Stalinizm

Stalinizm
Józef Stalin, właściwie Josif Wissarionowicz Dżugaszwili, urodzony 21 grudnia 1879 w
Gori (Gruzja), zmarł 5 marca 1953 w Moskwie w niewyjaśnionych okolicznościach. W
dzieciństwie nazywany Soso, w młodości Kobe. Rewolucjonista i rabuś bankowy, jeden z
przywódców Rewolucji Październikowej. Po śmierci Lenina - sekretarz generalny
Wszechrosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików) - (WKP(b)), później
Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR); dykator ZSRR i twórca "imperium
zła", systemu zniewolenia ludzi i narodów przewyższającego dotychczasowe dyktatury i
tyranie. Mistrz zbrodni i intrygi politycznej na niespotykaną skalę. Wedle starego
przesądu gruzińskiego chłopiec urodzony w najkrótszą noc w roku powinien zostać od
razu zabity, w przeciwnym razie ściągnie na świat wiele nieszczęść. Przepowiednia ta, jak
się okazało, sprawdziła się z naddatkiem.
Stalinizm to system polityczno-ekonomiczny, jaki powstał w ZSRR pod władzą Józefa
Stalina.
Początkiem tego systemu był komunizm wojenny wprowadzony jeszcze przez Lenina,
opierający się na całkowitym scentralizowaniu wszelkich decyzji politycznoekonomicznych i "prawie rewolucyjnym", czyli ostrym terrorze wprowadzanym metodą
ogłaszania "ukazów" i bezwględnego ich egzekwowania bez pośrednictwa normalnego
systemu prawnego.
Ten chaotyczny początkowo system wytworzył w końcu, w dużym stopniu pod
przywódctwem Stalina swoje ramy instytucjonalne. Trzema podstawowymi filarami
instytucjonalnymi stalinizmu były:
Faktycznie totalna władza Stalina
Biurokracja monopartyjna, działająca we wszystkich "powierzchniowych" obszarach
władzy - wprowadzająca w czyn "jawne" decyzje Stalina
Aparat przymusu i kontroli - realizujący bezpośrednio "niejawne" decyzje Stalina i
kontrolujący zachowania wszystkich bez wyjątku, łącznie z biurokracją partyjną.
Podstawowymi cechami Stalinizmu były:
Pełne jedynowładztwo Stalina
Ciągła totalna kontrola wszystkiego i wszystkich
Ciągły i stale narastający terror, który stale zagrażał wszystkim oprócz samego Stalina.
Ekonomika oparta na ścisłym, centralnym planowaniu wszelkich inwestycji i centralnej
dystrybucji wszelkich dóbr.
Zazwyczaj przyjmuje się, że pełna "wersja" Stalinizmu trwała od roku 1929 (pozbycie się
z kierownictwa WKP(b) głównych oponentów Stalina) do roku 1953 (śmierć Stalina). Po
1953 system ten zaczął powoli ewoluować do komunizmu nomenklaturowego, w którym
pod koniec istnienia ZSRR władzę sprawowała kilkusettysięczna grupa najważniejszych
działaczy partii i podoporządkowany tej grupie aprat biurokratyczny i aparat przymusu i
kontroli. Stalinizm do roku 1945 funkcjonował wyłącznie w ZSRR. Po drugiej wojnie
światowej, został jednak "eksportowany" do państw, które w wyniku tej wojny dostały się
pod kontrolę ZSRR. Próbowano go też wprowadzić w Chinach, jednak tam przekształcił
się on szybko w Maoizm.
Bilans Stalinizmu:
Pozytywy:
Błyskawiczny rozwój przemysłu ciężkiego w ZSRR
Błyskawiczna, ogólna idustrializacja ZSRR (rozbudowa miast, kolejnictwa i systemu
drogowego, elektryfikacja)
Błyskawiczny rozwój potęgi militarnej ZSRR
Rozwój badań naukowych i inżynieryjnych w niektórych dziedzinach (badanie kosmosu,
atomistyka, lotnictwo)
Wybicie się ZSRR na jedno z dwóch najpotężniejszych państw na świecie.
Negatywy:
Terror, którego ofiary w latach 1929-1953 szacuje się na ok. 60 milionów ludzi, i który
zebrał swoje pokłosie w latach 1953-1989 - szacowane na kolejne 10-15 milionów ludzi.
Zniszczenie środowiska naturalnego na ogromnych obszarach
Zniszczenie dziedzictwa kulturowego kilkunastu narodów
Faktyczna eksterminacja kilku narodów
Nienaturalna struktura gospodarcza, która w końcu zawaliła się pod "własnym ciężarem",
a obecnie jest "kulą u nogi" większości państw byłego bloku wschodniego.
Całkowite zablokowanie wymiany wolnej myśli i związana z tym atrofia kultury i
twórczych badań naukowych.
Pojęcia
GUŁAG, także znany pod synonimem łagier to akronim od rosyjskiej nazwy "Gławnoje
Uprawlenije Łagieriej" - czyli Główny Zarząd Łagrów; dokładniej: "Gławnoje Upralenije
Isprawitielno-trudowych Łagieriej", czyli Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy.
Formalnie GUŁAG był urzędem państwowym działającym w ZSRR w latach 1929-1965,
najpierw będąc częścią NKWD, a następnie włączonym do struktur ministerstwa spraw
wewnętrznych, sprawującym administracyjną opiekę nad systemem obozów pracy tym
kraju.
Nieformalnie przez GUŁAG rozumie się rozbudowaną sieć obozów pracy przymusowej,
funkcjonującej w ZSRR od roku ok. 1920 do roku 1989.
Sieć ta składała się w szczytowym okresie z kilku tysięcy obozów pracy przymusowej,
rozlokowanych na terenie całego ZSRR. W obozach tych panowały skrajnie złe warunki
bytowe, zbliżone do niemieckich obozów koncentracyjnych a umieszczeni w nich ludzie
byli przymuszani do wycieńczającej, niewolniczej pracy. Teoretycznym założeniem
funkcjonowania tych obozów była "reedukacja przez pracę", dlatego teoretycznie
skazywani na pobyt w tych obozach ludzie nie byli przeznaczani do zagłady. W
rzeczywistości jednak obozy te pełniły z jednej strony rolę źródła pracy niewolnicznej na
masową skalę, a z drugiej miejsca faktycznej eksterminacji "wrogów ustroju". Więźniowie
tych obozów pełnili rolę siły roboczej wykonującej najgorsze rodzaje pracy - takie jak
praca w komieniołomach, koplaniach, ścinka drewna, roboty ziemno-budowlane, budowa
linii kolejowych, rurociągów itd.
Praca, wykonywana nierzadko w bardzo ciężkich warunkach atomosferycznych, była
główną przyczyną masowej umieralności więźniów. Przeciętny czas życia więźnia w
większości z tych obozów wynosił od 5 do 7 lat, zaś wysyłano do nich osoby, których
wyroki były minimum 5-cio letnie, stąd pobyt w tych obozach przeżywało nie więcej niż
15-20% ludzi. Ci nieliczni szczęśliwcy, którzy przeżyli pobyt w GUŁAG-u, po odbyciu
wyroku zwykle nie mogli wrócić do miejsca swojego zamieszkania, lecz do końca życia
znajdowali się "pod opieką systemu" i byli kierowani do ciężkiej, fizycznej pracy poza
obozami.
Początkowo do GUŁAGU kierowano faktycznych wrogów politycznych partii
komunistycznej, poźniej zaczęli do niego trafiać ludzie, których jedyną winą było "złe
pochodzenie społeczne". W latach '30-tych zaczęli trafiać tam ludzie z czystek
politycznych w samej partii komunistycznej, większość ludzi trafiała tam jednak dość
przypadkowo, na podstawie np: donosu sąsiada.
W czasie drugiej wojny światowej GUŁAG został "zasilony" najpierw ludnością krajów
podbitych (Polaków, Litwiniów, Estończyków i Łotyszy), a następnie niemieckimi jeńcami
wojennymi oraz tzw. "zdrajcami", czyli byłymi żołnierzami Armii Czerwonej, którzy
najpierw dostali się do niemieckiej niewoli, a następnie zostali odbici. Po drugiej wojnie
światowej ponownie GUŁAG był zasilany ofiarami czystek wewnętrzych w partii oraz
przypadkowymi osobami z "donosu".
Już w latach '30-tych GUŁAG stał się w istocie największym systemem niewolnicznym na
świecie, nie mającym wiele wspólnego z jakąkolwiek sprawiedliwością, natomiast
mającym istotne znaczenie ekonomiczne i będącym integralną częścią ekonomicznego
systemu ZSRR. Więźniowie GUŁAGU uczestniczyli w większości wielkich inwestycji
rozwijającej się intensywnie gospodarki ZSRR. Budowali huty w Magnitogorsku, kanał
Białomorski, transyberyjską magistralę kolejową, oraz zbudowali od podstaw kilka
syberyjskich miast z których największym jest Nowosybirsk.
Niewielka część obozów GUŁAGU, tzw. szaraszki, posiadała znacznie wyższy standard
życia od reszty obozów. Szaraszki były unikalnymi na skalę światową obozami pracy
niewolnicznej, w których prowadzono badania naukowe i rozwijano nowe technologie.
Naukowcy odsiadujący wyroki w szaraszkach pracowali anominowo, przekazując wyniki
swoich badań "oficjalnym" naukowcom, którzy potem prezentowali je światowej opinii
jako swoje własne. Wykonywano też w nich badania ściśle tajne, których ze względów
etycznych i prawnych nie można było wykonywać oficjalnie, np. rozwijanie broni
chemicznej, atomowej, bakteriologicznej.
Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR (NKWD) (ros. Narodnyj
Komissariat Wnutriennich Dieł) - centralny organ władz bezpieczeństwa ZSRR.
Początkowo (1917-1925) jego rola jako instytucji specjalnej nie była duża. Wzrosła
gwałtownie, gdy w 1934 doszło do reformy i włączono w jego skład Połączony Państwowy
Zarząd Polityczny (OGPU). Oznaczało to zwiększenie uprawnień tego organu przez
koncentrację m. in. wywiadu politycznego, służb porządkowych i Gułag. NKWD był
głównym narzędziem tzw. wielkiej czystki przeprowadzonej w latach 1934-1938 na
rozkaz centralnych organów partii komunistycznej. W tym okresie zamordowano kilka
milionów osób, a kilkakrotnie więcej trafiło do obozów koncentracyjnych. Ludowi
komisarze spraw wewnętrznych: Aleksiej Rykow (1917-1919), Feliks Dzierżyński (19191925), Giendrik Jagoda (10.07.1934–26.09.1936), Nikołaj Jeżow (26.09.1936–
25.11.1938), Ławrientij Beria (25.11.1938-29.12.1945), Siergiej Krugłow (od 29.12.1945
r. do czasu przekształcenia komisariatu w ministerstwo).
Pierwszym radzieckim organem bezpieczeństwa była Ogólnorosyjska Nazwyczajna
Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Wsierossijskaja Czriezwyczajnaja
Komissija po Bor´bie s Kontrrewolucyiej i Sabotażom - WCzK). Utworzona 28 grudnia
1917 r. z inicjatywy Feliksa Dzierżyńskiego przez Radę Komisarzy Ludowych Rosyjskiej
Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (RFSRR) jako centralny organ
bezpieczeństwa państwowego. Dekretem Rady Komisarzy Ludowych RFSRR z 21 lutego
1918 r. zostało jej przyznane prawo rozstrzeliwania bez prowadzenia śledztwa i sądu
wszelkich "aktywnych kontrrewolucjonistów". 6 lutego 1922 r. przeorganizowano ją w
Państwowy Zarząd Polityczny (Gosudarstwiennoje Politiczeskoje Uprawlenije - GPU) przy
Ludowym Komisariacie Spraw Wewnętrznych RFSRR, a listopada 1923 r. - w Połączony
Państwowy Zarząd Polityczny (Ob˝jedinionnoje Gosudarstwiennoje Politiczeskoje
Uprawlenije - OGPU). Przewodniczący WCzK, szef GPU i OGPU - Feliks Dzierżyński (19171926), szef OGPU - Wiaczesław Menżyński (1926-1934).
Po śmierci Menżyńskiego w 1934 r. OGPU włączono w skład Ludowego Komisariatu Spraw
Wewnętrznych, zmieniając jego nazwę na Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego
(Gławnoje Uprawlenije Gosudarstwiennoj Bezopastnosti – GUGB). Od lutego do lipca
1941 r. oraz od kwietnia 1943 r. do grudnia 1945 r. Ludowy Komisariat Spraw
Wewnętrznych podzielono na organ zarządzający (NKWD) i organ bezpieczeństwa
państwowego – Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego (Narodnyj Komissariat
Gosudarstwiennoj Biezopastnosti – NKGB), którego ludowym komisarzem został
Wsiewołod Mierkułow (3.02-20.07.1941 r. oraz 14.04.1943 do czasu przekształcenia
komisariatu w ministerstwo
WKP(b) - skrót od Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
przemianowana na KPZR