Socjologia zmiany społecznej. Problematyka

Prof. Ireneusz Krzemiński
Socjologia zmiany społecznej. Problematyka wykładu
na rok akademicki 2009/2010.
Problematyka wykładu będzie zasadniczo podobna do wykładu inaugurującego przedmiot,
czyli z poprzedniego roku, ale z pewnymi znaczącymi zmianami. Chciałbym w większym
stopniu uwzględnić problematykę transformacji systemowej Polski i całego regionu,
zwłaszcza, że obchodzimy XX lat wolnej, demokratycznej Polski. Bez zmian pozostaje
propozycja wykładów monograficznych dla wybranych zagadnień na koniec cyklu.
1. Problematyka teoretyczna: pojęcie zmiany społecznej i jego możliwy sens. Ewolucja
problematyki dynamiki społecznej w socjologii XX i XXI wieku. Przemiana
perspektyw (y) poznawczych (ej) w nauce. Ewolucja, rozwój, postęp, rewolucja,
modernizacja, zmiana. „Społeczeństwo”, „system społeczny”, „ustrój”, wzory kultury,
wzory postępowania. Socjologia „makro” i „mikro”: dynamika struktur i dynamika
zachowań. Powiązanie poziomów i ich wzajemna zależność. Perspektywa
ponowoczesności, a obecny stan rzeczy. Badanie zmiany.
2. Wizja zmienności i trwałości świata w różnych kulturach. Specyfika europejska.
Klasyczne teorie zmiany i rozwoju społecznego: socjologia historyczna;
ewolucjonizm i neoewolucjonizm. Teorie funkcjonalne dynamiki rozwoju (N. Smelser
i inni). Koncepcje zmiany systemowej – cykliczna koncepcja Sorokina. Koncepcje
systemowo-kulturowe. Paradygmaty socjologii zmiany społecznej (Jelonek i Tyszka;
Sztompka).
3. Rozwój społeczny i teoria modernizacji – znaczenie koncepcji marksistowskich i
marksizmem inspirowanych dla koncepcji rozwoju. Marksizm, neomarksizm i rozwój
zależny. Rostov i inne teorie modernizacji. Teorie rozwoju zależnego aż do
globalnego rozwoju (aż do Wallersteina). Interpretacje ładu międzynarodowego w
koncepcjach systemu światowego. Populizm i neopopulizm jako teorie zmiany.
4. Kryzys koncepcji postępu i jego skutki teoretyczne i praktyczne. „Ewolucja” a
„rewolucja”. Skutki ideologizacji koncepcji. Zmiana nastawienia do teorii przemian
społecznych (Krasnodębski).
5. Teorie systemowe a teorie kulturowe zmiany społecznej. Funkcjonalizm i teoria
systemów – bliższa charakterystyka i ilustracje współczesne (także polskie –
koncepcje Staniszkis jako przykład myślenia systemowego). Przemiany kulturowe –
ujęcie Leslie White’a; Eisenstadt i jego wkład w myślenie o społecznej przemianie;
perspektywa N. Eliasa; K. Popper, E. Fromm i D. Riesman.
6. Samorozwój społeczny. Wizja Etzioniego. Koncepcje A. Touraine’a.
7. „Nowoczesność” i „post-nowoczesność” – podstawowe zmiany w myśleniu
modernizacyjnym i definiowaniu zmiany społecznej. Modernizacja a religia.
Kulturowe przemiany współczesności – znaczenie kontrkultury. Doświadczenie
totalitaryzmów XX wieku jako podstawa zmiany paradygmatów kulturowych i
intelektualnych.
8. Mechanizmy zmiany społecznej – ruchy społeczne a zjawiska systemowe. Przemiany
mentalne a zmiana historyczna. Czym była/jest transformacja? Podstawowe elementy
teoretycznego języka polskiej socjologii transformacji.
9. Cykl „małych monografii”: zagadnienia przemian współczesnego świata:
a. Feminizm: zmiana ról kobiecych i modelu małżeństwa
b. Teorii i polityka mniejszości seksualnych
1
c. Konsumeryzm jako nowy styl życia
d. Powstawanie tożsamości europejskiej: procesy aktualne na tle historycznym
e. Globalizacja i ruchy antyglobalizacyjne
Uwaga. Ostatnie zagadnienia – 3 – 4 wykłady – będą realizowane wspólnie z
pracownikami Pracowni Teorii Zmiany Społecznej i miały charakter warsztatowy.
Prowizoryczny terminarz wykładów.
13/14.10 – Wykład wstępny: historyczność, poczucie zmienności świata a rozwój.
Postęp, rozwój, zmiana w kategoriach kulturowych. Specyfika kultury europejskiej.
Rozwój i zmiana w nauce.
20/21.10 - Postęp, rozwój, zmiana. Racjonalność i zmiana – Oświecenie i nowoczesność –
koncepcja Baumana. Paradygmat teoretyczny marksizmu i marksistowska wizja postępu i
rozwoju. Rewolucja vs. Ewolucja.
03/04.11 i 17/18.11 – Teorie zmiany – meta-teoretyczne typologie. Teorie
ewolucjonistyczne – najważniejsze koncepcje. Neoewolucjonizm. Teorie cykliczne
zajęcia środowe 10 listopada odbędą się (Uzupełnimy kolejność ze względu na brak
pierwszego wykładu).
24/25.11–. Teoria ewolucji wg G.H. Meada i symboliczny interakcjonizm o zmianie
społecznej.
01/02.12- Rozwój zależny, populizm i neopopulizm oraz system światowy Wallersteina.
08/09.12- Nowoczesność i modernizm. Rozwój w ujęciu funkcjonalnym -= systemowym.
Rola gospodarki. Smelser, Rostow, systematyczność czynników postępu.
Zakwestionowanie modelu przez perspektywę kulturową – Eisenstadt ewentualnie, ale
tylko hasło. 15/16.12 – Globalizacja i postmodernizm
06/07.01 - System społeczny a kontrkultura. Przełom kontrkulturowy. Nawiązać do
Eisenstadta i jego koncepcji. Światy po kontrkulturze – „podmiotowe” teorie rozwoju
(Touraine).
I ostatnie wykłady 13/14.01 oraz 20/21.01
Uwaga. Terminarz jest prowizoryczny, zajęcia ulegną pewnym przesunięciom ze względu
na fakt, że niektóre wykłady będzie prowadził mgr Martyniak plus wykłady warsztatowe.
Informacja na ten temat będzie dla Państwa w najbliższych tygodniach.
7.10.2010r.
Prof. Ireneusz Krzemiński
2