Fintech
advertisement
Fintech a banki – konkurencja czy współpraca? prof. dr hab. Włodzimierz Szpringer Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH Wydział Zarządzania UW Parabanki - problem regulacji i nadzoru Motorem zmian w teorii pośrednictwa finansowego jest nie tylko obniżanie kosztów transakcyjnych i przeciwdziałanie negatywnym skutkom asymetrii informacji przed i po transakcji, lecz funkcja zarządzania ryzykiem i kreowania wartości dodanej dla klientów dzięki innowacjom finansowym. • • • • • • Parabanki, będąc równoległym systemem bankowym, obejmują różne formy pośrednictwa finansowego, nie poddane regulacji oraz nadzorowi ze strony państwa. Nie zawsze jednak można mówić o „obchodzeniu” prawa, gdyż istnieją podobne - w sensie ekonomicznym - instytucje regulowane np. w Prawie bankowym oraz w Kodeksie cywilnym (np. kredyt a pożyczka, gwarancja a poręczenie) Np. obciążanie ryzykiem środków powierzonych pod tytułem zwrotnym jest funkcjonalnie zbliżone do przyjmowania depozytów, lecz często przybiera postać instrumentów inwestycyjnych, transformacji terminów wymagalności i zapadalności aktywów, transferu ryzyka, sekurytyzacji aktywów oraz stosowania dźwigni finansowej, co upodabnia się do działalności bankowej, czyli przyjmowania depozytów oraz udzielania kredytów. Powstaje pytanie, czy byłoby realne poddanie parabanków nadzorowi, czy może raczej – z uwagi na liczebność i zróżnicowanie tej kategorii podmiotów finansowych – należy po prostu nasilić wymogi i obowiązki informacyjne, aby możliwe było monitorowanie skutków ich działań dla rynku finansowego? Możliwe jest również pośrednie oddziaływanie na parabanki w drodze regulacji banków, ubezpieczeń, funduszy rynku pieniężnego, operacji repo czy innych instrumentów, aby łagodzić procykliczne działanie parabanków i zapobiegać kryzysowi systemowemu, a także prawa konsumenckiego Funkcjonalne podejście do regulacji i nadzoru – tendencją rozwojową. Przykładowo - należy zwrócić uwagę na funkcjonalny charakter regulacji ESMA, które zmierzają do zachowania równych reguł gry rynkowej i zadowalającego poziomu ochrony konsumentów. Liczne dokumenty wydane przez ESMA, np. dotyczące standardów technicznych RTS 20, mają zastosowanie niezależnie od tego, czy normy MIFiD 2 są stosowane przez instytucje finansowe, czy podmioty niefinansowe. Fintech – nowa kategoria parabanków? • • • • • • Firmy fintech działające na rynku finansowym stanowią nową, szczególną kategorię parabanków. Cechą szczególną jest to, że wykorzystują one nowoczesną technologię do projektowania usług i dodawania nowych ogniw w łańcuchu wartości. Bez internetu i cyfryzacji, a także nowych doświadczeń, nawyków i zaufania konsumentów, świadczenie tych usług nie byłoby możliwe. Jest to pewna analogia do wyszukiwarek i porównywarek cen, które zmieniły obraz rynku, pośrednictwa i prowadzą do przekształceń modeli biznesowych. Usługi oferowane przez firmy fintech są bowiem nie tylko powieleniem dotychczasowych usług (np. bankowych, ubezpieczeniowych, inwestycyjnych czy płatniczych). Technologia ICT i zaawansowane oprogramowanie komputerowe umożliwia konstruowanie nowych usług, których nie świadczą tradycyjni, licencjonowani usługodawcy. Poszerzają się ramy „obchodzenia” prawa bankowego, przy czym coraz trudniejsze byłoby wykazanie, że dzieje się to na granicy prawa lub wbrew prawu. Poszerzają się zatem możliwości arbitrażu prawnego i konkurenci regulacyjnej. Na firmy fintech można spojrzeć również w kontekście przenikania się sektora finansowego i niefinansowego (financialization), generowania innowacji finansowych „obchodzących” regulacje mające na celu łagodzenie ryzyka, tworzenie instytucji parabankowych wymykających się spod prawa Fintech a banki • Globalizacja i technologia wywołują zmiany na licznych rynkach dóbr lub usług. • Ciekawa sytuacja cechuje rynki finansowe, na których dotychczas działają nie tylko instytucje poddane restrykcyjnej regulacji (np. banki), lecz także wiele parabanków, w tym także firm fintech. • Banki akcentują koncepcję równych reguł gry rynkowej dla wszystkich podmiotów, które świadczą podobne usługi i podejmują zbliżone ryzyko. • Powstaje pytanie, czy banki są dostatecznie zwinne, elastyczne i konkurencyjne w porównaniu z fintech. Przewaga konkurencyjna banków? • Banki istnieją od wielu lat i można przypuszczać, że dostosują się do nadchodzących zmian. • Banki cieszą się jednak większym zaufaniem jako podmioty bezpieczne, które podlegają regulacji i nad którymi państwo sprawuje nadzór. • Klienci mogą zatem mieć obawy przed powierzaniem pieniędzy firmom technologicznym. Napór firm technologicznych może być chwilowy, a rynek ustabilizuje się w najbliższych latach – z bankami w roli głównych graczy. • Ponadto istnieje - motywowana równością konkurencji presja na poddanie firm fintech – co najmniej częściowo – regulacji typowej dla banków, instytucji ubezpieczeniowych, firm inwestycyjnych czy instytucji płatniczych Przewaga konkurencyjna fintech? • • • • • Rewolucja cyfrowa wywiera coraz większy wpływ na banki. Wiele banków jest zaawansowanych technologicznie. Nie patrzą jednak na postęp technologii integralnie, systemowo, tworząc raczej pewne enklawy dla różnych działów usług. Firmy fintech mają w tym zakresie przewagę nad bankami, zwłaszcza w dziedzinach nie w pełni poddanych regulacji, opartych na otwartych standardach. W pewnej mierze pozwala to przezwyciężyć tendencję do tworzenia zamkniętych „ekosystemów”, dotychczas dominujących (WalledGarden Strategies), wiążących klienta z jedną tylko platformą usługową. Firmy fintech potrafią elastycznie, szybko i zwinnie przechwytywać wartość z nowych technologii i przekształcać je w nowe usługi, których życzą sobie ich klienci Kilka czynników, które wydają się decydować o sukcesie fintech, to przede wszystkim: niskie marże, brak konieczności inwestowania w drogie aktywa, innowacyjność, łatwa skalowalność i optymalizacja przestrzegania prawa (compliance) Potencjał innowacji fintech – szansą dla banków? • • • • • • Fintech - to pojawiające się możliwości, aby zmienić sektor finansowy, kwestionować istniejące modele biznesowe (disruptive innovations), usługi, a także regulacje. Fintech dotyczy łączenia usług finansowych oraz cyfrowych i coraz bardziej zindywidualizowanych technologii w większym stopniu wykorzystujących bazy danych (Big Data, Cloud Computing), a także rynki dwu-(wielo)-stronne. Fintech obejmuje nowe formy płatności mobilnych, wirtualne waluty (Bitcoin), zaawansowaną bankowość transakcyjną i relacyjną B2C i B2B, a także innowacje w dziedzinie funduszy inwestycyjnych oraz zarządzania danymi i bazami danych. Cechą fintech jest to, że produkty są projektowane przez firmy z sektora „bankowości cienia”, spółki online niebędące bankami, instytucjami ubezpieczeniowymi, firmami inwestycyjnymi czy instytucjami płatniczymi. Firmy te oferują wiele alternatywnych sposobów dostępu do różnorodnych usług, od przelewów online po kompleksowe planowanie finansowe Krokiem w stronę efektywniejszego stosowania nowych technologii cyfrowych jest zrozumienie, co dla klienta znaczy tworzenie wartości cyfrowej. Potrzebne jest w tym celu eksperymentowanie i współpraca między usługodawcą a klientem, aby możliwa była reorientacja modeli biznesowych i budowa platform usługowych Fintech – wyzwaniem dla banków • Firmy fintech stanowią podobne wyzwanie dla banków, jak kiedyś cyfrowa fotografia dla Kodaka i Polaroida, a usługi mobilne – dla Nokii i Sony. • Początkowy etap działalności przebiega w niszach rynkowych poprzedza zatem etap globalnego wyzwania dotyczącego całości rynku. • Alternatywą walki konkurencyjnej banków i fintech staje się pokojowa współpraca, podział łańcucha wartości w interesie klientów. • Fintech jako parabanki mogą wszelako paść ofiarą swoich własnych sukcesów. W efekcie spowolnieniu ulegnie ich wzrost, wzrosną koszty operacyjne. W dalszym ciągu będzie można obserwować konwergencję bankowości cienia oraz tradycyjnej bankowości, poddanej regulacji i nadzorowi. Czy byłaby to sprzeczność z celem odpośredniczenia, który służy rozwojowi parabanków? Otwarte innowacje – open APIs – skutki PSD 2 W obliczu rozwoju sektora fintech kluczową kwestią rozwoju modeli biznesowych banków mogą być otwarte innowacje – aplikacje umożliwiające wciągnięcie innych firm w łańcuch wartości dla klienta. • Ułatwi to adaptację banków do warunków rynkowych, w których sam prawodawca umożliwia konkurencję ze strony innych podmiotów, np. na rynku usług płatniczych (PSD 2). • Pomoże także bankom – dzięki kontroli łańcucha wartości – w osłabieniu skutków odpośredniczenia czy podważania reputacji banków jako instytucji zaufania publicznego. • Banki mogą wiele zyskać na otwartych APIs, powstają bowiem szanse na zintegrowanie usług stron trzecich – w obrębie własnej platformy. Banki mogą się stać zatem źródłem innowacji (fintech enablers) i przejąć niektóre innowacyjne usługi, dotychczas świadczone przez inne firmy – ogniwa łańcucha wartości. • Tym samym strategia kooperacji, a nie tylko konkurencji, może przynieść bankom wiele korzyści. Tego rodzaju systemowe platformy innowacyjnych usług dla klientów (one-stop-shop) mają już obecnie niektóre banki, np. Credit Agricole. • Wiele okazji stwarza funkcja agregatora różnych usług (Mint, MoneyDashboard). Inspiracje można w tej mierze czerpać z sektora telekomunikacyjnego (np. Telcos – platforma dla wirtualnych operatorów – MVNO) Fintech a cele polityki UE • • • • Firmy fintech mogą się przyczyniać do osiągnięcia celów polityki Unii Europejskiej. Na przykład dzięki lepszej dostępności kapitału dla małych i średnich przedsiębiorstw aktywność fintech może stanowić dopełnienie celów europejskiej unii bankowej, a także unii kapitałowej. UE i kraje członkowskie powinny zatem wspierać wspólne normy i standardy np. w zakresie tworzenia i korzystania z baz danych finansowych (Single European Financial Data Area – SRFDA), czy ekonomię współdzielenia (Sharing Economy – Technology), a także nowe, efektywne i bezpieczne modele biznesowe. W tej dziedzinie można się posłużyć analogią do liberalizacji sektora telekomunikacyjnego. Procesom deregulacji towarzyszył bowiem silny akcent na rozwój wspólnych standardów, co przyśpieszyło budowę w pełni jednolitego rynku usług komunikacji elektronicznej. European Telecommunications Standards Institute (ETSI) odgrywał kluczową rolę w rozwoju GSM, 3G i 4G, a także innych norm i standardów. Dzięki stworzeniu wspólnej infrastruktury w telekomunikacji można było osiągnąć 3 cele: rozwój konkurencji i współpracy, poprawę funkcjonowania rynku i ochronę praw konsumentów, a ceny usług w ciągu dekady spadły o 30%. Proces ten sprzyjał także integracji społecznej, dzięki upowszechnieniu usług świadczonych za pomocą telefonii komórkowej (np. system e –Pesa w Afryce). Czy fintech mogą zastąpić banki? • Sektor fintech nie zastąpi jednak banków, gdyż w poszczególnych kategoriach usług świadczy tylko ich niewielki odsetek (np. Peer-to-Peer Lending – to około 1% rynku kredytowo-pożyczkowego). • Najbardziej obiecujące będą zatem modele biznesowe oparte na współpracy sektora fintech oraz banków, uwzględniające różne ogniwa łańcucha wartości (np. w usługach płatniczych). • Firmy fintech mogą poszerzać udziały rynkowe dzięki współpracy z bankami, dzięki nowemu podejściu do klienta oraz innowacyjnemu korzystaniu z infrastruktury (Cloud Computing) i baz danych (Big Data) Fintech – presja na zmianę modeli biznesowych • • • • • Przez wiele lat banki, towarzystwa ubezpieczeniowe czy firmy inwestycyjne nie musiały istotnie zmieniać swoich modeli biznesowych. Obecnie pojawia się coraz silniejsza presja ze strony firm fintech, które oferują nowe doświadczenia odbiorcom usług. Poszerza się także rynek o nowe usługi lub usługi oferowane szybciej, lepiej i taniej. Konsumenci mają większy wybór, a przy tym ożywia się konkurencja. Niektóre nowe usługi mają charakter ewolucyjny, ale pojawiają się też przełomowe innowacje (disruptive innovations). Dotyczy to rachunków bieżących i płatniczych, rynku kapitałowego, inwestycji, ubezpieczeń. Oprócz tego powstają całkiem nowe usługi, które są możliwe dzięki technologii, np. crowdfunding, peer-to-peer lending, automatyczne doradztwo (roboadvisers), high-frequency trading, płatności internetowe, zbliżeniowe, mobilne czy natychmiastowe, a także kryptowaluty (bitcoin) oraz automatyczne, rozproszone rejestry (blockchain). Technologia blockchain przyśpiesza cyrkulację w łańcuchu wartości dzięki szybszym transakcjom. Zmniejsza także zagrożenie cyberprzestępczością i oszustwami, gdyż redukuje możliwość nieuprawnionej zmiany danych czy dokonywania czynności przez osoby nieupoważnione. Technologia blockchain ma potencjał usprawnienia kontraktowania między stronami (smart contracts), dzięki kryptografii zapewniającej bezpieczeństwo, zapobieganie oszustwom i promocję zaufania, bez potrzeby interwencji władzy publicznej Przesłanki rozwoju nowych usług, o wartości dodanej dla klientów • • • • Przesłanki rozwoju tych usług – to przede wszystkim rewolucja w sposobach użytkowania urządzeń i programów (Cloud Computing), a także przetwarzanie w czasie prawie rzeczywistym olbrzymich ilości danych (Big Data). W gospodarce następuje „cyfryzacja pieniędzy i monetyzacja danych” (digitising money, it’s about monetising data). Rozwijają się przy tym usługi towarzyszące (np. prawnicze, księgowe), które mają na celu poprawę cyberbezpieczeństwa, będącego kluczowym warunkiem zaufania do nowych usług. Możliwa jest większa personalizacja usług, bez rezygnacji z ich masowego charakteru. Klienci w dużej mierze mogą współdecydować o cechach usług, z których chcą korzystać. Poszerzone możliwości pozyskiwania kapitału są szczególnie ważne dla mikro- małych i średnich firm. Warto także zwrócić uwagę na fakt, że technologia może w pewnych granicach być substytutem regulacji (law as a rule versus law as a code) , np. obniżając ryzyko świadczenia danej usługi, lub pomagając stronom skutecznie tym ryzykiem zarządzać, dzięki przejrzystości transakcji i rozliczeń (blockchain) oraz zabezpieczeniom technologicznym (smart contracts) Fintech – nisza czy już mainstream? • „Finanse alternatywne” (alternative finance), które w dużej mierze są utożsamiane z pojęciem „bankowości cienia”, nie mogą być już obecnie traktowane tylko jako nisza. • Postęp technologiczny stworzył nowe możliwości działalności w internecie (np. crowdfunding, peer-to-peer lending). • Można zatem bronić tezy, że sektor fintech wchodzi do mainstreamu – co może wywierać wpływ na stabilność systemu finansowego Centra finansowe a innowacje finansowe • Innowacje finansowe zmieniają obraz sektora finansowego na świecie. W XX w. państwa dążyły do budowy na swoich terytoriach lokalnych lub globalnych centrów finansowych, dziś natomiast trwa konkurencja w obszarze innowacji finansowych opartych na najnowocześniejszych technologiach i stworzenia akceleratorów rozwoju na bazie przyspieszonego rozwoju wytwórców tych technologii. • O ile kluczowym elementem centrum finansowego są uznane instytucje finansowe, np. banki, o tyle centrum innowacji finansowej ma znacznie szerszą formułę określaną często jako fintech Hub. • Składa się on zarówno z tradycyjnych, lecz świadomych znaczenia innowacji instytucji finansowych, jak i (a może przede wszystkim) ze start-upów fintech, świadczących bezpośrednio lub pośrednio usługi finansowe lub dostarczających jedynie technologię i marketing dla instytucji finansowych Polska – w awangardzie fintech oraz innowacyjnych banków • • • • Polska jest w awangardzie gospodarki cyfrowej, m.in. dzięki silnemu, bezpiecznemu, dobrze skapitalizowanemu sektorowi bankowemu. Nasz sektor fintech jest w orbicie zainteresowania wielu partnerów z krajów zachodnich. Polska jest rynkiem testowania najnowocześniejszych rozwiązań światowego rynku, np. rynku systemów płatności. Można wskazać bardzo wiele polskich podmiotów fintech, zwłaszcza w obszarze systemów płatności, które budzą podziw za granicą i mogą stanowić potencjalny obiekt do przejęcia (Cinkciarz, Finanteq, KontoX, Kreditech, Kontomierz, Metrosoft, Alstora, Koala Metrix, Voice Lab), jak również nowoczesnych, innowacyjnych banków (mBank, AliorBank).]. W konkursie Horizon 2020 niektóre firmy (Quantum Lab, Atsora) uzyskały nawet nagrody. Na przykład istotą działalności firmy Atsora jest wypełnienie luki między bankami a firmami fintech, dzięki zaoferowaniu oprogramowania SaaS dla małych i średnich przedsiębiorstw, z licznymi elementami o wartości dodanej (np. księgowość, CRM, BPM). Dzięki temu banki i firmy fintech przybliżają się do wymogów standaryzacji ułatwiającej współpracę między konkurentami, na korzyść nie tylko klientów, lecz wszystkich interesariuszy. Przy okazji banki unowocześniają się, wzbogacają o nowe funkcjonalności technologii ICT i oprogramowania, a firmy fintech korzystają z szerokiej bazy doświadczeń klientów (Spendolater, Kundi, Artstaq, VoicePin, FriendlyScore, WealthArc, Cyberus Labs, Taqanu) [ Law as a Rule versus Law as a Code • W centrum dyskusji jest zagadnienie substytucji prawa przez oprogramowanie komputerowe. Software nie tylko wspomaga regulację, lecz może ją w pewnej mierze zastąpić. Nie jest to problem, który był opisany w przeszłości jako Order despite Law, gdzie prawo było zastępowane przez inne normy, np. normy społeczne czy związane z określonymi dziedzinami (przepisy kucharskie, wzorce mody) czy społecznościami (netykieta, kodeksy etyczne itp.). • Chodzi mianowicie o to, że software wstępuje w miejsce prawa, zapewniając nawet większą skuteczność niż normy prawne. O ile bowiem prawo może sankcjonować czy karać niewłaściwe zachowania ex post, oprogramowanie wymusza pożądane czynności ex ante lub nie pozwala naruszać norm czy wartości, które legły u podstaw jego konstrukcji przez programistę. • Problem ten został opisany w literaturze jako przeciwstawienie regulacji prawnej i oprogramowania: law as a rule versus law as a code. Kontekst regulacji fintech i banków – kilka przykładów • • • • • • • • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym (eIDAS) weszło w życie 1 lipca 2016 r. Nowa regulacja wprowadza jednolite w całej Unii Europejskiej podejście do świadczenia usług zaufania. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2120 ustanawiające środki dotyczące dostępu do otwartego Internetu oraz zmieniające dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, a także rozporządzenie (UE) nr 531/2012 w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 30 kwietnia 2016 r. i od tego dnia obowiązuje na terenie wszystkich państw UE bezpośrednio. Rozporządzenie określa ogólne zasady, które mają zapewnić równy i niedyskryminujący dostęp do Internetu (np. neutralność sieci, ale nie dotyczy to np. metod stosowania limitów danych, zapobiegania przeciążeniom sieci czy świadczenia usług specjalistycznych wynikających z wyboru konsumenta; geoblokowanie można stosować w pewnych sytuacjach, np. gdy operator nie ma praw licencyjnych do treści w innym kraju członkowskim czy istnieją inne przeszkody np. w systemach płatności). Rozporządzenie określa zasady zarządzania transmisją danych oraz reguluje kwestię cen połączeń w roamingu w Unii Europejskiej. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych - RODO) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW Zgodnie z art. 99 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych, rozporządzenie wchodzi w życie 20 dnia po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE, a będzie stosowane od dnia 25 maja 2018 r. natomiast dyrektywa wchodzi w życie pierwszego dnia po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poszanowania życia prywatnego oraz ochrony danych osobowych w łączności elektronicznej i uchylające dyrektywę 2002/58/WE (rozporządzenie w sprawie prywatności i łączności elektronicznej) COM(2017) 10 final 2017/0003(COD). Nowe rozporządzenie dot. e-prywatności ma stanowić uszczegółowienie i uzupełnienie przepisów RODO w zakresie przetwarzania danych osobowych w komunikacji elektronicznej. Orzecznictwo antymonopolowe dotyczące platform cyfrowych i ekosystemów GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon), szersze określanie rynków produktowych i geograficznych, możliwość preferencji dla własnych serwisów itd.. Podejścia do regulacji fintech • Regulacje krajowe wywołane działalnością fintech można podzielić na: pasywne, aktywne oraz restrykcyjne. • Przykładem aktywnego podejścia w tej dziedzinie jest brytyjska Financial Conduct Authority – FCA). Podejście aktywne polega na projektowaniu nowych regulacji lub zamiarów objęcia fintech istniejącymi już regulacjami rynku finansowego, w ścisłej kooperacji z sektorem fintech. Chodzi tutaj o prawidłowe przybliżenie się do rzeczywistości, na odpowiednio wczesnym etapie formułowania założeń do regulacji, aby nie przenosić mechanicznie na fintech wszelkich regulacji rynku finansowego (np. bankowych, ubezpieczeniowych, rynku kapitałowego, instytucji płatniczych czy instytucji pieniądza elektronicznego), lecz działać regulacyjnie adekwatnie do ryzyka danego biznesu czy potrzeb ochrony klientów. Wyrażane są obawy, czy taki kierunek działania nie spowoduje skrzywienia regulacji na korzyść fintech w stopniu wyższym niż jest to obiektywnie uzasadnione, np. promowaniem innowacji w interesie konsumentów. Takie zagrożenie, polegające na poddaniu regulacji lobbyingowi grup interesów, określa się jako regulatory capture Przykładem pasywnego podejścia do regulowania fintech są Niemcy. Podejście to polega na tym, że niemiecki urząd nadzoru nad rynkiem finansowym (BaFin) podejmuje działania dopiero w ślad za zjawiskami i procesami rynkowymi, np. coraz szerszej współpracy banków z fintech. Obecnie zmienia się kierunek działania, czego przykładem jest regulacja crowdfundingu w ustawie o ochronie drobnych inwestorów. (Kleinanlegerschutzgesetz) oraz o inwestycjach majątkowych (Vermögensanlagengesetz). Podobnie - w Austrii (Alternativfinanzierungsgesetz). Jako przykład restrykcyjnej regulacji podaje się USA. Koncepcję regulacji sektora fintech opracowuje Office of the Comptroller of the Currency (OCC), gdyż dotychczas podejście w różnych stanach było niejednolite, co bardzo utrudnia przestrzeganie prawa (compliance) i rodzi niepewność działalności transgranicznej. OCC ma jednak na celu nie tylko ochronę przed nadmiernym podejmowaniem ryzyka, lecz także promocję innowacji oraz nieblokowanie rozwoju rynku finansowego. • • • RegTech • Wprowadzenie skutecznej regulacji finansowej jest kluczowe dla innowacji i przyszłego sukcesu firm fintech na rynku usług finansowych. • Istnieją nowe możliwości reformowania regulacji, a także zastosowania specjalnego oprogramowania służącego funkcji optymalizacji przestrzegania prawa (compliance). • Firmy dostarczające i usprawniające takie oprogramowanie, np. do sporządzania sprawozdań dla organów publicznych (w ochronie środowiska, konkurencji czy konsumenta), określa się mianem RegTech (Regulation & Technology). • Innowacyjną platformę tego typu, opartą na otwartym i wolnym oprogramowaniu (Regulation & Compliance), rozwija np. brytyjska FCA. „Regulacyjna piaskownica” (regulatory sandbox) • Termin „regulacyjna piaskownica” (regulatory sandbox) kryje dość prostą koncepcję – stworzenia wydzielonego, bezpiecznego środowiska, w którym można eksperymentować bez ponoszenia prawnych konsekwencji porażki. • Takie rozwiązanie będzie przydatne wszędzie tam, gdzie nowe przedsięwzięcia napotykają wysokie bariery wejścia związane z koniecznością posiadania licencji. • Przykładem mogą być usługi finansowe, gdzie dziś konkurują ze sobą innowacyjne biznesy fintech i broniące swojego rynku instytucje zasiedziałe, np. banki. • Bariery licencyjne hamują innowacyjność, ale jednocześnie odgrywają bardzo ważną rolę – stoją na straży stabilności sektora ważnego dla całej gospodarki i chronią konsumentów. • Regulacyjna piaskownica to pomysł opierający się na zniesieniu barier, ale w bardzo małej skali. • Ciekawy w tej mierze jest przykład brytyjski No-Action Letter (USA) • • • • W USA organy nadzoru nad rynkiem finansowym (Office of the Comptroller of the Currency – OCC oraz Consumer Financial Protection Bureau – CFPB) podejmują inicjatywy mające na celu uporządkowanie rynku, zapewnienie równych reguł gry rynkowej dla instytucji finansowych oraz fintech, a także adekwatną ochronę konsumenta. Można w tym miejscu wskazać na inicjatywę CFPB Project Catalyst Initiative, w ramach której określono nową procedurę starania się przez usługodawców o tzw. No-Action Letter. Uzyskanie No-Action Letter wyjaśnia istotne wątpliwości na tle przestrzegania rozmaitych regulacji (compliance) i daje zadowalającą sferę pewności prawnej w podejmowaniu innowacji finansowych i projektowaniu nowych produktów. Szczególnie ważna – obok skutków dla konsumenta – jest analiza ryzyka, jaka dla banków i innych instytucji działających na podstawie zezwoleń płynie z rozwoju nowych technologii oraz ze współpracy z firmami fintech. W USA Office of the Comptroller of the Currency (OCC) rozwija system wsparcia dla rynku finansów alternatywnych, promocji współpracy banków i firm fintech. W tym celu OCC rozwija pojęcie odpowiedzialnych innowacji, które odpowiadają potrzebom klientów, a równocześnie czynią zadość wymogom zarządzania ryzykiem i nie naruszają zaufania do banków współpracujących w ramach łańcucha wartości z firmami fintech Fintechy odbiorą bankom część rynku… ale nie w Polsce! Wnioski z raportu PwC • Nawet do 33% światowego rynku usług finansowych może w zostać przejęta przez nowoczesne firmy technologiczne, tzw. fintech-y, wynika z raportu PwC „Sektor finansowy coraz bardziej fintech”. • Czynnikiem zmieniającym układ sił na rynku będą m.in. nowe regulacje UE, przede wszystkim PSD2 i MiFID2. • Polski sektor bankowy ze względu na wysoki poziom zaawansowania technologicznego jest bardziej odporny na zagrożenie ze strony fintech-ów i będzie zmierzał w kierunku symbiozy, a nie rywalizacji. Wnioski c.d. • • • • • • • • • • 1/3 usług finansowych na świecie może być przejęta przez fintech-y. Nawet do 30% spadną marże przy dystrybucji produktów inwestycyjnych – to efekt nowej regulacji Unii Europejskiej MiFID2. Regulacja PSD2 może stanowić katalizator znacznych zmian w bankowości jaką znamy dotychczas. Bankowość konsumencka i systemy płatności - to najbardziej zagrożone obszary ze strony fintech. W Polsce jest już ponad 2 mln użytkowników systemu BLIK. 33% klientów banków potwierdza, że wygoda jest najważniejszym czynnikiem decydującym o wyborze rozwiązań pomagających zarządzać finansami. 57% klientów banków jest skłonnych do zastąpienia doradcy rozwiązaniem technologicznym. 47% klientów banków w wieku 20-34 zdecydowałoby się pobrać aplikację bankową służącą do obsługi transakcji kredytowych. 90% millenialsów informacje i opinie o produkcie uzyskuje online. Prowadzi to do dynamicznego rozwoju kanałów bezpośrednich. Banki w Polsce są jak fintech-y. Polskie banki są w gronie liderów zmian technologicznych na świecie. W ostatnich czterech latach zdobyły 24 nagrody w 12 prestiżowych międzynarodowych konkursach. W kolejnych latach w Polsce nastąpi bliska współpraca banków z fintech-ami. Polski sektor bankowy – zaawansowany technologicznie – czy zdominuje fintechy? • Polski sektor bankowy należy do grona najbardziej zaawansowanych technologicznie na świecie, a sami Polacy – szczególnie młodsze pokolenia – charakteryzują się bardzo szybkim tempem adaptacji nowych technologii. • Dynamicznie rosnący udział płatności bezgotówkowych kartą, karty bezstykowe (55% wszystkich płatności kartą; relatywnie wyższe wykorzystanie niż w Wielkiej Brytanii), bankowość mobilna (61% użytkowników telefonów komórkowych, średnia w UE to 40%), coraz szersze wykorzystywanie standardu BLIK (aktywowało go już 2 mln Polaków) – to tylko niektóre z przykładów. Polska – liderem fintech • • • Polska jest jednym ze światowych liderów i swoistym poligonem doświadczalnym pod względem rozwoju i wykorzystania nowych technologii w bankowości. Od rynków Europy Zachodniej odróżnia nas to, że fintech-ami w Polsce są głównie banki (banks are fintech enablers) Nie znaczy to, że banki mogą spać spokojnie. Na krajowym rynku istnieje kilka nie-bankowych fintech-ów, które działają głównie w obszarach płatności, pożyczek bezpośrednich, wymiany walut, faktoringu i porównywania ofert. W wielu przypadkach zagospodarowują więc nisze i dynamicznie w nich rosną. Rozwój technologii powoduje, że konkurencję stanowią też fintech-y działające w innych krajach, w tym też globalni giganci, którzy przejmują coraz większy udział w bankowości. O ile więc można z całą pewnością stwierdzić, że konsumenci zawsze będą potrzebowali usług finansowych, o tyle nie jest pewne, że będą one świadczone przez tradycyjne banki. Pokolenie Millenialsów wyzwaniem • • • • • • Poza postępem technologicznym umożliwiającym rozwój fintech-ów, siłą napędową zachodzących zmian są oczekiwania klientów, szczególnie silnie akcentowane przez przedstawicieli pokolenia Y, czyli millenialsów. Banki nie mogą ignorować tej coraz większej grupy swoich klientów. Na przykład już w 2020 r. aż 70% kredytów hipotecznych w Polsce będzie należała do millenialsów. Czego zatem oczekuje pokolenie Y? Przede wszystkim szybkiej i wygodnej obsługi, a także usług dopasowanych do ich indywidualnych potrzeb. 31% respondentów uważa atrakcyjność i nowoczesność systemu transakcyjnego oraz aplikacji mobilnej za jeden z powodów wyboru nowego banku. Dodatkowo, 47% klientów banków w wieku 20-34 zdecydowałoby się pobrać aplikację bankową służącą do obsługi transakcji kredytowych, a 57% jest skłonnych do zastąpienia doradcy rozwiązaniem technologicznym. O szybkiej adopcji nowych technologii finansowych przez Polaków może również świadczyć to, iż Google właśnie wprowadził do Polski płatności mobilne Android Pay. Polska stała się 2. krajem w Europie oraz 6. na całym świecie, gdzie Google udostępnia tę usługę (po Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Singapurze i Hong-Kongu). Preferencja dla współpracy fintechów oraz banków • • • • • W Polsce - ze względu na specyfikę branży - najbardziej prawdopodobnym scenariuszem rozwoju sektora usług finansowych jest zacieśnienie współpracy pomiędzy tradycyjnymi instytucjami finansowymi i fintech-ami. Połączone siły tradycyjnych banków i fintech-ów mogą doprowadzić do powstania nowego ekosystemu usług bankowych, skuteczniej odpowiadającego na potrzeby klientów i wyzwania rynkowe. Dzięki takiej współpracy banki mogą m.in. obniżyć koszty operacji, w tym koszty IT, a także rozbudować oferty dla swoich klientów. Co ważne, w oparciu o rozwiązania partnerów, będą mogły na nowo zbudować swoje strategie cyfrowe, od których zależeć będzie ich przewaga konkurencyjna. Współpraca z bankami wydaje się także naturalną ścieżką rozwoju dla fintech-ów. Większość z nich to podmioty biegłe w opracowywaniu nowych rozwiązań, nie będące jednak ekspertami w pozyskiwaniu funduszy i zarządzaniu ryzykiem. Tutaj wsparcie banków może okazać się nieocenione. Istnieje natomiast zagrożenie przejęć fintechów przez banki, a co najmniej najbardziej lukratywnych ogniw w łańcuchu wartości (tak jak to było kiedyś ze spółkami finansowymi świadczącymi pożyczki gotówkowe na rynku drugorzędnym, tworzone nierzadko przez same banki). A zatem banki mogłyby na własnej platformie, w ramach grupy kapitałowej, kontrolować np. crowdfunding, peer-to-peer lending, robo-advice, a także systemy płatności – gdyby bank wystąpił w roli strony trzeciej w rozumieniu PSD 2). O wiele łatwiej jest oferować usługi w formacie B2B (business to business), niż B2C (business to customer), ponieważ nie potrzeba do tego rozbudowanych struktur sprzedaży i centrów kontaktu z klientem. Nawiązanie współpracy z dużą instytucją bankową może pozwolić fintech-om na umocnienie pozycji i rozwój w oparciu o bazę klientów banku.
