Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli

Ewolucja ekonomii politycznej
i jej miejsce we współczesnej
myśli ekonomicznej
Jerzy Wilkin
Karolina Jadkowska
Początki ekonomii politycznej:
 Prekursor- Antoine de Montchretien
 Francja i Wielka Brytania
 Reprezentanci klasycznej ekonomii politycznej:
A. Smith
J.S. Mill
D. Hume
K. Marks
Nowe spojrzenie na ekonomię:
 Większe zainteresowanie ekonomistów:
Funkcjonowaniem gospodarki
Procesami gospodarczymi pod kątem zjawisk
społecznych
Źródłami bogactwa narodów i mechanizmami
podziału tego bogactwa
Funkcjonowaniem państwa i jego relacji z
względnie autonomicznym rynkiem
Procesami reprodukcji w gospodarce
Klasyczna ekonomia polityczna:
 Główne założenie: względna autonomia
gospodarki opartej na mechanizmie rynkowym
 Wydanie przez Marshalla książki w 1980r co
doprowadziło do zerwania z tradycją ekonomii
politycznej i początku ekonomii politycznej jako
„outsider” głównego nurtu ekonomii
 Marksistowska ekonomia polityczna jako
„urzędowa” forma ekonomii w krajach
komunistycznych
Ekonomia instytucjonalna:
 Kierunki ekonomii instytucjonalnej:
Klasyczna ekonomia instytucjonalna – kierunek
kontynujący tradycje amerykańskiego
instytucjonalizmu
Nowa ekonomia instytucjonalna – kierunek
wprowadzający problematykę instytucjonalną do
neoklasycznej ekonomii
Instytucjonalne podejście do
ekonomii wg Smitha:
 Instytucje formalne i nieformalne:
 system prawa, normy moralne i etyczne, organizacyjna
struktura państwa, stosunki własnościowe itp.
 Powiązanie między:
 wolnością gospodarczą i polityczną
 prawami prywatnej własności a sprawiedliwym
państwem
 inwidualnymi osobami kierującymi się egoistycznym
interesem a częściowo troską o konsekwencje swoich
działań dla innych
Instytucjonalne podejście do ekonomii
wg Marksa:
 Stosunki produkcji, czyli ekonomiczna baza
społeczeństwa = system instytucjonalny
gospodarki, z prawami własności jako
najważniejsze typ instytucji dla gospodarki
 Instytucje formalne i nieformalne, które składają
się na tzw. nadbudowę społeczeństwa
Klasyczny instytucjonalizm:
 Przedstwiciele: T.Veblen, J.R. Commons, W.C.
Mitchell
 Kontynuatorzy po II wojnie: C. Ayers, J.K.
Galbraith
 Przedstawiciele w Europie: G. Myrdal, K. Polany,
K.W. Kapp
 Opozycja względem ekonomii neoklasycznej
 Przez 40 lat marginalny charakter
instytucjonalizmu
Wspólne cechy ekonomii politycznej i
instytucjonalizmu:
 Interdyscyplinarność
 Ewolucyjność
 Systemowe i holistyczne podejście do analizy
gospodarowania
 Zmienność preferencji i zachowań ludzi w procesach
gospodarowania
 Traktowanie gospodarki jako systemu władzy
 Zwracanie szczególnej uwagi na procesy dystrybucji
dochodów i bogactwa
 Docenienie pierwiastka normatywnego w ekonomii
Instytucjonalne podejście do ekonomii
wg Myrdala:
 Podejście instytucjonalne uzyska przewagę nad
„ekonomią konwencjonalną” :
„Ujęcie bardziej instytucjonalne zyska na
znaczeniu po prostu dlatego, że jest ono potrzebne
do skutecznego radzenia sobie z problemami
praktycznymi i politycznymi, jakie się wokół nas
piętrzą i wręcz nas przygniatają”
Nowa ekonomia instytucjonalna
wg O. Williamsona:
 Nie kwestionuje ekonomii neoklasycznej lecz
rozszerza analizę ekonomiczną na struktury
instytucjonalne w jakich funkcjonuje gospodarka
 Stwierdzenie, że ekonomia polityczna ingeruje w
nauki społeczne
 Rozwój gospodarczy
wzrost znaczenia
kosztów transakcyjnych
instytucje
Teoria wyboru publicznego:
 Próba zastosowania narzędzi ekonomicznych do
analizy sfery decyzji podejmowanych za
pośrednictwem instytucji politycznych
 Badanie związków między sferą rynku a sferą
polityki
 Przedstawiciel: J. Buchanan
Keynesizm:
 Przedstawiciel: J.M. Keynes
 Krytyka teorii neoklasycznej
 Dużą wagę przywiązywał do zawodności rynku,
stabilizacyjnej roli państwa, znaczenie podziału
dochodu narodowego między różne grupy
społeczne dla wzrostu gospodarczego
Postkeynesizm:
 Przedstawiciele: M. Kalecki, J. Robinson,
N. Kaldor
 Kalecki analizował funkcjonowanie rynku
niedoskonałej konkurencji, zbudował oryginalny
model cyklu koniunkturalnego i teorii rynku
nawiązującej do stratyfikacji klasowej
społeczeństwa kapitalistycznego oraz dokonał
analizy zmian zatrudnienia w powiązaniu z
przebiegiem cyklu koniunkuralnego i
uwarunkowaniami politycznymi
Neoklasyczna ekonomia polityczna:
 Znaczenie, konkretyzacja i ochrona praw
własności
 Analiza efektów zewnętrznych
 Problem dóbr publicznych
 Zagadnienie monopoli i oligopoli
Zawodność rynku
Neoklasyczna ekonomia polityczna cd. :
 Jeśli rynek nie jest w stanie odpowiedzieć
efektywnie tam wkracza państwo
 „Troska o sprawiedliwość i prawa ludzi są w
sferze działalności państwa nie dlatego, że może
ono tu działać bardziej efektywnie, ale dlatego, że
państwo a nie rynek może lepiej wyegzekwować
jednakowe traktowanie i ochronę”
Caporaso, Levine
Międzynarodowa ekonomia polityczna:
 Połączenie ekonomii neoklasycznej i podejścia
charakterystycznego dla ekonomii politycznej
 Powstała z konieczności analizy wzrostu
rozpiętości dochodów i bogactwa między krajami
 Model analizy wzrostu, gdzie wyodrębniono bloki:
gospodarka, rząd, sfera polityki i reszta świata,
między którymi zachodzą różnego rodzaju związki
i zależności
Ekonomia polityczna- nauka pozytywna
czy normatywna:
 Normatywna – odwołuje się do wartości,
przywiązuje dużą wagę do formułowania podstaw
polityki ekonomicznej, zajmuje się kwestią
sprawiedliwości społecznej itp.
 Pozytywna- bada przyczyny „bogactwa narodów”,
przyczyny niedorozwoju i nędzy, czynniki
wpływające na wzrostu gospodarczego itp.
Czynniki wspólne dla przedstawicieli
ekonomii politycznej:
 Zauważają ważną rolę czynników politycznych i
innych nieekonomicznych
 Zwracają uwagę na problemy władzy, konfliktu
interesu, założenia behawioralne dotyczące homo
politicus, role instytucji i zmian instytucjonalnych
oraz zmieniające się struktury świata
 Aktywne zainteresowanie teoriami i podejściami
innych nauk społecznych
 Skłonność do podejścia interdyscyplinarnego
Pytania do przemyślenia:
 Czemu ekonomia polityczna miała marginalny
charakter?
 Czy potrzebna jest interwencja państwa w
gospodarkę i których obszarach?
Dziękuję za uwagę