filozofia

Epoka starożytnej Grecji
Pitagorejczycy celebrujący wschód słońca
Uwagi wprowadzające
1.
Czy filozofia narodziła się w starożytnej Grecji?
2.
Greckie religie państwowe oraz misteryjne jako przygotowanie
dla filozofii:
- z religii publicznej - naturalizm
- z religii misteriów - dualizm duszy
i ciała;
3.
Mit i teogonia grecka a filozofia (różnice):
- mit i teogonia – metodą (dominującą)
jest wyobraźnia poetycka
- filozofia – metodą (dominującą) jest
racjonalny namysł
Okresy filozofii starożytnej:
1.
Okres naturalistyczny - pierwsi filozofowie przyrody
- VII/VI w. p.n.e.;
2.
Okres humanistyczny - sofiści i Sokrates
- V w. p.n.e. do 399r. (śmierć Sokratesa )
3.
Okres wielkich syntez klasycznych – Platon, Arystoteles
- IV w. p.n.e.
4.
Okres helleński oraz szkoły cesarstwa rzymskiego
- stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm
- schyłek IV w. do I w. p.n.e.
5.
Okres religijny - Plotyn (neoplatonizm); Ojcowie Kościoła (św. Augustyn ),
- I w. n.e. do 529 r. n.e.
Materializm pierwszych filozofów przyrody
a
humanizm Sokratesa
ZAPAMIĘTAJ
Uczenie się filozofii (podobnie jak innych nowych nauk) to
uczenie się nowego języka (terminologii)!!!
Na początek warto zrozumieć następujące pojęcia:
-metafizyka, metafizyczny
-epistemologia, epistemologiczny
-racjonalizm
- materializm
Materializm pierwszych filozofów przyrody
VII/VI w. p.n.e.
Podstawowe pojęcia:
•
*materializm metafizyczny to takie pojmowanie rzeczywistości, w którym
całkowity priorytet przyznany jest temu, co materialne (resp. naturalne,
przyrodnicze, co postrzegane zmysłowo; fizyczne);
•
*arché- zasada – przyczyna, czy podstawowy składnik rzeczywistości, tj. to, co
konstytuuje rzeczywistość (mając na myśli element materialny);
•
* monizm metafizyczny – przyznanie całkowitego priorytetu wyłącznie jakiemuś
jednemu wymiarowi rzeczywistości (monos znaczy z greckiego jeden)
(materializm metafizyczny w filozofii greckiej jest więc zarazem monizmem);
•
* naiwny empiryzm – odwołanie się w poznaniu wyłącznie do prostego
poznania zmysłowego.
Wszystko z wody powstaje i w wodę się obraca
• Z prostej obserwacji
empirycznej wywnioskował, że
arché świata jest woda;
• Uznał, że świat to
mechaniczny agregat tego
substratu materialnego;
• Jego racjonalizm polegał na
zerwaniu z płaszczyzną wiary
religijnej oraz wyobraźni
mitologicznej i podążeniu
drogą obserwacji.
„Podobnie jak dusza (...), która jest powietrzem, trzyma nas w
skupieniu, tak i cały świat również otacza tchnienie i powietrze”
•
Młodszy o dwa pokolenia od
Talesa, Anaksymenes idzie o
krok do przodu, tzn. jego
zasada-arché jest czymś
znacznie subtelniejszym od
wody, jest nim powietrze;
•
Pojmuje je jednak podobnie:
jako materialny substrat
rzeczywistości;
•
Podstawą była również naiwna
obserwacja empiryczna;
Anaksymenes z Miletu
(VI w. p.n.e.)
ogień żyje śmiercią tego, co sobą spala
- pierwszy symbol ruchu-procesu-zmiany
• Największy filozof wśród
przyrodników VI w. p.n.e.
• Miał być zarozumiały, aż po
granice śmierci;
• Miał być pierwszym filozofem
– ateistą; (być może
zarazem ostatnim
deklarowanym);
Heraklit z Efezu
•
Filozofia Heraklita nazywana jest często powszechnym wariabilizmem
(łac. varietas – zmienność);
•
Punktem wyjścia jest u niego proces, ruch, zmiana. Uważał, że to waśnie
ruch domaga się pierwszorzędnego wyjaśnienia, gdyż stanowi
najistotniejsze znamię rzeczywistości widzialnej;
•
Ruch zdefiniował jako efekt walki przeciwieństw, którego najdoskonalszym
symbolem jest ogień;
•
Punkt dojścia był analogiczny do Talesa, czy też Anaksymenesa.
Wskazał wprost na element materialny konstytuujący rzeczywistość –
tj. na arché i stwierdził, że jest nim ogień;
•
Ważne ponadto, że już dla Heraklita świat jest nieskończony w czasie: nie
ma żadnych Bogów, którzy stworzyli świat,
(nie znał jednego z podstawowy praw logiki tj. regresus ad infinitum)
Czym jest zatem PRAWDA zdaniem pierwszych PRZYRODNIKÓW?
• Ten fotel widzę,
postrzegam zmysłowo,
wiec on istnieje.
• Pierwszy filozofowie
przyrody do świata
podeszli zatem
zdroworozsądkowo.
• Prawdą jest to, co
możemy doświadczyć
empirycznie
Humanizm Sokratejski
Sokrates
470-399 p.n.e.
"Tak nasz Echekratesie skonał przyjaciel i człowiek, o którym możemy powiedzieć, że ze wszystkich których żeśmy wtedy znali,
najlepszy był i w ogóle najmądrzejszy i najsprawiedliwszy"
(ostatnie słowa Sokratesa)
Wiem, że nic nie wiem
Jacques-Luis David
Śmierć Sokratesa
Punkt wyjścia Sokratesa
Poddał krytyce:
a) dotychczasową filozofię przyrody, ponieważ:
 Wnioski , jakie wyprowadzali filozofowie przyrody często
przeczyły sobie nawzajem,
 Pomijali to, co najważniejsze, czyli zagadnienie człowieka.
Filozofia przyrody nie dawała żadnych odpowiedzi na najbardziej
trapiące człowieka kwestie: co to jest dobro, szczęście,
sprawiedliwość itd.
b) dotychczasową wiedzę nt. człowieka
dostarczona przez pitagoreizm oraz sofistów, która zdaniem Sokratesa – nadto była związana z religią
orficką oraz teogonią, była zatem za mało racjonalna.
• Celem Sokratesa było zatem poznanie człowieka w sposób
racjonalny, czyli przy wykorzystaniu wyłącznie rozumu,
racjonalnego namysłu;
• zdaniem Sokratesa - wszystkie prawdy o człowieku zapisane
są w nim samym, a rozum pozwala do nich dotrzeć.
• ‘poznaj samego siebie i troszcz się o samego siebie’.
poznanie i troska ma służyć temu,
by człowiek stał się dobrym człowiekiem,
a więc i szczęśliwym.
Ogólną metodą Sokratesa jest więc poznanie rozumowe
(racjonalizm epistemologiczny)
Dokonał swoistego przełomu w sposobie myślenia o człowieku
Def.
„Człowiekiem jest jego dusza, bo dusza jest tym, co odróżnia
człowieka od każdej innej rzeczy”.
duszę zaś pojął w sposób, który jest już bliski naszemu
pojmowaniu człowieka;
„Dusza to sama myśląca i działająca świadomość, nasz
rozum, źródło naszego myślenia i działania”.
POZOSTANIE
1. Okresy filozofii starożytnej;
2. Różnica między mitologią i religiami a filozofią;
3. Pojęcia: materializm metafizyczny; naiwny empiryzm;
arche; monizm metafizyczny;
4. Racjonalizm pierwszych przyrodników a racjonalizm
Sokratesa.
5. Sokratesa def. człowieka.