Teoria zachowania konsumenta

Teoria zachowania
konsumenta
M. Blaug „Metodologia ekonomii”
Rozdział VI
Opracowała Aneta Ludwicka
Warszawa, 21 listopad 2007 r.
Plan prezentacji
◘ Wprowadzenie – ocena teorii ekonomicznych
◘ Prawo popytu oraz wyjątki dotyczące tego prawa
◘ Teoria Obojętności
◘ Teoria Ujawnionej Preferencji
◘ Empiryczna analiza popytu
◘ Teoria Cech Lancastera
◘ Podsumowanie
◘ Pytania do dyskusji
2/18
Ocena teorii ekonomicznej
 Określenie „sytuacji problemowej”
 Ustalenie co prognozuje teoria
 Próba oszacowania wiarygodności prognoz
3/18
Ocena teorii ekonomicznej
„Teorie naukowe mogą być poprawnie oceniane jedynie
w kategoriach konkurencyjnych hipotez”
Metodologia:
 nie dostarcza żadnych absolutnych standardów, do których
powinny się dostosowywać wszystkie teorie.
 oferuje jedynie kryteria, dzięki którym teorie mogą uznane
zostać za mniej lub bardziej obiecujące.
Analiza porównawcza
Która spośród wszystkich konkurujących teorii ma
największe szanse przeżycia?
4/18
Prawo popytu
Ilość dowolnego dobra, na jaką
zgłasza popyt konsument, jest odwrotnie
proporcjonalna do wielkości cen.
P
D
Q
Prawo – dobrze potwierdzone uniwersalne związki pomiędzy
zdarzeniami lub klasami zdarzeń wywnioskowanymi
ze
sprawdzonych
niezależnie
warunków
początkowych.
Czy prawo popytu jest prawem? !!! TAK !!!
Jakiego typu jest to prawo?
 Prawo deterministyczne?
 Prawo statystyczne?
 Prawo przyczynowe?
5/18
Prawo popytu
 prawo
– uchwytna empirycznie
regularność, nie dopuszczająca żadnych wyjątków (do
czasów Marshalla)
deterministyczne
 prawo statystyczne – opisuje zachowania na rynku i
zachodzi z prawdopodobieństwem bliskim (nie równym!)
jedności (od czasów Marshalla)
 prawo przyczynowe – wyjaśnia działania ludzkie w
kategoriach powodów, pragnień i przekonań „racjonalnych”
jednostek ludzkich tworzących mechanizm przyczynowy
wiążący ze sobą spadek ceny i wzrost ilości dobra, na którą
zgłaszany jest popyt
6/18
Prawo popytu
Prawo popytu jest logicznym wnioskiem ze
współczesnej statycznej teorii zachowania konsumenta,
której celem było uzasadnienie tezy o nachylonej
ujemnie krzywej popytu.
Krzywe popytu (indywidualnego i zagregowanego) nie
są możliwe do bezpośredniego zaobserwowania.
Można zaobserwować jedynie pojedynczy punkt na
krzywej popytu rynkowego, na pewne dobro.
7/18
Prawo popytu – wyjątki (Marshall)
Paradoks Giffena - absolutna wielkość negatywnego efektu dochodowego
zmiany ceny jest tak duża, że równoważy negatywny efekt substytucyjny tej
zmiany
Krzywe popytu indywidualnego powinno definiować się tak, aby
podlegały ograniczeniom klauzuli ceteris paribus obejmującej gusty,
oczekiwania co do wysokości przyszłych cen, dochody pieniężne
konsumentów oraz ceny wszystkich pozostałych dóbr
Krzywa popytu przy stałym dochodzie realnym (skompensowana)
- ceny wszystkich dóbr ściśle związanych z dobrem będącym przedmiotem
analizy zmieniają się odwrotnie do ceny tego dobra. Taka krzywa popytu
powinna mieć nachylenie ujemne.
PROBLEM: Nigdy nie została ona zaobserwowana; posługiwanie się
krzywymi popytu przy stałym dochodzie pomija zupełnie w rozważaniach efekt
dochodowy
8/18
Teoria Obojętności (Allen-Hicks)
Zakłada porównywanie parami koszyków dóbr różniących
się od siebie w nieskończenie małym stopniu.
Wady teorii obojętności:
 jest równie nieobserwowalna jak teoria porównań
użyteczności krańcowych, którą twórcy TO krytykowali.
 krzywe obojętności nie pomagają przewidzieć, które krzywe
popytu będą miały ujemne, a które dodatnie nachylenie.
*** *** ***
Teoria zachowania konsumenta dalej pozostaje dokonywaną
ex post racjonalizacją dowolnych zmian popytu i wciąż nie
jest przewidywalna.
9/18
Teoria ujawnionej preferencji
(Samuelson)
 Oczyszczenie teorii wyboru konsumenta z resztek
użyteczności.
 Ograniczenie do porównań sum wartości (ilość x cena).
„Jeśli konsumenci wolą więcej niż mniej dóbr i w każdej
sytuacji budżetowej wybierają jeden zbiór ściśle
określonych dóbr, a także zachowują się spójnie przy
okazji następnych wyborów, kupią mniej dobra, którego
cena wzrosła, jeśliby tylko kupili więcej tego dobra w
sytuacji, kiedy wzrosłyby ich dochody.”
10/18
Teoria ujawnionej preferencji –
wady i zalety
 ZALETY TUP:
 zawiera wszystkie możliwe do zaobserwowania wnioski teorii
obojętności.
 wyprowadza preferencje konsumentów z ich ujawnionego
zachowania, a nie odwrotnie.
 efekt dochodowy jest mierzalny – stanowi zmianę dochodu o
wysokości umożliwiającej ponowny zakup koszyka dóbr
nabywanego początkowo.
 WADY TUP:
 nie ma większych zdolności do prognozowania popytu niż
wcześniejsze teorie zachowania konsumenta.
 odnosi się do zachowań pojedynczego konsumenta, podczas
gdy pomiary i testy hipotez dotyczące popytu odnoszą się do
zachowań rynkowych.
11/18
Teoria ujawnionej preferencji a
teoria użyteczności
Rozwój TUP doprowadził do jej dużego zaksjomatyzowania.
W TUP: wybór racjonalny = konsument woli więcej niż
mniej + jego wybory są spójne i przechodnie
 TUP może zostać wykorzystana do wyprowadzenia
wszystkich standardowych własności krzywych popytu
(wcześniej dedukowanych w teorii użyteczności)
 TUP i teoria użyteczności są logicznie równoważne
12/18
Empiryczna analiza popytu
(Brown i Deaton)
 Czysto „pragmatyczny” charakter większości prac.
 Ignorowanie problemu agregowania popytu indywidualnego w
zbiorowe zachowania popytowe.
 Teoria
zachowania konsumenta nie dostarcza sposobu
przeprowadzania eksperymentów służących analizie popytu.
 Większy nacisk kładziony na szacowanie niż na testowanie.
 Skupienie się na efektach substytucyjnych zmiany cen zamiast na
skutkach zmian dochodów.
 Brak odpowiedzi na pytanie w jaki sposób zmiany podziału dochodu
wpływają na przeciętne zachowanie pojedynczych konsumentów.
 Bez empirycznego pomiaru elastyczności dochodowych nie można
uznać nawet ujemnego nachylenia
powszechnie obowiązującej koncepcji.
krzywych
popytu
jako
13/18
Teoria cech Lancastera
 Nowe podejście do zachowania konsumenta → punktem
wyjścia jest idea, że konsumenci cenią dobra ze względu na
ich usługi
 Nowy element → usługi (cechy) dobra są obiektywnie
mierzalne i takie same dla wszystkich konsumentów. Łącząc
się w stałych proporcjach tworzą pojedyncze dobro, z kolei
dobra łączone są w koszyki „działań” konsumpcyjnych
 Element osobisty w wyborze konsumenta
→ wybór
dokonywany pomiędzy niezmiennymi wektorami cech
przyjmujących postać różniących się od siebie koszyków dóbr
 Konsumenci → podmioty maksymalizujące nie funkcję
użyteczności ale funkcję transformacji, która opisuje
użyteczność czerpaną dzięki przekształceniu konkretnego
zestawu cech w konkretny zestaw dóbr
14/18
Teoria cech Lancastera
 Wnioski z analizy Lancastera:
 punkty
równowagi
konsumentów
zwykle
odpowiadają
rozwiązaniom brzegowym dla większości wymiarów, w których
dokonywany jest wybór.
 punkty te przemieszczają się pod wpływem zmian cen co
sprawia, że nie można zaobserwować dostosowań na krzywej
obojętności.
 Teoria Lancastera pomaga wyjaśnić:
 substytucyjność i komplementarność dóbr
 decyzje o wyborze zawodu
 decyzje o lokacie majątku
 rolę reklamy jako narzędzia ułatwiającego wprowadzenie na
rynek nowych dóbr
15/18
Teoria cech Lancastera
 Wady teorii cech Lancastera:
 założenie o stałości proporcji przy produkcji cech.
 jeśli dobra posiadają rozróżniające je cechy, to każde
może być dobrem Giffena przy dowolnym poziomie
dochodu, jeżeli posiada przewagę danej cechy na którą
popyt został nasycony.
16/18
Podsumowanie
 W
przypadku teorii zachowania konsumenta „sytuację
problemową” tworzy pytanie dotyczące kierunku nachylenia
rynkowej krzywej popytu na dobra.
 Istnieje wiele podejść i teorii odnoszących się do zachowania
konsumenta, jednak żadna z nich nie daje pełnej odpowiedzi na
pytanie o kierunek nachylenia rynkowej krzywej popytu na dane
dobro.
 Pomimo
wielu
przykładów
odmiennych
zachowań
konsumentów, podważających prawdziwość Prawa Popytu
ekonomiści sprzeciwiali się próbom jego odrzucenia.
 Argumentem za przyjęciem Prawa Popytu było przyjęcie
pomocniczego założenia mówiącego, że negatywny efekt
dochodowy będzie zawsze zbyt mały aby skompensować
negatywny efekt substytucyjny (pominięcie dóbr Giffena).
17/18
 Pytania do dyskusji 
1. Czy za prawidłowe uważasz, że ze względu na brak
określonych standardów, które spełniać powinny
wszystkie teorie ekonomiczne, wybiera się teorię,
która ma największe szanse przeżycia? Czy taki
sposób wyboru prowadzi do wytypowania najlepszej
teorii?
ekonomiści mają rację pomijając
rozważaniach problem dóbr Giffena?
2. Czy
w
3. Czy uważasz,
że występowanie dóbr Giffena
powinno być jednak podstawą do odrzucenia Prawa
Popytu?
18/18