Prof - Katedra Ekonomii Ekologicznej

Prof. zw. dr hab. Bogusław Fiedor
Instytut Ekonomii
Katedra Ekonomii Ekologicznej
EKONOMIA
Wybrane elementy współczesnej ekonomii i kierunki jej rozwoju
PROGRAM ZAJĘĆ WYKŁADOWYCH (ZAKRES PRZEDMIOTOWY
EGZAMINU BĄDŹ ZALICZENIA NA PRAWACH EGZAMINU)
I. ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI- PODSTAWOWE PROBLEMY
METODOLOGICZNE I UJĘCIE RETROSPEKTYWNE
1. Definicja ekonomii jako nauki
a) Ekonomia jako nauka o naturalnych prawach gospodarowania (punkt odniesienia:
naturalny porządek ekonomiczny)
b) Ekonomia jako socjologia życia gospodarczego (Marx) i jako teoria ewolucji systemu
ekonomicznego (instytucjonaliści); czynnik wspólny: kluczowa rola nauki i technologii w
rozwoju gospodarczym ( determinizm technologiczny)
c) Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności” i jej znaczenie we współczesnej
ekonomii
d) Definicja Koopmansa (activity analysis)
e) Próby rozszerzania pola badawczego ekonomii jako nauki (tzw. imperializm
ekonomiczny)
2. Neoklasyczna koncepcja ekonomii jako nauki – główne elementy paradygmatu
metodologicznego ENC
2.1.Metodologiczny indywidualizm (MI a holizm metodologiczny);
a) wymiar behawioralny (koncepcja homo oeconomicus), poznawczy (konieczność
identyfikacji „bazy mikroekonomicznej wszystkich zjawisk i procesów gospodarczych;
relacja mikroekonomia – makroekonomia) i ideologiczny (wolność gospodarowania)
b) ogólny neoklasyczny model postępowania jednostki: optymalizacja działań jednostek
c) optymalizacja statyczna i dynamiczna – statyka i dynamika gospodarcza
d) modyfikacje koncepcji homo oeconomicus we współczesnej ekonomii: homo
oeconomicus jako koncepcja heurystyczna o charakterze stochastycznym, Simon,
Leibenstein, homo sustinens
2.2. Koncepcja równowagi w ENC
a) równowaga jako fikcja heurystyczna i jako rzeczywista cecha gospodarowania
b) statyka i dynamika gospodarcza a równowaga statyczna i dynamiczna
c) równowaga mikroekonomiczna i makroekonomiczna
d) równowaga rynkowa: cząstkowa i ogólna (na rynkach dóbr finalnych, dóbr pośrednich i
czynników produkcji), równowaga ogólna statyczna i dynamiczna
e) równowaga a nierównowaga (kontrowersje między ekonomią neoklasyczną a
keynesowską)
f) równowaga jako kategoria stochastyczna
1
2.3. Krytyczny racjonalizm (Popper)
a) „rodowód” – filozofia pozytywizmu jako powszechnie akceptowana ogólna metodologia
nauki
b) istota tzw. falsyfikacjonizmu jako kryterium oceny „naukowości” uogólnień nauki
ekonomii (hipotezy, modele, teorie itp.)
3. Metoda badań ekonomii jako nauki
3.1.Indukcja a indukcja (w nawiązaniu do sporu: indywidualizm poznawczy a holizm
poznawczy)
3.2.Istota myślenia abstrakcyjnego
3.3.teorie i modele ekonomiczne
3.4.paradygmaty i programy badawcze
3.5.jak mierzyć postęp/rozwój ekonomii jako nauki
a) kryterium zdolności do objaśniania zjawisk i procesów gospodarczych (kryterium tzw.
realizmu naukowego)
b) kryterium utylitarności
c) kryterium siły predykcji (Friedman)
d) kryterium efektywności Mongina (tzw. realizmu instrumentalnego): wyższej (rosnącej) w
stosunku do teorii konkurencyjnych efektywności w rozwiązywaniu problemów naukowych
4. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna
5. Kryteria wyodrębniania szkół/kierunków teoretycznych w ekonomii
5.1.Interpretacja kategorii/praw ekonomicznych
a) Naturalna a historyczna
b) Deterministyczna a stochastyczna
c) Przyczynowo-skutkowa (kauzalna) a funkcjonalna
d) Ekonomia jako nauka zajmująca się badaniem modeli i teorii ekonomicznych a nie
poszukiwaniem obiektywnych praw/prawidłowości gospodarowania
5.2.Państwo i rynek
makroekonomicznej
jako
mechanizmy
koordynacji
i
optymalizacji
w
skali
a) istota tzw. paradygmatu rynku
b) paradygmat rynku a istota tzw. regulacji publicznej w gospodarce rynkowej
c) paradygmat państwa (planowania): zróżnicowanie przyczyn potrzeby podejmowania
przez państwa funkcji koordynacyjnych i optymalizacyjnych
6. Ogólna periodyzacja rozwoju ekonomii jako nauki
6.1. Okres „przednaukowy” (podstawowe cechy)
6.2. Wyodrębnienie się ekonomii jako nauki (przyczyny, główne szkoły, metoda badań i
akceptowana ideologia gospodarcza, podstawowe problemy badawcze)
6.3. Powstanie i rozwój „ekonomii współczesnej” (od nurtu subiektywnomarginalistycznego do czasów dzisiejszych)
2
ELEMENTY RACHUNKU MIKROEKONOMICZNEGO
1.Racjonalność, skuteczność, efektywność i optymalność w gospodarowaniu








instytucjonalne warunki mikroekonomicznej racjonalności
(istnienie gospodarki
rynkowej jako wstępna przesłanka racjonalności)
racjonalność rzeczowa i metodologiczna
racjonalność a skuteczność
efektywność jako wielkość skalarna (jako element w zbiorze wartości/rozwiązań
dopuszczalnych)
optymalność jako wielkość zero-jedynkowa
Poszukiwanie
rozwiązań
optymalnych
jako
ogólny
model
zachowań
mikroekonomicznych
Optymalność statyczna a optymalność dynamiczna; narzędzia analityczne dla
rozwiązywania
problemu
optymalności
zachowań
(rozwiązania
„heurystyczne”,„graficzne”, rozwiązania analityczne); funkcja celu i warunki
ograniczające
Optymalność a równowaga mikro i makroekonomiczna; konieczność przyjęcia założenia
o tzw. agencie/podmiocie reprezentatywnym (kierującym się kryterium maksymalizacji
użyteczności) w przypadku podejścia makroekonomicznego
2. Tradycyjne ujęcie kosztów w mikroekonomii a koszty społeczne



Teoria efektów zewnętrznych i wynikające z niej koszty zewnętrzne/społeczne
Równowaga rynkowa (cząstkowa) a koszty zewnętrzne
Metody internalizacji kosztów zewnętrznych oraz ograniczania zakresu ich występowania
3. Koszty transakcyjne




Pojęcie i rodzaje kosztów transakcyjnych
Koszty transakcyjne jako rzeczywiste koszty przedsiębiorstwa i gospodarki
Koszty transakcyjne a wielkość przedsiębiorstwa
Koszty transakcyjne a ewolucja systemów ekonomicznych
4. Analiza kosztów i korzyści (cost-benefit analysis) jako narzędzie wyborów
ekonomicznych (w skali mikro i makro)




AKK a rynkowa wycena potencjalnych wariantów i wybór optymalnego rozwiązania
Najważniejsze obszary AKK
Metody wyceny kosztów i korzyści (na przykładzie kosztów i korzyści środowiskowych)
Maksymalizacja NPV, maksymalizacja korzyści na jednostkę efektu oraz minimalizacja
kosztów na jednostkę efektu jako zasady wyboru projektu/strategii w AKK
MODELE ZACHOWANIA KONSUMENTA (GOSPODARSTWA
DOMOWEGO)
Teoria użyteczności - rys historyczny

Arystoteles, ekonomia klasyczna (Ricardo: praca i rzadkość jako mierniki wartości
wymiennej dóbr, paradoks „wody i diamentu”)
3


Prawa Gossena jako podstawa teorii użyteczności
Podstawowe kierunki rozwoju teorii użyteczności: teoria kardynalna i ordynalna
Prawo malejącej użyteczności krańcowej


PMUK a prawo malejącej krańcowej stopy substytucji
Interpretacja formalna PMUK
Równowaga konsumenta (drugie prawo Gossena) z uwzględnieniem pieniądza
(użyteczności krańcowej pieniądza)
Krzywe obojętności konsumpcji jako podstawowy model OTU



założenia, kształt, wzajemne położenie – aspekty formalne i ekonomiczne
Punkt równowagi konsumenta – interpretacja formalna i ekonomiczna
Analityczne rozwiązanie problemu równowagi konsumpcji (problem równowagi
konsumpcji jako zadanie optymalizacji statycznej)
Najważniejsze rozwinięcia współczesnej teorii użyteczności



Równowaga konsumenta a właściwości (cechy jakościowe)dóbr (Lancaster)
Teoria ujawnionych preferencji Samuelsona)
Hipoteza maksymalizacji subiektywnej użyteczności oczekiwanej (niepewność i
ryzyko a wybór konsumenta)
II. ELEMENTY WSPÓŁCZESNEJ TEORII PRODUKCJI I PODZIAŁU
II.A. NEOKLASYCZNA TEORIA PRODUKCJI I PODZIAŁU
1. Teoria malejącej produkcyjności krańcowej czynników wytwórczych (TMPK)
a) Produkcyjny i wartościotwórczy charakter wszystkich czynników produkcji
b) Prawo malejącej produkcyjności krańcowej jako uniwersalne prawo gospodarowania
c) Produkt krańcowy czynnika wytwórczego jako miara jego udziału w wytworzonym
produkcie, podstawa wynagrodzenia jednostkowego oraz ceny rynkowej czynnika
2. Koncepcja neoklasycznej funkcji produkcji – funkcja produkcji jako podstawowy
model neoklasycznej teorii produkcji
a) Ogólna definicja funkcji produkcji
b) Koncepcja homogenicznego kapitału i pracy jako warunek istnienia neoklasycznej funkcji
produkcji :
c) zakres substytucyjności pracy i kapitału, pojęcie rocznika kapitału i rocznikowej funkcji
produkcji oraz interpretacja postępu technicznego w standardowej neoklasycznej teorii
produkcji
d) Właściwości neoklasycznej funkcji produkcji: formalne i ekonomiczne
3. Podstawowe rodzaje analityczne neoklasycznej funkcji produkcji
a) technologiczne korzyści skali oraz elastyczność substytucji (związek między krańcową
stopą substytucji a technicznym uzbrojeniem pracy) jako kryteria wyodrębniania
podstawowych postaci analitycznych funkcji produkcji
4
b) Funkcja produkcji Cobba-Douglasa: właściwości formalne i ekonomiczne (stałość
udziałów z pracy i kapitału w produkcie jako szczególna właściwość funkcji produkcji CD)
c) Elastyczność substytucji a udział dochodów z pracy i kapitału w produkcie
d) Funkcja produkcji CES jako uogólniona postać funkcji C-D
4. Podział produktu społecznego w modelowym ujęciu funkcji produkcji
a) „techniczny” charakter neoklasycznej teorii podziału
b) proporcje podziału w ujęciu funkcji Solowa (produkt na jednego zatrudnionego jako
funkcja technicznego uzbrojenia pracy)
c) ujęcie analityczne proporcji podziału: wzrost technicznego uzbrojenia pracy i akumulacji
kapitału a proporcje podziału produktu między kapitał i pracę
d) implikacje społeczne neoklasycznej teorii podziału
II.B. POSTKEYNESOWSKA TEORIA PRODUKCJI I PODZIAŁU
1. Keynesizm, neokeynesizm, postkeynesizm
a) Istota tzw. rewolucji keynesowskiej
b) Wielka neoklasyczna synteza (Samuelson)
c) Neokeynesizm (jako nowa keynesowska makroekonomia)
2. Postkeynesizm – charakterystyka ogólna)
a) kontynuacja keynesowskiej makroekonomii przy odrzuceniu neoklasycznej teorii
produkcji i podziału
b) różnice metodologiczne w stosunku do ekonomii neoklasycznej
3. Podstawowe kierunki krytyki neoklasycznej teorii produkcyjności krańcowej (TPK) i
marginalnej teorii podziału (MTP) w ekonomii postkeynesowskiej (EPK)
a) Przystawalność podstawowych kategorii i twierdzeń TPK/MTP do rzeczywistości
gospodarczej oraz możliwość ich empirycznej identyfikacji i weryfikacji
b) Wewnętrzna zgodność TPK/MTP (spór wokół teorii kapitału)
c) Główny kierunek krytyki
(sporu): zakwestionowanie możliwości konstrukcji
neoklasycznej agregatowej funkcji produkcji







Ujednorodnienie kapitału możliwe jest (choć też z ograniczeniami) w skali mikro,
nigdy zaś w skali makroekonomicznej
W praktyce mówić można jedynie o substytucji ex ante, a nie ex post
Świadome utożsamianie w TPK/MTP kapitału jako zasobu rzeczowych środków
produkcji z kapitałem jako zasobem środków finansowych przynoszących zysk
W praktyce nie można mówić o ciągłości procesu substytucji, ale o skokowym
przechodzeniu między procesami wytwarzania mającym stałe proporcje kapitał/praca
Agregacja kapitału jest w praktyce możliwa tylko za pośrednictwem cen czynników
produkcji (stopa procentowa, r, i płaca, w)
Koncepcja tak zwanych cenowych efektów Wicksella
Funkcja postępu technicznego Kaldora jako alternatywa dla neoklasycznej funkcji
produkcji
5
4. Kapitał, zysk i płaca w ujęciu postkeynesowskim - funkcjonalna teoria podziału
ekonomii postkeynesowskiej





Punkt wyjścia – przyjęcie określonej struktury klasowej społeczeństwa
Podział produktu jest głównie zdeterminowany instytucjonalnie (znaczenie poziomu
utrzymania robotników, kolektywne przetargi, neoricardianizm)
Rezydualny charakter dochodów z kapitału, praca jedynym realnym czynnikiem produkcji
Kapitał (realny) jest określony (podobnie jak w ekonomii klasycznej) czasem pracy przy
zatrudnianiu robotników, a jego wartość (k) zależy (efekty Wicksella) od cen zarówno od
płacy jednostkowej (w), jak i stopy procentowej (r):
Płaca nie jest określona produktem marginalnym kapitału, lecz wynika z dążenia
kapitalistów do osiągnięcia założonej stopy zysku
III. NOWE KIERUNKI W TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA
1. Standardowy, neoklasyczny model przedsiębiorstwa
 Jedność funkcji właściciela i przedsiębiorcy (jednoosobowość decyzji i ryzyka)
 Racjonalność mikroekonomiczna (homooeconomicus) – dążenie do maksymalizacji
funkcji celu, czyli zysku księgowego, w warunkach ograniczenia budżetowego
 Jednorodny produkt
 Czynniki produkcji doskonale podzielne i w pełni substytuowalne
 Doskonała informacja
 Doskonała przewidywalność przyszłości i brak ryzyka (lub możliwość doskonałego
nim zarządzania)
 Hipoteza zysku zerowego (dotyczy przedsiębiorstw działających w warunkach
doskonałej, a także tzw. potencjalnej konkurencji
 Brak kosztów społecznych i kosztów transakcyjnych
 Przedsiębiorstwo jako „czarna skrzynka”
2. Główne kierunki krytyki neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa
 Krytyka hipotezy maksymalizacji użyteczności
 Przedsiębiorstwa działają w warunkach niepewności i ryzyka
 W dużych a nawet średnich przedsiębiorstwach występuje rozproszenie własności –
różnice w funkcjach celu, posiadanych informacji itd.
 W dużych przedsiębiorstwach występuje oddzielenie funkcji zarządzania i funkcji
właścicielskich (tzw. rewolucja menedżerska)
3. Alternatywne modele przedsiębiorstwa (jako próby odkrycia wnętrza „czarnej
skrzynki”)
3.1. Ogólne podstawy



nowe ujęcia racjonalności mikroekonomicznej
nowe kierunki rozwoju teorii mikroekonomicznej
teorie odwołujące się do współczesnych nauk o zarządzaniu
3.2. Menedżerskie modele przedsiębiorstwa
6


specyfika funkcji użyteczności menedżera
(potencjalna) zmiana funkcji celu przedsiębiorstwa
1. Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji przychodu ze sprzedaży
(W.J.Baumol)
2. Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji zrównoważonej stopy
wzrostu (R. Marris)
3.3. Model oparty na koncepcji x – nieefektywności H.Leibensteina



punkt wyjścia: „luka efektywności”, czyli różnica między kosztem rzeczywistym a
potencjalnie najniższym
zróżnicowane przyczyny x – nieefektywności (głownie niekompletna informacja i
słaba presja konkurencyjna)
„selektywna racjonalność” poszczególnych pracowników, menedżerów itp.
3.4. Behawiorystyczny model przedsiębiorstwa (R.M.Cyert, J.G. March)




punkt wyjścia: odrzucenie hipotezy maksymalizacji użyteczności i przyjęcie
koncepcji zachowań zadowalających H.Simona
cel: budowa modelu zachowania firmy w warunkach niepewności na niedoskonale
konkurencyjnych rynkach
przedsiębiorstwo nie jest „czarną skrzynką” ale koalicją różnych osób i grup
(różne funkcje celu)
problem podstawowy: konflikty interesu między różnymi grupami interesariuszy,
3.5. Alokacyjna teoria przedsiębiorstwa



punkt wyjścia: teoria kosztów transakcyjnych
przedsiębiorstwo powstaje aby minimalizować koszty transakcyjne rynku (wynika
stąd optymalna wielkość przedsiębiorstwa)
przedsiębiorstwo jako alternatywny w stosunku do rynku mechanizm lokowania
zasobów między wyznaczone cele i sposoby ich osiągania
3.6. Agencyjna koncepcja przedsiębiorstwa




punkt wyjścia: teoria agenta i pryncypała
asymetria informacji i występowanie działań oportunistycznych
działanie w warunkach niepewności – niemożliwość deterministycznego
połączenia nakładów i wyników
czynniki determinujące wynagrodzenie agenta
3.7. Zasobowa teoria przedsiębiorstwa
 związana zarówno z teorią ekonomi, jak i naukami o zarządzaniu
 punkt wyjścia: rozszerzone pojmowanie zasobów i określony sposób ich
pojmowania
 budowa przewagi firmy polega na: 1) powiększaniu (co do ilości/jakości) zasobów
i 2) poszukiwaniu możliwości nowych ich zastosowań
3.8. Pozostałe ważne teorie przedsiębiorstwa
7




kompetencyjna teoria przedsiębiorstwa
innowacyjna teoria przedsiębiorstwa
ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa
ekologiczna teoria przedsiębiorstwa
NOWE KIERUNKI W TEORII RYNKU I KONKURENCJI
1.
Standardowe modele rynku/konkurencji(zestawienie tabelaryczne)
2.
Rynki z niedoskonałą konkurencją

Koncepcja rynków z asymetrycznym podziałem informacji (G.A.Akerloff)
- oferenci i nabywcy mają różne informacje odnośnie cen i jakości odpowiadającej
poszczególnym poziom cen
-

przewaga informacyjna co do jakości po stronie oferentów prowadzi do
negatywnej selekcji firm
równowaga kształtuje się ale jest zniekształcona
Koncepcja nierównowagi rynków (nowa mikroekonomia)
- oparta również na założeniu o niedoskonałej/niekompletnej
informacji
(G.J.Stigler, A.A.Alkian)
-
3.
kolejne założenie: niedoskonałości informacji jest zmniejszana, ale z powodu
wysokich kosztów nie opłaca się jej całkowicie eliminować
efekt: ceny nie równoważą popytu i podaży
dotyczy głównie sytuacji, że nie opłaca się (wysokie koszty) dokładnie szacować
wielkości popytu (chodzi o dobra o szczególnie zmiennym popycie), aby
dokładnie a) dostosować podaż do popytu przy danej cenie albo b) dostosować
cenę do założonej podaży
Konkurencja jako proces (L.Misses, A.von Hayek)

-
Konkurencja jako proces katalaktyczny
konkurencja to nie stan rynku lecz ciągły proces rywalizacji
konkurencja dotyczy dostępu do rzadkich zasobów lub okrywania nowych
rozwiązań/zasobów
konkurencja jako proces polega na zdobywaniu informacji i osiągani z tego tytułu
prywatnych korzyści
konkurencja ma charakter spontaniczny, ale odbywa się według powszechnie
akceptowanych reguł
szczególnym przypadkiem jest koncepcja konkurencji J.A.Schumpetera (proces
„twórczej destrukcji”)
 Konkurencja jako proces ewolucyjny (ekonomia ewolucyjna, ewolucyjna koncepcja
firmy: R.R.Nelson, i S.G.Winter, A.A.Alchian/M.Friedman)
- generalnie: nawiązanie do teorii ewolucji, zarówno Darwina, jak i współczesnej
(opartej na nowoczesnej genetyce)
- konkurencja jako proces „naturalnej selekcji firm” i ich adaptacji do
zmieniających się warunków działań; adaptacja poprzez innowacje, jak i przez
imitację działań innych firm
8
4.

pojęcie „rutyny” jako odpowiednika genotypu w ewolucji biologicznej
rozwój firmy to poszukiwanie rutyny; przez innowacje, imitację, przejęcia firm,
mobilność personalną to odpowiednik mutacji jako zmiany genotypu
„mutacja” zwykle nie polega na znajdowaniu rozwiązań opylanych ale
satysfakcjonujących (Simon)
„nowe rutyny” są zwykle „nieodległe” od „starych rutyn” (Nelsone/Winter)
Teoria konkurencji potencjalnej (W.J.Baumol i inni)
Rynek potencjalnie konkurencyjny ma szereg cech podobnych do rynku doskonale
konkurencyjnego
- brak barier wejścia i wyjścia
- brak kosztów wejścia i wyjścia (sunk costs = 0)
- data wejścia nie ma znaczenia jeśli chodzi o pozycję konkurencyjną
- brak barier wejścia/wyjścia i sunk costs = 0 oznacza istnienie stałej presji
konkurencyjnej, tak dla firm działających w warunkach konkurencji
monopolistycznej, czy nawet monopolu,
- konkurencja potencjalnie prowadzi (teoretycznie) do takich samych skutków
jak konkurencja doskonała
- równowaga jest efektywna (nawet przy bardzo małej liczbie oferentów i
zróżnicowanych, czyli niehomogenicznych dobrach
5. Teoria konkurencji/innowacji Schumpetera
 generalnie i rodzaj „teorii ewolucyjnej”
 podstawy konkurencji są przemiany styrukturalno-innowacyjne
 punkt wyjścia: rozróżnienie między statyką i dynamiką gospodarczą
 dynamika: kategoria centralna to przedsiębiorca i innowacje (szerokie rozumienie
innowacji)
 triada: wynalazek → innowacje → imitacja ( dyfuzja innowacji)
 innowacja jako źródło zysku przedsiębiorcy
 proces rozwoju rynku jako proces „ twórczej destrukcji”
NURT INSTYTUCJONALNY W EKONOMII WSPÓŁCZESNEJ –
EKONOMIA NEOINSTYTUCJONALNA (ENI) A NOWA EKONOMIA
INSTYTUCJONALNA (NEI)
1. ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice metodologiczne i teoriopoznawcze
1.1. Ekonomia neoinstytucjonalna



Krytyka ekonomii neoklasycznej: metodologicznego indywidualizmu, sposobu
pojmowania ekonomii jako nauki i sposobu rozumienia rozwoju społecznogospodarczego
System ekonomiczny jako ewolucyjny proces zawierający dychotomiczne
sprzeczności, nauka i technologia jako główne siły sprawcze rozwoju, istota tzw.
logiki rozwoju
Sposób pojmowania równowagi ekonomicznej (Commons, Galbraith, Myrdal)
1.2. Nowa Ekonomia Instytucjonalna - geneza i podstawy teoretyczno-metodologiczne :
teoria kosztów transakcyjnych i teoria praw własności
9






prawa własności – istota ujęcia ekonomicznego
koszty transakcyjne – istota i rodzaje
wąskie i szerokie ujęcie kosztów transakcyjnych
koszty transakcyjne a prawa własności
przyczyny i rodzaje kosztów transakcyjnych w gospodarkach realnego socjalizmu
kryterium minimalizacji kosztów transakcyjnych
1.3. Nowa Historia Gospodarcza i Nowa Ekonomia Polityczna
transakcyjnych w długim okresie (w perspektywie historycznej)





- analiza kosztów
Kryterium minimalizacja kosztów transakcyjnych a zmienność systemów społecznopolitycznych
Ekonomiczna teoria państwa w ujęciu J. Buchannana; istota państwa „ochronnego”,
„regulacyjnego” i „produkcyjnego”.
Ekonomiczna teoria regulacji publicznej – charakterystyka ogólna
Podstawowe twierdzenia ekonomicznej teorii regulacji publicznej
Ogólna definicja i elementy składowe Nowej Ekonomii Instytucjonalnej
DYSKUSJE WOKÓŁ ROLI PAŃSTWA W GOSPODARCE – PAŃSTWO JAKO
PODMIOT GOSPODARUJĄCY
1. Rynek i państwo jako mechanizmy koordynacji i optymalizacji działalności gospodarczej
w skali makroekonomicznej




Dychotomia instytucjonalna doskonały rynek – doskonałe państwo
Paradygmat rynku vs. paradygmat państwa (planowania)
Dychotomia instytucjonalna niedoskonały rynek – niedoskonałe państwo
Współzależność błędów rynku i błędów państwa
2. Istota ekonomicznej funkcji państwa w ujęciu paradygmatu rynku



konkurencja doskonała jako mechanizm prowadzący do maksymalizacji dobrobytu
społecznego (optimum Pareto)
Błędy rynku i ich rodzaje
Błędy rynku przyczyna tzw. regulacji publicznej w gospodarce rynkowej
3. Istota regulacji publicznej (w zgodności z paradygmatem rynku)





Szeroka i wąska definicja regulacji publicznej
Regulacja publiczna a stabilizacja makroekonomiczna
Regulacja publiczna a regulacja społeczna
Podstawowe instrumenty/narzędzia regulacji publicznej
Normatywna teoria regulacji publicznej vs. ekonomiczne teorie regulacji
4. Ekonomiczne funkcje państwa w ujęciu paradygmatu państwa

Punkt wyjścia: odrzucenie modelu doskonałego rynku i uznanie go za mechanizm
zawodny (niedoskonały) z punktu widzenia maksymalizacji dobrobytu społecznego
10


Zróżnicowanie przyczyn oraz zakresu w jakim państwo powinno wspomagać bądź
(trwale lub czasowo) zastępować mechanizm rynkowy (nurt keynesowski, ekonomia
marksistowska, ekonomia instytucjonalna, ekonomiści w krajach rozwijających się)
Rola państwa w ujęciu ordoliberalizmu
5. Niedoskonały rynek vs. niedoskonałe państwo



źródła/przyczyny błędów państwa jako mechanizmu koordynacyjno-optymalizacyjnego
współzależność błędów państwa i błędów rynku
Państwo jako quasi rynek oraz krytyka optymalizacyjnych funkcji państwa (spór wokół
racjonalności gospodarowania w socjalizmie oraz krytyka socjalistycznego systemu
gospodarczego w ramach neoklasycznej analizy porównawczej systemów
gospodarczych)
6. Cztery poziomy oddziaływania państwa na gospodarkę





regulacja publiczna
stabilizacja makroekonomiczna
regulacja instytucjonalna
polityka strukturalna, jej elementy oraz interpretacja w ujęciu paradygmatu rynku i
paradygmatu państwa
kontrowersje wokół funkcji dystrybucyjnej państwa
7. Ekonomiczne funkcje państwa w warunkach globalizacji i tworzenia się tzw. nowej
gospodarki
7.1. Czynniki koniunkturalne a rosnące
współczesnego rozwoju gospodarczego




znaczenie
uwarunkowań
strukturalnych
Korporacje ponadnarodowe
Proces wirtualizacji kapitału
Autonomizacja i globalizacja rynku finansowego rynku finansowego
Regionalna integracja gospodarcza
7.2. Potrzeba poszukiwania i definiowania ekonomicznych funkcji i celów państwa poza
ekonomią głównego nurtu





Teoria zrównoważonego rozwoju
Nowa ekonomia polityczna
Nowa historia gospodarcza
Teorie ewolucyjne
Ordoliberalizm
WYZWANIA
DLA
WSPÓŁCZESNEJ
EKONOMII:
MODYFIKACJA
PARADYGMATU I WSPÓŁPRACA Z INNYMI DZEDZINAMI NAUKI
1. Uwagi wstępne– wybrane elementy ogólnej filozofii rozwoju ekonomii jako nauki
1.1. Czynnik historyczny i logiczny w rozwoju ekonomii jako nauki
11



rozwój ekonomii jako "odpowiedź" na zmieniające sie w czasie warunki (techniczne,
instytucjonalne i inne) funkcjonowania przedsiębiorstw i gospodarki
rozwój ekonomii jako krytyczna refleksja i synteza wcześniejszych osiągnięć i dążenie do
doskonalenia metod badawczych oraz precyzowania domeny badawczej (z tendencją do
tak zwanego imperializmu ekonomicznego)
współzależność obu czynników
1.2. Kryteria postępu/rozwoju ekonomii jako nauki
2. Kluczowe problemy i wyzwania rozwoju ekonomii jako nauki






Kontynuacja vs. poszukiwanie nowego paradygmatu
Znaczenie Nowej Ekonomii Instytucjonalnej (NEI) dla wzrostu wartości poznawczej i
rozszerzenia domeny badawczej ekonomii jako nauki
Czy NEI określa nowy paradygmat?
Ekonomia a inne nauki społeczne: ekonomiczny imperializm vs. potrzeba współpracy
Ekonomia a nauki o zarządzaniu
Ekonomia a nowe trendy gospodarcze, technologiczne i cywilizacyjne oraz nowe idee
społeczne
3. Kontynuacja vs. poszukiwanie nowego paradygmatu
3.1. Metodologiczny indywidualizm (MI)jako podstawa tożsamości metodologicznej
ekonomii jako nauki




Krytyka MI przez tzw. realizm poznawczy (Lawson, Lewis)
Założenie o powszechnej racjonalności mikroekonomicznej (Hipoteza Maksymalizacji
Użyteczności) : główne kierunki krytyki i wczesne modyfikacje (H. Leibenstein,
H.Simona, koncepcja REMM)
Dalsze modyfikacje: monetaryzm (niedoskonała wiedza vs. proces learning by doing),
Nowa Klasyczna Ekonomia (hipoteza racjonalnych oczekiwań vs. hipoteza
adaptacyjnych oczekiwań), Nowa Keynesowska Ekonomia (możliwość podejmowania
działań "niemaksymalizujących" przez przedsiębiorstwa)
Potrzeba wzbogacania podstaw mikroekonomicznych ekonomii głównego nurtu poprzez
otwarcie na osiągnięcia ekonomii behawioralnej i ekonomii złożoności
3.2. Ekonomia behawioralna








Definicja, niejednorodny charakter i podstawowe elementy składowe
Ekonomia behawioralna a tzw. rewolucja anty-Paretowska
Podstawie twierdzenia ekonomii behawioralnej
dualna koncepcja człowieka jako jednostki gospodarującej
Awersja do ryzyka i dążenie do optymalizowania działań w krótkim (danym) okresie
Krytyka neoklasycznego podejścia do wyborów intertemporalnych (międzyokresowych)
Altruizm jako podstawa działań indywidualnych
Weryfikacja empiryczna podstawowych twierdzeń: ekonomia behawioralna a ekonomia
eksperymentalna
3.3 Ekonomia złożoności
12



Ekonomia złożoności jako próba interdyscyplinarnej (w obrębie nauk ekonomicznych)
oraz "międzydziedzinowej syntezy"
Komponenty składowe: ekonomia psychologiczna, ekonomia ewolucyjna, ekonomia
eksperymentalna, ewolucyjna teoria gier, symulacje komputerowe i inne
Ekonomia złożoności jako próba stworzenia nowego paradygmtu (triada: celowe
zachowanie - "samoograniczany" interes własny - trwałość rozwoju)
4. Znaczenie Nowej Ekonomii Instytucjonalnej (NEI) dla wzrostu wartości poznawczej i
rozszerzenia domeny badawczej ekonomii jako nauki
4.1. Główne osiągnięcia NIE
 Wykazanie zależności między neoklasycznie rozumianym wzrostem gospodarczym a
otoczeniem (środowiskiem) instytucjonalnym gospodarki
 Ukazanie znaczenia niematerialnych form kapitału (społeczny, moralny i polityczny) w
procesie wzrostu i rozwoju
 Wypracowanie kategorii I sposobów analizy przydatnych w teoretycznej refleksji nad
procesem transformacji 9przejścia od gospodarki planowej do rynkowej
 4.2. NEI jako wzbogacenie paradygmatu ekonomii głównego nurtu (neoklasyczna teoria
instytucji)
5. Ekonomia a nauki o zarządzaniu
5.1. Podstawowe różnice poznawcze i metodologiczne między ekonomią a naukami o
zarządzaniu oraz główne obszary kontrowersji
5.2. Integracja ekonomii i nauk o zarządzaniu poprzez rozszerzenie w obu dyscyplinach
zakresu badań empirycznych i eksperymentalnych



Mikroekonomia a zarządzanie
Ekonomia menedżerska jako obszar potencjalnej współpracy ekonomii (mikroekonomii)
i nauk o zarządzaniu (zarządzania strategicznego)
Teorie firmy/organizacji jako najważniejszy obszar zbieżności i różnic między ekonomią
a zarządzaniem
6. Ekonomia a nowe trendy gospodarcze, technologiczne i cywilizacyjne oraz nowe idee
społeczne
6.1. Fundamentalne wyzwania:




Powstanie tzw. Nowej Gospodarki i Społeczeństwa Opartego na Wiedzy oraz rosnąca
rola edukacji i innowacji we wzroście społeczno-ekonomicznym
Globalizacja światowej gospodarki
Ekologiczne i energetyczne bariery wzrostu
Wpływ odrębności kulturowych I religijnych na wzorce zachowań mikroekonomicznych
oraz modele rozwoju społeczno-ekonomicznego
6.2. Ekonomia a zagrożenia i problemy związane ze współczesnym kryzysem ekonomicznym
i finansowym ( z uwzględnieniem kulturowego wymiaru kryzysu)
13