Komunikacja międzykulturowa w praktyce

Coaching relacji
międzykulturowych - Indie
Bożena Wujec
Czy kultura ma znaczenie
w coachingu?
• Charakterystyka typów ludzkich i ich problemów jest uniwersalna,
a kultura jest jedynie dodatkowym czynnikiem różnicującym
(Peterson, 2007)
• Coaching wielokulturowy opiera się na generalnych zasadach
coachingu a jedynie wyzwania których dotyczy mają podłoże
międzykulturowych różnic (Rosinski, Abbott, 2006; Lowman 2007)
Chociaż menadżerowie postrzegają wyzwania biznesowe poprzez
kraj i kulturę w której funkcjonują, nie jest to podstawą do
tworzenia z coachingu kulturowego nowej, oddzielnej jego formy.
Jednakże kwestia kultury, która oddziałuje na kontekst klienta może
zdecydowanie wpłynąć na efekty interwencji.
Obszary coachingu
wielokulturowego
• Obszarami biznesowymi, w których kultura jest podstawą lub
kontekstem coachingu są często korporacje wielokulturowe,
międzynarodowe firmy typu joint venture i wielokulturowe zespoły
projektowe.
• W obszarach wychodzących poza biznes są to międzykulturowe
naukowe projekty badawcze, projekty charytatywne i
humanitarne a także projekty międzykontynentalne z zakresu
ochrony środowiska i dziedzictwa naturalnego.
• W Europie dość często spotyka się expatriat coaching, który
dotyczy obcokrajowców w polskiej kulturze biznesowej lub
Polaków pracujących za granicą.
Cykl życia coachingu
European Coaching Survey, 2008.
(Tulpa, Bresser, 2009)
Sprzedaż
Estonia
Łotwa
Macedonia
Rosja
Bułgaria
Cypr
Finlandia
Grecja
Węgry
Malta
Polska
Rumunia
Słowenia
Chorwacja
Turcja
Islandia
Ukraina
Belgia
Czechy
Dania
Francja
Niemcy
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Portugalia
Słowacja
Hiszpania
Szwecja
Wielka Brytania
Szwajcaria
Austria
Włochy
Rozwój
Wprowadzanie
Norwegia
W żadnym z 35
badanych krajów
coaching nie jest
w fazie
schyłkowej
Holandia
Rozwój
Dojrzałość
Schyłek
Czas
Początek podróży
„Lepiej nie wychodź za próg, bo nigdy nie wiesz gdzie Cię nogi poniosą”
Bilbo Baggins (Tolkien) „Władca pierścieni”
.
Coaching w Indiach
• 5 tys. lat tradycji samopoznania (Swadyaya)
• Wedy: Upaniszady, Bhagawadgita
• Tradycja mentora, coacha (Guru, Sadhu, Swami) przekazywanie mądrości i rozumienia doświadczeń
życiowych
Traditional Knowledge
Traditional knowledge –– starożytne praktyki różnych regionów, kultur
i społeczności świata. Obejmuje mądrość, wiedzę i nauki tych społeczności
najczęściej przekazywane ustnie. Niektóre formy tradycyjnej wiedzy są
wyrażone poprzez mity, legendy, folklor, rytuały, utwory a nawet prawa.
Traditional Knowledge
Konwencja w Brazylii 1992 United Nations Conference on
Environment and Development (UNCED)
Projekty charytatywne –
infrastruktura, przedsiębiorczość, mikropożyczki
Rodzaje różnic kulturowych
• Jednym z najbardziej znanych i użytecznych jest podział kultur na
kultury wysokiego i niskiego kontekstu (Hall 1976)
• W praktyce Coachingu pomocny jest także Model Rosinskiego Siatka Orientacji Kulturowych (2003) wyznaczający następujące
kategorie różnic kulturowych:
1. Władza i odpowiedzialność
2. Zarządzanie czasem
3. Tożsamość i cel
4. Organizacja
5. Terytorium i granice
6. Komunikacja
7. Style myślenia
Niski kontekst kulturowy
E.T. Hall
W kulturze niskiego kontekstu, przyjmuje się, że to słowa
przekazują znaczenia, język ciała ma drugorzędne znaczenie,
dlatego preferuje się dosłowny styl komunikowania się. Do kultur
niskiego kontekstu należą: Australia, Ameryka Północna,
Skandynawia, Niemcy, Szwajcaria.
Wysoki kontekst kulturowy
E.T. Hall
Wysoki kontekst kulturowy to taki, w którym zwraca się
szczególną uwagę na niewerbalne formy komunikacji i przyjmuje
istnienie wspólnego kontekstu dla interakcji pomiędzy ludźmi –
wspólnej historii i zbioru postaw. Do kultur wysokiego kontekstu
należą min.: Bliski i Daleki Wschód, kraje śródziemnomorskie,
Afryki, Ameryka Łacińska, Europa środkowo-wschodnia
Władza i odpowiedzialność
Kontrola/Harmonia/Pokora
Kategoria ta odnosi się do poczucia
w różnych kulturach tego,
za co ludzie są odpowiedzialni,
na co mają wpływ a na co nie.
Zarządzanie
czasem
Ograniczoność/Zasobność
Przeszłość/Teraźniejszość/Przyszłość
Kategoria ta odnosi się do różnic w rozumieniu
czasu, postrzeganiu go jako kontinuum,
czy też liniowego, ograniczonego odcinka.
Tożsamość i cel
Bycie/Działanie
Indywidualizm/Kolektywizm
Kategoria ta określa różnice pomiędzy
byciem i działaniem, koncentracją na
osobistych osiągnięciach, lub na
działaniu zbiorowym.
Terytorium i granice
Oddzielenie/ Łączenie
Kategoria ta określa to,
w jaki sposób w różnych kulturach
ludzie dzielą się lub nie fizyczną i
psychologiczną przestrzenią z innymi.
Komunikacja
Wysoki kontekst/Niski kontekst
Bezpośrednia/Pośrednia
Emocjonalna/Neutralna
Formalna/Nieformalna
Kategoria komunikacji odnosi się do
cech charakterystycznych
w porozumiewaniu się ludzi w danej
kulturze.
Style myślenia
Dedukcyjny/Indukcyjny
Analityczny/Systemowy
Kategoria ta określa
charakterystyczne dla danej kultury
organizowanie informacji.
Organizacja
Hierarchiczność/Równość
Stabilność/Zmiana
Współzawodnictwo/Współdziałanie
Kategoria ta określa sposób organizacji
społecznej i jego dynamikę.
Rodzaje różnic
P. Rosinski (2003)
Kategoria
Wymiar
Opis
Władza i
odpowiedzialność
Kontrola/
Harmonia/ Pokora
Kontrola: Człowiek ma określoną władzę i ponosi odpowiedzialność za rozwój.
Harmonia: Dążenie do równowagi i harmonii z naturą.
Pokora: Akceptacja nieuchronnych naturalnych ograniczeń.
Zarządzanie czasem
Ograniczoność/
Zasobność
Ograniczoność: Czas jest poszukiwanym zasobem. Ostrożnie zarządzaj czasem!
Monochroniczność
/
Polichroniczność
Monochroniczność: Koncentracja na jednym zadaniu i/lub związku.
Przyszłość/
Teraźniejszość/
Przyszłość
Przeszłość: Ucz się ze swojej przeszłości. Teraźniejszość jest kontynuacją albo
powtórzeniem przeszłości.
Zasobność: Czasu jest pod dostatkiem. Odpoczywaj!
Polichroniczność: Równoczesna koncentracja na wielu zadaniach i/lub ludziach.
Teraźniejszość: Skupiaj się na tym co tu i teraz oraz na krótkoterminowych
korzyściach.
Przyszłość: Nastaw się na długoterminowe korzyści. Nagradzaj się za każde
osiągnięcia.
Definicje tożsamości
i celu
Bycie/ Działanie
Bycie: Sensem życia jest życie, zarządzanie relacjami i zdolnościami
Działanie: Koncentracja na dokonaniach i widocznych osiągnięciach.
Indywidualizm/
Kolektywizm
Indywidualizm: Podkreślanie indywidualnych zdolności i projektów.
Kolektywizm: Podkreślanie przynależności do grupy.
Rodzaje różnic
P. Rosinski (2003)
Kategoria
Wymiar
Opis
Organizacja
Hierarchiczność/
Równość
Hierarchiczność: Społeczeństwo i organizacje muszą być rozwarstwione
społecznie aby sprawniej funkcjonować.
Równość: Ludzie są równi pomimo, że pełnią różne role.
Uniwersalizm/
Partykularyzm
Uniwersalizm: Wszystkie sytuacje powinny być traktowane w taki sam sposób.
Ekonomia skali.
Partykularyzm : Podkreślanie możliwości różnych rozwiązań. Wartością jest
decentralizacja i rozwiązania szyte na miarę.
Stabilność/
Zmiana
Stabilność: Wartością jest statyczne i uporządkowane środowisko. Wspieranie
efektywności poprzez systematyczną i zdyscyplinowaną pracę. Ograniczanie
zmian i niejasności.
Zmiana: Wartością jest dynamiczne i elastyczne środowisko. Promowanie
efektywności poprzez dostosowanie i innowacje. Unikanie rutyny.
Terytorium i granice
Współzawodnictwo/
Współdziałanie
Współzawodnictwo: Promowanie sukcesu I rozwoju poprzez wspieranie
konkurencyjności
Ochrona/Łączenie
Ochrona: Ochrona siebie poprzez dbanie o swoją prywatność (granice
psychiczne) i minimalizowanie zakłóceń w przestrzeni fizycznej (granice fizyczne).
Współdziałanie: Promowanie sukcesu I rozwoju poprzez wzajemne wspieranie
się, dzielenie najlepszymi praktykami i solidarność.
Łączenie: Budowanie bliskich relacji poprzez dzielenie się psychologiczną i
fizyczną przestrzenią.
Rodzaje różnic
P. Rosinski (2003)
Kategoria
Wymiar
Opis
Komunikacja
Wysoki kontekst/
Niski kontekst
Wysoki kontekst: Polega na komunikacji niewerbalnej. Docenia znaczenie
gestów, postawy, tonacji i kontekstu.
Niski kontekst: Polega na jasnej komunikacji. Docenia jasność i szczegółowość
instrukcji.
Bezpośrednia/
Pośrednia
Bezpośrednia: W konfliktach albo przy przekazywaniu trudnych informacji,
bezpośrednie przejście do sedna sprawy, pomimo ryzyka urażenia kogoś.
Pośrednia: W konfliktach albo przy przekazywaniu trudnych informacji,
zachowanie miłych, serdecznych relacji, pomimo ryzyka niezrozumienia.
Emocjonalna/
Neutralna
Emocjonalna: Okazanie emocji i serdeczności w komunikacji. Nawiązywanie i
utrzymywanie związków osobistych i społecznych.
Neutralna: Istotą jest zwięzłość, precyzja I brak emocjonalnego zaangażowania
w komunikacji.
Style myślenia
Formalna/
Nieformalna
Formalna: Przestrzeganie surowych procedur i rytuałów.
Dedukcyjny/
Indukcyjny
Dedukcyjny: Podkreśla pojęcia, teorie i ogólne zasady. Następnie poprzez
logiczne rozumowanie wyciąga z nich praktyczne wnioski i buduje zastosowania.
Nieformalna: Korzystne są bliskie znajomości i spontaniczność.
Indukcyjny: Zaczyna od doświadczeń, konkretnych sytuacji i przykładów.
Następnie, używając intuicji formułuje ogólne modele i teorie.
Analityczny/
Systemowy
Analityczny: Rozdzielenie całości na składniki pierwsze. Rozebranie problemu
na małe kawałki.
Systemowy: Połączenie części w jedną całość. Badanie połączeń pomiędzy
elementami i skupienie na jednym systemie.
Kulturowa Inteligencja
Emocjonalna
J. Passmore (2009)
Kompetencje
zawodowe
Kompetencje
kulturowe
Kompetencje
społeczne
Kompetencje
osobiste
Kulturowa Inteligencja
Emocjonalna
J. Passmore (2009)
Kompetencje osobiste (sposób zarządzania sobą). Składa się z dwóch elementów:
• Samoświadomość – akceptacja i szacunek do siebie, świadomość emocji własnych i
innych osób a także poznania, zasobów i intuicji.
• Autoregulacja - zdolność zarządzania własnymi emocjami i motywacją.
Kompetencje społeczne (sposób zarządzamy relacjami). Składa się z dwóch elementów:
• Empatia – świadomość uczuć, potrzeb i obaw innych osób.
• Umiejętności społeczne – wpływanie na innych, współpraca, bycie liderem, zarządzania
duchem zespołu, rozwiązywanie konfliktów.
Kompetencje kulturowe (sposób zarządzania zmiana organizacyjną). Składają się z:
• Świadomość innych kultur (Oświecenie)
• Zarządzanie kulturami organizacyjnymi (Mistrzostwo)
Kompetencje kulturowe określają zarówno poziom otwartości na inne kultury, ich
wartości i idee, jak i gotowość do analizy założeń własnej kultury.
Kompetencje zawodowe (wiedza i podejście coacha). Zawierają w sobie:
• Refleksja nad własną praktyką - dawanie i odbieranie informacji zwrotnych.
• Stały rozwój zawodowy.
Model Strategii Rozwoju
Wielokulturowego
B. Wujec (2010)
• Rozpoznanie sytuacji (czy mamy do czynienia z różnicami
kulturowymi)
• Rozpoznanie różnic (opisanie różnic oraz wyzwań przed jakimi
stawiają)
• Wzajemna edukacja kulturowa
• Opracowanie strategii (podejścia, komunikacji, sposobu
działania)
• Głębokie zrozumienie obcej kultury
Dalsza podróż
• Kwestia etyki mówienie prawdy
• Komunikacja - feedback, informacja zwrotna, luki w kompetencjach
• Diversity – różnice, które wynikają z innych czynników: gender,
orientacja seksualna, wieku, różnice wyznaniowe, wykształcenie.
Określa się je mianem różnorodności (Magala, 2005)
Dziękuję za uwagę!
Dalsze pytania i kontakt:
Bożena Wujec
[email protected]
03-736 Warszawa
ul. Ząbkowska 39 lok.33
Komunikacja międzykulturowa w praktyce