii wychowania
II)
systematyzacja socjologicznych problemów wychowania i odpowiadających im teorii
wychowującego społeczeństwa
III)
procesu urabiania osobnika społecznego
IV)
czynności wychowawczych
V)
VI)
stosunku wychowawczego
osobowości społecznej
Socjologia wg Znanieckiego to nauka specjalna humanistyczna; opierając się na kategorii
wartości określił on zasadę współczynnika humanistycznego, która stanowi postawę jego humanistycznej
teorii kultury i systemu ........... jakiegoś tam..............
Oddzielił od zjawisk przyrody jako niczyich, będących przedmiotem nauk przyrodniczych wytworom
ludzkiej działalności, jako czyjeś czyniąc je przedmiotem badań nauk humanistycznych
Spośród nich wydzielił samych ludzi jako czyichś tzn. doświadczających się i działających na
siebie wzajemnie układach wartości i odpowiadających im postaw I to oddziaływanie tworzy 1 na 2
rzeczywistość społeczną, która jest przedmiotem badań socjologii.
Na rzeczywistość Znanieckiego składa się:
1. czynniki społeczne
2. stosunki społeczne
3. indywidua
4. grupy społeczne
Temu wyżej wymienionemu 1-2-3-4 odpowiadają teorie:
1. stosunków społecznych
2. indywiduów
3. grup społecznych
Znaniecki żadnej z teorii nie dokończył, choć bardzo się starał.
Z teorią Znanieckiego nie zgadzał się Jan Wystroń.
Jan Wystroń: Socjologia szkoły była jego I głównym zainteresowaniem. Napisał „Szkoła i
społeczeństwo”, „Szkoła jako zjawisko społeczne”,
?????????? Selekcja problematyki szkolnej
Praktyka pedagogiczna go interesowała; przedstawiciel socjologii obiektywistycznej, niezaangażowanej i
obiektywnej
Józef Chałasiński – uczeń Znanieckiego, rozwijał jego teorie. Krzywiki Ludwik, Bronek Malinowski (to
nie jest mąż Malinowskiej:P) , Eryk Durkheim; Wystroi – z ich wiedzy korzystał. Rozwinął metodę
historyczno-porównawczą i metodę biograficzną.
W okresie międzywojennym podejmowano problemy:
Społeczna funkcja wychowania (Znaniecki, Krzywiki, czarnowski, Chałasinski)
Geneza funkcjonowania szkoły i innych instytucji wychowania (j.w. + Wystroń)
Selekcje ustrój – Wystroi, Rychliński, Hertz
Społeczne kierunki awansów - Broniakowski, Bross
Procesy samokształcenia – Piński, Bross
Procesy socjalizacji – Szczepański, Hertz
W 1935 r. podczas II zjazdu socjologów obradowała sekcja socjologiczno – wychowawcza.
Egzamin z socjologii był obowiązkowy na egzaminach na nauczycieli.
Po 45 roku wyróżnia się 4 okresy:
1.
2.
3.
4.
Okres wznowienia socjologii wychowawczej na tradycjach wojennych (45-49 r.)
marksistowska krytyka socjologii wychowania – lata 50-56
podejmowanie empirycznych (zróżnicowanych) badań nad wychowaniem (lata 60te, 70te)
skupianie się badań nad systemem wychowania
przede wszystkim na szkolnictwo i jego
funkcjonowanie
Józef Chałasiński to uczeń Znanieckiego. Po 1953 roku wznowiono studia socjologiczne bez socjologii
wychowania. W 1967 roku wznowiono socjologię wychowania. Działały prężne ośrodki łódzkie
(Chałasiński).
W 1966r. w ramach PTS powstała sekcja socjologiczno-wychowawcza. W latach 70-tych dużą
rolę odgrywał czynnik polityczny. Rząd zreformował oświatę i komitet ekspertów na czele ze
Szczepańskim Janem.
Badania empiryczne były w tym okresie bardzo pożądane. Ośrodek Badań nad Młodzieżą przy szkole
PZPR był bardzo ważny.
Lata 80-te – kryzys gospodarczy i polityczny
Lata 1989 – transformacja systemowa, problemy finansowe, kadrowe
W 1988 wydano specjalny kwartalnik „kultura i społeczeństwo” pod tytułem Socjologia wychowania – 34
przegląd socjologiczny.
Wykład z dnia 20.03.2005r.
Podstawowe pojęcia socjologii edukacji
Socjalizacja wieloznaczne, wielowątkowe pojęcie.
Wyróżnia się 5 typów koncepcji socjalizacji:
a) teoria psychoseksualnego rozwoju człowieka reprezentuje ją Z. Freud
b) teoria rozwoju jaźni i tożsamości społecznej (Twórca – Mead, interakcjonizm symboliczny)
c) teoria internalizacji przez człowieka, systemu wartości i kategorii moralnych jego grupy społecznej
(Durkheim)
d) teoria kognitywnego rozwoju człowieka [Piaget]
e) teoria psychospołecznego rozwoju człowieka [Erikson]
I Perspektywa socjalizacji
Społeczny mechanizm transmisji wartości, kultury, wzorów organizacji społeczeństwa, jako element
świadomości społecznej grupy, w które jednostka wchodzi.
Najstarsze teorie korzeniami sięgają prac Durkheima – współcześnie też jest jej duże zainteresowanie
Charakterystyczne atrybuty pomocą od społeczeństwa
Podkreśla się zdeterminowanie przez społeczeństwo i osobowość rozpatruje się jako produkt
społecznie kulturowych wpływów np. [za słownik socjologiczny Jery&Jery] proces przy pomocy którego
kultura danej społeczności przekazywana jest wchodzącym w życie młodym pokoleniom. Socjologia
traktowana jest jako nieodzowny wymóg funkcjonalny każdego społeczeństwa, stanowi istotę życia
społecznego, kulturowej i społecznej reprodukcji
Stanisław Kowalski – uspołecznienie z jednej strony to wchodzenie jednostki w kulturę (tzw.
akulturyzacja) a z drugiej strony to kształtowanie osobowości społecznej albo nabywanie społecznej
dojrzałości czy kompetencji społecznej.
Słownik z 1997 roku pod redakcją Olechnicki i In,: definicja uspołecznianie to proces polegający
na przekształcaniu przez instytucje społeczne indywiduum ludzkiego w jednostkę obdarzoną w
osobowość społeczną, uczeniu się jej uznano przez daną zbiorowość norm, wartości, umiejętności itd.
Najważniejsze jest to, że wzory osobowe w tej perspektywie maja charakter ponad-jednostkowy,
przekazywane są jako systemy ideologiczne. Za powszechnie uznawane są takie formy i wzory
zachowań, które deklarowane i realizowane są przez co najmniej 80 % społeczeństwa.
Podkreśla się aspekt roli społecznej który pisze:
Kowalski – uspołecznienie polega na wchodzeniu jednostki w swej biografii społecznej w coraz liczniejsze
grupy społeczne oraz z ich ramienia w określone coraz liczniejsze role społeczne.
We współczesnych społeczeństwach 3 role społeczne są najważniejsze:

rola członka rodziny – szczególnie rodzica

rola zawodowa

rola obywatela
Jednostka pełniąca wymienione role przyczynia się do zachowania porządku społecznego i
jednocześnie tworzy warunki współokreślające przebieg życia innych ludzi należących do tego samego
społeczeństwa (podkreśla się tu działania zinstytucjonalizowane a marginalizuje się spontaniczną
aktywność w jednostce)
Ogólnie: W tej perspektywie postrzega się socjalizacje jako proces wrastania jednostki w
społeczeństwo, jako przekazywanie przez społeczeństwo obowiązujących norm, wartości. Nacisk kładzie
się na postawy konformistyczne i przystosowanie jednostki.
W okresie Polski ludowej – w systemie oświaty – uczeń generalnie był spostrzegany podmiotowo,
nauczyciele byli najważniejsi, a uczniowie mieli wkuwać. Metody i program nauczania był dostosowany do
ideałów osobowości w tamtych czasach. /Homo sapiens recens/
II perspektywa

podmiotowość

twórcze procesy interakcyjne

podkreśla się, że ludzie nie są ofiarami procesu socjalizacji, ale mają wpływ na samych siebie, są
istotami zdolnymi do działania (czyli podmiotami)

mikroporządek społeczny jest czymś płynnym, poddającym się kontroli jednostki (podkreślamy
interakcje, negocjacje i tzw. definiowanie sytuacji)
Np. Goodman – Dojrzała istota ludzka jest rezultatem nieprzerwanego procesu społecznej interakcji który
pozwolił jej rozwinąć tożsamość, przekonana w wielu umiejętnościach niezbędnych do aktywnego
udziału.
Edukacja – w dwojaki sposób


wąska – od przedszkola po studia podyplomowe, system formalnych struktur biurokratycznych
przeznaczonych do socjalizowania, umieszczania ludzi w określonym miejscu w społeczeństwie
wytwarzania nowych systemów kulturowych
szeroki – jako całościowy system edukacyjny.
Edukacja obejmuje obok całościowego systemu szkolnictwa obejmuje również organizacje i
instytucje, środowiska oświaty nieszkolnej czyli edukacje równoległą. Podstawowymi elementami tej
edukacji są:
Ośrodki wychowania naturalnego czyli rodzina, grupy rówieśnicze, sąsiedztwo, placówki opieki
wychowawczej czyli np. domy dziecka, zakłady wychowawcze, internaty, świetlice, instytucje
bezpośredniego szerzenia kultury i sztuki – kina, teatr, muzyka, muze, ośrodki masowej komunikacji
(radio, telewizja, wydawnictwa), instytucje społeczne, świeckie .. –
System edukacji – mówiąc o systemie mamy na myśli pewną określoną całość, składającą się z różnych
części stanowiących również całości mniej lub bardziej samoistne samodzielnie względnie samodzielne, ta
całość a także jej składowe mogą być rozpatrywane w różnych aspektach, przy czym różne części są
traktowane zasadniczo jako zbiór sprzężonych elementów służących działaniu całości (Gołoszewski –
Szkoła jako system społeczny)
Genetycznie rzecz biorąc, ukształtowanie się systemu szkolnego w danym kraju jest warunkiem
utworzenia systemu oświaty, ponieważ szkolnictwo reprezentuje najbardziej uniwersalne wartości nauki i
kultury i jest tym łącznikiem integrującym wszystkie inne wpływy [oddziaływania edukacyjnego]. Jest
takim sercem.
system edukacji = system oświaty
Podstawowe pojęcia systemu edukacji.
Trzy elementy składowe wg Szczepańskiego
1) Kompleks instytucji (szkoły i inne instytucje, które wychowują i przekazują wiedzę o
zbiorowościach społecznych, organizacjach, środkach materialnych, ideach, wartościach składających
łącznie na infrastrukturę społeczna i materialną, a której przebiegają procesy edukacyjne.
2) Działalność oświatowa, czynności wychowawców i uczących kierujących czynnościami uczenia się
ucznia. Wyróżnia się kilka procesów składających się na działalność oświatową:
Nauczanie
Uczenie
Kształcenie
Wychowanie
Samowychowanie
3) Stan umysłów członków społeczeństwa, zasób wiedzy obywateli przejawiający się w ich pracy
zawodowej w ich życiu publicznym, to, co nadaje sens społeczny w funkcjonowaniu szkolnictwa.
W systemie edukacji każdego kraju istotna rolę odgrywają dwa wielkie nakładające się
procesy:
Proces socjalizacji – oznaczający całość wpływów środowiska społecznego i kulturowego, które
spontanicznie uczą jednostkę przystosowania się do struktur grup, do obyczajów i zwyczajów.
Proces wychowania – oznaczający intencjonalne kształtowanie osobowości w stosunku
wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą wg przyjętego ideału wychowawczego.
Można powiedzieć, że system edukacji oświaty to układ tych wszystkich źródeł i kontaktów,
którymi do obywateli dociera wiedza naukowa, treści ideologiczne, wartości i wzory postępowania.
Inne relacje:
1. wg Jacka Szmatka: Wychowanie to proces, który prowadzi do socjalizacji danego osobnika.
Wychowanie wiąże się z procesem, w którym występuje określone działanie, termin zaś
socjalizacja akcentuje to, co stanowi efekt tego działania
Edukacja a społeczeństwo.
Perspektywy socjologiczne a zagrożenia edukacyjne.
Perspektywa jest układem odniesienia, ciągiem roboczych reguł za pomocą, których człowiek jest
zdolny uczynić zrozumiałym skomplikowane i zagadkowe zjawiska. Dla socjologa zjawiskiem jest życie
społeczne. Po przyjęciu szczególnej postawy wobec niego można zastosować zbiór założeń, na których
będzie oparta analiza i który zazwyczaj zawiera następujące idee:
1. Pogląd na ludzkość
2. Pogląd na społeczeństwo
3. Pogląd na wzajemne związki między jednostką a społeczeństwem
4. Pogląd na to, co powinno się uważać za zasadnicze właściwości fundamentalne, czynniki
warunkujące ludzkie zachowanie i doświadczenie w porządku społecznym
5.
6.
Pogląd na to, co znaczy znać nie??? rozumieć właściwości badanych aspektów życia
społecznego
Pogląd na relacje pomiędzy akademickim wyjaśnianiem życia społecznego a założeniami
polityki za pomocą, której można kierować sprawami codziennymi członków społeczeństwa.
Trzy teorie - jak można patrzeć na edukację.
Teoria Strukturalno-Funkcjonalna a edukacja
E. Durkheim
Przedstawicielem tej teorii jest E. Durkheim – centralne pojęcia społeczeństwa nad jednostką.
„Społeczeństwo rządzi nami, ponieważ jest poza nami i ponad nami...”
Ważna cechą społeczeństw złożonych jest to, że jednostka w coraz większym stopniu przyjmuje
wyspecjalizowane role i zajęcia żeby umożliwić i pomóc społeczeństwu rozwijać się. Powszechny system
wartości jest konieczny, aby powiązać jednostki, ich pracę ze sobą i żeby zapewnić ciągłość pomiędzy
następnymi generacjami.
Trzy słowa klucze:
System
Struktura
Funkcje
System społeczny jest ogółem organizacji, które tworzą się, aby zadawalać potrzeby ujęte w
centralnym systemie wartości. Instytucje takie jak systemy polityczne, ekonomiczne, edukacyjne
dostarczają podstawy do określania, co jest a co nie jest przyjętym społecznie zachowaniem oraz
środków za pomocą, których jednostki są zaznajamiane i nauczane z powszechnymi wartościami
społeczeństwa.
O roli edukacji powiada: społeczeństwo może przetrwać tylko wtedy, jeśli wśród jego członków
istnieje dostateczny stopień jednorodności. Edukacja uwiecznia i wzmaga tę jednorodność przez wpajanie
dziecku od początku zasadniczych podobieństw, których wymaga życie zbiorowe.
Pogląd na szkołę
Potrzeby społeczne dominują nad potrzebami jednostki. Nauczyciele muszą zagwarantować, że ich
zajęcia w szkole:
1. Zachęcą uczniów do grupowego zaangażowania, posłuszeństwa o odpowiedzialności.
2. Skłonią uczniów do uznania, że na pierwszym miejscu przed sprawami osobistymi i rodzinnymi jest
ich posłuszeństwo celom i wartościom społecznym
3. Rozwiną w uczniach i pogłębią w uczniach te skłonności, które potrzebuje społeczeństwo.
4. Nauczyciele są wzorami moralnymi.
Rola ucznia
dziecko jest postrzegane przez Durkheima jako pusta karta czekająca na wypełnieni. Uczeń jest osobą
pasywną, wierną, ponieważ na ma doświadczenia i wiedzy.
Teoria Talkota Parsonsa
Dowodzi, że aby osiągnąć społeczną integrację społeczeństwo w wyniku procesu ewolucji
narzuciła pewną liczbę instytucji, które funkcjonują jako pośrednicy socjalizacyjni np. rodzina, kościół. W
System edukacyjnym społeczni przyjmują określone role jako element swej codzienności w
społeczeństwie, są to taki role jak ojciec, matka, ksiądz itp.
Społeczeństwo ma modelowe oczekiwania dotyczące zachowania jednostek zajmujących
określony status w systemie społecznym. Wyróżnia on dwa procesy ze sobą powiązane:
Proces instytucjonalizacji lub sposób, w jaki ludzkie zachowanie staje się systematycznie regulowane
i normowane
Proces internalizacji, czyli sposób, w jaki społeczne oczekiwania towarzyszą rolom społecznym są
zauważalne, rozumiane i przyswajające, jaki jednostki
Klasa szkolna jako system społeczny uchodzi za klasykę.
Zadaje on pytanie, jakie funkcje spełnia szkoła dla społeczeństwa amerykańskiego? :
1. Szkoły dostarczają podstawy socjalizacji
2. Szkoły działają jako mechanizm za pomocą, którego jednostko przydzielane są role
dorosłych
3. Szkoła spełnia funkcję alokacyjną
Zadaje sobie pytanie, w jaki sposób realizują się te funkcje jednocześnie? Analizuje różnice
pomiędzy szkoła a rodziną. W odróżnieniu od rodziny szkoła jest systemem sformalizowanych ról gdzie
liczą się wartości uniwersalistyczne.
Proces socjalizacji jako internalizowanie ról jest od pierwszego dnia związany z nieustannym
ocenianiem osiągnięć (stopnie, pochwały, nagany). Proces oceniania prowadzi do zróżnicowania klasy na
uczniów dobrych i słabych. W ten sposób uczą się dzieci jak zdobywać status i bronić go.
Różnicowanie takie jest konieczne ze względów funkcjonalnych gdyż szkoła jest również
instancją rozdzielająca i dlatego potrzebuje podstawy do selekcji ze względu na przyszły status
społeczny.
Teoria konfliktu
Wykład
13.05.2005r.
Teoretycy teorii konfliktu widzą porządek społeczny w ciągłym procesie interakcji
międzyludzkich, w procesie klasowych walk i narzucania.
Są przekonani, że sposób funkcjonowania szkolnictwa przyczynia się do nierówności społecznej
(szkolnictwo amerykańskie). Pokazują oni mechanizmy nierówności społecznej. Amerykańskie szkoły są
związane ze społecznością lokalną, bogatsze dzielnice mają więcej funduszy przeznaczanych na szkołę,
dzięki czemu są lepiej wyposażone, mogą stwarzać lepsze warunki do nauki.
Mieszkańcy bardzo zamożnych dzielnic mają większe władzę i rozdają pieniądze. I w ten sposób
system edukacji odzwierciedla i utrwala nierówny podział dóbr w systemie klasowym.
Dostęp do wyższych warstw w społeczeństwie zależy od rodzaju wykonywanej pracy.
W społeczeństwach amerykańskich wysokie stanowiska zawodowe dostępne są dla osób z wyższym
wykształceniem. Badania wykazują, że istnieje zależność między wykształceniem rodziców a
prawdopodobieństwem rozpoczęcia studiów przez ich dzieci. Członkowie klasy wyższej mogą pozwolić
sobie na szkoły elitarne, wyższe dla swych dzieci.
Młodzież z klasy wyższej najczęściej utrzymuje pozycję społeczną swoich rodziców i system
edukacji jest 1 z mechanizmów które to ułatwiają.
Badania Berschtaina w brytyjskich szkołach pokazują, że uspołecznianie uczniów odbywa się w klimacie
który celebruje i bazuje na związkach dominacji i podporządkowania. Jest więc zgodny z porządkiem
społecznym miejsca pracy. Zespół szkolny, zwyczaje szkoły, ustalenia, ukierunkowanie praktyk ,
wszystko to przypomina uczniom i nauczycielom o miejscu w hierarchii i co ważniejsze – struktura
hierarchiczna działa w sposób usankcjonowany.
Zwolennicy tej teorii traktują doświadczenie wykształcenia szczególnie wyższego jako konieczność
społeczną niż edukacyjną.
Przypisują znaczenie formalnym dyplomatom aby podkreślić że osiągnięcie pewnego poziomu
wykształcenia jest często podstawowym warunkiem uzyskania pracy niezależnie od umiejętności
zdobytych w procesie edukacji są niezbędne do wykonywania danego zawodu.
Teoria - Socjalizacja szkolna z interakcjonistycznego punktu widzenia
Patrzymy tutaj na uczniów z punktu widzenia podmiotu – jednostek.
Podejście to odwołuje się przede wszystkim do teoretycznej kategorii symbolicznego internakcjonizmu
wypracowanych w USA przez H. Meada i rozwijanych w latach 50-60`.
Najważniejsza jest tu interakcja, tj. wzajemne odnoszenie się do siebie, aktorów poprzez
oczekiwania co do zachowań innych osób oraz antycypujące oczekiwania co do własnego zachowania.
Role nie są tu ustalonymi z zewnątrz wymaganiami co do zachowań. TO podmioty ustalają je
między sobą i indywidualnie kształtują się w procesie komunikowania się.
ROLETAKING – tj. ego może postawić się w roli alter, może patrzeć na komunikowanie się również
oczami innego. W ten sposób ego może rozpoznać jakie oczekiwania ma wobec niego alter. Swoim
zachowaniem może te oczekiwania spełnić, ale może też rolę mu proponowaną odrzucić narażając się na
przerwanie komunikowania się.
Ale w normalnym przypadku powinno dojść do zaakceptowania przez ego wymaganej przez niego roli.
Przy jednoczesnym kształtowaniu jej na swój sposób. Ego poprzez własne zachowanie wnosi własną
koncepcję tożsamości, która nie całkiem będzie pokrywać się z rolą wymaganą przez alter (tzw.
rolemaking).
Model wymagany miedzy ego i alter zachodzący w toku komunikowania się zakłada zatem
równouprawnienie między partnerami w procesie rolemaking i roletaking.
Tożsamość Meada
Zdolność jednostki do refleksyjnego wyjścia poza samą siebie i stanie się przedmiotem.
Tożsamość powstaje, gdy jednostka potrafi w procesie komunikowania się spojrzeć na siebie oczami
innych i w ten sposób stwarza sobie obraz samej siebie.
Taką koncepcje przejął Goofman i rozróżnił tożsamość osobową i społeczną.
Teoria osobowa wyraża się w niepowtarzalnej biografii a sieczna przynależność jednej i tej samej osoby
do różnej i niekompatybilnej grupy.
Uczeń jako aktor
Szkoła jest instytucją w której komunikowanie się jest nastawione na dłuższą metę. W treści i
formy komunikowania się są określone z góry w skutek czego są one wyłączone z okresu negocjowania
ich przez uczestników: np. egzamin, obecność, oceny.
Dominujące pozycję ma nauczanie tych 2 inter.
Komunikowanie się na lekcji charakteryzuje się 2 dominującymi atrybutami instytucjonalnymi, tj.:
1) hierarchią i przymusem – z 1 strony
2) osiągnięciami i konkurencją – z 2 strony
W ramach przymusowej lekcji nauczyciel ma w porównaniu z uczniami nieproporcjonalną władzę
definiowania. Nauczyciele mogą forsować interpretację ról i wyjaśnienie sytuacji. Ściągi, kłamstwa,
przepisywanie na zajęciach innych lekcji.
Człowiek jako jednostka twórcza
Źródeł wyjaśniania mechanizmów należy szukać w naturalistycznej Platona zajadającej istnienie
idei wrodzonych.
Człowiek twórca w ówczesnej Grecji był przekaźnikiem tych idei natomiast jego dzieła „cieniem idei
pozaziemskich”.
Starożytni Grecy nie używali terminów które odpowiadałyby określeniom „twórca”, „tworzyć”.
Wystarczało im „robić”. Ale i tym posługiwali się w stosunku do sztuki i artystów gdyż Ci nie wykonywali
nowych rzeczy tylko odtwarzali to co jest w naturze. Wyjątkiem była poezja (ale nie była ona związana ze
sztuką!).
W łacinie istniały wyrazy: creatio, kreator – ale oznaczano nimi czynności stwórcy, Boga, który stwarza z
niczego.
Wybranym ludziom odrodzenia nadawano przydomek boski – ale wyrazu stwórca nie używano (Dopiero
w Xix w.- tj. w romantyzmie) nobilituje w pełni człowieka na twó®cę. TO jednak postać otoczona
tajemniczością.
Twórczość dziś to każde działanie wykraczające poza prostą recepcję. Owe działania mogą
przyjmować postać materialną bądź ideową (jako myśli). Może być to czynność intencjonalna ale też i
mglista wizja – może to być powołanie wartości autonomicznych, może być autoreakcją.
Nie tylko wytwory ale i charaktery, postawy, zdolności, procesy powodujące istotne zmiany w
świadomości społecznej w stanie kultury, sztuki, nauki, techniki oraz współczesnym życiu.
Kategorie twórczości
Wobec w/w wyróżniamy 4 kategorie rozpatrywania twórczości:
1. jako dzieło
2. jako proces
3. jako zespół specyficznych cech osobowości lub zdolności
4. jako zespół stymulatorów społecznych (tj. społeczny klimat uwarunkowań twórczości).