Scenariusz lekcji – Filozofia sofistów i Sokratesa
advertisement
Metadane scenariusza ID (wypełnia redakcja) Tytuł Filozofia sofistów i Sokratesa Przedmiot nauczania Edukacja filozoficzna Autor (imię i nazwisko) Wojciech Jakubowski Adres (ulica, nr domu) Kod pocztowy, miejscowość Login autora w Scholaris Spankin Abstrakt Scenariusz wprowadza w filozofię sofistów, przybliża jej podstawowe założenia. Uczniowie poznają sylwetki wybranych myślicieli – Protagorasa i Sokratesa – oraz ich główne poglądy. Wydawca OSI CompuTrain Źródło Tatarkiewicz W., Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, t. I, PWN, Warszawa 1983. Odnośniki Tablica poglądowa – Sokrates Etap edukacyjny Gimnazjum, liceum, liceum profilowane Informacje o prawach (wypełnia redakcja) Słowa kluczowe Edukacja filozoficzna, gimnazjum, liceum, scenariusz, Sokrates, sofiści, cnota, etyka, dialogi, logika, wiedza niewiedzy, wiem, że nic nie wiem, Protagoras, człowiek miarą wszystkich rzeczy, sofizmat UDC (wypełnia redakcja) Przybliżony czas trwania zajęć (dotyczy scenariuszy, kart pracy, testów, prezentacji) 45 minut Uwagi Zaleca się, aby uczniowie posiadali już wiedzę na temat filozofów przyrody – w trakcie lekcji można się bowiem odwoływać do poglądów pierwszych myślicieli (na zasadzie porównania). Scenariusz lekcji – Filozofia sofistów i Sokratesa 1. Cele lekcji a. Wiadomości Lekcja ma na celu wprowadzenie uczniów w filozofię sofistów. Uczestnicy zajęć mają okazję poznać główne założenia tej filozofii, dowiadują się, kogo ze starożytnych myślicieli można zaliczyć do grona sofistów, wiedzą, jakie były poglądy Protagorasa. Lekcja przybliża także sylwetkę Sokratesa, którego poglądy były zbliżone do teorii sofistów. Uczniowie poznają kilka szczegółów z życia filozofa oraz jego podstawowe twierdzenia. b. Umiejętności Uczniowie potrafią wyjaśnić, kim byli sofiści, jakie elementy obejmowała ich filozofia, co było przedmiotem ich badań. Uczniowie potrafią wymienić poglądy Protagorasa i Sokratesa, wskazać różnice i podobieństwa w teoriach tych myślicieli. 2. Metoda i forma pracy Lekcja w przeważającej części będzie się opierać na wykładzie. Na początku nauczyciel wprowadza uczniów w temat, podaje niezbędną wiedzę i pojęcia. Aby lekcja była bardziej urozmaicona, nauczyciel może zadawać uczniom pytania przed omówieniem każdego kolejnego punktu. Dzięki temu uczniowie bardziej zaangażują się w zajęcia, będą mieli okazję rozwinąć umiejętność samodzielnego myślenia. Nauczyciel może zadawać pytania, sprawdzające dotychczasową wiedzę z zakresu filozofii, w szczególności zaś – filozofii sofistów. 3. Środki dydaktyczne Zaleca się wykorzystanie załącznika – tablicy poglądowej prezentującej skrótowo sylwetkę Sokratesa i jego główne poglądy. Dzięki tej pomocy naukowej uczniowie łatwiej przyswoją wiedzę nabytą w trakcie lekcji. 4. Przebieg lekcji a. Faza przygotowawcza W fazie początkowej prowadzący zajęcia może rozpocząć krótką dyskusję na temat: kim byli sofiści i Sokrates? Nauczyciel prosi uczniów, aby wymienili znane im twierdzenia, poglądy Sokratesa, szczegóły dotyczące jego życia. b. Faza realizacyjna Nauczyciel wprowadza uczniów w temat. Wyjaśnia, że w V w. p.n.e. powstał w Atenach typ filozofii, różniący się od dotychczas znanej i uprawianej filozofii przyrody. Przedstawicielami tej filozofii byli sofiści. Nauczyciel ukazuje, że pierwsi filozofowie nie dostrzegali problemów człowieka, łatwiej było im opisywać świat niż to, co dzieje się wewnątrz nas. Nauczyciel mówi, jak zmieniało się znaczenie słowa „sofista” (najpierw znaczyło tyle, co „uczony”, później – „pseudouczony”; obecnie sofistyka utożsamiana jest z mądrością pozorną, udawaną, ze stwarzaniem pozorów prawdy, skłanianiem kogoś do przyznania racji). Prowadzący lekcję opowiada, że sofiści nie byli „filozofami z zawodu” (pełnili funkcję wychowawców, nauczycieli). Sofiści stanowili elitę umysłową starożytnej Grecji, nie byli lubiani za swoje poglądy, występowali przeciwko arystokracji, sami zaś byli biedni (utrzymywali się z nauczania, uznawano więc, że sprzedają filozofię). Nauczyciel przedstawia sylwetkę Protagorasa, podaje kilka szczegółów dotyczących jego biografii (lata życia, twórczość), następnie charakteryzuje jego poglądy. Poniżej przykład ważniejszych twierdzeń dotyczących filozofii Protagorasa. Nauczyciel może bazować na wymienionych punktach, jeżeli jednak starczy na to czasu na zajęciach, może oczywiście rozszerzyć wiedzę uczniów i przedstawić więcej poglądów myśliciela. Protagoras z Abdery – głównym przedmiotem jego badań, jako sofisty, były: dialektyka, retoryka, polityka, etyka. Zajmował się tym, co dotyczy człowieka. Uznawał, że o wartości człowieka decyduje rozum (przewodnik naszej duszy i ciała); o ile w punkcie wyjścia wszyscy są równi (rodzimy się z podobnymi lękami i nadziejami), o tyle każdy rozwija się indywidualnie, narzędziem kształcenia jest zaś wiedza. Jako sofista postulował zbliżenie nauki do umiejętności praktycznych, jeśli zaś prowadził badania – to zwykle empiryczne. Głosił brak prawdy powszechnej – w ten sposób zwracał się ku relatywizmowi, który (jeśli wziąć pod uwagę hasło „człowiek miarą wszechrzeczy”) miał zabarwienie antropologiczne. Prawda miała być relatywna względem tego, kto ją wypowiada. Konsekwencją relatywizmu był konwencjonalizm (obowiązywanie pewnych praw jest wyłącznie wynikiem umowy). Nauczyciel krótko podsumowuje wiedzę na temat sofistów, aby przejść do następnego etapu lekcji – omówienia filozofii Sokratesa. Nauczyciel podaje znaczenie filozofii sofistów i Protagorasa (skierowanie badań na człowieka, podstawy relatywizmu, odejście od budowania systemu przyrody). Prowadzący lekcję przechodzi do kolejnego etapu zajęć, przedstawia krótko najważniejsze szczegóły biografii Sokratesa, następnie charakteryzuje założenia jego filozofii. Sokrates – jego działalność przypominała czynności sofistów (nie brał udziału w sprawach państwowych, poświęcił się nauczaniu), jednak myśliciela dzieliły od sofistów bezinteresowność nauki (nie pobierał opłat) i jej treść. Uczył ludzi rozumu, aby przez to doprowadzić ich do cnoty. Twierdził, że to, co do tej pory uznawał za wiedzę, wcale tą wiedzą nie było („wiem, że nic nie wiem”), był przeciwnikiem wiedzy pozornej. Ośmieszał istniejące autorytety, zadawał pytania, prowadzące rozmówców do wewnętrznych sprzeczności. Cnota była dla niego dobrem bezwzględnym; cnotą nazywał sprawiedliwość, odwagę, panowanie nad sobą. Był pierwszym etykiem. Według niego szczęście było związane z cnotą, wynikało z niej; każdy chce być szczęśliwy, ale nie każdemu się to udaje (dążąc do szczęścia, ludzie często nie rozumieją, czego tak naprawdę chcą). Twierdził, że nie ma ludzi złych – każdy może zmienić swe postępowanie, nad „złymi” należy się zlitować. Głosił, że cnoty można się uczyć, jak każdej wiedzy (wielkie dobro, jakim jest cnota, można nabyć). Nauczyciel krótko podsumowuje poglądy Sokratesa (skrajny moralizm połączony ze skrajnym intelektualizmem, pojęciowe pojmowanie wiedzy, nierozłączność szczęścia, rozumu i cnoty). W zależności od poziomu wiedzy uczniów, etapu kształcenia, a także od czasu, jaki pozostał do końca lekcji, nauczyciel może rozwinąć powyższe punkty, podać więcej szczegółów dotyczących filozofii Sokratesa. c. Faza podsumowująca Nauczyciel podsumowuje wiedzę dotyczącą filozofii sofistów i Sokratesa. Jest to także moment, w którym uczniowie mogą zadawać pytania, prosić o wytłumaczenie ewentualnych niejasności. 5. Bibliografia Tatarkiewicz W., Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, t. I, PWN, Warszawa 1983. 6. Załączniki a. Tablica poglądowa Zaleca się wykorzystanie tablicy poglądowej w trakcie przeprowadzania lekcji. Tablica ma na celu ułatwienie zapoznania się z głównymi poglądami Sokratesa.
