Przełom w filozofii greckiej: Sokrates

Przełom w filozofii greckiej: Sokrates
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Przedstawienie życia i śmierci jednego z największych myślicieli starożytnej Grecji –
Sokratesa. Omówienie cech charakterystycznych jego nauki w dziedzinie logiki – dialektyka
(metoda elenktyczna – metoda zbijania i metoda maieutyczna – sztuka położnicza) i
podkreślenie znaczenia rozwiniętej przez niego etyki i roli, jaką ona wywarła na jego
słuchaczy i uczniów (Platon – bezpośrednio, Arystoteles – pośrednio, cynicy, cyreneicy).
Przedstawienie ram czasowych omawianej epoki. Wyjaśnienie takich pojęć jak: metoda
elenktyczna, metoda maieutyczna.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
1. Przedstawić ramy czasowe omawianych zagadnień.
2. Przedstawić życie i działalność Sokratesa.
3. Omówić jego poglądy w zakresie etyki (z zaznaczeniem, jakie dla Sokratesa miała
cnota).
4. Wymienić dwie metody z zakresu logiki i przedstawić ich charakterystyczne cechy.
5. Przedstawić kontynuatorów jego filozofii.
6. Wyjaśnić terminy: etyka, metoda elenktyczna, metoda maieutyczna, cnota, dialektyka.
2. Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu.
3. Środki dydaktyczne
1. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom pierwszy, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004.
2. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Przypomnienie metodą pogadanki najważniejszych zagadnień związanych z tematem
poprzedniej lekcji.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Zapoznanie metodą opisu uczniów z życiem i działalnością Sokratesa.
2. Uzyskanie metodą pogadanki odpowiedzi na pytania: co to jest cnota? jaką funkcję
spełnia w filozofii? co to jest etyka i jaką funkcję spełnia w życiu codziennym?
3. Przedstawienie przez nauczyciela metodą opisu etyki wypracowanej przez Sokratesa i
jej decydującej roli (etyka jest dla niego dobrem bezwzględnym, wiąże się z pożytkiem
i szczęściem, cnota jest wiedzą).
4. Omówienie metodą opisu poglądów logicznych Sokratesa. Wyjaśnienie, na czym
polegała metoda elenktyczna (metoda zbijania) i metoda maieutyczna (metoda
położnicza).
5. Przedstawić kierunki w filozofii, które czerpały z nauki Sokratesa oraz ich
najwybitniejszych przedstawicieli (Platon, Arystoteles, cynicy, cyreneicy).
(25 min.)
c. Faza podsumowująca
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
 Notatka:
Sokrates żył między 469 a 399 r. p.n.e. Całe swe życie spędził w Atenach, gdzie nauczał,
prowadząc dysputy z przypadkowymi przechodniami na ulicach miasta. Zyskiwał tym
zarówno popularność, jak i wrogość. W wieku 70 lat został oskarżony o bezbożność i
demoralizację młodzieży. Został skazany na karę śmierci, którą było wówczas wypicie
trucizny. Całość podejścia do własnej wiedzy i przekonań Sokratesa streszcza przypisywane
mu zdanie Wiem, że nic nie wiem.
Sokrates głosił, że cnota (starożytne pojęcie oznaczające tężyznę życiową, szlachetność,
dzielność) jest dobrem bezwzględnym, czym przeciwstawiał się relatywizmowi sofistów. Jest
też dobrem najwyższym, o które człowiek winien zabiegać, nie licząc się z
niebezpieczeństwami i śmiercią. Utożsamiał dobro i wiedzę. Według Sokratesa cnota jest
wiedzą. Filozof wypracował metody dochodzenia do prawdy, a tym samym do cnoty: jest nią
specjalnego rodzaju dyskusja zwana dialektyką. W swoich rozmowach z Ateńczykami Sokrates
posługiwał się dwiema metodami:


metoda elenktyczna (metoda zbijania) – sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy
poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy
absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym (aporii);
metoda maieutyczna (dosł. położnicza) – polega na pomaganiu uczniowi w
uświadomieniu sobie prawdy, którą już posiada poprzez umiejętne stawianie pytań;
metoda ta zakłada, iż każdy człowiek posiada intuicyjną wiedzę o dobru.
(10 min.)
5. Bibliografia
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom pierwszy, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2004.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Sokrates. Życie i
twórczość.
b. Zadanie domowe
Wyjaśnij swoimi słowami, co to jest etyka i jaką rolę odgrywa w Twoim życiu.