Początki cywilizacji
advertisement
ROZDZIAŁ II: ANTYCZNA GRECJA Terminy Hellada Hellenowie kultura minojska kultura mykeńska agora polis kolonizacja kolonia metropolia Ateny Attyka demokracja Hellada Grecy tak nazywali swoją ojczyznę. Hellenowie nazwa ludów zamieszkujących starożytną Grecję (Helladę) kultura minojska nazwa kultury wywodzi się od mitycznego króla Minosa, rozwinęła się pod koniec III tys.p.n.e., na wyspie Krecie; zabytki: pałac w Knossos, pismo Kreteńczyków (nie rozszyfrowane). kultura mykeńska Nazwa kultury pochodzi od Myken (Peloponez), rozwinęła się w połowie II tys.p.n.e.; zabytki: maska Agamemnona, brama lwic w Mykenach, ozdoby mykeńskie, ruiny warowni mykeńskich. agora główny plac w polis greckim, skupiający życie towarzyskie, gospodarcze i polityczne. polis miasto-państwo w starożytnej Grecji, obejmujące miasto i okoliczne wsie i osady. kolonizacja zasiedlanie nowych terenów przez kolonistów. kolonia nowe miasto założone poza Helladą przez kolonistów greckich. metropolia Ateny Attyka demokracja rodzinna polis kolonistów, miejsce skąd przybyli do kolonii. główne miasto państwo starożytnej Grecji położone w Attyce. kraina starożytnej Grecji, w której znajdowały się Ateny. demos+kratos=władza ludu, system rządów wprowadzony w Atenach w VI w.p.n.e. zgromadzenie ludowe (eklezja) demagog strateg ostracyzm Akropol Wielka Grecja stoa Sparta Lakonia periojkowie geruzja (rada starszych) heloci zgromadzenie ludowe (eklezja) demagog strateg ostracyzm wszyscy obywatele Aten (mężczyźni), władza ustawodawcza w Atenach, uchwalało prawa, decydowało o wydatkach, wysłuchiwało posłów z innych państw. najlepsi mówcy na eklezji zwani przywódcami ludu. dowodził armią i flotą ateńską. prawo pozwalające wygnać z Aten na 10 lat człowieka uznanego za wroga demokracji. Głosowano na ostrakonach, czyli glinianych skorupach. Akropol strome wapienne wzgórze w Atenach, na którym wzniesiono wspaniałe świątynie poświęcone bogom. Wielka Grecja Hellada wraz z koloniami. stoa budowla składająca się z dachu opartego na kolumnach chroniąca przed deszczem i słońcem ludzi znajdujących się na Agorze. Sparta miasto państwo greckie znajdujące się na Peloponezie w krainie zwanej Lakonią. Lakonia kraina w starożytnej Grecji, w której powstała Sparta. heloci uprawiali ziemię należącą do Spartan. Byli całkowicie zależni od swych panów i bez ich zgody nie mogli opuszczać miejsca zamieszkania. periojkowie cieszyli się wolnością osobistą w Sparcie, ale nie uczestniczyli w rządzeniu polis. Zajmowali się handlem i rzemiosłem. geruzja (rada starszych) przygotowywała projekty ustaw pod głosowanie Zgromadzenia ludowego, wydawała wyroki sądowe. eforzy zgromadzenie ludowe hoplita hoplon falanga Persja Nieśmiertelni Maraton Termopile Salamina Plateje triera eforzy w Sparcie, realizowali postanowienia przyjęte przez geruzję i zatwierdzone przez zgromadzenie ludowe. zgromadzenie ludowe w obradach mieli obowiązek uczestniczyć wszyscy Spartanie, zatwierdzało lub odrzucało uchwały przygotowane przez geruzję. hoplita ciężkozbrojny żołnierz piechoty greckiej. hoplon duża okrągła tarcza greckiego hoplity. falanga szyk bojowy piechoty greckiej. Persja starożytne państwo leżące na terytorium dzisiejszego Iranu. Nieśmiertelni nazwa oddziałów perskich pieszych wojowników. Maraton miejscowość położona ok. 40 km od Aten, miejsce starcia Greków i Persów w 490 r.p.n.e., Zwycięstwo Greków, słynny bieg Filippidesa (maraton). Termopile wąwóz miejsce bitwy grecko-perskiej w 480 r.p.n.e. klęska Spartan pod wodzą Leonidasa. Salamina wyspa grecka, w której pobliżu doszło do starcia grecko-perskiego w 480 r.p.n.e., zwycięstwo Temistoklesa i Greków. Plateje miejsce starcia armii greckiej i perskiej w 479 r.p.n.e., klęska Persów. triera nazwa greckiego okrętu wojennego. tytani Olimp wyrocznia Pytia Dwunastka olimpijska mit heros gimnazjon agon hipodrom igrzyska olimpiada tytani według mitologii greckiej rządzili światem przed Zeusem, Olimp najwyższa góra w Grecji, miejsce gdzie mieli według mitologii mieszkać bogowie. wyrocznia miejsce święte, gdzie bogowie, za pośrednictwem kapłanów, przepowiadali przyszłość, wyrażali swoją wolę i udzielali rad w sprawach prywatnych i państwowych. Pytia kapłanka w świątyni Apolla w Delfach. Pełniła rolę Wyroczni, piła wodę z źródła i wpadała w trans. Kapłani układali ze słów wyroczni odpowiedź. Dwunastka olimpijska najważniejsi bogowie greccy: Zeus, Hera, Atena, Apollo, Hefajstos, Hades, Hermes, Artemida, Posejdon, Afrodyta, Ares, Hestia. mit opowieść o otaczającym ludzkość świecie, opisująca historię bogów, zjawisk paranormalnych, demonów, legendarnych bohaterów oraz historię stworzenia świata i człowieka. heros w mitologii greckiej postać zrodzona ze związku człowieka i boga. Herosi mieli nadzwyczajne zdolności, jak wielka siła, spryt lub inne przymioty. gimnazjon w starożytnej Grecji był to zespół tylko częściowo krytych budowli, które były przeznaczone do ćwiczeń fizycznych. agony zawody, łączące w sobie zmagania sportowe, muzyczne i teatralne. Wiązały się z uroczystościami odbywającymi się w sanktuariach. hipodrom to plac o zarysie wydłużonego prostokąta, zakończony z węższych stron półokrągło pełniący funkcję toru wyścigowego dla koni i rydwanów. Najbardziej znane były w Olimpii i Lykajos. igrzyska duże międzynarodowe wydarzenia sportowe organizowane zwykle co cztery lata. olimpiada zawody olimpijskie organizowane w starożytnej Grecji, co cztery lata. Olimpia pięciobój olimpijski Wielkie Dionizje koturny dramat tragedia komedia skene proskenion orchestra theatron „Iliada” Olimpia miejsce w Grecji, w którym odbywały się starożytne igrzyska. pięciobój olimpijski dyscypliny prezentowane na olimpiadzie: rzut oszczepem, rzut dyskiem, skok w dal, bieg i zapasy. Wielkie Dionizje attyckie święta w starożytnej Grecji na cześć Dionizosa boga wina, dały początek teatrowi koturny buty na bardzo wysokich obcasach. Używane były w starożytnym teatrze greckim. Aktorzy w teatrze greckim wkładali je aby ich można było lepiej widzieć z daleka. dramat utwór literacki charakteryzujący się przede wszystkim tym, że jest tworzony w celu realizacji scenicznej. tragedia to utwór dramatyczny, w którym ośrodkiem akcji jest nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską, konflikt wybitnej jednostki z siłami wyższymi - losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, prawami społecznymi itp. Konflikt ten określa się jako konflikt tragiczny. komedia jeden z trzech, obok tragedii i dramatu właściwego, gatunków dramatycznych. Komedie cechuje pogodny nastrój, komizm, najczęściej żywa akcja i szczęśliwe dla bohaterów zakończenie. skene w teatrach greckich budynek usytuowany naprzeciw widowni, mieściły się w nim szatnie dla aktorów, magazyny rekwizytów. proskenion w teatrze greckim podest przed skene, odpowiednik współczesnej sceny, pojawił się na przełomie V i IV w. p.n.e., a upowszechnił się w II w. p.n.e. Aktorzy wraz z rozwojem teatru odłączyli się od chóru i przenieśli na proskenion, gdzie rozgrywali właściwą akcję sztuki, podczas gdy chór pozostał na orchestrze. orchestra nazwa półkolistego placu w teatrach greckich, znajdującego się pomiędzy sceną a widownią. Była to centralna część teatru. Na niej odbywały się występy chóru i aktorów w wystawianych sztukach. theatron nazwa widowni w teatrze greckim. „Iliada” autorstwo tradycja przypisuje Homerowi. Datuje się ją na VIII lub VII wiek p.n.e. – stanowi ona najstarszy zabytek literatury greckiej. Tematem utworu jest gniew Achillesa i związane z nim epizody wojny trojańskiej. „Odyseja” meandry malarstwo czarnofigurowe malarstwo czerwonofiguro we porządek dorycki porządek joński porządek koryncki filozofia logika Akademia Platońska Liceum klepsydra „Odyseja” epos grecki, przypisywany Homerowi, oparty na antycznej ustnej tradycji epickiej, a w formie pisanej istniejący przypuszczalnie od VIII wieku p.n.e. To dzieje powrotu Odyseusza do ojczyzny po zakończeniu wojny trojańskiej. meandry element dekoracyjny stosowany w architekturze, rzeźbie, malarstwie. Znany w starożytnej Grecji i Rzymie; powrócił w okresie renesansu i klasycyzmu. Jest to geometryczny ornament w formie poziomego pasa. Nazwa pochodzi od rzeki Meander płynącej w Azji Mniejszej. malarstwo czarnofigurowe stosowany w starożytnej Grecji sposób zdobienia naczyń ceramicznych. Artysta malował postaci i przedmioty specjalnym barwnikiem, który po wypalaniu nabierał czarnego koloru, reszta naczynia – czerwonego. Styl ten powstał najprawdopodobniej w Koryncie w VII/VI wieku p.n.e.. malarstwo czerwonofigurowe sposób malowania naczyń w starożytnej Grecji. Wszedł w życie około 530 roku p.n.e. Polegał na malowaniu czerwonych sylwetek na czarnym tle. porządek dorycki porządek joński porządek koryncki filozofia kolumny bez bazy, kanelury, mało ozdobny kapitel, grube. baza z kilku kamiennych kręgów, kapitel z wolutami, szczupła. posiadały bazę, kapitel bogato zdobiony-liść akantu, bardzo smukłe. nauka, miłośniczka mądrości, rozważania na temat podstawowych problemów takich jak np. istnienie, umysł, poznanie, wartości, język. logika nauka o sposobach jasnego i ścisłego formułowania myśli, o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń. Akademia Platońska szkoła założona w Atenach ok. 387 p.n.e. przez Platona, istniała do 529, kiedy została zlikwidowana przez cesarza bizantyjskiego Justyniana. Liceum szkoła filozoficzna założona przez ucznia Platona – Arystotelesa w IV wieku p.n.e. klepsydra Klepsydra-zegar wodny, urządzenie służące do pomiaru czasu. Jego działanie opiera się o regularny i stały wypływ wody ze zbiornika zwykle przez niewielki otwór. Pomysł Archimedesa. „ogniste zwierciadła” eureka (heureka) Związek Morski wojna peloponeska Cheronea Issos Gaugamela kultura hellenistyczna węzeł gordyjski kultura helleńska powrócić na tarczy styl lakoniczny „ogniste zwierciadła” Według starożytnych pisarzy za pomocą luster umieszczonych na brzegu Archimedes podpalał statki Rzymian, gdy tylko zbliżyły się do lądu na odległość strzału z łuku za pomocą ,,ognistych zwierciadeł ". Ten wynalazek miał być wykorzystany przez Sarkuzy w wojnie z Rzymianami eureka (heureka) (z greckiego znalazłem) – wykrzyknienie radości, wydawany zwykle przy niespodziewanym wpadnięciu na jakiś pomysł, często kojarzony z odkryciami naukowymi. Uważa się, że okrzyk ten został wprowadzony do naszej kultury przez Archimedesa, starożytnego greckiego filozofa i matematyka. Związek Morski Ateński Związek Morski – sojusz polis starożytnej Grecji kontrolowany przez Ateny. wojna peloponeska wybitne dzieło historyczne Tukidydesa opisujące przebieg wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.) pomiędzy Spartą a Atenami oraz ich sprzymierzeńcami. Powstało w V wieku p.n.e. Cheronea Miejsce bitwy pod Cheroneją (338 p.n.e.), zwycięskiej dla armii Filipa II Macedońskiego, której wynik zadecydował o utracie niezależności przez polis greckie. Issos W pobliżu Issos, w listopadzie 333 r. p.n.e. armia Aleksandra Wielkiego odniosła druzgocące zwycięstwo nad wojskami króla perskiego Dariusza III. Gaugamela starożytne miasto w Mezopotamii na lewym brzegu rzeki Tygrys, miejsce zwycięstwa Aleksandra Wielkiego w 331 p.n.e. nad królem perskim Dariuszem III. kultura hellenistyczna Powstała w wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego, kiedy nastąpiło bezpośrednie spotkanie helleńskiej kultury ze starszymi cywilizacjami Wschodu, pojawiły się nowe prądy w religii, filozofii i sztuce, rozwinęła się nauka. Jest to kultura Grecka z domieszkami innych kultur starożytnego wschodu węzeł gordyjski kunsztownie zawiązany węzeł ze sznura łączący części wozu, który rozwiązał Aleksander Macedoński w Gordion. kultura helleńska jest to kultura czysto grecka, związana z Helladą. powrócić na tarczy spartańskie matki żegnały wyruszających na bitwę: słowami; wróć z tarczą lub na tarczy, oznaczało to, że Spartanin może wrócić jako zwycięzca (ze swoją bronią) lub martwy (poległych niesiono na tarczy), i nie ma innej możliwości. styl lakoniczny zwięzłość i precyzja w wyrażaniu myśli, lapidarny i oszczędny sposób wypowiadania się, wedle tradycji właściwy Spartanom, mieszkańcom starożytnej Lakonii.
