Choroby układu sercowo-naczyniowego

Choroby cywilizacyjne i ich
konsekwencje społeczne
dr Daria Sawaryn
Wydział Medyczny
Katedra Fizjoterapii
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania
w Rzeszowie
Choroby cywilizacyjne:
•
•
•
•
•
•
Sercowo-naczyniowe,
Nowotworowe,
Otyłość,
Depresja,
Uzależnienia,
PNŻ.
Choroby układu
sercowo-naczyniowego
Zaliczane są do chorób cywilizacyjnych
Stanowią obok chorób nowotworowych, najczęstszą grupę chorób
powodujących zachorowalność i zgony w polskim społeczeństwie
Zachorowalność najczęściej dotyczy mężczyzn pomiędzy 40-50
rokiem życia
Miażdżyca tętnic
przewlekła choroba, polegająca na zmianach
zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie
wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w
aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych,
rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest
najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic (łac.
arteriosclerosis).
Gigantyczne zmiany
miażdżycowe aorty.
Preparat sekcyjny.
POWSTAWANIE BLASZKI
MIAŻDŻYCOWEJ
Ogniska
stłuszczenia błony
wewnętrznej tętnic
wieńcowych
–
lipidozy
Kaszowatość
tętnic
(atheromatosis)
ogniskowe zmiany kaszowate w błonie
wewnętrznej
i
sąsiednich
warstwach
błony środkowej tętnic.
Pęknięcie blaszki miażdżycowej i wytworzenie
mikrozakrzepu. Mikrozakrzep może ulegać
powiększeniu, wcieleniu do ściany tętnicy i
obrośnięciu przez śródbłonek lub fibrynolizie.
W przypadku gdy skrzeplina zamknie światło
tętnicy wieńcowej dochodzi do zawału
Nadciśnienie tętnicze
• Jest to choroba układu krążenia polegająca na
stałym lub okresowym podwyższeniu ciśnienia
tętniczego krwi powyżej wartości
prawidłowych tj.: 140/90 mmHg.
Do najwcześniejszych objawów nadciśnienia
należą:
• ucisk w głowie, szum w uszach, bóle głowy,
• zawroty głowy połączone często z szumem w uszach lub mroczkami
przed oczami,
• zmęczenia zarówno fizyczne jak i psychiczne,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• zmniejszenie sprawności fizycznej,
• nerwowość, rozdrażnienie,
• zaburzenia snu – trudności z zasypianiem lub przedwczesne
budzenie się,
• dolegliwości sercowe - uczucie kołatania serca, ucisk lub brak tchu
podczas wysiłku,
• duszność – podczas wysiłku, towarzysząca silnym przeżyciom.
Przyczyny nadciśnienia:
• pozostałe 5% przypadków nadciśnienia ma
określoną przyczynę wywołującą. Może to być
nadczynność tarczycy, choroby nerek,
hiperaldosteronizm, zwężenie tętnicy
nerkowej i wiele innych.
• 95% przypadków nadciśnienia ma
niewyjaśnioną przyczynę (nadciśnienie
pierwotne nazywane inaczej idiopatycznym).
Leczenie niefarmakologiczne:
• obniżenie masy ciała ma bardzo istotne znaczenie w leczeniu nadciśnienia
tętniczego - dotychczasowe badania dowodzą że u chorych z
nadciśnieniem i 10% nadwagą obniżenie masy ciała o 5 kg powoduje
umiarkowany efekt hipotensyjny (obniżenie ciśnienia) oraz korzystnie
wpływa na czynniki ryzyka (m.in. insulinooporność, cukrzyca,
hiperlipidemia i przerost lewej komory serca),
• ograniczenie spożycia alkoholu do minimum,
• zaprzestanie palenia tytoniu w jakiejkolwiek postaci (papierosy, fajka,
cygara),
• regularne ćwiczenia fizyczne o umiarkowanym natężeniu, najlepiej szybki
spacer lub pływanie - minimum 3-4 razy w tygodniu przez 30-40 min.,
• korzystne jest zmniejszenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 100
mmol/dzień co odpowiada 6 gram NaCl,
• zmiana diety, a zwłaszcza wprowadzenie ryb, warzyw i owoców (mogą być
suszone).
Profilaktyka wtórna
• Kontrola ciśnienia tętniczego - 2-3 razy w tygodniu. Pomiary
najlepiej wykonywać rano, w południe, wieczorem. Warto założyć
sobie zeszyt, w którym będziesz notował wartości swojego
ciśnienia - ułatwi to lekarzowi dobór odpowiedniej dawki leków,
• Co jakiś czas warto wybrać się do okulisty aby wykonać badanie dna
oka - nadciśnienie tętnicze powoduje zmiany w siatkówce (tzw.
retinopatia nadciśnieniowa),
• Okresowo należy oznaczyć we krwi stężenie potasu, sodu,
kreatyniny (kontrola funkcji nerek),
• Badanie ogólne (obecność mikroalbuminurii) i posiew moczu,
• U wszystkich chorych zaleca się wykonanie badania EKG
• Kontrola poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji:LDL,HDL,oraz
trójglicerydów.
Choroba wieńcowa
• Choroba wieńcowa serca zwana
również chorobą niedokrwienną
serca, przewlekłą niewydolnością
sercową oraz niegdyś dławicą
sercową lub dusznicą bolesną to
choroba polegająca na
niedostatecznym ukrwieniu
serca, a co za tym idzie
niewystarczającym zaopatrzeniu
serca w tlen.
Objawy choroby wieńcowej
•Typowym jej przejawem są bóle w klatce
piersiowej, zlokalizowane z reguły za mostkiem,
określane przez chorych jako dławienie,
gniecenie, rozpieranie albo pieczenie czy
palenie, nigdy - kłucie, przeszywanie.
•Bóle z reguły promieniują do gardła, szyi,
lewego lub prawego barku z uczuciem
drętwienia rąk.
•Towarzyszą im niepokój, czasem duszność i
kołatanie serca, niekiedy nudności, zawroty
głowy.
•Dla stabilnej choroby niedokrwiennej typowe
jest to, iż ból najczęściej występuje w czasie
wysiłku fizycznego i szybko ustępuje po jego
zaprzestaniu lub po zażyciu podjęzykowo
nitrogliceryny.
• Ból w tej postaci choroby
często pojawia się rano, po
wstaniu z łóżka, podczas
wymagających energii
codziennych czynności
porannych.
• W stabilnej chorobie
wieńcowej czynnikami
wyzwalającymi bóle
bywaja także duży stres,
chłód (zimny wiatr),
czasem - mniej lub bardziej
obfity posiłek.
• Bardzo charakterystyczne
jest w takich razach szybkie
ustępowanie bólu po
podjęzykowym zażyciu
nitrogliceryny.
Ultrasonografia wewnątrzwieńcowa - na zielono zaznaczono blaszkę
miażdżycową zawężającą światło naczynia
Zawał mięśnia sercowego
(infarctus myocardii)
• ostra, groźna choroba serca w
której powstaje obszar martwicy
mięśnia sercowego w wyniku
jego niedotlenienia. Zawał
mięśnia sercowego jest postacią
choroby niedokrwiennej mięśnia
sercowego (obok: nagłej śmierci
sercowej, dławicy sercowej,
przewlekłej choroby
niedokrwiennej serca i tzw.
"kardiomiopatii"
niedokrwiennej).
Do zawału mięśnia sercowego
najczęściej dochodzi:
• na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu
choroby wieńcowej (często utożsamianej z
chorobą niedokrwienną serca).
• Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej
nazywane jest blaszką miażdżycową. Powoduje
ona zwężenie światła tego naczynia i ograniczenie
przepływu krwi - często w tych przypadkach
pacjent odczuwa objawy dławicy piersiowej przy
wysiłku czy zdenerwowaniu.
Czynniki ryzyka
•
•
Zawał mięśnia sercowego występuje na ogół po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet,
zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynników ryzyka należą:
starzenie się (wiek krytyczny: u mężczyzn 32-50 lat, u kobiet 45-70)
• płeć męska !-dlaczego?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
palenie tytoniu
nadciśnienie tętnicze
inne przyczyny przerostu lewej komory serca (kardiomiopatia, przerost po stosowaniu leków
sterydowych)
wysoki poziom cholesterolu
zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL
wysoki poziom trójglicerydów
niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego
wysoki poziom kwasu moczowego
brak aktywności fizycznej
marskość wątroby (i wynikające z niej zaburzenia metaboliczne)
cukrzyca
predyspozycje rodzinne i genetyczne (zawał w rodzinie w wywiadzie)
otyłość (zwłaszcza brzuszna)
Objawy
Podmiotowe (subiektywne)
• bardzo silny ból w klatce
piersiowej, nieustępujący po
odpoczynku i po nitratach
(nitrogliceryna), piekący,
dławiący, rozpierający,
promieniujący do żuchwy,
lewej kończyny górnej (lub
obu)
• panika, lęk przed śmiercią
• duszność
•
•
•
•
•
•
Przedmiotowe (obiektywne)
bladość
lepki pot
spadek ciśnienia tętniczego
tachykardia - wzrost częstości akcji serca, lub
inne zaburzenia tętna
pobudzenie ruchowe
Rehabilitacja
• Rehabilitację rozpoczyna się po ustąpieniu
bólu zawałowego, zmniejszeniu aktywności
enzymów i obniżeniu temperatury.
Udar mózgu (ang. stroke)
• jest to nagłe
ogniskowe lub
uogólnione zaburzenie
czynności mózgu
utrzymujące się
powyżej 24 godzin lub
prowadzące do
śmierci wywołane
jedynie przez
przyczyny naczyniowe.
Udar mózgu - fragment objęty ogniskiem
krwotocznym
Typy udarów:
• Niedokrwienne (ok.80%)
– Spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych
naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)
– Spowodowane zmianami w małych tętnicach
mózgowych (ok.20%)
– Spowodowane zatorem (ok.30%)
• Krwotoczne (ok.20%)
– Krwotoki śródmózgowe (ok.15%)
– Krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)
Objawy udaru mózgu
• Najczęstszymi objawami udaru mózgu jest nagłe wystąpienie:
• niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej
stronie ciała
• "znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała
• zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy
• silnego bólu głowy bez znanej przyczyny
• zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu
słów oraz w wypowiadaniu się
• zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach
Ułożenie pacjenta
Rehabilitacja chorych po udarze
mózgowym
• Rehabilitacja wczesna
• Rehabilitacja późna
Pielęgnacja rehabilitacyjna
• 1. Zapobieganie odleżynom (obracanie)
• 2. Zapobieganie przykurczom (ułożenie)
• 3. Uregulowanie czynności pęcherza
(cewnikowanie)
• 4. Zapobieganie zapaleniu płuc (udrażnianie
dróg oddechowych)
• 5. Utrzymanie kontaktu z chorym
• 6. Zaopatrzenie ortopedyczne
• Mobilizacja czynnościowa
Fizjoterapia
• 1. Zapobieganie zapaleniu płuc (ćwiczenia
oddechowe, zmiana położenia)
• 2. Zapobieganie przykurczą (ćwiczenia bierne i
bierno-czynne, stymulacja proprioceptywna)
• 3. Zapobieganie zanikowi mięśni i obniżaniu
siły (masaż, ćwiczenia oporowe)
• 4. Elektrostymulacja
• 5. Zapobieganie zrzeszotnieniu kości
(pionizacja)
Psychoterapia i socjoterapia
•
•
•
•
•
1. Akceptacja choroby
2. Logopedia (nauka mowy. czytania, pisania)
3. Utrzymanie kontaktu z chorym i rodzina
4. Przystosowanie do środowiska
5. Zapobieganie stanom nerwicowym
Czynniki hamujące proces rehabilitacji:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czynniki hamujące proces rehabilitacji:
Wiek powyżej 55 roku życia
Zaburzenia mowy
Przedłużające się obniżenie napięcia mięśniowego
Nadmierna spastyczność z przykurczami
Zaburzenia czucia po stronie porażonej
Stany depresji i apatii
Zmiany patologiczne w EEG
Zaburzenia krążenia (świeży zawal m. sercowego, choroba wieńcowa)
Złośliwe nadciśnienie tętnicze
Choroby przemiany materii (cukrzyca, otyłość)
Utrzymujące się zaburzenia równowagi i niezborność
Bóle stawów, zrzeszotnienie kości, podwichnięcie stawu barkowego
Zniekształcenia stopy porażonej (stopa końsko-szpotawa)