4. Czy dyrektorowi instytucji kultury może być

Dr Monika Latos – Miłkowska
OPINIA 181 DOR 2013
1. Treść zadanego pytania
Czy dyrektorowi instytucji kultury może być wypłacone świadczenie urlopowe, o
którym mowa w art. 3 ust. 3 oraz ust. 4 – 6 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o
zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012r. poz. 592, z późn. zm.),
zważywszy na ustawę z dnia 3 marca 2000r. o wynagradzaniu osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. z 2013 r. poz. 254)?
2. Sentencja odpowiedzi
Przyjmując, że świadczenie urlopowe jest innym świadczeniem ze stosunku pracy o
charakterze pozawynagrodzeniowym, należy uznać że może być ono wypłacane – na
zasadach
ogólnych
–
również
pracownikowi
podlegającemu
zakresowi
podmiotowemu ustawy kominowej. Jako że nie jest to wynagrodzenie za pracę – nie
podlega ograniczeniom z art. 5 ust. 1 ustawy kominowej. Nie jest również
dodatkowym świadczeniem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy kominowej, nie jest
bowiem ani inne ani wyższe niż świadczenia wynikające ex lege z przepisów
wewnatrzzakładowych lub przepisów odrębnych. Nie dotyczą go zatem ograniczenia
wynikające z art. 11 ust. 2 tej ustawy. Przysługuje zatem na postawie art. 3 ust. 3 i 4 6 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych na zasadach ogólnych, tak jak
pozostałym pracownikom zakładu pracy.
3. Krótki opis stanu faktycznego
Z pytania wynika, że w instytucji kultury wypłacane jest świadczenie urlopowe na
zasadach określonych w art. 3 ust. 2 i 4 – 6 ustawy z dnia 4 marca 1994 r, o
zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Problem dotyczy możliwości wypłaty
tego
świadczenia
dyrektorowi
instytucji
kultury,
podlegającemu
zakresowi
podmiotowemu ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami
prawnymi (tzw. ustawy kominowej).
4. Podstawa prawna udzielanej odpowiedzi
 Art. 5 i art. 11 ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. 2013, poz. 254, j.t., zwana dalej
„ustawą kominową”).
 Art. 3 ust. 3 i 4 – 6 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2012r. poz. 592, j.t. z późn. zm).
5. Uzasadnienie
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi
podmiotami prawnymi osobom, o których mowa w art. 2, niezależnie od podstawy
nawiązania stosunku pracy lub rodzaju umowy cywilnoprawnej stanowiącej podstawę
zatrudnienia przysługuje, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 wyłącznie wynagrodzenie
miesięczne. Zgodnie z ust. 2 powołanego przepisu osobom, o których mowa w art. 2,
kt. 1 – 4 mogą być przyznane świadczenia dodatkowe. Świadczeniami dodatkowymi,
o których mowa w art. 5 ust. 2 są – zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy kominowej –
świadczenia z tytułu zatrudnienia, w tym bytowe, socjalne, komunikacyjne, oraz
ubezpieczenie majątkowe i osobowe – inne bądź wyższe niż ustalone w regulaminach
wynagradzania, zakładowych i ponadzakładowych układach zbiorowych pracy oraz w
odrębnych przepisach. Maksymalna wartość świadczeń dodatkowych przyznanych w
ciągu roku osobom o których mowa w art. 2 pkt 1 - 4, nie może przekraczać
dwunastokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego dla ustalania
wynagrodzenia miesięcznego tych osób.
Na tle art. 5 ustawy kominowej, wykształciła się wykładania Sądu Najwyższego w
myśl, której „odczytywany w całości art. 5 ustawy o wynagradzaniu osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi oznacza, że przewidzianemu w jego ust. 1
ograniczeniu podlegają tylko te świadczenia z tytułu zatrudnienie w ramach stosunku
pracy, które należą do kategorii wynagrodzenia za pracę, a nie wszystkie świadczenia
przysługujące ze stosunku pracy na postawie prawa wewnątrzzakładowego lub innych
odrębnych przepisów, a więc także te, którym charakteru wynagrodzenia przypisać nie
można (wyrok SN z dnia 2 października 2009 r. II PK 109/09, Lex nr 558294). W
kolejnym wyroku z dnia 2 grudnia 2008 r. III PK 25/08 (OSNP 2010, nr 11-12, poz.
130) Sąd Najwyższy stwierdził, iż maksymalna wartość świadczeń dodatkowych
przyznawanych pracownikowi objętego ustawą z dnia 3 marca 2000 r. o
wynagradzania osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi nie może
przekraczać dwunastokrotności jego przeciętnego wynagrodzenia za pracę. Do kwoty
tego limitu nie są zaliczane inne świadczenia związane z pracą wypłacane na
podstawie prawa wewnątrzazakłaowego, które mogą przysługiwać wszystkim
pracownikom. Tylko świadczenie dodatkowe (a zatem inne lub wyższe od
powszechnie należnych) wymagają przyznania i podlegają ograniczeniom do co
wysokości wynikającym z art. 11 ust. 2 tej ustawy. W dalszej części SN stwierdza, iż
pozawynagrodzeniowe
świadczenia
wynikające
z
regulaminów
i
układów
przysługujące ex lege nie są dodatkowymi w rozumieniu ustawy z 2000 r. o
wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi zwanej ustawą
kominową. Nie są bowiem ani inne, ani wyższe niż ustalone w prawie. Nie muszą być
przyznawane. Cechą zaś świadczenia dodatkowego jest jego przyznanie, rozumiane w
tym sensie, że wykreowane przez osobę uprawnioną do takich czynności.
Z powyższych orzeczeń SN można wywieść następujące wnioski:
1. Ograniczenia z art. 5 ust. 1 ustawy kominowej dotyczą wynagrodzenia za pracę.
2. Osobom
podlegającym ustawie kominowej mogą być przyznawane
świadczenia dodatkowe, przez które należy rozumieć przede wszystkim
świadczenia
wynikające
ze
stosunku
pracy
(o
charakterze
pozawynagrodzeniowym) inne lub wyższe niż wynikające z autonomicznych
źródeł prawa pracy lub przepisów odrębnych powszechnie obowiązujących.
Dodatkowe świadczenia w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy to takie, które nie
przysługują innym pracownikom na mocy przepisów autonomicznego lub
powszechnego prawa pracy, lub też - w porównaniu z innymi pracownikami –
przysługują w wyższej wysokości (np. wyższa niż ogólnie obowiązująca
odprawa emerytalna, czy też wyższa niż wynikająca z przepisów powszechnie
obowiązujących lub układu zbiorowego pracy odprawa z tytułu rozwiązania
stosunku pracy). Takie świadczenia mają charakter świadczeń dodatkowych w
rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy kominowej i jako takie podlegają
ograniczeniom co do wysokości wskazanym w ust. 2 tego przepisu.
3. Osobom objętym zakresem podmiotowym ustawy kominowej mogą być
natomiast wypłacane inne świadczenia ze stosunku pracy wynikające z
przepisów powszechnie obowiązujących lub z przepisów autonomicznego
prawa pracy (układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania)
przysługujące ex lege co do zasady wszystkim pracownikom. Takie
świadczenia ze stosunku pracy nie mają charakteru świadczeń dodatkowych w
rozumieniu art. 11 ust. 1, nie podlegają w związku z tym ograniczeniom o
których mowa w ust. 2 tego przypisu, mogą zatem być tym osobom wypłacane
na zasadach ogólnych, dotyczących wszystkich pracowników, chyba że co
innego wynika z przepisu szczególnego (takim przepisem szczególnym może
być np. art. 24126 § 2 k.p.).
Odpowiedź na zadane pytanie – o możliwość wypłaty świadczenia urlopowego
dyrektorowi instytucji kultury – zależy zatem od tego, do której z powyżej
wymienionych grup świadczeń świadczenie urlopowe należy.
Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
pracodawcy zatrudniający według samu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 20
pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, z zastrzeżeniem ust. 2 mogą tworzyć
Fundusz do wysokości i na zasadach określonych w art. 5 lub mogą wypłacać
świadczenie urlopowe. Zgodnie z art. 3 ust. 4 wysokość świadczenia urlopowego, o
którym mowa w ust. 3 nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego
określonego w art. 5 ust. 2, 2a i 3. Świadczenie urlopowe wypłaca pracodawca raz w
roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu
wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Charakter prawny świadczenia urlopowego budzi kontrowersje i niestety nie
został do tej pory rozstrzygnięty w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W mojej ocenie
świadczenie urlopowe, o którym mowa w art. 3 ust. 3,4 i 5-6 ustawy o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych jest pozawynagrodzeniowym świadczeniem ze
stosunku pracy. Świadczenie to nie wykazuje cech pojęciowych wynagrodzenia za
pracę – nie odwzajemnia pracy (choć od tej cechy wynagrodzenia są wyjątki), nie ma
charakteru periodycznego w takim rozumieniu w jakim periodyczny charakter ma
wynagrodzenie za pracę, wypłacane jest w stałej, jednakowej dla wszystkich
pracowników wysokości bez związku z rodzajem wykonywanej pracy, kwalifikacjami
koniecznymi do jej wykonywania czy też ilością lub jakością wykonywanej pracy (art.
78 § 1 k.p.). Przesłanki jego wypłacania oraz niejako zastępczy charakter wobec
tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, wskazują na socjalny cel tego
świadczenia. Ma ono wprawdzie charakter roszczeniowy (jeżeli pracodawca przyjął na
siebie obowiązek wypłacania tego świadczenia) i przysługuje pracownikowi od
pracodawcy, ale to samo można powiedzieć o szeregu innych świadczeń, które z całą
pewnością nie mają charakteru wynagrodzeniowego (np. odprawa emerytalna,
odprawa z tytułu zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników). Nie ma zatem w
mojej ocenie podstaw do tego, aby świadczenie urlopowe zakwalifikować jako
składnik wynagrodzenia za pracę. Jednak wobec jego wyraźnego związku z
pozostawaniem w stosunku pracy i korzystaniem z określonych uprawnień
pracowniczych należy uznać je za inne świadczenie ze stosunku pracy o charakterze
pozawynagrodzeniowym. Zastrzec przy tym należy, że w literaturze przedmiotu
prezentowane są również stanowiska odmienne – np. za wynagrodzeniowym
charakterem świadczenia urlopowego opowiedział się J. Skoczyński (J. Skoczyński,
Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, Warszawa
1999, s. 24).
Przyjmując, że świadczenie urlopowe jest innym świadczeniem ze stosunku
pracy o charakterze pozawynagrodzeniowym, należy uznać że może być ono
wypłacane – na zasadach ogólnych – również pracownikowi podlegającemu zakresowi
podmiotowemu ustawy kominowej. Jako że nie jest to wynagrodzenie za pracę – nie
podlega ograniczeniom z art. 5 ust. 1 ustawy kominowej. Nie jest również
dodatkowym świadczeniem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy kominowej, nie jest
bowiem ani inne ani wyższe niż świadczenia wynikające ex lege z przepisów
wewnatrzazakładowych lub przepisów odrębnych (w tym przypadku – ustawy o
zakładowym funduszu świadczeń socjalnych). Nie dotyczą go zatem ograniczenia
wynikające z art. 11 ust. 2 tej ustawy. Przysługuje zatem na postawie art. 3 ust. 3 i 4
ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych na zasadach ogólnych, tak jak
pozostałym pracownikom zakładu pracy.
6. Wykaz wykorzystanej literatury
J. Skoczyński, Komentarz do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych,
Warszawa 1999.
Niniejsza porada prawna nie jest oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Administracji i
Cyfryzacji.
Udzielane porady prawne nie mogą być wykorzystywane w jakichkolwiek postępowaniach
sądowych, administracyjnych i innych, jako dowód na poparcie stanowiska stron, posiadają
bowiem walor doradczo-informacyjny.