Chapter 1 - Katedra Ekonomii Politycznej
advertisement
Wykład XIII Beata Łopaciuk-Gonczaryk Wstęp do ekonomii podsumowanie. Wstęp do ekonomii - podsumowanie • Cel wykładu • Informacja o egzaminie i przykładowe pytania egzaminacyjne • Podsumowanie najważniejszych wątków wykładu 2 Cel wykładu • wprowadzenie do kolejnych kursów lub kurs „orientacyjny” dla osób nie studiujących ekonomii • pokazanie, że ekonomia jest istotna i ciekawa • pokazanie sposobu, w jaki ekonomiści tłumaczą świat • przegląd różnych nurtów współczesnej ekonomii • przegląd różnych istotnych problemów ekonomicznych i pokazanie ich przez pryzmat teorii ekonomicznych • odniesienie teorii ekonomicznych do istotnych problemów współczesnego świata 3 Informacje dotyczące egzaminu • dwa terminy do wyboru jako termin pierwszy (25 I – Długa – osoby zapisane, lub 5 II – Krakowskie Przedmieście – pozostałe osoby) • identyczna forma egzaminu, wyniki z obu powyższych terminów będą podane w tym samym czasie • egzamin składa się z 11 pytań testowych (należy wybrać jedną, najlepszą odpowiedź) – 5 pkt za dobrą odpowiedź na pytanie, łącznie 55 pkt i z 3 pytań otwartych (należy wybrać 3 z 4 podanych pytań i na nie odpowiedzieć, max pół strony na pytanie, dobrze widziana zwięzłość, można odpowiedzieć w punktach) – max 15 pkt za odpowiedź na jedno pytanie, łącznie max 45 pkt. • czas pisania egzaminu – 60 minut 4 Egzamin - pytania zamknięte • rozumienie modeli ekonomicznych (tych, które pojawiły się na wykładzie) w oparciu o analizę graficzną • rozumienie pojęć • szczegółowe • trzeba uważnie czytać odpowiedzi! 5 Pytania zamknięte – przykłady (1) • Co się stanie z ilością i ceną równowagi na rynku, gdy popyt wzrośnie ze względu na zmianę preferencji, a podaż wzrośnie ze względu na zmianę technologii produkcji? – nie zmienią się – zarówno ilość jak i cena wzrosną – ilość wzrośnie, a cena pozostanie bez zmian – ilość wzrośnie, a cena może albo wzrosnąć, albo pozostać bez zmian, albo spaść – żadna z powyższych odpowiedzi nie jest poprawna 6 Pytania zamknięte – przykłady (2) • Co to są opcje? – rodzaj akcji – rodzaj obligacji – rodzaj instrumentów pochodnych – rodzaj papierów wartościowych – więcej niż jedna odpowiedź jest poprawna 7 Pytania zamknięte – przykłady (3) • Na czym polega paradoks Leontieffa? – kraje rozwinięte powinny wg teorii specjalizować się w dobrach kapitałochłonnych, a eksport amerykański jest bardziej pracochłonny niż import – diamenty są droższe niż woda, mimo że ich użyteczność jest niższa – istnieje zjawisko stagflacji, podczas której inflacji towarzyszy recesja – bezrobocie jest wyższe niż to wynika z modelów równowagi rynkowej – zwiększanie opodatkowania od pewnego momentu 8 zmniejsza dochody do budżetu Pytania zamknięte – przykłady (4) • Jaka wielkość zanieczyszczeń środowiska jest optymalna? – taka, do której prowadzi równowaga osiągana na rynku doskonale konkurencyjnym – równa zero, gdyż musimy wziąć pod uwagę konsekwencje dla kolejnych pokoleń – towarzysząca produkcji, dla której społeczne koszty krańcowe są równe społecznym korzyściom krańcowym – najwyższa, jaką uda się wynegocjować w ramach porozumień międzynarodowych – żadna wielkość zanieczyszczeń nie może zostać 9 nazwana optymalną Egzamin - pytania otwarte • warto przypomnieć sobie pytania przedstawione na początku z każdego wykładu (szczególnie te zaznaczone dalej na czerwono) • pytania szczegółowe dotyczące wykładu, np..: „W jaki sposób teoria ekonomii może być zastosowana do tłumaczenia decyzji odnoszących się do posiadania dzieci?”, „Co to są instrumenty pochodne i jakie znaczenie ma rynek instrumentów pochodnych dla światowej gospodarki?” • pytania wymagające pogłębienia w oparciu o wskazane rozdziały z podręcznika, np. : „Na czym polega niezależność banku centralnego i dlaczego jest ona ważna?”, „Na czym polega model równowagi konsumenta?” 10 Egzamin - pytania otwarte (c.d.) • pytania wymagające pogłębienia w oparciu o literaturę zalecaną inną niż podręcznik, np. : „Terapia szokowa a reformy gradualne”, „Czy ekonomia jest piękna?” • pytania wymagające odniesienia się do realiów gospodarczych Polski i świata, np. : „Jakie są obecnie najważniejsze problemy makroekonomiczne gospodarki europejskiej?”, „Jakie teorie odnoszące się do wolnego handlu tłumaczą handel międzynarodowy w przypadku Polski?” 11 Obszar zainteresowań ekonomii • efektywne wykorzystanie rzadkich zasobów w celu zaspokojenia nieograniczonych potrzeb • Co produkować? Dla kogo produkować? Jak produkować? • problematyka wyboru, koszty alternatywne • problematyka optymalizacji • proces gospodarowania • system gospodarczy • potencjał produkcyjny i wzrost gospodarczy • rola rynku i rola państwa, rola pieniądza, rola instytucji, w tym instytucji nieformalnych 12 • mikroekonomia i makroekonomia Obszar zainteresowań ekonomii - pytania • • • • • • • Dlaczego warto studiować ekonomię? Czym zajmuje się ekonomia? Co to jest gospodarowanie i ekonomizacja? Od czego zależy potencjał produkcyjny społeczeństwa? Dlaczego możliwy jest wzrost gospodarczy? Dlaczego gospodarka jest systemem? Po co jest rynek, państwo, pieniądz, jaką rolę odgrywają instytucje nieformalne? • Czym zajmuje się mikroekonomia i makroekonomia? • Jakiego rodzaju nauką jest ekonomia? • Czy ekonomia jest etyczna? Czy ekonomia jest piękna? 13 Metodologia ekonomii • • • • • • • • • • • modele i założenie ceteris paribus rachunek marginalny, pojęcie równowagi ekonometria teoria gier analiza systemowa, porównawcza analiza instytucjonalna inne metody odpowiednie dla poszerzającego się obszaru zainteresowań ekonomii ekonomia normatywna i pozytywna precyzja versus złożoność ekonomia a polityka ekonomiczna ekonomia i ekonomia polityczna współczesne nurty ekonomii i nowe tendencje 14 Metodologia ekonomii - pytania • • • • • • • • • • • Jakiego rodzaju nauką jest ekonomia? Na czym polega i czemu służy weryfikacja hipotez? Jaką rolę w ekonomii spełniają modele? Jakimi narzędziami posługują się ekonomiści? Na czym polega poszerzanie przedmiotu i metod ekonomii? Czym różni się ekonomia normatywna od pozytywnej? Jaki jest związek ekonomii z polityką ekonomiczną? Dlaczego ekonomiści nie zgadzają się ze sobą? Czym różni się ekonomia od ekonomii politycznej? Jakie są różne współczesne nurty ekonomii? Jakie nowe tendencje obserwujemy w ekonomii? 15 Zachowanie i wybór konsumenta • • • • • • • • • racjonalność wyboru preferencje ograniczenie budżetowe znaczenie czasu i informacji użyteczność i użyteczność krańcowa maksymalizacja użyteczności równowaga konsumenta ekonomiczna teoria przestępczości ekonomiczna teoria rodziny 16 Zachowanie i wybór konsumenta - pytania • • • • • • • Co oznacza racjonalność wyboru? Jak opisujemy preferencje konsumentów? Przed jakimi ograniczeniami stoi konsument? Na czym polega maksymalizacja użyteczności? Co to jest krańcowa użyteczność? Co to jest równowaga konsumenta? Jakie mogą być zastosowania ekonomicznej teorii zachowań konsumenta? 17 Rynek • • • • • • • • • • rynek jako mechanizm koordynacyjny rola ceny równowaga rynkowa reguły gry rodzaje rynków prawo popytu i podaży czynniki kształtujące popyt i podaż przesunięcia krzywych popytu i podaży elastyczność popytowa i podażowa popytu i podaży specyfika rynku żywności 18 Rynek - pytania • • • • • • • • • • Co to jest rynek i na czym polega jego rola? Jakie są rodzaje rynków? Jakie czynniki kształtują popyt? Na czym polega prawo popytu? Jakie czynniki kształtują podaż? Na czym polega prawo podaży? Jak dochodzi do równowagi na rynku? Co się dzieje, gdy popyt i podaż się zmieniają? Co to jest elastyczność popytu i podaży? Na czym polega specyfika rynku żywności? 19 Teoria przedsiębiorstwa • • • • • • • • • • istota przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości różne formy przedsiębiorstwa zasoby przedsiębiorstwa optymalizacja produkcji – minimalizacja kosztów i maksymalizacja zysków równowaga krótko i długo okresowa w sytuacji doskonałej konkurencji przewaga doskonałej konkurencji nad monopolem cele przedsiębiorstwa problem agencji znaczenie kosztów transakcyjnych nowe teorie przedsiębiorstwa a teoria neoklasyczna 20 Teoria przedsiębiorstwa - pytania • Co to jest przedsiębiorstwo i na czym polega przedsiębiorczość? • Jakie są różne rodzaje przedsiębiorstw ze względu na formę własności? • W jaki sposób przedsiębiorstwa zdobywają fundusze na swoją działalność i jakimi zasobami dysponują? • W jaki sposób przedsiębiorstwa optymalizują produkcję? • Czym różni się okres krótki od okresu długiego? • Dlaczego doskonała konkurencja jest bardziej efektywna ekonomicznie niż monopol? • Jakie cele realizują przedsiębiorstwa? • Na czym polega problem agencji? • Dlaczego istnieją przedsiębiorstwa? • Co wnoszą nowe teorie przedsiębiorstwa do teorii neoklasycznej?21 Transformacja systemowa • co to znaczy transformacja „systemowa” • dlaczego system rynkowy jest lepszy od gospodarki centralnie planowanej (problem koordynacji i motywacji) • jakie są różne możliwe ścieżki transformacji i na czym polegają różnice między różnymi wzorcami transformacji: terapia szokowa czy reformy gradualne, kolejność reform • znaczenie instytucji • jakie problemy są związane z transformacją • jakie są efekty transformacji w Polsce na tle innych 22 krajów Transformacja systemowa - pytania • Co to jest transformacja systemowa? • Czym charakteryzują się współczesne transformacje? • Jakie są główne cechy systemu centralno-nakazowego i rynkowo-kapitalistycznego? • Dlaczego system gospodarki centralnie planowanej był nieefektywny? • Przed jakimi dylematami stają kraje transformujące się? • Na czym polega stabilizacja sytuacji makroekonomicznej? • Jakie problemy są związane z transformacją? • Jaką rolę w trakcie transformacji odgrywają instytucje? • Jak przebiegała transformacja systemowa w Polsce? • Jakie są pozytywne i negatywne efekty transformacji w Polsce? 23 • Jak przebiegała transformacja w innych krajach? Rola państwa • • • • • • • • • funkcje państwa sektor publiczny przekonanie o wyższości rynku nad państwem dlaczego podatki i subsydia prowadzą do straty społecznej państwo a niedoskonałości rynków: monopole, dobra publiczne, efekty zewnętrzne, asymetria informacji (negatywna selekcja i pokusa nadużycia), dysproporcje społeczne, niestabilność efektywność a równość, rola państwa w kryzysie zawodność państwa udział państwa we współczesnych gospodarkach silne państwo, dobre rządzenie 24 Rola państwa - pytania • • • • • • • • • • • • Jakie są funkcje państwa w gospodarce? Co to jest sektor publiczny? Na czym opiera się przekonanie o wyższości rynku nad państwem? W jakich obszarach mechanizm rynkowy jest zawodny i dlaczego? Jakie są ekonomiczne uzasadnienia interwencji państwa w gospodarkę? Czym uzasadniona jest redystrybucja i jakie się wiążą z nią problemy? Czy państwo powinno walczyć z recesją? Na czym polega zawodność państwa? Jaki jest udział państwa we współczesnych gospodarkach? Jak się zmienia spojrzenie ekonomistów na rolę państwa z perspektywy ostatnich kryzysów gospodarki światowej? Czym jest silne państwo? 25 Kiedy państwo jest „dobrze rządzone”? Podstawy analizy makroekonomicznej • najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne, PKB, PNB • podejście keynesowskie a ekonomia klasyczna • naturalna stopa bezrobocia i bezrobocie koniunkturalne, rodzaje bezrobocia, prawo Okuna • budżet państwa, deficyt budżetowy i dług publiczny • różne podatki i różne systemy podatkowe • krzywa Laffera • unikanie płacenia podatków, szara strefa • stabilność pieniądza, niezależność banku centralnego • rodzaje inflacji, krzywa Philipsa 26 • polityka fiskalna i monetarna Podstawy analizy makroekonomicznej pytania • Czym zajmuje się makroekonomia, jakie są przykłady problemów i wskaźników makroekonomicznych? • Jak się mierzy produkt krajowy brutto i czym różni się on od produktu narodowego brutto? • Czym różni się podejście keynesowskie od podejścia ekonomii klasycznej? • Co to jest bezrobocie? Jakie są rodzaje bezrobocia? O czym mówi prawo Okuna? • Na czym polega polityka fiskalna i jakie są jej cele? • Co to są budżet państwa, deficyt budżetowy i dług publiczny? • Jakie są różne systemy i rodzaje podatków? • O czym mówi krzywa Laffera? Dlaczego ludzie unikają płacenia podatków? • Co to jest szara strefa i na jakim poziomie się kształtuje? • Na czym polega polityka monetarna i jakie są jej cele? • Jakie funkcje pełni bank centralny i dlaczego jest ważna jego niezależność? • Co to jest inflacja i jakie są jej rodzaje? Jakie są związki inflacji z bezrobociem? 27 Wzrost gospodarczy • • • • • • • • wzrost i rozwój gospodarczy PKB per capita i HDI zróżnicowanie między krajami czynniki wzrostu (zwiększanie zasobów i zwiększanie ich produktywności) skąd kraje rozwijające się mogę czerpać kapitał znaczenie czynników instytucjonalnych różne „recepty” na wzrost; konsensus waszyngtoński najważniejsze ekonomiczne modele wzrostu 28 Wzrost gospodarczy - pytania • Czym różni się wzrost od rozwoju gospodarczego? • Jakie są wskaźniki rozwoju gospodarczego? • Jak kształtują się te wskaźniki w przypadku różnych przykładowych krajów? • Jakie są czynniki wzrostu gospodarczego? • Skąd kraje rozwijające się mogę czerpać kapitał? • Jakie znaczenie mają czynniki instytucjonalne? • Dlaczego różne kraje rozwijają się w różnym tempie? • W jaki sposób można stymulować wzrost i rozwój gospodarczy? • Jakie są najważniejsze ekonomiczne modele wzrostu?29 Rynek finansowy • rola pieniądza w gospodarce • kreacja pieniądza przez banki • rynek finansowy i instrumenty finansowe (akcje, obligacje, instrumenty pochodne) • rynek kapitałowy: pierwotny i wtórny • główni gracze na rynku finansowym • spekulacje na rynku finansowym • organizacja rynku kapitałowego w Polsce • oszustwa finansowe • kryzysy finansowe • globalizacja na rynkach finansowych, znaczenie transakcji 30 instrumentami pochodnymi Rynek finansowy - pytania • • • • • • • • • • • Jaka jest rola pieniądza w gospodarce? Jak banki kreują pieniądz? Co to jest rynek finansowy? Jakie instrumenty są przedmiotem obrotu na rynku finansowym? Jacy są główni gracze na rynku finansowym? Na czym polegają spekulacje na rynku finansowym? Co to jest arbitraż i hedging? Na czym polega funkcjonowanie rynku kapitałowego? Jak jest zorganizowany rynek kapitałowy w Polsce? Na czym polegają oszustwa na rynku finansowym? Jakie są przyczyny i skutki współczesnych kryzysów na rynkach finansowych? Czym przejawia się globalizacja na rynkach finansowych? 31 Handel międzynarodowy • • • • • • • • liderzy handlu międzynarodowego, pozycja Polski korzyści z wolnego handlu przewaga komparatywna w produkcji dobra klasyczna i neoklasyczna teoria handlu (Ricarda i Heckschera-Ohlina) nowa teoria handlu i handel wewnątrzgałęziowy protekcjonizm i bariery handlowe, ich uzasadnienia i krytyka efekty ceł, ograniczeń importowych i subwencji produkcyjnych 32 działalność WTO Handel międzynarodowy - pytania • Jakie kraje mają największy udział w światowym eksporcie i czy to się zmienia w przeciągu ostatnich lat? • Jak kształtuje się handel zagraniczny Polski? • Jakie korzyści przynosi handel międzynarodowy? • Na czym polega przewaga komparatywna w produkcji jakiegoś dobra? • Co mówi teoria handlu D. Ricardo, a co wyjaśnia neoklasyczna teoria handlu międzynarodowego (Heckschera-Ohlina)? • Jak nowa teoria handlu tłumaczy handel między krajami wysokorozwiniętymi? • Dlaczego ekonomiści są przeciwni protekcjonizmowi i ograniczeniom handlu międzynarodowego? • Jakie są uzasadnienia protekcjonizmu? 33 • Na czym polega działanie Światowej Organizacji Handlu (WTO)? Globalizacja. Nierówności między krajami. Ekonomia ekologii. • • • • • • • • • • globalizacja i globalna integracja gospodarcza specyfika współczesnej gospodarki światowej korzyści i zagrożenia związane z procesami globalizacji skala nierówności rozwojowych między krajami problemy demograficzne i teoria transformacji błędne koło ubóstwa dlaczego jedne kraje weszły na ścieżkę wzrostu a inne nie zanieczyszczenia środowiska jako efekty zewnętrzne optymalny poziom zanieczyszczenia i konstrukcja podatku Pigou związek wzrostu gospodarczego i liberalizacji handlu z degradacją środowiska – uzasadnienie krzywej Kuznetsa 34 Globalizacja. Nierówności między krajami. Ekonomia ekologii. - pytania • • • • • • • • • • • Co to jest gospodarka światowa i na czym polega globalizacja? Jakie są cechy współczesnej gospodarki światowej? Jakie są zagrożenia związane z globalną gospodarką światową? Czym przejawiają się nierówności rozwojowe między krajami? Co hamuje rozwój gospodarczy w niektórych częściach świata? Jaka jest recepta na rozwój krajów najbiedniejszych? Jaki jest związek działalności gospodarczej z zanieczyszczeniami środowiska? Jaki jest optymalny poziom zanieczyszczeń? Jakie instrumenty ekonomiczne można wykorzystać dla ochrony środowiska? Czy wzrost gospodarczy jest związany ze zwiększaniem degradacji środowiska? Czy handel międzynarodowy jest związany ze zwiększaniem degradacji środowiska? • Czy wzrost gospodarczy i handel międzynarodowy prowadzą do zwiększania degradacji środowiska? 35
