Dochód narodowy

Dochód narodowy
Spis treści:
1. Sposoby liczenia produktu krajowego brutto ............................................................. 2
2. Produkt krajowy brutto a dochód narodowy .............................................................. 3
3. Co naprawdę wyraża dochód narodowy? Dochód narodowy jako wskaźnik dynamiki i
poziomu rozwoju................................................................................................... 3
4. Dochód narodowy w Polsce i innych krajach ............................................................. 4
Słowa kluczowe: produkt krajowy brutto, dochód narodowy, produkty finalne, wartość dodana,
produkt narodowy brutto, produkt krajowy brutto per capita
1
1.
Sposoby liczenia produktu krajowego brutto
Do podstawowych kategorii makroekonomicznych należy produkt krajowy brutto (PKB)
będący syntetyczną miarą wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku
(Kwiatkowski, 2005: 233).
Produkt krajowy brutto (PKB) można obliczać trzema metodami. Po pierwsze, sumując wartości dóbr i usług
wytworzonych w kraju. Metodę tę nazwiemy metodą
sumow ania
p ro d uk tó w . Po drugie, sumując
dochody powstające przy jego wytwarzaniu. Metodę tę nazwiemy metodą
sumowania
do chod ów
. Po
trzecie, sumując wydatki ponoszone na zakup wytworzonych dóbr i usług. Metodę tę nazwiemy metodą
sumow ania wy d atk ów (Kwiatkowski, 2005: 236).
Metody obliczania produktu krajowego brutto (PKB)
metoda sumowania
produktów
metoda sumowania
dochodów
metoda sumowania
wydatków
• sumowanie wartości
dóbr i usłóg
wytworzonych w kraju
• sumowanie dochodów
powstających przy
wytwarzaniu dóbr i
usług
• sumowanie wydatków
ponoszonych na zakup
wytworzonych dóbr i
usług
Pierwsza z w/w metod obliczania PKB polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej
gospodarce w ciągu roku. (Kwiatkowski, 2005: 236). Przy obliczaniu PKB metodą sumowania p r od uk tów
trzeba uważać,
aby
nie
dodawać
wielokrotnie
tych
samych
elementów.
Takie
wielokrotne
liczenie
wystąpiłoby wówczas, gdybyśmy dodawali do siebie wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w
gospodarce w ciągu roku (Kwiatkowski, 2005: 237).
Są dwa sposoby uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów. Pierwszy polega na sumowaniu
wartości tzw. produktów finalnych, drugi zaś - na sumowaniu tzw. wartości dodanej (Kwiatkowski, 2005: 237).
Produkty finalne to dobra i usługi nabywane przez ostatecznego użytkownika. W ich skład wchodzą dobra i
usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz dobra i usługi inwestycyjne (np. maszyny)
nabywane przez przedsiębiorstwa. Natomiast produkty, które są w całości zużywane przez przedsiębiorstwa
przy wytwarzaniu innych produktów, noszą nazwę produktów pośrednich (Kwiatkowski, 2005: 238).
Wartość dodana jest to przyrost wartości produktów będący rezultatem danego procesu
produkcji. Oblicza się ją przez odjęcie od wartości dóbr (czy też usług) wytwarzanych w danym
przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu
tych dóbr (usług) (Kwiatkowski, 2005: 238).
2
Obliczanie PKB metod ą sumowania d o cho dó w polega na dodawaniu w/w dochodów, powstających w procesie
wytwarzania produktów w danym roku (Kwiatkowski, 2005: 239).
Obliczanie PKB
meto d ą
sumowania
wy d atkó w
polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne
wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują:

wydatki na produkty konsumpcyjne (czyli dobra i usługi) wytwarzane w kraju (Ck),

wydatki na krajowe produkty inwestycyjne (Ik),

wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych

wydatki zagranicy na krajowe produkty eksportowane (Exk) (Kwiatkowski, 2005: 239).
(Gk),
2.
Produkt krajowy brutto a dochód narodowy
Produkt krajowy brutto mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce danego kraju
w ciągu roku (Kwiatkowski, 2005: 240).
Produkt narodowy brutto (PNB) jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez obywateli
danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest
równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.
Zarówno PKB, jak i PNB są miarami produkcji uwzględniającymi inwestycje brutto (dlatego właśnie mają w
nazwie słowo "brutto"). Miarą produkcji uwzględniającą inwestycje netto jest produkt narodowy netto (PNN),
nazywany również dochodem narodowym, który oznaczany jest zwykle symbolem Y. Jest on różnicą między
PNB a amortyzacją (Kwiatkowski, 2005: 241).
3.
Co naprawdę wyraża dochód narodowy? Dochód narodowy jako wskaźnik dynamiki i
poziomu rozwoju
Kategorie produktu i dochodu narodowego odnoszą się do całej gospodarki. Wskazują one na wielkość produkcji
wytworzonej w gospodarce, są więc przydatne przy porównywaniu rozmiarów gospodarek. Natomiast są one
mało przydatne do oceny poziomu rozwoju gospodarczego kraju i przeciętnego standardu życiowego ludności.
Do takich celów należy wykorzystywać kategorie PKB. czy też dochodu
narodowego
na
jednego
mieszkańca kraju. Musimy więc podzielić te kategorie przez liczbę ludności kraju (Kwiatkowski, 2005: 243).
3
4.
Dochód narodowy w Polsce i innych krajach
Tab. 1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w wybranych krajach w 2000 r. (w USD)
Kraj
Wskaźnik
Kraj
Wskaźnik
Austria
23 330
Norwegia
36 108
Belgia
22 125
Polska
4 078
Dania
30 416
Czechy
4 818
Francja
21 814
USA
35 913
Grecja
10 564
Turcja
3 044
Hiszpania
13 966
Węgry
4 569
Niemcy
22 622
Włochy
18 635
Źródło: Rocznik Statystyczny 2001, GUS, Warszawa, 2001, s. 716
Tablica zawiera dane statystyczne o wielkości PKB per capita w wybranych krajach. Jak wynika z tablicy,
wskaźniki PKB per capita są silnie zróżnicowane między krajami. Zróżnicowanie to wyraża różnice w poziomie
rozwoju
gospodarczego
tych
krajów
oraz
w
poziomie
stopy
życiowej
(dobrobytu)
ich
mieszkańców
(Kwiatkowski, 2005: 244).
Choć wskaźniki PKB na jednego mieszkańca, czy też dochodu narodowego na jednego mieszkańca są
powszechnie wykorzystywane do określania poziomu stopy życiowej (dobrobytu) ludności, musimy zdawać
sobie sprawę z tego, że nie są one w pełni poprawnymi miernikami dobrobytu (Kwiatkowski, 2005: 244). Po
pierwsze, należy podkreślić, że wskaźniki te nie uwzględniają nie rejestrowanej produkcji, która przecież
wpływa na poziom dobrobytu ludności (Kwiatkowski, 2005: 244).
Z drugiej strony, wskaźniki PKB i dochodu narodowego nie uwzględniają nie rejestrowanej, choć legalnej,
produkcji wykonywanej samodzielnie dla własnych potrzeb w domu (Kwiatkowski, 2005: 244).
W tym module poznaliśmy podstawowe miary produkcji w skali całej gospodarki, tj. PKB i DN
(więcej na ten temat zob. Zienkowski, 2001) Poznaliśmy również sposoby ich obliczania oraz
ich sens ekonomiczny. Kategorie te wykorzystywane są przede wszystkim do mierzenia
poziomu dobrobytu mieszkańców i dynamiki rozwoju gospodarczego. O alternatywnych w
stosunku do PKB i DN miarach dobrobytu można przeczytać w: England, 1998. W celu
uzyskania bardziej szczegółowych informacji w tych kwestiach warto zapoznać się z danymi
statystycznymi dotyczącymi różnych krajów i regionów (sporo danych regionalnych można
znaleźć w pracy Tokarskiego, 2005). Można je znaleźć również w podstawowych źródłach
statystycznych publikowanych przez urzędy statystyczne np. GUS w Polsce, Eurostat w UE
(zobacz strony internetowe tych instytucji).
4
Bibliografia
Kwiatkowski E. (2005): Główne kategorie i pojęcia makroekonomiczne. Produkt i dochód narodowy, [w:]
Podstawy ekonomii, (red.) E. Kwiatkowski, R. Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 233-245.
Kwiatkowski E. (2000): Podstawowe kategorie i czynniki wzrostu gospodarczego, [w:] Elementarne zagadnienia
ekonomii, (red.) R. Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 244-252.
5