4. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel

Podsumowanie wykładu
(WDS 2012/2013 nr 15)
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
1. Globalizacja a „społeczeństwo informacyjne”:
 „społeczeństwo informacyjne” jako trzecie stadium cywilizacyjne (po
rolniczej i przemysłowej);
 sektor informacji dotyczy:
 produkcji informacji;
 przetwarzania informacji (technologie hardware i software);
 dystrybucji informacji (telekomunikacja, telewizja kablowa,
Internet,
itp.) i usługi w zakresie udostępniania informacji
(biblioteki, księgarnie);
 tworzenie „miast sieciowych” („pokolenie SMS-ów”).
 Internet - korzyści (wiedza i szanse ekonomiczne oraz wzrost kapitału
społecznego) i zagrożenia (uzależnienie od Internetu, bezrobocie
technologiczne/potrzeba re-kwalifikacji, społeczne „nierówności
cyfrowe”, e-wojny i „bomby logiczne”).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
2. Badania nad wykorzystaniem Internetu pokazują np., że osoby, które
mają do niego dostęp:
 częściej rozmawiają i odwiedzają się wzajemnie, częściej komunikują się
z przyjaciółmi, sąsiadami i rodziną oraz ze znajomymi poza swoim
sąsiedztwem oraz lepiej znają ludzi ze swojej dzielnicy;
 maile zwiększają liczbę spotkań towarzyskich i ułatwiają organizację
imprez lokalnych, a także pomagają w lokalnych i krajowych działaniach
politycznych.
 Manuel Castells - Internet a gospodarka sieci/„społeczeństwo sieciowe”:
 główne pojęcia to - transfer informacji, „przestrzenie przepływów”,
władza to kontrola sieci przepływów, główny konflikt to napięcie między
charakterem sieci opierającym się na braku umiejscowienia a potrzebą
„zakorzenienia” ludzi;
 specyfiką
komunikacji
internetowej
jest
niezwykła
łatwość
„maskowania” (ukrywania) własnej osoby, czasu i miejsca działalności.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
3. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells):
 Wiek Informacji :

początek to lata 70-te XX wieku, jest to zmiana skokowa, pojawienie się
gospodarki informacyjnej, globalnej i „usieciowionej”;
 czynnikami zmian jest rozwój nowoczesnych technologii telekomunikacyjnych;
 istotą tego społeczeństwa jest sieć relacji społecznych oraz swobodny dostęp do
uczestniczenia w różnych grupach/stowarzyszeniach przez jednostki;
 jednostka („węzeł sieci”) organizuje swoje życie prawie wyłącznie dzięki własnym
wyborom interakcji z innymi (tworzy się sieć wzajemnych relacji);
 nowego znaczenia nabierają czas i przestrzeń (są one jednak pozbawione
wcześniejszego znaczenia strukturalnego);
 społeczeństwo sieciowe opiera się na rynkowych (kapitalistycznych) relacjach
społecznych i ekonomicznych.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
4. Społeczeństwo sieci /sieciowe (Manuel Castells) (cdn.):



obecność zaawansowanych technologii (cyfrowych) komunikacji
sieciowej i zarządzania dystrybucją informacji - tworzą one
podstawową infrastrukturę szerokich układów społecznych,
politycznych i ekonomicznych praktyk;
reprodukcja i instytucjonalizacja w społeczeństwie różnych form
„sieci,” rozumianych jako główne formy społecznej organizacji;
elementy „sieci”:

punkty węzłowe (nodes) – węzły, jednostki w sieci (np.
przyjaciele, komputery, firmy);

powiązania (ties) – łączy jeden węzeł z drugim (np.
korespondencja, połączenia kablowe, kontrakty);

przepływy (flows) – to, co przechodzi pomiędzy węzłami wzdłuż
powiązań (np. plotka, dane, pieniądze).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
5. Płaszczyzny życia społecznego:
Właściwości:
 gospodarka
 zglobalizowana, oparta na modelu
sieci i transferze informacji
 czas i przestrzeń
 ponadczasowość i „przestrzeń
przepływów”;
 kultura
 kultura „rzeczywistej wirtualności”
 władza
 kontrola dostępu do znaczących
sieci, media jako uprzywilejowana
przestrzeń polityki;
 struktura społeczna
 wkluczanie i wykluczenie cyfrowe
(brak dostępu do ważnych sieci);
 główne konflikty
 napięcie między brakiem
umiejscowienia a przywiązaniem do
określonej przestrzeni.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
6. Historyczne warunki narodzin socjologii:
 cztery „rewolucje” w rozwoju wiedzy społecznej:
 odróżnienie porządku ludzkiego od porządku natury;
 odróżnienie społeczeństwa od państwa;
 powstanie
systematycznej refleksji nad społeczeństwem i
wykrywaniem praw nim rządzących;
 sformalizowanie („unaukowienie”) refleksji o społeczeństwie.
 nowoczesność i „powstanie socjologii” (przełom XVIII – XIX wieku):
 rewolucja francuska i amerykańska (obywatel, naród, państwo i
społeczeństwo);
 rewolucja przemysłowa (społeczeństwo przemysłowe i urbanizacja);
 poczucie zmiany porządku społecznego (chaos, czy pojawia się nowy
porządek? – jeżeli tak, to jaki?);
 pojawienie się „kwestii socjalnych” (nierówności, ubóstwo itp.), z
którymi należy sobie radzić (kto - państwo, społeczeństwo, ludzie)? ;
 obecnie: wyzwania „późnej nowoczesności” !
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
7. Rozwój i „odkrycia” socjologiczne:

instytucjonalizacja socjologii:

etapy instytucjonalizacji (epoka „samotnego uczonego”, nauka
amatorska, początki nauki akademickiej, nauka ustabilizowana i
„wielka nauka”);

początki i rozwój socjologii w Europie i USA;

socjologia jako dyscyplina o światowym zasięgu.

tabela „odkryć” socjologicznych:

próba budowy ogólnej teorii socjologicznej (1951 – T. Parsons);

konfliktowy model społeczeństwa (1957 - Ralph Dahrendorf);

wykluczenie/ekskluzja (1963 - Michel Foucualt);

„system światowy” (1974 - Immanuel Wallerstein);

„społeczeństwo ryzyka” (1986 - Ulrich Beck);

„społeczeństwo sieciowe” (1996 - Manuel Castells).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
8. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii):
 „prehistoria” (przed 1918 r.):
 dociera z Europy Zachodniej, rodzi się trochę „na uboczu”;
 Józef Supiński (1860), F. Krupiński (1869) i B. Limanowski (1875);
 Ludwik Gumplowicz, Ludwik Krzywicki, Edward Abramowski,
Kazimierz Kelles-Krauz, Florian Znaniecki, Bronisław Malinowski.
 okres międzywojenny 1918 – 1939 (początki socjologii akademickiej):
 instytucjonalizacja socjologii w Polsce:
 1919 r. – pierwsza katedra socjologii powstaje na Uniwersytecie
Warszawskim, na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych (L.
Petrażycki), 1925-1930 Katedra Etnologii i Socjologii UJ w Krakowie
(S. Bystroń), Poznań – 1920 r. – F. Znaniecki.
 1930
r. – pierwszy zjazd socjologiczny (PTS), konkursy
pamiętnikarskie,
badania
narodowościowe,
obywatelskie
zaangażowanie, intensywne kontakty międzynarodowe;
 F. Znaniecki, S. Czarnowski, Maria i S. Ossowscy, J. Obrębski. ;
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
9. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.):
 druga wojna światowa – destrukcyjne skutki:
 straty liczebne i emigracja (F. Znaniecki);
 „tajne nauczanie”;
 powstaje wiele prac dotyczących zapisu doświadczeń wojennych.
 lata 1945 – 1948 - odtwarzanie instytucji i instytucjonalizacji socjologii:
 odbudowa kadry i instytucjonalnych podstaw socjologii na
uczelniach wyższych – Łódź (badania S. Ossowskiego na
Opolszczyźnie i Warmii);
 lata 1948 – 1956 – „stalinizm”, okres ideologicznego zamknięcia i
politycznych ingerencji, dyskryminacja wielu uczonych, brak kontaktów
zagranicznych;
 lata 1956 – 1958 – „rekonstrukcja” i „reaktywacja” socjologii:
 Józef Chałasiński, S. Ossowski, Julian Hochfeld, Jan Szczepański;
 instytucje (IFiS PAN - czytelnia, OBOP, Ośrodek Badań
Prasoznawczych, IRWiR).
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
10. Socjologia światowa a socjologia polska (zarys historii, cdn.):
 lata 1958 – 1975 – „złoty wiek” polskiej socjologii (stabilizacja socjologii
jako dyscypliny akademickiej w Polsce):
 młode pokolenie socjologów, duże badania empiryczne (S. Nowak);
 kontakty międzynarodowe i dobry poziom nauczania;
 czasopisma i seria „Biblioteka Socjologiczna”;
 socjologia staje się nauką „normalną”.
 rok 1968! – skutki istnieją do dnia dzisiejszego;
 lata 1975 – 1980 – okres kryzysu (początek „wielkiej nauki”):
 podział na dwa „obiegi” (oficjalny i opozycyjny),;
 rola
Polskiego
Towarzystwa
Socjologicznego
i
zjazdów
socjologicznych;
 lata 1980 – 1990 – zbliżanie dwóch obiegów;
 po 1990 r. – czy powrót do „normalności” w nauce?
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
11. Czynniki rozwoju socjologii w Polsce po 1945 r. i po 1989 r.:
 po 1945 r. - rola cenzury i „gry z polityką”, kontakty międzynarodowe,
prestiż społeczny i pomyślna sytuacja kadrowa;
 po 1989 r. – socjologia „po Wielkiej Zmianie”?:
 rynek i demokracja;
 socjologia na uczelniach - szerokie upowszechnienia socjologii jako





kierunku akademickiego;
nowe ośrodki - rynek ośrodków badawczych i rynkowych;
nowe socjologiczne obszary badawcze (skutki transformacji,
struktura społeczna i ubóstwo, polityka, religijność, płeć,
etniczność);
ogólnopolskie zjazdy socjologiczne w latach 1990-2010 (w 2013 r. zjazd
w Szczecinie);
obecność międzynarodowa;
czy socjolog jest jeszcze zawodem?
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
12. Socjologia jako nauka , jako „rzemiosło” naukowe:



dąży nie tylko do opisu, ale także do wyjaśnienia (zrozumienia)
zjawisk społecznych (socjologia to nie tylko „opisówka”);
postępowanie według uznanych reguł warsztatu (socjolog jako
„rzemieślnik”?) – projekt badawczy:

określenie problemu badawczego (co decyduje o jego wyborze?);

zbieranie danych zgodnie z uznanymi metodami badawczymi
(metody badawcze decydują o przebiegu badania, a każda z
metod ma swoje ograniczenia, stosowanie różnych metod „triangulacja”);

jawność warsztatu badawczego;

logiczne wnioskowanie;

odpowiedzialność za słowo.
odróżnianie twierdzeń opartych na faktach od hipotez.
Podsumowanie wykładu (WDS 2012/2013 nr 15)
13. Socjologia – terminologia, etyka i kumulacja wiedzy:
 neutralność i powstrzymanie się od wartościowania:
 głębszy ogląd w terminach ogólnych – abstrakcyjnych i naukowych
(nie - indywidualnych), stąd znaczenie terminologii socjologicznej;
 podważenie tego, co „utrwalone” i zastane (uznawane za często
„normalne”, że tak „zawsze jest” itp.);
 wiedza „krytyczna” i „niewygodna” (szersze spojrzenie na całość,
pokazanie stosunków władzy i dominacji).
 dylematy etniczne badań socjologicznych:
 stosunek do badanych, ogłaszanie wyników i jawność warsztatu.
 problemy wiedzy socjologicznej:
 zmienność rzeczywistości społecznej;
 kulturowe wymiary rzeczywistości społecznej;
 znaczenie metodologii badań społecznych;
 brak kumulacji osiągnięć poznawczych („wieczna młodość” nauki?).