31. Ateny i Sparta – największe polis greckie

Ateny i Sparta – największe
polis greckie.
Starożytne Ateny
Ateny (gr. Atenai - miasto bogini Ateny) były
jedną z największych i najpotężniejszych polis,
obejmującą całą Attykę oraz okoliczne wyspy
(Salaminę i inne).
•Ukształtowanie terenu i bogactwa mineralne
- kilka niewielkich żyznych równin
oddzielonych od siebie pasmami górskimi,
-liczne zatoki nadające się na przystanie
-granice biegnące grzbietami górskimi lub
morzem
-W południowej części Attyki występowały złoża
srebra i ołowiu, wydobywano marmur, ślady
wskazują, że również rudy żelaza.
-Miasto Ateny leżało na równinie, w centralnej
części Attyki, w odległości ok. 10 km od morza. Z
ateńskim portem morskim Pireusem połączone
było tzw. długimi murami
-Ateny były ważnym ośrodkiem rzemiosła, a
zwłaszcza ceramiki, którą eksportowano poza
Helladę.
WCZESNY USTRÓJ ATEŃSKIEJ POLIS
Początkowo Ateny były monarchią rządzoną
przez królów.
Około X w. p.n.e. ich funkcję przejęli
archonci (czyli wyżsi urzędnicy obierani na
1 rok , którzy po zakończeniu kadencji
wchodzili dożywotnio w skład rady
zbierającej się na wzgórzu Aresa zwanej
Aeropagiem (forma ustroju oligarchicznego).
Do VI w. p.n.e. podstawowe grupy
społeczną w monarchicznych Atenach
stanowiły:
1). arystokracja (gr. aristoi – najlepsi), do
której należały majątki ziemskie
2). hektemoroi- ludność zależna od
arystokratycznych właścicieli ziemskich i
zobowiązana do stałej opłaty na ich rzecz.
GENEZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH W VIII w . P.N.E.
• bezwzględna polityka arystokracji ateńskiej mająca na celu
przejęcie ziemi wolnych chłopów doprowadziła do
wstrząsów wewnętrznych w Atenach VIII w.p.n.e.
• stopniowy rozkład organizacji rodowej i postępujący ,
podobnie jak w całej Grecji , wzrost roli jednostki , która
wyłamywała się z organizacji rodowej.
• najważniejszą rolę w konfliktach odgrywała sprawa ziemi a
ściślej położenie tych , którzy ją uprawiali.
- domagali się oni wolności osobistej , ochrony prawnej,
poprawy warunków bytowych.
• chłopi wolni będący członkami wspólnoty obywatelskiej ,
chcieli uwolnić się od plagi długów i zagrożenia jakie one
ze sobą pociągały . (np : utrata wolności osobistej i sprzedaż
w niewolę ).
• skutkiem powyższego stanu rzeczy była tyrania Kylona (643
r .p.n.e. ) zamordowanego przez możny ród Alkmeonidów.
REFORMY DRAKONA 621 r. p.n.e.
• dla uniknięcia powtórzenia się
tyranii arystokracja ateńska
zgodziła się na spisanie praw
których domagał się lud. Były to
tzw. ,, prawa Drakona "
• Uznaje się ten fakt za początek
kształtowania się w Atenach
ustroju demokratycznego.
• prawa te uwzględniały jednak
głównie interesy arystokracji, były
tak surowe , że mówiono o nich
wówczas , iż spisane zostały krwią.
REFORMY SOLONA 594 r. p.n.e.
Niebezpieczeństwo rewolty chłopskiej w Atenach w
ostatnich latach VII w. p.n.e. zmusiło po raz kolejny
arystokrację do przeprowadzenia reform
usuwających przyczyny napięć społecznych.
Reformy społeczne:
• dokonał jednorazowej kasaty długów (tzw.
seisachteia, strząśnięcie długów) i
zorganizował wykup Ateńczyków
sprzedanych poza granice Attyki.
• wprowadził zasadę , że na przyszłość nie
można było udzielać pożyczek pod zastaw
osoby dłużnika.
• przyznał wolność osobistą chłopom
zależnym , natomiast nie przyjął ich do
obywatelskiej społeczności , ani nie dał im
ziemi na własność.
Reformy Ustrojowe:
•dostęp do urzędów , obowiązki obywatelskie uzależnione
zostały od posiadanego majątku ( cenzusu majątkowego ).
•podział na cztery grupy majątkowe wedle uzyskiwanego
dochodu z ziemi a nie z powierzchni gruntu
- pięsetmiarowcy(pentakosiomedimnoi) - roczny dochód
był równy przynajmnie j500 miar
- jeźdźcy (hippeis) - roczny dochód był równy 300 miar
- zeugitai - roczny dochód był równy 200 miar
- teci (thetes) - roczny dochód był poniżej 200 miar
•członkowie pierwszych dwóch grup posiadali wyłączne
prawo sprawowania urzędów. ( gdyż urzędy nie były płatne
).
•dwie pierwsze grupy społeczne w czasie wojny tworzyły
jazdę i trzymały stałą gotowość bojową.
•członkowie pozostałych grup tworzyli ciężkozbrojną
piechotę i służyli jako wioślarze. Nie piastowali urzędów
państwowych
REFORMY SOLONA 594 r. p.n.e.
Reformy gospodarcze:
• reforma systemu miar i wag ,
• wybijanie monety ,
• zakaz wywozu zboża z Attyki.
Ustrój wprowadzony przez Solona miał jeszcze typowe
znamiona oligarchicznego. Wprowadzał jednak
rewolucyjną zasadę , że nie pochodzenie a majątek
decydował o piastowaniu urzędów , tak , że zubożali
arystokraci zostali wyeliminowani ze współzawodnictwa
o nie. Funkcje urzędowe były bezpłatne , dlatego
najwyższe stanowiska i tak pełnili najbogatsi
TYRANIA PIZYSTRATA 560-527r.p.n.e.
Po reformach Solona ustrój polityczny Aten popadł
w kryzys. Sytuację wykorzystał Pizystrat, który
jako tyran objął władzę.
Rządy Pizystrata uważano za "złoty wiek".
• Pizystrat rozdzielił rolnikom zabraną arystokracji
ziemię,
• popierał rzemiosło (wazy czarnofigurowe) i
handel.
• wprowadził podatek dochodowy i stałą armię.
• opiekun sztuk pięknych. Nakazał zbudowanie
nowego wodociągu dla Aten (Enneakrunos),
wzniósł świątynię Ateny na Akropolu
( Hekatompedon ),
* Zorganizował święta „Wielkie Dionizje”.
REFORMY KLEJSTENESA 508/508 r. p.n.e.
W VI w. p.n.e. ponownie doszło do wprowadzenia tyranii
Pizystrata w Atenach i było to powodem reform Klejstenesa .
cel - odebranie arystokracji rodowej wpływu na życie polityczne
Aten i zapobieżenie rządom tyranów.
Reformy Klejstenesa:
• Zerwał z grupą arystokratyczną i zdecydowanie opowiedział
się po stronie ludu.
• zmiana podziału administracyjnego kraju poprzez
wprowadzenie w miejsce podziału plemiennego podziału
Attyki na niewielkie jednostki terytorialne tzw. demami
(gminami ).
• każdy obywatel przypisany dziedzicznie do demu
• demy pogrupowane zostały na 10 ( fyli ) czyli okręgów
administracyjnych , gdzie wyłaniano urzędników w drodze
losowania
• utworzenie w miejsce Areopagu nowej
Rady Pięciuset, po 50 przedstawicieli z
każdej fyli i zwiększenie jej roli oraz
Zgromadzenia Ludowego.
• powołanie do życia instytucji tzw.sądu
skorupkowego czyli ostracyzmu kończącego się wygnaniem na 10 lat bez
utraty majątku i obywatelstwa Ateńczyka
dążącego do wprowadzenia tyranii i
obalenia demokracji.
• dla osłabienia roli polemarcha
(arystokratycznego dowódcy wojskowego )
wprowadzono urząd strategów (czyli
kolegialnego 10 osobowego dowództwa
armii).
Ostracyzm
Specyficzną dla demokracji ateńskiej była
instytucja sądu „skorupkowego”.
Raz do roku na podstawie odpowiedniej
uchwały, obywatele mogli skazać na wygnanie
polityka, który ich zdaniem zagrażał ateńskiemu
ustrojowi.
Każdy z obecnych (w liczbie 6 tys.) na glinianej
skorupce wypisywał imię człowieka, który jego
zdaniem zagrażał demokracji. Polityk, który
zebrał najwięcej głosów zostawał skazany na
wygnanie na okres 10 lat.
Sparta
Sparta
Sparta- największe polis Lakonii zostało
zasiedlone w okresie mykeńskim, ale jego
dynamiczny rozwój nastąpił dopiero w X w.
p.n.e.
Ludność (Dorowie) przybyła tu ok. X w
p.n.e. podbiła ludność rdzenną i założyła
swoje miasto Spartę. Zwali się odtąd
Spartanami.
W VI w. p.n.e. Spartiaci podbili Mesenię i
Argolidę i zawiązali sojusz wojskowy –
symmachię, nazywany Związkiem
Peloponeskim. Na jego czele stanęła
Sparta.
Organizacja wewnętrzna Sparty
Na czele Sparty stało 2 królów,
pochodzących z odrębnych dynastii.
Do ich obowiązków należało:
- Sprawowanie funkcji religijnych
- Dowodzenie armią
- Posiadali również uprawnienia
sędziowskie;
Najważniejsze decyzje dla polis
podejmowała rada starszych – tzw.
geruzja, składająca się z 28
Spartiatów, którzy ukończyli 60. rok
życia oraz 2 królów.
Byli oni dożywotnio wybierani na
Zgromadzeniu Ludowym (apelli).
Zgromadzenie to powoływało również
5 eforów na okres 1 roku. Eforowie
kontrolowali wszystkie organy polis.
Za twórcę ustroju Sparty uznaje się
Likurga, żyjącego w IX w p.n.e.
Społeczeństwo Sparty
Społeczeństwo Sparty dzieliło się
na 3 grupy:
- Spartiaci – najmniejsza grupa;
zdobywali pełnię praw po
ukończeniu 30 roku życia; ich
podstawowym zadaniem była
służba wojskowa, do której
przygotowywali się od
najmłodszych lat poprzez tzw.
agoge – wychowanie spartańskie;
- Heloci – ludność podbita przez Spartiatów,
którzy 50 % swych plonów oddawali na
rzecz swoich panów; nie posiadali praw
obywatelskich; najliczniejsza grupa
mieszkańców Sparty;
- Perjojkowie – posiadali wolność osobistą
ale nie cieszyli się prawami politycznymi,
zajmowali się uprawą ziemi, często
dzierżawili ją od Spartiatów; w czasie
wojny powoływano ich do wojaka jako
hoplitów;
Dziękuję za uwagę !!!