Elastyczność popytu i podaży Elastyczność

Elastyczność popytu i podaży
Elastyczność
oznacza intensywność (wielkość) reakcji
jednej zmiennej (zależnej) na zmiany
innej zmiennej (niezależnej)
Elastyczność popytu
 Elastyczność popytu - relacja między wyrażoną w
procentach zmianą popytu, a wyrażoną w procentach zmianą
czynnika, który tę zmianę wywołał.
 Elastyczność popytu można określić tylko w odniesieniu do tych
czynników kształtujących popyt, które da się zmierzyć.
Informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników go
kształtujących zewnętrznych i wewnętrznych.
W przypadku popytu rozpatruje się wpływ
cen i dochodów na tę kategorię. Stąd
wyróżniamy:
 elastyczność cenową popytu
 elastyczność dochodową popytu
 elastyczność mieszaną popytu
I.
Elastyczność cenowa popytu
stosunek
względnej
zmiany
ilości
pożądanego dobra, do względnej zmiany
jego ceny, wyrażony współczynnikiem
cenowej elastyczności popytu:
Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie
elastyczności lub nieelastyczności jest
wskaźnik cenowej elastyczności popytu.
Pozwala on określić o ile zmniejszy się
(zwiększy) wielkość popytu na dane dobro,
przy wzroście (spadku) ceny.
Wskaźnik cenowej elastyczności popytu
możemy liczyć trzema metodami:
 Metodą punktową
 Metodą łukową
Metoda współczynnikowa /interpretacyjna
przedstawia procentową zmianę ilości (wielkości)
popytu do procentowej zmiany ceny
%Q
Epd 
%P
Metoda punktowa
Q p Q  Q p  p
Epd 



p
p
Q
Q
1
1
1
2
1
1
2
1
Metoda łukowa

Q

p
Q

Q
p

p
Epd 



1 (Q  Q ) 1 ( p  p ) 1 (Q  Q ) 1 ( p  p )
2
2
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
2
2
1
2
Ponieważ popyt jest na ogół ujemną funkcją
ceny, zatem elastyczność cenowa popytu
jest ujemna, tj. Epd< 0
Wynik elastyczności cenowej popytu
będziemy jednak podawać w liczbie
bezwzględnej!
Rodzaje popytu w Epd
Epd= 0
popyt sztywny - elastyczność zerowa
Epd>-1 Epd<1 popyt nieelastyczny (względnie nieelast.)
elastyczność niska EpdЄ(-1;0) EpdЄ(0;1)
Epd=-1 Epd=1 popyt jednostkowy (proporcjonalny)
elastyczność równa jedności
Epd<-1 Epd>1 popyt elastyczny (względnie elastyczny)
elastyczność wysoka EpdЄ(-∞;-1) EpdЄ(1;)
Epd=- Epd= popyt doskonale elastyczny
elastyczność nieskończenie wielka
Epd= popyt doskonale elastyczny
zmiana wielkości popytu nie jest spowodowana
zmianą ceny, gdyż cena jest stała; przykładem są
dobra wyższego rzędu
P
P1
D
Q1
Q2
Q
Epd>1 popyt elastyczny (względnie elast.) EpdЄ(1;)
% zmiana wielkości popytu jest większa niż % zmiana ceny;
przykładem są dobra wyższego rzędu; te, na które wydatki
stanowią poważną część ogółu wydatków
P
P1
P2
D
Q1
Q2
Q
% zmiana wielkości popytu jest doskonale równa %
zmianie ceny; zbliżone dobra to: radio i tv, prywatne
szkoły, buty
P
P1
D
45˚
Q1
Q
Epd<1 popyt nieelastyczny (mało elast.)EpdЄ(0;1)
% zmiana wielkości popytu jest mniejsza od % zmiany
ceny; przykładem są dobra podstawowe, przede
wszystkim żywność oraz produkty, na które wydatki
stanowią niewielką część ogółu wydatków
P
P1
P2
D
Q1 Q2
Q
Epd= 0
popyt sztywny
Zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w wielkości popytu;
przykładem są dobra o fundamentalnym znaczeniu dla
człowieka, np. leki, często używki na skutek nałogu
P
P1
P2
D
Q1
Q
Częstym błędem popełnianym w interpretacji
elastyczności cenowej popytu jest mniemanie, że
można mówić o elastyczności w odniesieniu do
całej krzywej popytu
Błąd polega na tym, że w większości przypadków
elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej
popytu
P
D
Epd=  popyt doskonale elastyczny
EpdЄ(1;) popyt elastyczny
Epd=1 popyt jednost.
EpdЄ(0;1) popyt
nieelast.
Epd= 0 popyt
sztywny
Q
Determinanty cenowej elastyczności popytu
1.
Poziom ceny
Przy niskiej cenie określona zmiana ceny,
np. podwyżka ceny o 5%, powoduje na ogół
słabszą reakcję nabywców niż analogiczna
podwyżka przy wysokiej już cenie
2. Wysokość dochodu
Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany
ceny, zwłaszcza dóbr droższych.
3. Dostępność substytutów
Dostępność bliskich substytutów zwiększa
wrażliwość nabywców na podwyżkę ceny
danego dobra; popyt zależy od substytutówim większa ilość substytutów, tym popyt jest
bardziej elastyczny-mamy większą możliwość
wyboru, zamiany jednego dobra na inne
4. Preferencje nabywców
Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr
zmniejsza reakcję na podwyżkę ceny
5. Rodzaj dobra
Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny
na zmiany cen aniżeli popyt na dobro luksusowe
6. Szerokość kategorii dobra
Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt
na konkretny gatunek owoców, gdyż w obrębie
szerszej grupy towarowej istnieją większe
możliwości wyboru (substytucji)
7. Długość okresu
W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą
zmianę ceny jest pełniejsza niż w okresie krótkim
(możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców
do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie
substytutów); w krótkim okresie możliwości substytucji
są ograniczone, czyli: im dłuższy okres bierzemy pod
uwagę, tym pełniejsze jest dostosowanie i tym większa
(bardziej ujemna) elastyczność, długość tego okresu
zależy od rodzaju dobra
8. Konkurencja
Im większa konkurencja, tym popyt jest
bardziej elastyczny; tym większa możliwość
zastępowania dobra substytutami, dzięki
większej konkurencji, która mobilizuje
producentów do produkowania szerokiej
gamy produktów
Decyzje cenowe wobec elastyczności cenowej
popytu
Całkowite wydatki konsumentów (TE) muszą równać się
całkowitym przychodom producentów (TR)
TR=P•Q
TE=TR
P ↑ (rośnie)
P↓ (maleje)
Epd>1 popyt
elastyczny
TR=TE ↓
(maleje)
TR=TE ↑
(rośnie)
Epd<1 popyt
nieelastyczny
TR=TE ↑
(rośnie)
TR=TE ↓
(maleje)
Przykład: Elastycz. cenowa popytu na niektóre dobra i usługi
Dobra
pomidory
gry hazard.
meble
kino
autobus
energia
elektryczna
chleb
Jajka
wołowina
prasa
Elastycz.cenowa w USA Elastycz. cenowa w Polsce
4,6
1,9
1,0
0,87
0,20
0,13
0,2
0,3
0,9
1,2
1,4
Elastyczność a nachylenie krzywej popytu
Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na całej
długości krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach
ceny.
Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o
małym nachyleniu (płaska).
Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym
nachyleniu (stroma).
Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej
elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym
poziomie ceny
P
Epd= 0
Epd= 
EpdЄ(1;)
EpdЄ(0;1) Epd= 1
Q
II.
Elastyczność dochodowa
popytu
To intensywność reakcji konsumentów,
przejawiająca się w skali zmiany popytu na
zmiany dochodów
Miernikiem, który pozwala rozróżnić stopnie
elastyczności lub nieelastyczności jest
wskaźnik dochodowej elastyczności popytu.
Pozwala on określić o ile zmniejszy się
(zwiększy) popyt na dane dobro, przy
wzroście (spadku) dochodu.
Wskaźnik dochodowej elastyczności popytu
możemy liczyć trzema metodami:
•Metodą współczynnikową
(interpretacyjną)
•Metodą punktową
•Metodą łukową
/interpretacyjna
przedstawia procentową zmianę popytu do
procentowej zmiany dochodu
%Q
Eyd 
%Y
Metoda punktowa
D Y D  D Y  Y
Eyd 
 

D Y
D
Y
1
1
1
2
1
1
2
1
Metoda łukowa

Q

y
Q

Q
y

y
Eyd 



1 (Q  Q ) 1 ( y  y ) 1 (Q  Q ) 1 ( y  y )
2
2
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
2
2
1
2

y
y

y

D
D

D
Eyd 



1 (D  D ) 1 ( y  y ) 1 (D  D ) 1 ( y  y )
2
2
2
2
1
1
2
1
2
1
2
1
2
2
1
2
Ponieważ popyt jest na ogół dodatnią
funkcją dochodu, zatem elastyczność
dochodowa popytu jest dodatnia, tj. Eyd> 0
z małym wyjątkiem.
Rodzaje popytu
Popyt elastyczny Eyd>1 dla dóbr wyższego rzędu
(luksusowych); Procentowa zmiana popytu jest większa niż
procentowa zmiana dochodu, np. dobra wyższego rzędu;
Popyt jednostkowy (proporcjonalny) Eyd=1 Procentowa
zmiana popytu jest dokładnie równa procentowej zmianie
dochodu
Popyt nieelastyczny Eydє(0;1); procentowa zmiana popytu
jest mniejsza od procentowej zmiany dochodu, np. żywność
Popyt sztywny Eyd =0; zmiana dochodu nie powoduje zmiany
popytu
Popyt odwrotnie elastyczny Eyd<0; wzrost dochodu
powoduje spadek popytu, np. dobra Giffena
Elastyczność dochodowa popytu na niektóre
dobra i usługi w USA
Dobra
Samochód
Mieszkanie
Meble
Książki
Odzież
Usługi lekarskie
Papierosy
Mięso wieprzowe
Mąka
Elastyczność dochodowa
2,5
1,5
1,5
1,4
1,0
0,75
0,64
-0,20
-0,36
Rodzaje popytu
Popyt substytucyjny, dotyczy substytutów Exy>0; wzrost
ceny na jedno dobro powoduje wzrost popytu na
drugie dobro
Popyt niezależny, Exy=0; zmiana ceny jednego dobra nie
powoduje zmian w popycie na drugie dobro
Popyt komplementarny, dotyczy dóbr komplementarnych,
Exy<0; wzrost ceny na jedno dobro wywołuje spadek
popytu na drugie dobro
Dla dóbr substytucyjnych elastyczność
mieszana popytu jest dodatnia (wzrost ceny
kawy pobudza popyt na herbatę).
Dla dóbr komplementarnych elastyczność
mieszana popytu jest ujemna (wzrost ceny
benzyny obniża popyt na samochody).
Przykład
Cenowa elastyczność popytu na niektóre dobra
w Wielkiej Brytanii - prosta i mieszana
Dobra
żywność
odzież
i obuwie
transport
i łączność
Elastyczność popytu w reakcji na
zmiany cen
żywności
odzieży
transportu
i obuwia i łączności
-0,37
-0,03
-0,12
+0,19
-0,30
-0,23
+0,42
-0,01
-0,61
Elastyczność podaży - cenowa
Cenowa elastyczność podaży
To intensywność reakcji sprzedawców
(producentów), przejawiająca się w skali zmiany
poziomu sprzedaży (produkcji) towarów lub
usług na zmiany ceny.
Miernikiem, który pozwala rozróżnić
stopnie elastyczności czy
nieelastyczności jest
wskaźnik cenowej elastyczności
podaży.
Pozwala on określić o ile zmniejszy się
(zwiększy) wielkość podaży na dane
dobro, przy wzroście (spadku) ceny.
Wskaźnik cenowej elastyczności podaży
możemy liczyć trzema metodami:
•Metodą współczynnikową
(interpretacyjną)
•Metodą punktową
•Metodą łukową
Metoda współczynnikowa
/interpretacyjna
przedstawia procentową zmianę ilości (wielkości)
podaży do procentowej zmiany ceny
%Q
Eps
%P
Metoda punktowa
Q p Q  Q p  p
Eps
 

p
Q p
Q
1
1
1
2
1
1
2
1
Metoda łukowa

Q

p
Q

Q
p

p
Eps



1 (Q  Q ) 1 ( p  p ) 1 (Q  Q ) 1 ( p  p )
2
2
2
2
1
1
2
1
2
2
1
1
2
2
1
2
Ponieważ podaż jest dodatnią funkcją ceny,
zatem elastyczność cenowa podaży jest
dodatnia, tj. Eps> 0.
Rodzaje podaży
Eps= 0 podaż sztywna-elastyczność zerowa
Eps<1 podaż nieelastyczna (względnie nieelast.)
elastyczność niska
Eps=1 podaż jednostkowa (proporcjonalna)-elastyczność równa jedności
Eps>1 podaż elastyczna (względnie elastyczna)-elastyczność wysoka
Eps= podaż doskonale elastyczna-elastyczność
nieskończenie wielka
Eps є(1; ∞) podaż elastyczna (względnie elastyczna)
zmiana wielkości podaży jest większa niż % zmiana
ceny; krzywa podaży przecina oś rzędnych
P
P1
P2
S
Q1
Q2
Q
Eps=1 podaż jednostkowa (proporcjonalna)
% zmiana wielkości podaży jest doskonale równa % zmianie
ceny
P
S
45˚
Q
Eps є(0;1) podaż nieelastyczna (względnie nieelast.)
% zmiana wielkości podaży jest mniejsza od % zmiany
ceny; krzywa podaży przecina oś odciętych
P
S
P1
P2
Q1 Q2
Q
Eps=0 podaż sztywna
zmiana ceny nie wywołuje żadnych zmian w
wielkości podaży
P
S
P1
P2
Q1
Q