Mikroekonomia (33 strony) - Internet Świadłowodowy dla Firm

Ekonomia pochodzi z starożytności .
‘ Oikosnomikos ‘ – nauka o gospodarstwie domowym
Ojkos – dom
Nomos – nauka
Mikroekonomia bada gospodarstwo domowe , nauka społeczna pokrewna filozofii .
EKONOMIA – nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi ( McKenzy )
Ekonomia była nazywana społeczną , polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą
ekonomię .
Funkcje ekonomii :
1. Teoriopoznawcza – wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .
2. Aplikacyjna – próba formułowania wskazówek dla gospodarki .
MIKROEKONOMIA – ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu
poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .
Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .
MAKROEKONOMIA – badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .
Badanie zależności całej gospodarki .
EKONOMIA POZYTYWNA – wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony –
waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .
EKONOMIA NORMATYWNA – sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .
Kierunki ekonomii :
1. Merkantylizm – ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem
pieniądza pełnowartościowego .
2. Fizjokratyzm – ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .
3. Ekonomia klasyczna – ( Ricardo , Smith , Say ) – apologezja prywatnej własności
i rynku .
Prawo rynków Saya – każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,
4. Leseferyzm – okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .
5. Keynesizm – ( twórcą Keynes – twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia
popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że
państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .
Keynes – 1936 6. Neoklasyczna ekonomia – poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .
7. Ekonomia marksistowska – ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na
sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .
8. Ekonomia podażowa – co robić aby pobudzać podaż :
 Monetaryzm – Milton Friedman
 Teoria racjonalnych oczekiwań
Problem ograniczoności zasobów – RZADKOŚĆ
Zjawisko a ) powszechne
b ) pozytywne
Subiektywizm odzwierciedla rzadkość .
Luka między potrzebami a
możliwościami ich realizacji
wynikającymi z ilości dóbr jakimi
dysponujemy w danym czasie .
POTRZEBA – uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .
POTRZEBA
podstawowe
fizyczne
jednorazowe
duchowe
wyższego rzędu
społeczne
powtarzalne
egzystencjonalne
Trójczłonowa koncepcja podziału człowieka .
CZŁOWIEK
Biosystem
Socjosystem
( nie jest sam )
Psychosystem
( człowiek istota
myśląca , podejmuje
samodzielne decyzje )
Geneza powstania potrzeb :
 pierwotne ( instynktowne )
 społeczne ( nabyte , wyuczone w procesie rozwoju )
Prawo powtarzania potrzeb ( Jevons )
1. Powietrze ( oddychanie )
2. Pożywienie
3. Ubranie
4. Mieszkanie
5. Szeroko pojmowana rozrywka
6. Przedmioty zbytku luksus
Zasady Marshalla :
1. Pożywienie
2. Ubranie
3. Mieszkanie
4. Zaspakajanie wszelkiej działalności
Cech potrzeb :
1. Obiektywizm
2. Subiektywizm i indywidualizm
3. Konkurencyjność
4. Substytucyjność
5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )
6. Ograniczoność co do pojemności
7. Odnawialność
8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )
9. Komplementarność
10. Historycznie zmienny charakter – wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji .
PIRAMIDA POTRZEB
potrzeby
samorealizacji
( praca nad sobą )
potrzeby szacunku i poważania
( poczucie własnej wartości )
wg . Maslowa
potrzeby społeczne ( poczucie przynależności )
potrzeby bezpieczeństwa ( pewność ochrona )
potrzeby fizjologiczne ( głód , pragnienie , seks )
Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .
DOBRA – wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .
Dobra gospodarcze – wytworzone przez człowieka .
Dobra konsumpcyjne – służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .
Dobra inwestycyjne – konsumpcja na przyszłość .
PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego
W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji
i przetwarzaniu ich w produkt .
Czynniki produkcji – są to wszystkie środki użyte w produkcji .
Czynniki produkcji :
1. Dobra pierwotne – surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,
czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .
2. Praca człowieka
3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) – maszyny , budynki , licencje
znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .
4. Technologia – sposób wytwarzania
5. Talent przedsiębiorczości – umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w
jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .
Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe
człowieka które może on dać ) .
Krzywa możliwości produkcyjnych
Dobra A
A
C
Dobro B
B
OGRANICZONOŚĆ ZASOBU – dynamiczna teoria zasobów mówi o tym , że zasobów w
gospodarce nie brakuje , brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania .
Rzadkość jest czasowa , a zasoby dynamiczne się odnawiają .
ALOKACJA – rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .
KOSZT ALTERNATYWNY – koszt zaniechanych możliwości , korzyści wynikających z
najlepszego niezastosowanego zasobu .
Aspekt gospodarowania :
 pozytywny – osiąganie korzyści
 negatywny - ( konieczność ) – straty
KOSZTY :
 alternatywne – to co utraciliśmy
 rzeczywiste – wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści
Cel naszej pracy – realizacja ma być najlepsza , racjonalna - najlepsze rozwiązanie w
danych warunkach , z punktu widzenie celu ekonomicznego .
GOSPODAROWANIE - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny
ograniczone zasoby .
Dwie zasady racjonalnego gospodarowania :
1. Zasada największego efektu ( wydajności ) – przy danych środkach maksymalizujemy
efekt .
2. Zasada najmniejszego nakładu ( oszczędność środków ) – osiągnąć cel przy użyciu jak
najmniejszych środków .
RACJONALNOŚĆ :
 rzeczywista – jest to wybór maksymalizujący wynik ( korzyści ) – jedno rozwiązanie
 proceduralna – dochodzenie do najlepszego rozwiązania , każde lepsze od poprze –
dniego jest racjonalne ( wiele rozwiązań )
RACHUNEK EKONOMICZNY – zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na
wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach .
 tylko w jednostkach wartościowych
 musi być celowy
 musi być dualny ( tylko jedna z zasad racjonalnego działania )
 musi być wariantowy – im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że
wybierzemy najlepiej
 kompletność –musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane
zjawisko ( nigdy nie mamy wszystkich czynników )
EKONOMIA to nauka statyczna . Próby prowadzące do wyników , musi być wiele prób ,
im więcej prób tym lepszy wynik przy założeniu błędu statystycznego .
Przedmiot badań ekonomii – proces gospodarowania wszelkie działania w sferze produkcji
dóbr i usług , w sferze podziału i konsumpcji . Motywem działania jest:
 zaspokojenie potrzeb ludzkich
 uzyskiwanie korzyści z produkcji ( dla producenta )
Sposobem będzie podejmowanie racjonalnych wyborów co , gdzie , kiedy .
METODY BADAWCZE ekonomii :
 obserwowanie procesu gospodarczego ( empiria )
 dokonujemy uogólnień ( abstrakcja) pomijanie elementów o marginalnym znaczeniu
dla przebiegu zjawiska ekonomicznego , wyodrębnienie podstawowych wiadomości
dla danego zjawiska .
ZJAWISKA GOSPODARCZE , cechy :
1. Sprężenie zwrotne , skutek – przyczyna
2. Zjawiska mające miejsce w mikroskali nie zawsze sumują się w makro , po dogłębnym
zbadaniu okazuje się , że zależność nie występuje .
3. Złudność zależności ekonomicznych .
4. Jest subiektywna .
5. Dobór technik i metod badawczych wpływa na wyniki badań ( mogą się różnić )
KONKRETYZACJA – zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości .
WERYFIKACJA – sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie .
a) statystyczna ( badania )
b) historyczne odnoszenie się do przeszłości
FALSYFIKACJA - ( odwrotna do weryfikacji ) – obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w
jakimś przypadku ona nie zachodzi .
Narzędzia pomocnicze w badaniu ekonomii :
a) logiczne myślenie : indukcja , redukcja , dedukcja .
TEORIA EKONOMICZNA - zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ,
musi być odpowiednio skomponowana , interpretuje , daje diagnozę gospodarki .
Podstawy do prognozowania przyszłości .
NARZĘDZIA EKONOMICZNE :
1. Model ekonomiczny – uproszczenie które zawiera wszystkie ważne elementy dla
danego zjawiska , pomija te które nie mają wpływu na dane zjawisko . ( Badania
modelowe są niezbędne , korzystne , bo to jedyny sposób badania rzeczywistości
gospodarczej .
2. Eksperyment – ( jest wykorzystywany ale wymaga ostrożności ) – stworzenie pewnych
warunków nie występujących w rzeczywistości gospodarczej .
 Eksperyment kontrolowany – polega na stworzeniu kilku kontrolowanych prób , w
każdej próbie zmiana jednego czynnika .
SYSTEM SPOŁECZNY – całość związków i zależności występujących w społeczeństwie .
Wszelkie działania w ramach systemu to układ społeczny .
SYSTEM SPOŁECZNY
system polityczny
- bezpieczeństwo
zewn. i wewn.
- instytucje
system kulturalny
- nawyki
- tradycje
- oczekiwania członków
społeczeństwa
system ekonomiczny –
gospodarczy
- całokształt związków
i zależności między
członkami społeczeństwa
wynikających z działania ich
na płaszczyźnie ekonomicznej
decyzyjny
kontrolny
motywacyjny
koordynacyjny
PRAWA EKONOMICZNE – istotne , konieczne i stale powtarzające się związki zależności
między kategoriami ekonomicznymi . Charakteryzują się statystycznością ,
sprawdzają się w wielu przypadkach , są obiektywne , są historyczne – pojawiają
się tam gdzie mogą i znikają tam nie mają miejsca bycia . Są niezmienne .
Reforma – pewien cykl zmian
TRANSFORMACJA – cykl zmian powodujących przejście systemu od systemu mniej do
bardziej efektywnych
TRANSFORMACJA
modyfikacyjna
modyfikacje , zmiany rewolucyjne
ewolucyjne w systemie ekonomicznym
systemowa
dotyczy systemu ekonomicznego ,
politycznego , kulturowego
( kraje Europy środkowej )
1. od centralnie planowanej do
rynkowej
2. od socjalizmu do demokracji rynkowej
Jak wyglądała gospodarcza organizacja człowieka
1. GOSPODARKA NATURALNA – podstawowym podmiotem jest gospodarstwo domowe
( jego cel to produkcja i konsumpcja ) , to taki typ organizacji , w której każdy
podmiot wytwarza dobro na zaspokajanie własnych potrzeb .
Nadwyżka była przyczyną do zmiany typu gospodarowania – społeczny PODZIAŁ
PRACY ( grupy – zawody – specyficzne zawody )
SPECJALIZACJA – ukierunkowanie swoich predyspozycji , doskonalenie ich .
Wolność osobista niezbędna do zmian formy gospodarczej , własność prywatna również .
2. GOSPODARKA RYNKOWA - typ organizacji ekonomicznych człowieka , gdzie podsta wową instytucją jest rynek na której dokonuje się wymiana , a motywem
działania jest efektywność , korzyść ( zysk , konsumpcja ) . Pojawił się
producent i wymiana .
Typy wymiany :
 Towar za towar – gospodarka towarowa
 Towar – ekwiwalent ( pieniądz ) – towar – Gospodarka towarowo - pieniężna
Współczesna gospodarka rynkowa to gospodarka mieszana – dominuje własność prywatna
ale dopuszczalne są inne własności . Głównym narzędziem jest rynek ale dopuszczamy
interwencje państwa .
WŁASNOŚĆ
prywatna
indywidualna
zbiorowa
spółka
spółka akcyjna
publiczna
państwowa
lokalna ( komunalna )
Model gospodarki rynkowej
 Gospodarka zamknięta – nie ma powiązań z innymi gospodarkami narodowymi bądź
z jakimkolwiek podmiotem pochodzenia zagranicznego .
 Gospodarka otwarta – odwrotność , jest eksport i import , jest opcja wejścia i wyjścia .
RYNEK – ( podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej )
1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana .
2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami
gospodarczymi .
3. Na rynku zachodzą transakcje – proces gdzie spotykają się dwie strony .
TRANZAKCJA
ma procesy negocjacyjne
może dotyczyć czasowego
dysponowania własnością
kredyty
jako forma działalności to
zmiana formy własności
4. To zespół rynków gdzie zachodzą transakcje
Rodzaje rynków :
 lokalne
 krajowe
 międzynarodowe
 światowe ( ostateczny weryfikator )
Rynek dóbr
konsumpcyjnych – nabywca nabywa
coś do skonsumowania
inwestycyjnych – kupuje dobro by
poddać je obróbce i stworzyć
dobro finalne
RYNEK
otwarty ( raczej ograniczony )
przetarg
zamknięty
formalny - instytucjonalny
w ramach swojego rozwoju doprowadziły
do tego , że mają swoją siedzibę ( giełda )
biały
szary
nieformalny
sprzedawcy na targu gdzie nie ma
legalizacji ( czarny rynek )
czarny
RYNEK KONKURENCJI
doskonałej
niedoskonałej
pełny monopol
oligopol
duopol
monopol
PIENIĄDZ – wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia
 Ekwiwalent – muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale ( była ich odpowiednia
ilość , trwałe , łatwe do podzielenia , powszechne ) – monety – prawo bicia pieniądza .
 Pełnowartościowy – taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi : złoto
i srebro , później tylko złoto .
 Banknot – nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu
 Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego .
Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego .
 Papierowy – symboliczny ( symbol wartości ) – umowa społeczna , gwarancją wartości
pieniądza jest stabilność gospodarki państwa ( kryzys w Rosji ) .
Funkcje pieniądza :
1. Miernik wartości
2. Środek wymiany
 cyrkulacji
 środka płatniczego ( rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza
a strumieniem towaru – kredyt )
3. Środek tezauryzacji ( gromadzenie skarbu )
4. Pieniądz światowy ( SDR – 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F )
CENA – informuje nas o relacji między produktami
1. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu
2. żywiołowa , administrowana
3. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do
jakościowego
4. ma zdolność równoważenia popytu i podaży
5. funkcja kosztowa – wchodzi w skład produktów jako koszt
6. nie jest wielkością jednorodną :
 elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce
 zawiera obciążenia prawne – podatki
 zysk
7. funkcja dochodowa – pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą
wyliczyć siłę nabywczą pieniądza – wartość realna – ilość dóbr i usług
które możemy za nią nabyć )
Cena sprawiedliwa – św. Tomasz z Akwinu – powinna być ustalana zgodnie z wartościami
chrześcijańskimi .
Milton Friedman – monetaryzm – Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności
gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty –
motywuje do działania .
POPYT – zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek
konsumpcji , rynek czynników produkcji )
NABYWCY
KONSUMENCI
dobra finalne
PRODUCENCI
czynniki produkcji
Rodzaje popytu :
 popyt efektywny – popyt poparty siłą nabywczą pieniądza
 popyt potencjalny – ( co by było gdyby ) preferencje
 popyt na dobra komplementarne – popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem
na drugie dobro
 popyt na dobra substytucyjne – potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B
 popyt złożony – popyt na opony zależy od popytu na samochody
POPYT – elementy regulujące :
1. Cena dobra
 cena substytutów
 ceny dóbr komplementarnych
 przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości
 zjawisko antypacji popytu – wyprzedzanie faktycznego popytu
2. Dochód – ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne
3. Preferencje popytowe – upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda
4. warunki geograficzne – demograficzne
PODAŻ – ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub
nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )
Czynniki motywujące podaż :
1. Cena produktu
 cena dóbr substytucyjnych
 cena dóbr komplementarnych
 statystyczne i dynamiczne badania – kształtowanie się cen
 cena czynników produkcji
 technologia
 ilość przedsiębiorstw w gałęzi – warunki konkurencji
 warunki prawne
 pomoc państwa ( dotacje , subwencje )
PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość
produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na
podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie
od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )
- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w
sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .
Funkcja jednoczynnikowa
cena
wg Marshalla
popyt
POPYT :
 potencjalny , efektywny
 komplementarny
 substytucyjny
 złożony , ograniczony
Dobra substytucyjne cena B spada
popyt A spada
Dobra komplementarne cena B rośnie
popyt A i B spada
PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są
niezależni od siebie – rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami
ceteris paribus . )
- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana
przez producentów na rynek .
cena
wg Marshalla
podaż
Mechanizm równoważenia rynku – cena , popyt , podaż .
CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ – cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie
rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .
RÓWNOWAGA RYNKOWA
cena
C3 -
niedobór popytu , nadwyżka podaży
C2 -
cena równowagi ( punkt przecięcia
krzywej popytu i podaży )
E
C1 -
nadwyżka popytu , niedobór podaży
podaż , popyt
Cena równowagi – sytuacja modelowa
Flubturencje – ruch wokół ceny równowagi
Procesy dostosowawcze – krótko lub długo okresowe
Krótki okres czasu – przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) – podaż jest
mało elastyczna – limituje nas wielkość produkcji
Długi okres czasu – wszystkie czynniki produkcji są zmienne
Bardzo krótki okres czasu – tylko cena się zmienia
Ex – ante –działanie wyprzedzające
Ex – post – działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika
MODEL PAJĘCZYNY – opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian
popytu na rynku ( rolnictwo – opóźnienie jednoroczne )
Dostosowanie ekstrapolacyjne – dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie
dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni ) .
Pieniądz światowy – ( pieniądz kruszcowy , pieniądz narodowy $ )
Pieniądz kreowany SDR ( Special Drawing Rights ) , MFW , ECU , EURO ( wąż walutowy )
Cena absolutna – ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .
Cena relatywna – ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby
nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )
Dwa mechanizmy cen :
 ceny żywiołowe , rynkowe – cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm
alokacji ( raczej model )
 cena administrowana
1. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .
2. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .
Cena administracyjna – socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .
Gospodarka rynkowa – oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie
kredytów , ulgi , subwencje .
ELASTYCZNOŚĆ – miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość
pod wpływem danego czynnika .
Elastyczność POPYTU :
E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt
1. Cenowa
 Ec 
2. Dochodowa
 p c
:
p c
( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )
(  ) E d 
3. Mieszana ( krzyżowa )
(  ) E m 
p d
:
p d
( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )
Px Cy
:
Px Cy
Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .
elastyczny E > 1
sztywny E = 0
jednostkowy E = 1
nieelastyczny E < 1
doskonale elastyczny
AD 1 . Jak zmieni się popyt na dobro A przy zmianie ceny dobra A o jednostkę .
AD 2 . Jak zmieni się popyt na dobro A pod wpływem zmiany dochodu konsumenta
o jednostkę .
AD 3 . Jak zmieni się popyt na dobro X pod wpływem zmiany ceny dobra Y .
Produkty spożywcze – niska elastyczność , mniej niż jednostka
Produkty przemysłowe – wyższa elastyczność , prawie jednostkowa
Usługi – wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa
Elastyczność PODAŻY
Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny
cena
ec < 1
ec = 1
ec > 1
podaż
Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się
zmieniać .
Elastyczność :
 punktowa
 łukowa ( konkretny odcinek krzywej )
Ekspansybilność ceny – jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .
Fleksybilność cenowa – jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .
PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Struktura gospodarki rynkowej .
PODMIOTEM GOSPODARCZYM – nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego
uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się
własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .
JANOS KORNAI – wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :
1. Procesy realne ( materialne ) – są tom wszelkie działania w ramach tych procesów
powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr ,
produktów , ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie ,
przetwarzanie, transportowanie , pakowanie .
2. Procesy regulacyjne ( myślowe ) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem
i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem
decyzji ekonomicznych .
Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną .
Sfera realna – przedsiębiorstwa ( producent ) , konsumenci ( gospodarstwa domowe )
BANK komercyjny – podmiot gospodarczy powołany w celu przyjmowania z rynku wolnych
środków pieniężnych i zarządzania nimi ( sfera realna )
NBP , banki narodowe , centralne –podmiot sfery regulacyjnej , obsługuje państwo ,
zarządza budżetem państwa , jest bankiem banków , jest bankiem emisyjnym ,
określa rezerwy obowiązkowe .
Parametry NBP :
1. Stopa redyskontowa
2. Stopa lombardowa
3. Stopa refinansowa
INSTYTUCJE UBEZPIECZENIOWE – są powołane do życia w celu przejmowania ryzyka z
podmiotów mniej zdolnych do jego ponoszenia . Są podmiotem rynku kapitałowego
gromadzą duże środki kapitałowe .
GIEŁDA – rynek kapitałowy , ‘ barometr gospodarki ‘
PODMIOTY DEMOKRACJI PRZEMYSŁOWEJ – związki zawodowe , zrzeszenia pracodawców
zrzeszenia konsumentów – zadaniem ich jest obrona interesów grup które zrzeszają .
PAŃSTWO – podmiot specyficzny ( superpodmiot ) , podmiot o charakterze władczym ,
może regulować , sterować podmiotami , przestrzega zasad gospodarki rynkowej .
PRZEDSIEBIORSTWO ( producent ) – jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje
cele , działa samodzielnie , podejmuje decyzje i ryzyko .
Cechy przedsiębiorstwa :
1. Odrębność ekonomiczna ( własność )
2. Odrębność organizacyjna ( np. spółka )
3. Odrębność prawna ( strona prawna , pełna osobowość prawna )
PRZEBSIĘBIORSTWO
publiczne
państwowe
lokalne
prywatne
indywidualne
zbiorowe ( spółki )
GOSPODARSTWO DOMOWE – grupa ludzi , wspólnie zamieszkujący i wspólnie podej –
mujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków . przynajmniej jedna
z osób musi prowadzić działalność zarobkową .
Funkcje gosp . domowego :
1. Funkcja konsumpcyjna ( zaspokajanie potrzeb )
2. Funkcja produkcyjna ( uczestnictwo w rynku czynników produkcji – rynek pracy )
WYBORY konsumenta :
1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami , interesem ( główny
cel – zaspokajanie potrzeb )
2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje ( modelowe – pełna informacja )
3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi
4. Jest podmiotem racjonalnym
Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji
Ograniczenia :
1. Dochody ( dochód realny )
2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )
Uporządkowany system preferencji konsumenta :
1. Założenie kompletności preferencji .
2. Założenie przechodniości preferencji .
3. Nienasyconość zadowolenia konsumenta .
Dobra :
 preferowane – najważniejsze dla konsumenta
 obojętne – między dobrami można szukać najlepszej kombinacji dóbr ( możliwość
wymiany)
UŻYTECZNOŚĆ – miara zadowolenia konsumenta , pokazuje ile zadowolenia z konsumpcji
jednego dobra bądź usługi ma konsument
Użyteczność jest więc miarą porządkową , coś jest ważniejsze a coś mniej – subiektywizm.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA – suma użyteczności konsumowanej ilości dobra.
UC
Ilość dobra Q
Funkcja rosnąca ale o zmiennym tempie przyrostu ( trzeba badać tempo przyrostu ) .
UŻYTECZNOŚĆ MARGINALNA – zadowolenie konsumenta ze zwiększenia ( zmniejszenia )
konsumpcji o jedną jednostkę dobra Q .
UM
nasycenie
Ilość dobra Q
Funkcja malejąca przecinająca układ współrzędnych , najcenniejsza dla konsumenta jest
pierwsza jednostka dobra ( bo wtedy najbardziej odczuwa rzadkość , potem wzrasta
uczucie nasycenia danym dobrem ) .
W przypadku konkretnego dobra może dojść do nasycenia – dane dobro nie ma już dla
nas znaczenia .
Ostatnia jednostka przypada na moment gdy UM przecina układ – nasycenie , gdy ilość
dobra jest maksymalna .
UC = max
UM = 0
punkt nasycenia ( odnosi się do jednego dobra )
PRAWO malejącej użyteczności marginalnej – każda następna jednostka danego dobra
daje coraz mniejsze zadowolenie konsumenta .
TEORIA nadwyżki konsumenta ( Marshall ) – z dodatniej różnicy pomiędzy indywidualną
użytecznością jakiegoś dobra dla danego konsumenta a jego ceną rynkową .
KRZYWA OBOJĘTNOŚCI – pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dających
konsumentowi ten sam poziom zadowolenia.
Dobro A
Dobro B
Dla konsumenta jest obojętne czy tyle danego dobra czy tyle innego – dobra wymienne .
Relacja wymienności jest zmienna ( bo przydatność danych dóbr może się zmieniać )
Różna jest substytucyjność dóbr .
PRAWO malejącej marginalnej substytucyjności dóbr – określa jaką ilość dobra A należy
poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji o 1 jednostkę dobra B .
Zależy od ogólnej ilości A i B ( rzadkość )
MAPA OBOJĘTNOŚCI
Dobro A
Każda wyżej położona krzywa symbolizuje
wyższe zadowolenie z konsumpcji .
Dobro B
Krzywe wzajemnie równoległe , nie przecinają układu .
Kombinacja na zasadzie zmniejszania się jednego i
drugiego dobra. Konsumentowi jest wszystko
jedno . Taka krzywa jest niemożliwa ,
ograniczenia finansowe .
DUDŻET KONSUMENTA :
1. Dochody :
 płacowe
 pozapłacowe
 stałe ( regularne )
 sporadyczne ( nieregularne )
2. Wydatki
 konsumpcja bieżąca
 oszczędności
Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .
Źródła pozapłacowe :
 działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna
 wygrane – gry liczbowe , spadki
 oszczędności
Dochody:
 regularne – podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.
 sporadyczne – wygrane , spadki
Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji
bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .
Rentier – osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .
Transfery rzeczowe – pieniądze trafiające z pomocy społecznej ( Begg ) .
LINIA BUDŻETOWA KONSUMENTA
Dobro A
Pokazuje wszystkie kombinacje dóbr , które wymagają
zaangażowania takich samych środków ( takiej samej
ilości środków ) .
Dobro B
Zakreśla obszar możliwości finansowych konsumenta , ale nie wszystkie kombinacje są
jednakowo ważne dla konsumenta ze względu na indywidualne preferencje .
Optimum konsumenta
Krzywa obojętności jest styczna do linii budżetowej .
Najlepsze wykorzystanie dochodu zgodne z rzeczywistością .
Konsument dąży do maksymalizacji , będzie więc dążył do wzrostu dochodu , żeby był
realny ( nie tylko zgodny z inflacją )
Decyzje mikroekonomiczne producenta
 co do zasobów
 co do czynników produkcji
 co do planowania itd.
Podstawową funkcją produkcji jest analiza ekonomiczna , która musi być dwusektorowa :
 technologiczna ( jakie technologie wytwarzania są możliwe do wyboru ), każde
przedsiębiorstwo opracowuje współczynniki technologiczne , czyli dokonuje tzw.
optymalizacji technologicznej która polega na poszukiwaniu najlepszej technologii ,
czyli lepszej bardziej efektywnej , pozwalającej na zaoszczędzenie przynajmniej
jednego czynnika produkcji , jednak zazwyczaj zmieniają się proporcje co do
wykorzystania pewnych czynników produkcji
 przedsiębiorstwo jest ograniczone finansowo , czyli musi prowadzić analizę finansową ,
jest to optymalizacja ekonomiczna , czyli ile kosztują te czynniki produkcji ( nowe
produkcje mogą być bardzo kapitałochłonne )
Przedsiębiorstwo komponuje funkcje produkcji
1. Jednoczynnikową – mówimy o wpływie jednego czynnika na wielkość produkcji
2. Wieloczynnikową - badamy wpływ wielu czynników na wielkość produkcji
a = f ( F1 , F2 , ... , Fn )
– ogólna postać funkcji produkcji
a - wielkość produkcji
F = czynnik produkcji
a = f1 /L/
a = f2 /K/
L – siła robocza
- jednoczynnikowa postać produkcji
K – kapitał
a = f /L , K
- wieloczynnikowa postać produkcji
Analiza może być – krótkookresowa
- długookresowa
Krótkookresowa analiza to taki okres , gdzie przynajmniej jeden czynnik produkcji jest
stały ( np. czynnik technologii ) i niezmienny .
Czynnik technologiczny w krótkim okresie nie jest możliwy do zmiany , zmienia się on tylko
w długim okresie .
Dlatego inaczej dany czynnik wygląda w analizie krótkookresowej , a inaczej w
długookresowej . W każdym przedsiębiorstwie dokonuje się obu naraz .
Funkcja produkcji typu Cobba – Douglasa
Y  AK  L
Y - wielkość produkcji
L – wielkość nakładu pracy
K – wielkość zaangażowanego kapitału
A , alfa , beta – szacowane statystycznie parametry
Jest to zależność przyczynowo skutkowa , czyli jaki będzie efekt w zależności od nakładu .
1. Nieproporcjonalne przychody z czynnika – gdy mamy doczynienia z
czynnikami stałymi i zmiennymi .
Ricardo badał jak wpływa zmiana jednego czynnika na wielkość produkcji ( zrobił to w
oparciu o rolnictwo ) . Zjawisko to polega na tym , iż gdy wykorzystamy zmienny nakład
tylko jednego czynnika to trafimy na barierę efektywności przychodów z tego czynnika .
Została wykorzystana fizyczna zdolność produkcji , czyli barierą efektywności działania jest
wielkość czynników stałych ( np. pracownicy pracują 8h oraz maszyny pracują 8h – jest
o.k. , można przez pozostały czas remontować maszyny i pracownicy odpoczywają , ale
gdy pracuje się więcej to powstaje bariera fizyczna wykorzystania tego czynnika co
powoduje mniejsze przyrosty , a nawet ujemne )
2. W długim okresie możemy zmieniać kilka czynników :
 ilość maszyn , urządzeń
 jakość aparatury
 ilość zatrudnionych pracowników
 wielkość zasobów itd.
Możemy kształtować wielkość produkcji i wielkość proporcji .
Proporcjonalne przychody z czynnika – aby zmienić kilka czynników , aby
zmieniały się proporcjonalne nakłady danych czynników . Jest to sytuacja gdy powołujemy
do życia nowe przedsiębiorstwo to wtedy możemy wykorzystać różne kombinacje danych
czynników . Otwierając nowe przedsiębiorstwo wprowadzamy to co chcemy , natomiast
stare przedsiębiorstwo jest ograniczone pewnym stanem posiadania , nie można go
całkowicie zmienić ( np. nie stać go na wyrzucenie wszystkich starych maszyn i zakup
nowych , gdy maszyny nie zużyły się , nie możemy ich wyrzucić ) .
GRAFICZNA ANALIZA PRODUCENTA
A ) Wybór ilościowy – czyli ile czynników produkcji zaangażować
IZOKWANTA – Krzywa jednakowego produktu
Kapitał
A
B
L – praca
A – technologia kapitałochłonna
B – technologia pracochłonna
Krzywe te mogą mieć różne nachylenie , zależy to od sybstytucyjności czynników
produkcji . Nie są one doskonale substytucyjne , gdyż nie można całkowicie wyeliminować
jednego czynnika ( krzywa nigdy nie styka i nie przecina się z
układem ) np. nie można pracować bez odpowiednich narzędzi , co z tego że mamy
robotników jeśli nie posiadamy zasobów lub kapitału oraz odwrotnie – nie można nic
zrobić bez robotników choćbyśmy mieli bardzo dużo kapitału – nic się nie zrobi samo.
Czyli , im mniej jakiegoś czynnika angażujemy tym trudniej jest go wyeliminować .
Powstaje pytanie ile trzeba zaangażować danego czynnika aby otrzymać daną wielkość
produkcji .
Produkt przeciętny / PP /
PC
PPL 
L – czynnik pracy , czynnik zmienialny
L
Ilość produkcji przypadająca na jednostkę czynnika zmiennego w danym czasie .
Produkt marginalny / PM /
PC
PM L 
L
Przyrost produkcji osiągnięty z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego .
Graficzny obraz produktu całkowitego
PC
0
Graficzny obraz PM i PM
PP
L
PM
PP
PM
L
Nałożenie dwóch funkcji
PP PM PC
B
PC
A
PP
0
PM
L
A – jest to sytuacja idealna , najkorzystniejsza , ale przedsiębiorstwo może dalej
angażować czynnik , ponad punkt A , czyli efektywność wchodzi w fazę wzrostu produkcji ,
mamy przyrost efektu .
B – zaangażowanie ostatniego czynnika daje zerowy wzrost , zerową efektywność , dalej
już przedsiębiorstwo musi dopłacać , nie mamy zysku ale możemy zapłacić za wszystkie
czynniki produkcji
B ) Ograniczenia finansowe
K
Izokoszta – krzywa jednakowego kosztu , zakreśla obraz
finansowych możliwości przedsiębiorstwa ,
ponad krzywą jest to niemożliwe ( bo przedsięb .
nie ma źródeł finansowania , dlatego sięga po
kredyty itp. ; aby zapewnić sobie możliwość
rozszerzenia działalności .
0
L
C ) Nałożenie technologii ilościowej (A) i finansowej (B)
K
A
0
L
Pełny rachunek ekonomiczny musi być techniczno – finansowy , czyli wybieramy
technologię , a potem szacujemy jej ewentualne koszty ( Nasiłowski )
Zanim powstanie jakakolwiek produkcja , to najpierw powstają koszty ( produkcja
kosztów , dlatego koszty są bardzo ważne dla każdego przedsiębiorstwa .
Przedsiębiorstwo powinno wybrać punkt A , bo jest to optimum producenta ( styczność
izokwanty z izokosztą ) – pojawia się tu zasada racjonalnego gospodarowania . Jest to
sytuacja statyczna .
Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk , i nie usatysfakcjonowane , dąży wiec by osiągnąć
coraz większe zyski , przy odpowiednio nowej kombinacji czynników , dąży by osiągnąć
coraz wyższe punkty styczności ( przechodzi na wyższe izokwanty )
Ścieżka ekspansji przedsiębiorstwa
K
Krzywa łącząca punkty będące
optymalną kombinacją czynników
0
L
Ciągle jest to taki sam proporcjonalny nakład , jest to sytuacja umowna bo sytuacja
dostępności pewnych czynników się zmienia np. gdy NBP ogłasza zmianę oprocentowania i
wtedy zmieniają się nasza możliwość pozyskania kapitału jako czynnika i inaczej będzie
wyglądać wybór czynników technologicznych , jest to inny koszt czynników produkcji .
Koszty rzeczywiste – koszty które faktycznie ponosimy dla uzyskania korzyści .
Negatywny aspekt gospodarczy – utrata pewnych korzyści
Pozytywny aspekt gospodarczy – możliwość uzyskania pewnych korzyści .
Koszty ekonomiczne ( koszty rzeczywiste i koszty alternatywne )
Koszty alternatywne implicite + koszty rzeczywiste explicite = zysk ekonomiczny
Rachunek wyników – określa rachunek strat i zysków
Strata – nakłady przewyższają koszty – koszt ryzyka biznesowego
Koszty alternatywne i koszty rzeczywiste ponoszone są przez przedsiębiorstwo .
Koszty prywatne działalności ( indywidualne koszty działalności ) – koszty rzeczywiste i
koszty alternatywne .
Praktyczny koszt wytworzenia jest wyższy od społecznego kosztu wytworzenia .
Koszty społeczne – koszty wytwarzania produktu ponoszone przez społeczeństwo np:
 Budowa infrastruktury
 Koszty zanieczyszczenia środowiska
Odpowiedzialność personalna – płaci ten kto doprowadził do straty .
Krótki okres – występowanie kosztów stałych i kosztów zmiennych
Długi okres – analiza dotyczy tylko kosztów zmiennych .
Koszty stałe – koszty , których wysokość ( wielkość ) nie ulega zmianie pod wpływem
produkcji .
Koszty zmienne – koszty , których wysokość związana jest ze zmianą produkcji. Koszty te
rosną wraz ze wzrostem produkcji .
Koszty produkcji
Koszty stałe
Koszty zmienne
- Płace pracowników administracji i usług
- Płace pracowników produkcyjnych
- Koszty użytkowania ziemi
- Koszty surowców , materiałów ,
- Koszty zużywania środków
półfabrykatów
- Kredyty
- Koszty mediów ( energia elektryczna
- Niektóre podatki
woda
Suma kosztów stałych i zmiennych = koszt całkowity ( w krótkim okresie )
Koszt całkowity
koszty
Kc(s+z)
funkcja kosztów całkowitych
jako zależność kosztów stałych
i kosztów zmiennych .
Kz
Ks
produkcja
Koszt całkowity zależy od kształtowania się kosztu zmiennego .
Koszt stały przeciętny ma tendencję malejącą wraz ze wzrostem produkcji .
Wraz ze wzrostem produkcji koszty będą rosły – efektywność zastosowania czynnika
maleje .
Koszt marginalny – jaki będzie przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o
jednostkę .
Koszt marginalny – mówi o efektywności działania przedsiębiorstwa .
Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych .
koszty
K3
spadek
( korzyści )
wzrost
( niekorzyści )
produkcja
Korzyści skali rosnącej – nakłady czynników rosną wolniej niż produkt całkowity osiągany
przy pomocy tego czynnika .
Korzyści skali malejącej – nakład czynników przyrasta szybciej niż produkt całkowity
Stałe korzyści skali – proporcjonalny przyrost nakładu czynników i przyrostu
Wewnętrzne korzyści skali produkcji - obniżenie przeciętnych nakładów na produkcję w
wyniku korzyści związanych ze wzrostem produkcji . Wewnętrzne korzyści :
 Możliwość pogłębiania specjalizacji w danym przedsiębiorstwie
 Lepsza absorbcja nowych technologii
Zewnętrzne korzyści :
 Przedsiębiorstwo konkurencyjne
Analiza kosztów przedsiębiorstwa :
 Wskaźnik płynności przedsiębiorstwa
 Wskaźnik aktywności przedsiębiorstwa
 Wskaźnik zyskowności przedsiębiorstwa
 Wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa
Wycena przedsiębiorstwa – wycena aktywów przedsiębiorstwa
Wycena dochodowa
Koszty
wartość sprzedaży
KC
zysk
Próba
rentwn.
przed.
P
strata
koszty stałe
0
A
B
produkcja sprzedana w sztukach
KONKURENCJA
Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup
, warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty
pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji ,
równowagi długookresowej .
Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą
funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .
Jakie to problemy :
 Demografia ( konieczność regulowania demografii )
 Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny – bieda i
bogactwo )
 Opieka nad krajami słabszymi
Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są
uczciwe .
Konkurencja nieuczciwa – cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd
ochronny konsumenta )
Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym ,
pobudzającym gospodarkę .
Warunki istnienia konkurencji :
 Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )
 Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne
 Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja
Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja ,
współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .
Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .
Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .
SYTUACJA KONKURENCJI
1
2




Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )
Konkurencja niecenowa – strategia marketingowa
promocja
reklama
serwis
usługi
Cenodawca – podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę
Cenobiorca – podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością
zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .
MONOPOL



Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi ,
geograficznymi , klimatycznymi )
Państwowy ( państwowo – administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi ,
uzasadniony prawem
Techniczny , ekonomiczny lub techniczno – ekonomiczny ( wynika z działalności
przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )
Rynek od strony podaży ( sprzedający )
czysta konkurencja
konkurencja
monopolistyczna
oligopol
monopol pełny
( wyłączność sprzedawcy )
Rynek od strony popytu ( kupujący )
czysta konkurencja
konkurencja monopolistyczna
oligopson
monopson
( wyłączność nabywcy )
Monopol bilateralny – monopol natrafia na monopson , jedynym narzędziem
działania jest tu negocjacja między podmiotami .
A
B




– konkurencja doskonała
– konkurencja niedoskonała
oligopol
oligopson
monopol
monopson
Koncepcja ( zmienności ) intensywności konkurencji
 konkurencja potencjalna
 konkurencja efektywna
Potencjalna intensywność konkurencji , to rozpatrywanie konkurencji przy
założeniu, że procesy konkurencji na rynku nie podlegają zakłóceniom , ani
ograniczeniom ze strony uczestników tego rynku , ani innych podmiotów gospodarczych .
Efektywna intensywność konkurencji – w analizie bierze się pod uwagę zakłócenia
występujące w procesach konkurencji , pochodzące od samych podmiotów bądź innych
uczestników rynku .
Intensywność
konkurencji
duopol wąski szeroki
oligopol oligopol
Polipol – jest to rynek doskonały
polipol
KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY
I Konkurencja doskonała
 Jednorodność produktu
 Pełna mobilność czynników
 Duża liczba sprzedających i kupujących
 Pełna , doskonała informacja o rynku
Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi
wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )
Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę
cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest
wynikiem gry rynkowej .
Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model
konkurencji .
Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej
informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o
wszystkich produktach i podmiotach .
Dlaczego musi być konkurencja ?
Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .
Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej
mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .
Są to firmy , które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe
wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia
kapitału jest zysk , czyli rentowność .
Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje
odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od
efektywności działania kapitału .
Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .
Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia
ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )
Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo
wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na
nieefektywne działanie .
Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się
przychodowi marginalnemu .
PM = KM
Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania
przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )
To była strategia maksymalizacji zysku .
Inna strategia – minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy
( krótkoterminowy warunek )
PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA
cena
koszt
KM
KCP
KZP
E
P
E’
P
max zysk
P’
min strat
P’
zamknięcie przedsiębiorstwa
a
E – graniczny punkt opłacalności
E ‘ – punkt zamknięcia przedsiębiorstwa
Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię
maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .
Od P do P’ możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P’
nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E’ powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .
Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić
prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go ,
zazwyczaj po niskich cenach .
Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć
przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .
RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBIORSTWA WOLNOKONKURENCYJNEGO
koszty
utarg
KM
KCP
A
B
P
P = PP = PN
C
A
C
A – zysk minimalny
B – optimum ekonomiczne
B
wielkość produkcji
P – cena
Z równowagi pojedynczego przedsiębiorstwa można wyprowadzić równowagę w gałęzi (
bo produkty są jednorodne , jest to konkurencja cenowa , inne czynniki nie mają wpływu )
RÓWNOWAGA GAŁEZI
W WARUNKACH WOLNEJ KONKURENCJI
koszty
utarg
KM
B
C – cena
KCP
C = PP = PM
B – równowaga gałęzi / minimum KCP /
Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana – niewystępująca ) na rynku z
punktu widzenia makroekonomicznego .
Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny
. Nie ma kosztów monopolizacji .
Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) – opisy
modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .
II Monopol pełny
 Jeden sprzedawca , wielu kupujących
 Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów
 Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol
 Doskonała informacja o rynku
Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden
producent który stanowi gałąź .
Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja
pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )
Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę
lub zrezygnować z danego dobra .
Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się
konkurencja )
Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter
administracyjny .
Konkurencja pozacenowa :
 reklama
 promocja
 usługi dodatkowe
 serwis
Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku
może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena – wielkość produkcji .
Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na
drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i
zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą
powiązane .
CENA MONOPOLOWA
koszty
przychody
cena
KM
cena
monopolowa
zerowy zysk
krzywa popytu
DD = P = PP
0
Q
wielkość produkcji
Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację
cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )
ZYSK DODATNI MONOPOLU
cena
koszty
KM
P
C
B
A
0
PM
Q
e
KCP
DD = P = PP
Q
Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?
Może ono stosować dyskryminację cenową – której istotą jest przejmowanie nadwyżki
konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy
konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy
rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .
Warianty dyskryminacji cenowej :
 Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i
autobusowe )
 Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie
(taryfy – korzystanie z usług o różnych porach )
Dyskryminacja doskonała – producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta
( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek
STRATA MONOPOLU
cena
koszty A
KM
C
KCP
P
B
PM
0
Qe
DD = P = PP
Q
Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :
 Cena minimalna – skup żywca ( rolnictwo )
 Cena maksymalna – światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )
KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA
I MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
 Wielu sprzedających i kupujących
 Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty
 Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
 Pełna informacja
Produkty zróżnicowane – jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia
swego produktu , chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja
niecenowa , przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy – duże znaczenie
strategii marketingowej ( wykreowanie swego produktu )
Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .
Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów , każdy producent stara
się jednak odróżnić swój produkt od innych , nadaje mu pewne cechy , dlatego jest to
daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby .
Są dwie sytuacje ruchu cen :
 Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią)
 Firma zmienia ale inni nie
Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się , że przejmą naszych klientów też
obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie ( lojalność ) klienta do danej marki .
Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada . Nasza użyteczność
indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu . Ta lojalność zmienia
elastyczność cenową – zmniejsza ją .
PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ
P
dd – krzywa popytu przedsiębiorstwa
DD – krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy
zmienią cenę
B – wielkość popytu po obniżeniu ceny
D
d
P1
A
B
P2
C
D
Q1
d
Q2 Q3
Q
Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo ( popyt rośnie ) i firma może
sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę .
RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI
MONOPOLISTYCZNEJ
P
d
D
KM
PE
AE
D
CE
0
PME
d
QE
Q
RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI
MONOPOLISTYCZNEJ
P
d
D
KCP
P1
P2
D
0
Q1
Q2
d
Q
Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku ( minimalny akceptowany
poziom zysku ) , czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki .
Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości
przedsiębiorstw w gałęzi .
Narzędzia konkurencji niecenowej – ( NKN ) różnicują produkt . Jest to różnicowanie
pozorowane ( np. proszki – ten sam proszek w różnych opakowaniach ) lub rzeczywiste .
W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy , a w rzeczywiste może doprowadzić do
zmian jakościowych .
W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty . Graniczny warunek PM =
PK , np . dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią
nakładów . Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami .
Racjonalny konsument powinien być skłonny ( przygotowany do zapłacenia wyższej za
lepszy produkt , czy za lepszą jakość ) . Czasami konsument nie chce kupić produktu z
wyższą jakością gdy jest wyższa cena , ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to
konsument też rezygnuje z kupna dobra ( dlatego pojawiają się problemy )
Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku
konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną
( produkuje mniej a ceny są wyższe ) , nie musi dochodzić do bariery wykorzystania
zdolności produkcyjnej .
Wg Chamberliana powstają duże firmy , produkują lepiej , sprzedają więcej ,
monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych .
II OLIGOPOL




Produkty jednorodne lub zróżnicowane
Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 – duopol ) duża liczba kupujących
Ograniczony dostęp do rynku
Pełna informacja
Na różnych rynkach jest różna liczba firm . Górną granicą nie jest liczba firm ale są to
bardzo duże firmy ( istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi )
Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji – reakcji .
Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji , mogą używać konkurencji niecenowej ale
to kosztuje . Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji . Firmy
współpracują aby dzielić korzyści .
Istnieją poważne bariery wejścia na rynek ( o charakterze ekonomicznym ) . Firmy
istniejące już na rynku są duże , nowoczesne ( duży postęp techniczny ) , aby mała firma
mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących . Jest to bardzo trudne . Ale
istnieją sytuacje , że można wejść na rynek – teoria rynków spornych , czyli rynki działają
tam na zasadzie swobodnej konkurencji .
Krzywa popytu na rynku oligopolu – Model Suiziego
P
D
d
P0
E
PM1
PM2
Q
Q1
Ceny nie reagują na zmianę kosztów
Maksymalizacja zysku
d
KM2
P0
KM1
E
Q0
Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań
oligopolistów .
Modele przywództwa :
 Przywództwo firmy dominującej
Firmy muszą dostosować się do firmy lidera . Lider obniży cenę do momentu , kiedy
kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk .
 Przywództwo firmy efektywnej
Na rynku liderem zaczyna być firma , która ma najniższe koszty produkcji . Może ona
zmieniać cenę .