pojęcie logistyki

POJĘCIE
LOGISTYKI
Jak dotąd logistyka nie doczekała się jednolitej definicji. Każda książka zajmująca się tą
tematyka podaje minimum dwie definicje logistyki. Czasem prowadzi do takich sytuacji - jak
kłótnia dwóch szefów tej samej firmy - o to jakie cele ma przed sobą komórka logistyczna
przy objaśnianiu pracownikom jej powstania. Poniżej podajemy cztery definicje z których
każda jest poprawna, lecz dopiero ostatnia jest najbliższa zdefiniowania logistyki jako
nauki(według naszej oceny).
1. Logistyka wg P. Blaik - "Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania
przedsiębiorstwem" PWN, Warszawa 1997 Pojmuje on logistykę jako zintegrowany
system planowania, organizowania, kierowania i kontrolowania procesów fizycznych
obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań, w aspekcie optymalizacji
realizowanych działań i celów.
2. Logistyka wg A. Jonca - "Logistyka produkcyjna wybór rozwiązań transportowych"
IOPM Warszawa1992 Istotę logistyki stanowi czasowo - przestrzenny przepływ
materiałów ( ładunków) i informacji. Przepływ ten może być odnoszony do dowolnie
1
wyodrębnionego obszaru. W ten sposób wyróżnieniu podlega logistyka
przedsiębiorstwa przemysłowego jako ta część przepływów ładunków i informacji,
która związana jest z jego działalnością gospodarczą.
3. Logistyka wg S. Krawczyka - "Logistyka w zarządzaniu marketingiem" WAE
Wrocław 1998 Logistyka obejmuje planowanie, koordynacje i sterowanie przebiegiem
, zarówno w aspekcie czasu jak i przestrzeni, realnych procesów realizujących przyjęte
cele. W szczególności dotyczy to przestrzennego i czasowego :
- rozmieszczenia, stanu i przepływu dóbr będących podmiotami tych procesów, a
więc ludzi, dóbr materialnych, informacji i ośrodków finansowych.
W przypadku, gdy organizacją jest przedsiębiorstwo produkcyjne, logistyka obejmuje
planowanie, kształtowanie, sterowanie i kontrolowanie przepływów materiałów
(surowców, części) i produktów ( półproduktów i produktów finalnych) oraz związanych
z nimi przepływów informacji od dostawców do przedsiębiorstwa, wewnątrz
przedsiębiorstwa i od przedsiębiorstwa do klientów. Kształtowanie, planowanie,
sterowanie i kontrola odnoszą się do wszystkich procesów związanych z tymi
przepływami, o ile maja one wpływ na czas i miejsce ich przebiegu.
4. Logistyka. wg I.Pilawskiego - inf. o zródło można otrzymaż wysyłając pod nasz
adres mailowy zapytanie
Logistyka - nauka zajmująca się analizą efektywności procesów logistycznych pod
względem kosztów , czasu, bezpieczeństwa i wzajemnych ich relacji związanych ze
specyfika rynku na jakim konkretna organizacja funkcjonuje lub rodzajem produkcji
wykonywanej przez tę organizacje, a zarazem transformacją ich wraz z zmianą
uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych
Proces Logistyczny
Procesem Logistycznym nazywamy przepływ materiału ( surowca, produktu,
informacji - np. rudy, dokumentacji technicznej, analizy ekonomicznej ) z elementami
z nim związanych jak bazy danych, magazyny, drogi transportowe itd. Jednocześnie
przy zachowaniu powiązania pomiędzy materiałem a informacją z nim związana w
czasie przepływu.
Komentarz :
Prawidłowość funkcjonowania procesów logistycznych uzależniona jest od
planowania strategicznego, który przy produkcji masowej jest analizą dwóch
aspektów:
- popyt na dany produkt
- określenia terminu dostawy produktu do odbiorcy.
Zaś przy produkcji jednostkowej jest to technologia wytwarzania produktu. Taka
zależność w produkcji masowej pojawia się tylko na samym początku inwestycji przy
projektowaniu hal, magazynów i dróg przepływu materiałów ( surowców,
półproduktów i produktów) oraz informacji. Gdy fabryka razem z infrastrukturą jest
dobrze zaplanowana organizacyjnie i zaprojektowana pod względem logistycznym.
Dział logistyki znajdujący się w firmie posiadający daną fabrykę zajmuje się :
- prognozowaniem zaopatrzenia na podstawie pobytu,
- analiza zmian w ciągu technologicznym przy wprowadzaniu nowego produktu,
- prawidłową dostawą terminie do firmy i klienta,
2
-
analiza kosztów procesów logistycznych w zakresie zaopatrzenia i sprzedaży.
Dział logistyki w firmie z produkcją jednostkową zajmuje się :
- analizą zmian w ciągu technologicznym przy wprowadzaniu nowego produktu,
- prawidłową dostaw na termin do firmy,
- analizą wpływu zmiany kolejność zadań wykonywanych na termin końcowy
przedsięwzięcia,
- udoskonalaniem obórki dokumentacji potrzebnej do wykonania zadania lub
produktu i jej przepływu.
POJĘCIE CROSS-DOCKING LUB FLOW LOGISTIC
Istotą jego działania jest zebranie towarów z wielu punktów i od różnych dostawców (w
jednym miejscu ) albo przeciwnie: odbieranie przesyłek z określonego punktu, by móc
dostarczać je potem do jednego odbiorcy ( w pierwszym przypadku ) lub zorganizować
dystrybucje do różnych miejsc ( rozwiązanie drugie) - Businessman Magazine nr 6(111) "Bez
mrożenia pieniędzy" Grzegorz Lichocki
KONFEKCJONOWANIE
Jest to proces polegający na pakowaniu towarów, dzieleniu(porcjowaniu) produktów np. na
specjalne życzenie klienta, tzw. ostatnia obróbka towaru przed "wypuszczeniem" go na półki
sklepowe.
E-COMMERC (biznes to biznes)
Nowoczesny kanał dystrybucji obejmujący składanie zamówień, harmonogramy dostaw,
wystawianie faktur za pomocą internatu. Cele strategiczne-satysfakcja klienta, skrócenie
procesu składania zamówień i czasu dostaw.
Just in Time
System zapewnienia dostaw o dokładnie ustalonej wielkości i dokładnie ustalonym czasie
dostawy. Powoduje skrócenie cyklu dostaw jak również ogranicza ilość magazynowanych
produktów.
SŁOWNICZEK WAŻNIEJSZYCH SKRÓTÓW INFORMATYCZNYCH
B2B (business too business) - Aplikacje "klient-klient", wspomagające dokonywanie
transakcji z wykorzystaniem Internetu.
B2C (business too consumer) - Aplikacje "klient-konsument", wspomagające dokonywanie
transakcji z wykorzystaniem Internetu.
BOM (Bill of Material) - Zarządzanie zamówieniami
CLS (Concurrent Logistics System) - Określenie przyszłych systemów informatycznych
opartych o ERP, ERM z wykorzystaniem wszystkich możliwosci komunikacji z klientem i
3
konsumentem. Systemy te będą obsługiwać wszystkie możliwe scenariusze wymiany
informacji w celu realizacji potrzeb logistycznych firmy .
CRM (Customers Relationship Management) - Aplikacje zarządzające relacjami z klientem.
DEM (Demand Management) - Zarządzanie zapotrzebowaniem
DRP (Distibution Resource Planning) - Planowanie dystrybucji
DSS (Decision Support Systems) - Systemy wspomagające podejmowanie decyzji. Aplikacje
dostarczające wiedzy, wykorzystywane przez kierownictwo średniego i wysokiego szczebla
oraz analityków korporacyjnych.
E-business - Handel elektroniczny .
EDI (Electronics Data Interchange) - Wymiana dokumentów droga elektroniczna .
EIS (Executive Information Systems) - System Informowania wyższego kierownictwa.
Aplikacje dostarczające wyższemu kierownictwu raporty i zestawienia z systemu DSS.
ERM ((Enterpricse Relationship Management) - Aplikacje zarządzające relacjami korporacji
w kontaktach z otoczeniem.
ERP (Enterpricse Resource Planning) - System korporacyjny obejmujący całość procesów
produkcji i dystrybucji, integrujący różne obszary działania przedsiębiorstwa.
MIS (Management Information Systems) - System Informowania kierownictwa. Aplikacje
wspierające zarządzanie, wykorzystywane przez analityków i kierownictwo średniego
szczebla .
MPS (Master Planning Scheduling) - Harmonogramowanie produkcji
MRP (Material Requirements Planning) - Planowanie potrzeb materiałowych. Metoda MRP
powstała w latach 50-tych, pozwalała obliczyć dokładną ilość materiałów i określić terminarz
dostaw w taki sposób aby sprostać zmieniającemu się popytowi.
MRP II (Manufacturing Resource Planning) - Planowanie zasobów produkcyjnych.
Kompleksowy system planowania procesów produkcyjnych, ułatwiający koordynowanie
zarządzania w strukturach korporacyjnych .
MRP III (Money Resource Planning) - Planowanie zasobów finansowych. Klasa systemów
często uznawana jako ERP.
SOP (Sales and Operation Planning) - Planowanie sprzedaży
Koszty logistyki w wybranym przedsiębiorstwie produkcyjnym
W artykule przedstawia się wyniki, opracowano analizy kosztów logistyki i
opis działań prowadzących do ich obniżenia w lubelskim przedsiębiorstwie produkcji
maszyn rolniczych.
Jednym z zadań współczesnej logistyki jest redukcja kosztów podstawowych
elementów procesu logistycznego realizowanego w przedsiębiorstwie.
W sferze produkcji możliwości redukcji kosztów są ograniczone. Natomiast
koszty takich cząstkowych operacji procesu logistycznego takich jak: transport,
magazynowanie, opakowania, prace za- i wyładowcze i utrzymywanie zapasów
można obniżyć przez zastosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych i
organizacyjnych. Koszty tych operacji są "głęboko ukryte" i nie występują w sposób
bezpośredni w przekrojach ewidencyjnych kosztów polskich przedsiębiorstw. Dlatego
też ich rachunek ma najczęściej charakter przybliżony.
4
W badanym przedsiębiorstwie zmieniono przede wszystkim postępowanie przy
planowaniu produkcji, które oparto na badaniach marketingowych określających
zapotrzebowanie klienta na produkty. Ponadto zwrócono szczególną uwagę na
integrację działań w sferach: produkcji, zaopatrzenia, gospodarki magazynowej,
transportu i informacji.
Obniżenie kosztów logistyki w przedsiębiorstwie uzyskano dzięki
następującym działaniom w poszczególnych sferach przedsiębiorstwa:
1. w sferze produkcji - udoskonalono system planowania produkcji na dany
okres z wyznaczeniem wielkości partii produkcyjnej, pozwalającej na
rytmiczne i płynne przemieszczanie części między stanowiskami;
2. w sferze zaopatrzenia - zmodernizowano system planowania zakupów
określających precyzyjnie ilość i termin dostaw;
3. w sferze gospodarki magazynowej - wprowadzono system kontroli
zapasów;
4. w sferze transportu - ograniczono potencjał transportowy
przedsiębiorstwa i zlecono realizację usług transportowych i spedycyjnych
wyspecjalizowanym firmom;
5. w sferze przepływu informacji - wdrożono system komputerowy
integrujący poszczególne elementy procesu logistycznego przedsiębiorstwa.
W analizowanym przedsiębiorstwie opracowano plany roczne, które rozbijane
są na kwartały, a następnie dzielone na miesiące. Miesięczne plany produkcji tworzą
kroczący system planowania, określający wielkość produkcji na bieżący i dwa kolejne
miesiące. Dokonanie dokładnej analizy faz powstawania wyrobu i sposobu
organizacji pozwoliło na określenie wielkości partii produkcyjnej. Wielkość ta jest
bardzo pomocna w wyznaczeniu ilości kupowanego materiału i terminu zakupu.
Odpowiedni dobór wielkości partii produkcyjnej pozwolił na rytmiczne i płynne
przemieszczanie obrabianych części między stanowiskami bez potrzeby odkładania
ich i zbierania odpowiedniej ilości w celu rozpoczęcia kolejnej operacji
technologicznej.
Znaczne zwiększenie dokładności tej analizy uzyskano przez zastosowanie systemu
komputerowego, który pozwala dokonywać symulacji procesu technologicznego i
wyznaczać wielkość partii produkcyjnej. W wyniku porównywania potrzeb
materiałowych na określoną partię produkcyjną ze stanem zapasów materiałowych
otrzymano różnicę będącą właściwym zapotrzebowaniem na materiały. Na podstawie
tego zapotrzebowania opracowywane jest zamówienie i realizowana dostawa
materiału. Również na jego podstawie odbywa się odbiór jakościowy i ilościowy
dostawy oraz przyjęcie materiału do magazynu.
W sferze zaopatrzenia opracowano odpowiedni system sterowania dostawami,
który w sposób istotny wpłynął na obniżenie kosztów przedsiębiorstwa. Realizowany
jest on przez Dział Zaopatrzenia, który opracowuje plan zakupów dotyczący ilości i
terminu dostaw. Mając do wyboru kilka modeli realizacji dostaw np. w stałych
odstępach czasu przy zmiennej ilości materiału lub w zmiennych odstępach czasu
przy stałej ilości materiału lub zmiennego czasu i zmiennej ilości materiału badane
przedsiębiorstwo wybrało model zmiennej ilości i zmiennego czasu. Zakup
materiałów dokonywany jest w odpowiednim czasie i ilości, które pozwalają na
zachowanie ciągłości produkcji i nie powodują powstawania zapasów w postaci
resztek jak ma to miejsce w pozostałych modelach. Jednakże wiąże się to z
ponoszeniem przez przedsiębiorstwo kosztów związanych z dużą ilością zamówień i
5
zleceń transportowych. W przypadku wystąpienia czynników, które mogą zachwiać
rytmiczność produkcji Dział Zaopatrzenia dokonuje dodatkowych zamówień
materiałów w trybie pilnym. Krótkie terminy dostaw są jednak przyczyną ponoszenia
przez przedsiębiorstwo dodatkowych kosztów. Ponadto każda dostawa łączy się z
wykonywaniem czynności manipulacyjnych związanych z jej przyjęciem i
rozmieszczeniem w magazynie.
Dział Zaopatrzenia w badanym przedsiębiorstwie zamawia rocznie ok. 2 tys.
pozycji asortymentowych. Największy udział procentowy w wartości zakupu
stanowią wyroby kooperacyjne. Taka struktura zakupów wynika z przekazania
produkcji niektórych elementów wyrobu finalnego do przedsiębiorstw
kooperacyjnych. Wybór tych elementów poprzedzony był analizą procesu
produkcyjnego pod względem ekonomiczności produkcji własnej elementów i jej
wpływu na jakość wyrobu finalnego.
Tab. 1 Struktura zakupów z podziałem na grupy
asortymentowe (źródło: materiały własne)
Asortyment
Udział procentowy w
wartości zakupu
Wyroby kooperacyjne
40,1
Wyroby hutnicze
28,0
Podzespoły kooperacyjne
16,7
Odlewy, odkuwki
8,2
Wyroby chemiczne
5,0
Pozostałe materiały
2,0
Dotychczasowym sposobem ochrony ciągłości produkcji w badanym
przedsiębiorstwie było tworzenie zapasów. Analiza kosztów zapasów jest niezwykle
ważna dla ekonomiki przedsiębiorstwa, ponieważ stanowią one ok. 10% kosztów
całkowitych przedsiębiorstwa. Składają się na nie koszty tworzenia, utrzymania i
wyczerpania zapasów.
Na koszty tworzenia zapasów mają wpływ koszty generowania zamówień co
łączy się z funkcjonowaniem i utrzymaniem Działu Zaopatrzenia.
Na koszty utrzymania zapasów mają wpływ koszty magazynowania (bez
amortyzacji magazynowych środków transportu) i koszty zamrożenia kapitału.
Na koszty magazynowania składają się nakłady poniesione na:
amortyzację budynków i budowli magazynowych
amortyzację stałego wyposażenia magazynów np. regałów
materiały i energię elektryczną, które są niezbędne dla utrzymania
warunków przechowywania oraz prowadzenia remontów i konserwacji
 wynagrodzenie wraz z narzutami osób zatrudnionych w Dziale Gospodarki
Magazynowej
 opłaty z tytułu podatków od nieruchomości, ubezpieczenia magazynu i
zapasów w nim zgromadzonych.



O celowości posiadania magazynu i jego wielkości decyduje nie tylko koszt
magazynowania sensu stricte, ale również wskaźnik poziomu utrzymania zapasu,
6
czyli stosunek kosztów utrzymania magazynu do magazynowanej ilości materiału.
Wskaźnik ten informuje o efektywności wykorzystania powierzchni magazynowej
przez przedsiębiorstwo. Badane przedsiębiorstwo stara się obniżyć koszty
magazynowania zmniejszając powierzchnię magazynową; poprzez rezygnację z kilku
budynków magazynowych rozproszonych na terenie przedsiębiorstwa na rzecz
jednego centralnego magazynu. Jednakże nadal firma wykorzystuje na własne
potrzeby tylko około 60% możliwości magazynowych. W tej sytuacji
przedsiębiorstwo złożyło ofertę wynajmu powierzchni magazynowej innym firmom z
regionu.
Z kosztami utrzymania zapasów wiąże się koszt zamrożenia kapitału, który
informuje o wielkości strat z powodu niewykorzystanych alternatywnych możliwości
inwestycyjnych. Określa się go w oparciu o wartość zapasów i przeciętnej stopy
oprocentowania w danym okresie. W badanym przedsiębiorstwie koszt ten wynosi ok.
4,5% całkowitych kosztów i od kilku lat ma tendencję malejącą ze względu na
zwiększenie rotacji zapasów magazynowych do 21 dni w przypadku produkcji w toku
i 47 dni dla zapasów materiałowych. Wysoki wskaźnik zapasów materiałowych
wynika z wielkości zapasów materiałów hutniczych i odlewów zamawianych kilka
razy w roku w dużych ilościach, a także zapasów innych materiałów, powstałych w
wyniku niekompletności i spiętrzeń dostaw lub zmian wielkości produkcji wyrobów
gotowych.
Przedsiębiorstwo w analizie kosztów zapasów pominęło koszty wyczerpania
się zapasów ze względu na znikomy ich udział w całkowitych kosztach
przedsiębiorstwa.
W obniżeniu kosztów zapasów w przedsiębiorstwach pomocną rolę odgrywa
system kontroli zapasów, który pozwala zamawiać odpowiedni materiał we
właściwym czasie i we właściwej ilości. Niestety badane przedsiębiorstwo nie
dopracowało się jeszcze sprawnego systemu kontroli zapasów i raportowania
produkcji co wiąże się z ponoszeniem kosztów związanych z zamawianiem faktycznie
niepotrzebnych materiałów, dodatkowych kosztów transportu, czynności
manipulacyjnych i składowania, a także strat związanych z zamrażaniem kapitału.
Przedsiębiorstwo w analizie kosztów logistycznych powinno również
uwzględniać koszty przepływu fizycznego materiałów na który składa się transport
zewnętrzny i wewnętrzny. Koszty transportu zewnętrznego stanowi dla
przedsiębiorstwa opłacenie usług transportowych wykonywanych przez firmy
transportowo-spedycyjne. Korzystanie z usług różnych firm dostawczych wymusił na
przedsiębiorstwie rachunek ekonomiczny związany z utrzymaniem bazy
transportowej. Własne środki transportu wymagają ponoszenia kosztów
remontowych, eksploatacyjnych, kosztów płac pracowników, podatków i innych
opłat. Ponoszenie tych nakładów jest opłacalne tylko wówczas gdy firma
wykorzystuje całkowicie swoje możliwości transportowe. Badane przedsiębiorstwo
nie utrzymuje własnych środków transportowych, ponieważ liczba zleceń
transportowych była zbyt mała w stosunku do kosztów ich utrzymania. Po
przemianach restrukturyzacyjnych przedsiębiorstwo przez kilka lat korzystało
wyłącznie z usług transportowych wydzielonej ze struktury firmy spółki. Obecnie
firma dokonuje analizy usług firm transportowych ze względu na odległość i wielkość
dostawy, co spowodowało obniżenie kosztów transportu o ok. 27%.
Do kosztów przepływu fizycznego należy również koszt transportu
wewnętrznego. Koszt ten wynika z amortyzacji środków i urządzeń transportowych
będących w wyposażeniu magazynów i wydziałów produkcyjnych. Firma posiada 3
suwnice, 2 układnice, 30 wózków podnośnikowych widłowych i 20 wózków
7
ręcznych. W celu utrzymania sprawności technicznej tych środków wykorzystuje się
różne materiały pomocnicze, paliwo i energię elektryczną oraz na bieżąco prowadzi
zabiegi konserwacyjne i remontowe tych urządzeń. Do obsługi tych urządzeń
zatrudnionych jest 50 osób, których wynagrodzenie wraz z narzutami oraz utrzymanie
dla nich stanowisk pracy stanowi również koszt logistyczny przedsiębiorstwa. Koszt
transportu wewnętrznego został obniżony w firmie dzięki centralizacji magazynów
oraz zlokalizowaniu przy magazynie wyrobów hutniczych wydziałów produkcyjnych:
krajalni i tłoczni. Spowodowało to skrócenie dróg przepływu materiałów, co wpłynęło
na zmniejszenie czasu eksploatacji sprzętu oraz ilości urządzeń potrzebnych do
obsługi wewnętrznego obiegu materiałów. Taka lokalizacja magazynów i wydziałów
produkcyjnych, już w pierwszym roku po dokonanej zmianie, obniżyła koszty o ok.
20%.
Rachunek kosztów logistycznych przedsiębiorstwa powinien uwzględniać
również koszty przepływu informacji. Są one sumą wydatków poniesionych na
utrzymanie sieci telekomunikacyjnej i komputerowej w przedsiębiorstwie.
Podstawowym nośnikiem kosztów przepływu informacji jest amortyzacja sprzętu
komputerowego ze względu na wysoką 30% stopę amortyzacji. Do kosztów
przepływu informacji zalicza się również wynagrodzenie wraz z narzutami osób
pracujących w Dziale Informatycznym. . W badanym przedsiębiorstwie w ostatnich
latach odnotowano wysoki, bo aż 3-4% udział tych kosztów w całkowitych kosztach
przedsiębiorstwa ze względu na zakup Zintegrowanego Systemu Informatycznego
BAAN i koniecznością poniesienia wydatków dostosowania zakładowego systemu
komputerowego do wymagań tego systemu. Wdrożenie Zintegrowanego Systemu
Informatycznego wiązało się również z organizacją szkoleń i zatrudnieniem nowych
osób do jego obsługi.
Biorąc pod uwagę wszystkie koszty logistyczne poniesione przez przedsiębiorstwo
stwierdzono, że stanowią one w sumie ok. 21% całkowitych kosztów przedsiębiorstwa .Na tę
wartość składają się:
1. koszty przepływu fizycznego materiałów - 8% (koszty transportu zewnętrznego 1,2%, koszty transportu wewnętrznego - 7,1%)
2. koszty zapasów - 10% (koszty tworzenia zapasów - 0,3%, koszty magazynowania 5,2%, koszty zamrożenia kapitału w zapasy - 4,5%)
3.koszty przepływu informacji - 3%
Firma ma jednak świadomość, że ze względu na zbyt ogólną ewidencję
kosztów rachunek ten jest niedokładny. Dlatego też, w przyszłości chce dokonywać
pomiarów kosztów logistycznych ze względu na miejsca ich powstawania oraz
rozszerzyć ten podział o rachunek kosztów na bazie elementarnych procesów zgodnie
z metodą Activity-Based Costing.
8
9