PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (Gross Domestic Produkt

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
(Gross Domestic Produkt- GDP)
To suma wartości wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w
danym kraju, w danym roku przez czynniki wytwórcze, niezależnie od tego, kto
jest ich właścicielem
Do obliczania Produktu Krajowego Brutto służą 3 metody
Metoda
sumowania
produktów
Metoda
sumowania
dochodów
Metoda
sumowania
wydatków
Metoda sumowania produktów
Polega na sumowaniu wartości produkcji dóbr i usług wytworzonych w różnych
gałęziach gospodarki np. w przemyśle, budownictwie, rolnictwie, leśnictwie itp.
w ciągu roku
Przy obliczaniu PKB metodą sumowania produktów trzeba uważać, aby nie
dodawać wielokrotnie tych samych elegantów np. przy produkcji chleba zużywa
się pewną ilość mąki a przy produkcji mąki pewną ilość zboża, gdybyśmy
dodali do siebie wartości produkcji zboża, mąki i chleba to trzykrotnie
policzylibyśmy wartość zboża i dwukrotnie wartość mąki. Przy obliczaniu PKB
należy wyprodukowane produkty i usługi liczyć tylko raz.
Jak uniknąć wielokrotnego liczenia tych samych elementów
Poprzez sumowanie wartości, tzw.
dóbr finalnych, czyli produktów lub
usług
nabywanych
przez
ostatecznego użytkownika a więc
nieprzeznaczonych
do
dalszej
obróbki czy odsprzedaży.
Poprzez
sumowanie
wartości
dodanej, czyli przyrostu wartości
dóbr będącego rezultatem danego
procesu produkcji. Oblicza się ją
przez odjęcie od wartości dóbr
wytworzonych
danym
przedsiębiorstwie sumy kosztów
rzeczowych, czynników produkcji i
zużytych przy wytwarzaniu tych
dóbr
Dochody
czynników
wytwórczy
ch
Dobro
Sprzedaw
ca
Nabywca
Wartość
transakcji
Wartość
dodana
Wydatki
na dobra
finalne
Młode
byczki
Rolnik
Rzeźnia
100
100
–
100
Surowe
skóry
Rzeźnia
Garbarz
200
100
–
100
Wyprawione
skóry
Garbarz
Szewc
500
300
–
300
Buty
Szewc
Konsumen
t
1000
500
1000
500
Całkowita wartość transakcji
1800
X
X
X
PKB
X
1000
1000
1000
Metoda sumowania dochodów
Polega na sumowaniu dochodów (płac, procentów, zysków) uzyskiwanych
przez różne podmioty gospodarcze wytwarzające PKB w danym roku, suma
tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, bowiem
wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników
procesu produkcji.
PKB = ∑ wartości dodanych = ∑ dochodów czynników produkcji
Przy obliczaniu PKB metodą sumowania dochodów należy pamiętać o tym, aby
uwzględnić jedynie te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem
produktów i usług. W rachunku PKB nie można uwzględnić darowizn
pieniężnych oraz tzw. płatności transferowych, czyli emerytur, rent, zasiłków,
stypendiów oraz innych płatności z budżetu. Płatności powyższe nie wiążą się z
koniecznością świadczenia w zamian za jakieś usługi, dlatego nie są dochodami
z tytułu działania w procesie produkcji.
Metoda sumowania wydatków
Polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez
przedsiębiorstwo krajowe, przyjmuje następującą postać:
PKB = C + I + G + NX
C – Konsumpcja; I – Inwestycje; G – zakupy rządowe; NX – eksport netto
Konsumpcja (C) definiowana jest jako wydatki gospodarstw domowych na:
- dobra konsumpcyjne trwałego użytku tj. lodówki, jachty, telewizory
- dobra konsumpcyjne nietrwałego użytku tj. żywność, odzież, obuwie.
Inwestycje (I) pojmowane są jako suma wydatków przedsiębiorstw na zakup
dóbr kapitałowych tj. fabryki, maszyny, samochody ciężarowe, oraz wydatków
gospodarstw domowych związanych z budową domu lub kupnem nowego
mieszkania.
Zakupy rządowe (G) definiowane jako suma wszystkich wydatków władz
centralnych i lokalnych na dobra i usługi przeznaczone na cele publiczne (np.
nabywanie broni i sprzętu wojskowego, wyposażenie dla policji, budowanie
autostrad, obiektów użyteczności publicznej)
Eksport netto (NX) jest to wartość eksportu pomniejszona o import
Aby wyniki otrzymane metodą sumowania wydatków były identyczne z metodą
sumowania produkcji oraz sumowania dochodów należy dokonać w
powyższych obliczeniach pewnych korekt związanych z:
 Podatkami pośrednimi, płaconymi w cenie nabywanych produktów (np.
podatkach od wartości dodanej VAT, czy podatek akcyzowy). Podatki te
uszczuplają kwoty, jakie przedsiębiorstwa mogą przeznaczyć na
nabywanie czynników produkcji w związku, z czym ich wartość musi być
odjęta w rachunku PKB
 Subsydiami otrzymanymi przez przedsiębiorstwa z budżetu państwa
powodującymi zwiększenie przychodów przedsiębiorstw i w efekcie
także wzrost wydatków na czynniki produkcji. Dlatego subsydia muszą
być włączone przy obliczaniu PKB.
W związku z koniecznością uwzględnienia podatków pośrednich i subsydiów
wyróżniamy:
PKB w cenach rynkowych
Jest miarą produkcji krajowej łącznie z
podatkami pośrednimi na dobra i usługi
PKB w cenach czynników produkcji
Jest miarą produkcji krajowej z
pominięciem podatków pośrednich
(Te) i uwzględnieniem subsydiów (D)
PKB = C + I + G + NX
PKB = C + I + G + NX – Te + D
Kategoria PKB w cenach czynników produkcji odpowiada obliczaniu PKB
metodami sumowania produktów i sumowaniu dochodów.
PRODUKT NARODOWY BRUTTO – PNB
(Gross National Produkt)
Produkt narodowy brutto jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez
czynniki produkcji, czyli zarówno w kraju jak i zagranicą.
PNB = PKB + Dn
PNB – produkt narodowy brutto w cenach czynników produkcji; PKB –
produkt krajowy brutto w cenach czynników produkcji; Dn – dochód netto z
tytułu własności za granicą.
Dn = Du – Dz
Du – dochody obywateli danego kraju uzyskane za granicą; Dz – dochody
powstałe w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynnikach
produkcji w kraju.
Du > Dz ~~ PNB > PKB
Du < Dz ~~ PNB < PKB
Du + Dz ~~ PNB = PKB
PRODUKT NARODOWY NETTO – PNN
(Net National Product – NNP)
PNN = PNB – A
PNN – produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji; PNB – produkt
narodowy brutto w cenach czynników produkcji; A – amortyzacja
Produkt narodowy netto jest miarą ilości pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka
na wydatki na dobra i usługi. Po odłożeniu niezbędnej ilości pieniędzy
wystarczającej do sfinansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu
kapitału na dotychczasowym poziomie.
Amortyzacja zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości
zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie
będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia